Klachtencommissie SCEN

Transcriptie

1 Klachtencommissie SCEN Oordeel van 10 maart 2017 naar aanleiding van de op 25 mei 2016 ontvangen klacht van A, wonend te B jegens C, SCEN-arts, gevestigd te D

2 1 De klacht Op 25 mei 2016 heeft de Klachtencommissie SCEN (hierna: Commissie) het verzoek van klaagster ontvangen een oordeel uit te spreken over de vraag of de aangeklaagde SCEN-arts (hierna: verweerster) heeft gehandeld als een goed SCEN-arts bij het uitvoeren van haar SCEN-werkzaamheden. Klaagster verwijt verweerster dat deze tot een oordeel kwam op grond van onjuiste dan wel onvolledige overwegingen. 2 De loop van de procedure 2.1 De Commissie heeft op 25 mei 2016 het klaagschrift - gedateerd 22 mei van klaagster ontvangen. Klaagster is verzocht nadere informatie te verschaffen. Dat deed klaagster per brief van 27 juni De klacht is per brief van 30 juni 2016 voorgelegd aan verweerster met het verzoek om een schriftelijke reactie. Op 28 juli 2016 ontving de Commissie de reactie van verweerster. 2.3 Nadat zij per brief van 4 augustus 2016 op de hoogte was gesteld van de reactie van verweerster stuurde klaagster op 8 september 2016 daarop een inhoudelijke reactie. Verweerster is in de gelegenheid gesteld te reageren en deed dat per brief van 18 oktober De klacht werd behandeld ter zitting van 23 januari 2017, alwaar zijn verschenen: A (klaagster), vergezeld door haar echtgenoot, de heer E, en C (verweerster), bijgestaan door haar gemachtigde, F. 3 De feiten Uit de door partijen overgelegde bescheiden en hetgeen ter zitting naar voren is gebracht en niet is weersproken, is het navolgende komen vast te staan. 3.1 Klaagster is de dochter van de heer G, destijds wonend te H (hierna patiënt ). 3.2 Patiënt leed al enige jaren aan maculadegeneratie en de daardoor verslechterde visus. Gebruik maken van een leesapparaat en brommobiel waren zijn pragmatische oplossingen voor de hieruit voortvloeiende beperkingen. Patiënt had de zorg voor zijn dementerende echtgenote. Door de jaren heen ging zijn gezondheid gestaag achteruit waarbij tevens de zorg voor zijn echtgenote, die in januari 2016 overleed, steeds zwaarder werd. 3.3 In het najaar van 2015 verslechterde zijn visus zodanig dat de patiënt niet meer kon lezen of zich kon verplaatsen met zijn brommobiel. Vanaf november 2015 was er bovendien sprake van toenemende pijn in zijn benen. In december 2016 was er een ziekenhuisopname vanwege hartdecompensatie. In februari 2016 volgden nog twee ziekenhuisopnames. 2

3 3.4 Begin februari 2016 heeft patiënt in overleg met zijn huisarts een niet-reanimeer- en niet-behandelverklaring opgesteld. Op 15 maart 2016 heeft patiënt aan zijn huisarts verzocht om euthanasie vanwege zijn verslechterde gezondheidstoestand, de ondraaglijke pijn in zijn benen en zijn bijna blindheid. De huisarts voelde zich overvallen door het verzoek en zou daar op terug komen, maar heeft dat niet gedaan. 3.5 Op 25 maart 2016 volgde een spoedplaatsing naar een verzorgplek omdat adequate zorg in de thuissituatie niet meer kon worden geboden. Enkele dagen daarna was de patiënt rolstoelbehoeftig geworden en daarmee volledig afhankelijk van hulp van anderen. De medicatie voor het hartlijden zorgde voor frequente noodzaak tot toiletbezoek, waarbij regelmatig sprake was van ongelukjes. 3.6 Op 29 maart 2016 heeft patiënt zijn verzoek aan de huisarts herhaald. Deze wilde eerst onderzoeken wat de oorzaak was van de pijnklachten en de algemene achteruitgang van de patiënt. Daartoe zou bloedonderzoek worden verricht en een MRIscan worden gedaan. Op 5 april heeft opnieuw een gesprek met de huisarts plaatsgevonden over de euthanasiewens van de patiënt. De huisarts was op dat moment niet bereid hieraan tegemoet te komen omdat er naar haar mening geen sprake was van een ziekte. Afgesproken is om de uitslag van het bloedonderzoek en de MRI af te wachten. Wel is vanaf die dag de pijnmedicatie verhoogd. 3.7 Op 6 april 2016 werd op basis van de MRI-beelden vastgesteld dat er sprake was van een ernstig ingezakte wervel L4 en geringe inzakking van wervels L3 en L5. Dit ging gepaard met een ernstige stenose van het spinale kanaal. Dit was een verklaring voor de hevige pijn en de verminderde mobiliteit. Er waren geen behandelopties. 3.8 De huisarts van de patiënt was op grond van deze diagnose bereid tot uitvoering van euthanasie en nam contact op met SCEN. Verweerster had op 6 april 2016 contact met de huisarts. 3.9 Op 7 april 2016 bezocht verweerster de patiënt en sprak met hem en met een van zijn dochters (zuster van klaagster) Op 8 april stelde verweerster de huisarts van de patiënt telefonisch op de hoogte dat er nog enkele vragen dienden te worden beantwoord voordat zij tot een conclusie kon komen of al dan niet was voldaan aan de wettelijke zorgvuldigheidseisen In het door haar opgestelde consultatieverslag gedateerd 10 april 2016 vermeldde verweerster dat voor haar nog enkele onduidelijkheden bestonden die opgehelderd dienden te worden voordat zij een eindconclusie kon geven. Het betrof met name de vragen of er niet sprake was van een depressie die de euthanasiewens beïnvloedde en of de pijnbestrijding adequaat was. Tevens vermeldde zij in het consultatieverslag dat na verheldering van deze vragen het absoluut mogelijk was dat het verzoek van de patiënt zou voldoen aan de wettelijke zorgvuldigheidseisen In de dagen daarna verslechterde de toestand van de patiënt onverwacht snel. De patiënt is op 12 april 2016 overleden. Na het overlijden bleek dat er waarschijnlijk ook sprake was geweest van de ziekte van Kahler. 3

4 4 Standpunt van klaagster 4.1 Klaagster verwijt verweerster dat deze op grond van onjuiste dan wel onvolledige overwegingen tot een oordeel is gekomen. Het handelen van verweerster heeft vervolgens geleid tot een cascade van gebeurtenissen waardoor de patiënt onnodig en ernstig heeft geleden. Ook voor de nabestaanden is er sprake geweest van een zeer pijnlijke periode. 4.2 Ter nadere onderbouwing van haar klacht voert klaagster het volgende aan: 4.3 Naar de stellige mening van klaagster was bij de patiënt sprake van een stapeling van ouderdomsklachten als oorzaak van ondraaglijk en uitzichtloos lijden in de zin van de Wtl (Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding). Hiermee zou uitvoering van euthanasie of hulp bij zelfdoding mogelijk moeten zijn. Het was geen moment bij klaagster opgekomen dat het advies van een SCEN-arts wel eens negatief zou kunnen zijn. 4.4 Na de MRI op 6 april 2016 van patiënt was de huisarts uiteindelijk bereid tot euthanasie over te gaan. De huisarts gaf aan klaagster en familie aan dat de voorlopige datum op 11 april was vastgesteld. Klaagster was positief verrast dat verweerster zo snel de patiënt kon bezoeken, namelijk al de volgende dag op 7 april Op vrijdag 8 april daags na het bezoek door verweerster - heeft klaagster van de huisarts vernomen dat er geen toestemming kon worden gegeven. De reden hiervoor zou voor de huisarts niet geheel duidelijk zijn geweest, maar verweerster zou met name vragen hebben gehad bij de behandeling van de pijnklachten van de patiënt. Twijfels van verweerster over een eventueel aanwezige depressie zijn in dit gesprek niet aan de orde geweest. Voor klaagster klonk het als een definitieve afwijzing. 4.5 Volgens klaagster kreeg de patiënt al veel pijnmedicatie, zelfs zodanig dat deze hierdoor groggy was. Voor klaagster is het voorstelbaar dat hierdoor een beeld ontstond van weinig emotie. Naar de mening van klaagster was echter van een depressie geen sprake. Nog enkele weken eerder was de patiënt bezocht door een psychiatrisch verpleegkundige of ouderenpsycholoog. Deze had geconcludeerd dat de patiënt niet depressief was, maar dat er sprake was van onderprikkeling. De toen voorgeschreven medicatie maakte dat de patiënt iets minder mopperig was, het euthanasieverzoek bleef echter aanwezig. Verweerster had volgens klaagster meer moeten doorvragen, ook bij de dochter van de patiënt die een deel van het gesprek aanwezig was. Die had klaagster meer kunnen vertellen over de persoonlijkheid van de patiënt. Naar de mening van klaagster was dan zeker duidelijk geworden dat de patiënt niet depressief was. 4.6 Nadat patiënt en verwanten hadden begrepen dat van euthanasie geen sprake kon zijn is, in overleg met de huisarts, afgesproken dat de patiënt na het weekeinde zou stoppen met eten en drinken. De keuze om te wachten tot na het weekeinde werd gemaakt in verband met de te verlenen zorg. 4.7 In de nacht van vrijdag op zaterdag ging de patiënt onvoorzien snel achteruit, zodanig dat hij toen al geen voedsel of drinken meer tot zich kon nemen. De Huisartsen- Spoed- en Weekeind-Dienst wilde op zaterdag niet komen, waarbij werd gerefereerd aan het afgewezen euthanasieverzoek en de wens van de patiënt om te stoppen met eten en drinken. Pas op zondagavond laat heeft de dienstdoend huisarts slaapmedicatie 4

5 gegeven. Op maandag heeft de huisarts de zorg weer overgenomen en op dinsdag 12 april is de patiënt overleden. 4.8 Hoewel ook een positief advies van verweerster de snelle achteruitgang van de patiënt niet had kunnen voorkomen leidde het negatieve advies wel indirect tot een aaneenrijging van pijnlijke gebeurtenissen. 4.9 Klaagster hecht er aan te vermelden dat het niet haar bedoeling is geweest om in een langdurige, formele procedure te geraken, maar dat zij liever een informeel gesprek had gehad Klaagster heeft in de procedure bij de Commissie nog aan haar klacht het punt toegevoegd dat het haar veel moeite heeft gekost om de naam van verweerster als SCEN-arts te achterhalen en vraagt zich af waarom verweerster geen contactinformatie heeft achtergelaten voor de betrokken familieleden 5 Standpunt van verweerster 5.1 Verweerster heeft op 6 april 2016 gesproken met de consultvragend huisarts. Deze kon in een eerder stadium niet meegaan in het verzoek van de patiënt. Na MRIdiagnostiek kon de huisarts dat nu wel en was er sprake van enige spoed. 5.2 Normaliter bestudeert verweerster altijd het dossier van de consultvragend arts alvorens de betreffende patiënt te bezoeken. Vanwege het aandringen van de huisarts op een spoedig bezoek bezocht zij de patiënt nu eerst, op 7 april Het dossier van de huisarts ontving zij op 8 april Verweerster wist niet dat al een datum voor de uitvoering van de euthanasie was gepland. 5.3 Verweerster sprak geruime tijd met de patiënt en ook enige tijd met diens dochter. Verweerster had twijfels over de weloverwogenheid van het verzoek. Een aantal aspecten speelden daarbij een rol. De patiënt had - naast zijn lichamelijke achteruitgang - in de afgelopen tijd veel meegemaakt: het overlijden van zijn echtgenote enkele maanden eerder, zijn zeer recente verhuizing naar een zorginstelling. Verweerster kon niet uitsluiten dat er sprake was van een depressie die een rol speelde in het verzoek. Het nader ingaan hierop in gesprek met de dochter van de patiënt zou mogelijk een wat duidelijker beeld hebben gegeven, maar zou haar twijfel niet hebben kunnen wegnemen. Patiënt was zo vlak dat alleen dat al voldoende aanleiding was voor het inroepen van extra expertise. Daarnaast was voor verweerster niet geheel duidelijk of aanpassing van de pijnmedicatie nog tot vermindering van de klachten zou kunnen leiden en daarmee tot andere overwegingen door de patiënt. 5.4 Verweerster heeft zelf de ervaring dat zowel een psychiater als een pijnspecialist binnen enkele dagen kunnen worden geconsulteerd, zodat op korte termijn antwoord zou kunnen worden verkregen op haar vragen. Gezien de toestand van de patiënt op dat moment was dat een reële termijn. Een snelle achteruitgang van de patiënt had verweerster niet voorzien. Verweerster heeft geen conclusie geformuleerd, maar een voorlopig advies, waarin zij aangaf dat zij nog vragen had, maar dat bij beantwoording daarvan het zeker niet uitgesloten was dat het verzoek van de patiënt aan de wettelijke voorwaarden zou voldoen. 5

6 5.5 Verweerster heeft dit op 8 april 2016 telefonisch met de huisarts besproken. Volgens verweerster zegde de huisarts toe met deze zaken aan de slag te gaan. Met de huisarts heeft verweerster tevens besproken dat zij altijd bereid was de patiënt een tweede maal te bezoeken. 5.6 Verweerster verklaart dat zij in de toekomst niet meer de patiënt zal bezoeken voordat zij het dossier heeft bestudeerd. Dat had mogelijk bijgedragen aan een iets vollediger beeld, maar zou haar aarzeling in deze casus niet hebben weggenomen. Verweerster begrijpt de gevoelens van machteloosheid en verdriet van klaagster en naasten. Ook zij had de patiënt een ander einde gegund. 6 Overwegingen van de Commissie 6.1 De Commissie wijst er allereerst op dat het bij de toetsing van het handelen van een SCEN-arts er niet om gaat om te beoordelen of het handelen van de SCEN-arts beter had gekund maar of de SCEN-arts bij het beroepsmatig handelen is gebleven binnen de grenzen van een redelijk bekwame beroepsuitoefening. 6.2 De Commissie overweegt het volgende: 6.3 Verweerster heeft verklaard dat zij twijfels had aan de weloverwogenheid van het verzoek van de patiënt. Het ondraaglijk en uitzichtloos lijden was voor verweerster duidelijk. Uit hetgeen ter zitting en uit de stukken is gebleken ziet de Commissie geen redenen om hieraan te twijfelen. 6.4 In geval van onduidelijkheid dient een SCEN-arts te overleggen met de patiënt of met de consultvragend arts. (Goede steun en consultatie, KNMG-richtlijn voor SCENartsen, art. 17). Verweerster heeft aannemelijk gemaakt dat zij in het gesprek met de patiënt en met de huisarts onvoldoende duidelijkheid verkreeg met betrekking tot haar vragen. Verweerster heeft tevens aannemelijk gemaakt haar twijfels over de aanwezigheid van een depressie zodanig ernstig waren dat bespreking daarvan met dochter van de patiënt haar twijfel niet had kunnen wegnemen. Verweerster heeft de huisarts vervolgens geadviseerd specifieke deskundigen te raadplegen omdat zij zich zelf in deze complexe casus niet voldoende bekwaam achtte. De toestand van de patiënt op dat moment gaf geen aanleiding om anders te handelen. De snelle achteruitgang was onverwacht voor iedereen, zo heeft ook klaagster ter zitting verklaard. De Commissie is van oordeel dat verweerster in lijn met de KNMG-richtlijn, en derhalve zorgvuldig, heeft gehandeld. 6.5 Voor de Commissie is duidelijk dat verweerster geen definitief oordeel gaf, maar een tweetal vragen ter verduidelijking stelde. Ter zitting is gebleken dat klaagster van de huisarts had begrepen dat er sprake was van een definitieve afwijzing. Het is niet uit te sluiten dat de verwachtingen van de huisarts en van klaagster hierbij een rol hebben gespeeld Met betrekking tot het door klaagster toegevoegde punt van het ontbreken van contactinformatie van de SCEN-arts voor de betrokken familieleden overweegt de Commissie als volgt. De SCEN-arts wordt in opdracht en ten behoeve van de aanvragend arts ingeschakeld voor steun en consultatie bij een euthanasie-aanvraag. Het proces rondom het contact met patiënt en betrokken familieleden ligt in eerste 6

7 instantie bij de consultvragend arts. De Commissie is van oordeel dat verweerster bij dit klachtonderdeel niets te verwijten valt. 6.7 De Commissie hecht er aan om aan te geven dat zij de heftige periode die zich na het SCEN-consult heeft afgespeeld betreurt, een periode met veel lijden en verdriet voor alle betrokkenen. De door klaagster beschreven periode na 8 april 2016 heeft naar het oordeel van de Commissie echter geen oorzakelijk verband met (verwijtbaar) handelen van verweerster. 6.8 Al het voorgaande overwegende oordeelt de Commissie de klacht ongegrond. 7

8 7 Oordeel van de Commissie De Commissie oordeelt de klacht ongegrond. De Commissie - bepaalt dat dit oordeel in geanonimiseerde vorm ter publicatie zal worden aangeboden aan Medisch Contact, het Tijdschrift voor Gezondheidsrecht en Gezondheidszorg Jurisprudentie. Aldus gegeven in raadkamer door: mr. M. Derraz (voorzitter), drs. J.P.H.M. Creemers, drs. M. van der Grijn, dr. Ing. C.J. Ruissen en drs. B.J.P. Vis-Janssens de Varebeke, leden van de Klachtencommissie SCEN, in tegenwoordigheid van drs. R.H.J.M. Sanders, secretaris. de voorzitter: mr. M. Derraz de secretaris: drs. R.H.J.M. Sanders Utrecht, 10 maart