Plan van aanpak depressie- en suïcidepreventie regio Brabant Zuidoost

Transcriptie

1 Plan van aanpak depressie- en suïcidepreventie regio Brabant Zuidoost Deelnemende organisaties Ondersteuning door kwartiermakers SUPRANET medewerkers 113 online GGzE, GGZ Oost-Brabant, SEH Catharina Ziekenhuis, Prorail, Politie, GGD, SGE, PoZob, Lumens, Slachtofferhulp, Apanta, Zelhulp verbindt, SHOKO, st Anna ziekenhuis, Sondervick college. Maxima Medisch Centrum, LEVgroep; Novadic Kentron. Achtergrond Het aantal suïcides ligt in Noord-Brabant beduidend hoger dan het gemiddelde in Nederland. Onder jongeren is het zelfs stijgende en doodsoorzaak nummer één. "Het voorkómen van suïcide vereist een brede, programmatische aanpak waarbij partijen uit de zorg en volksgezondheid een belangrijke rol vervullen 1." Dit wetende hebben eind 2015 een aantal organisaties in de regio de handen ineen geslagen om een aanpak te bedenken om de trend te doorbreken en het tij te doen keren. De eerste regiobijeenkomst vond plaats op 26 november Daarna heeft het Dagelijks Bestuur van de GGD Brabant-Zuidoost opdracht gegeven om te komen tot een plan van aanpak voor de regio. Naar aanleiding van de eerste regiobijeenkomst zijn bij de aanwezige ketenpartners doelen ten aanzien van dit thema geïnventariseerd en gebundeld. Een brainstormgroep, bestaande uit verschillende experts uit het werkveld, heeft de volgende stap voorbereid. Op 25 februari 2015 was de vervolgbijeenkomst met alle ketenpartners. Hier is een basis voor een plan van aanpak gelegd. Bij alle aanwezigen is groot draagvlak voor een gezamenlijke aanpak. In de bijeenkomst van 25 februari is geconstateerd dat individuele organisaties al veel in huis hebben om een gezamenlijke aanpak te laten slagen. Ook is er aansluiting gezocht met de landelijke organisatie 113online die vanuit VWS de opdracht heeft de regio s hierbij te ondersteunen. Op onderdelen is coördinatie nodig. Ook zullen een aantal praktische zaken verder ontwikkeld moeten worden. Dit is uitgewerkt in een regionaal plan van aanpak met actieplan. 1 bron: Regionale aanpak van Suïcidepreventie, G. Romijn en M. Bool, Trimbos Instituut 2010 p.7; 1

2 Suïcide in beeld in onze regio In 2015 zijn in de regio Zuidoost Brabant 93 suïcides geregistreerd. De meeste suïcides vinden plaats in de leeftijdscategorie jaar. 2 nline Een vergelijking met de landelijke trend kan alleen op basis van 2014 plaats vinden, zie tabel hiernaast. Daaruit ligt het aantal in onze regio iets hoger dan het landelijk gemiddelde. 11,5 per inwoners. t.o.v. 10,4 landelijk. In 2015 was het regionaal gemiddelde gestegen naar 12,4 p inwoners 3. In de tabel met regiogegevens is duidelijk dat het in de Peel het aantal suïcides bij de jongeren hoger is dan de rest van de regio. (beeld okt 2015) Over het plan van aanpak Wat eenieder bindt, is dat we niet willen dat burgers in onze regio eenzaam en radeloos door zelfmoord sterven. Daarom willen de deelnemende organisaties binnen en buiten de zorg in lokale netwerken samenwerken aan veilige en effectieve suïcidepreventie. Het ideaal is om het aantal suïcides terug te brengen naar nul. Binnen een termijn van vier jaar moet de stijgende lijn zeker omgebogen worden naar een dalende lijn. Door goede monitoring en continue gezamenlijke verbeterinspanning moet het lukken om grip te krijgen. Dit vergt een duurzame regionale samenwerking. Uit een analyse van de factoren die invloed hebben op het verminderen van het aantal suïcides en suïcidepogingen, komen vijf pijlers 4 naar voren waarop het plan gebaseerd is. Te weten: Monitoring Ketensamenwerking Interventies Scholing Publiekscampagne. Deze pijlers zijn verderop concreet uitgewerkt tot een actieplan. Er ligt reeds een plan van aanpak Depressie- en Suïcidepreventie bij adolescenten Helmond/ Peelregio. Dit is integraal meegenomen in dit plan. Daarom is er ook voor gekozen om voor Helmond/Peelregio de accenten te leggen op adolescenten en de pilots en activiteiten daarop te richten. In regio Eindhoven worden de pilots in eerste instantie gericht op verdere ontwikkeling in 2 bron: gegevens GGD BZO 3 bron: gegevens GGD BZO 4 o.a gebaseerd op het beleidsadvies VvS (Bool et al., 2007); Regionale aanpak Suïcidepreventie Trimbos Instituut 2010; inventarisatie en analyse bij regionale organisaties E.Pols, GGzE

3 de verschillende pijlers. Op basis van ervaringen worden kennis en methoden uitgewisseld en kan verdere implementatie van de best practices in de gehele regio plaatsvinden. Het plan van aanpak is gemaakt vanuit een aantal organisaties die de urgentie dagelijks voelen. Het aantal suïcides is het topje van een ijsberg. Het aantal zelfmoordpogingen is vele malen groter. Het effect van de aanpak wordt alleen maar sterker als ook andere organisaties meedoen, zoals scholen, generalisten, ambtenaren die de participatiewet uitvoeren; UWV medewerkers en schuldhulpverleners. Het plan is zo opgezet dat zij direct kunnen inhaken. Het werken met de risicogroepen is één van de kerntaken van de deelnemende organisaties. Daarom is het mogelijk om activiteiten en interventies in te passen binnen het huidige beleid. Organisaties zijn bereid om te investeren in de verbeteracties. In het actieplan zitten een aantal Quick wins naast verbeterpunten op termijn. Hierbij wordt aangesloten op de reguliere bedrijfsvoering van de deelnemende organisaties. Ook wordt gebruik gemaakt van de kennis en tools die al in de deelnemende organisaties aanwezig zijn. Voor regionale regie- en kartrekkersfunctie en het ontwikkelen materialen die buiten de normale bedrijfsvoering van de individuele organisaties vallen, is extra financiering nodig. Ook voor de uitvoering en doorontwikkeling van diverse onderdelen in de pijlers zal gezocht moeten worden naar extra financiering Projectstructuur Voor de regiefunctie is een projectstructuur nodig, met daarin de volgende onderdelen: Stuurgroep: bestaande uit 1 of 2 bestuurders, 2 leden uit het veld en de projectleider Projectgroep: bestaande uit de projectleider en de vijf kartrekkers uit de pijlers Werkgroep per pijler: bestaande uit een kartrekker en vaste deelnemers uit het veld, waar nodig aangevuld met deskundigen uit betrokken of nog te betrekken organisaties; Iedere deelnemende organisatie heeft, zelf een interne projectleider aangewezen, die binnen de organisatie ervoor zorgt dat procedures aangepast worden, data verzameld kan worden en deskundigheid bevorderd wordt. De projectgroep draagt ook zorg voor de verbinding en betrokkenheid van allen in dit plan van aanpak betrokken organisaties en individuen. Zij kiest hier zelf haar middelen voor. Gedacht wordt aan een digitale nieuwsbrief, regiobijeenkomsten en op termijn een symposium. Vanzelfsprekend zal in dit project gebruik gemaakt worden van alle reeds beschikbare materialen en inzichten (denk aan reeds ontwikkelde richtlijnen, interventies, ketenanalyses ed) Onze regio heeft zich aangemeld als proeftuinregio bij 113Online. VWS heeft 113Online aangevraagd 6 proeftuinregio's voor te dragen. Dit plan van aanpak maakt dat we voldoen aan de voorwaarden. Half mei wordt hierover besloten. Voor de proefuinregio's zorgt 113Online samen met partners dat het campagneconcept en de daarbij behorende middelen/materialen worden in halffabrikaten worden aangeleverd via een online portal. Daarnaast ontstaat er een soort brandbook waarin middelen die in andere pijlers worden ontwikkeld (denk aan trainingen, informatie of andere tools voor professionals) kunnen worden vormgegeven. Dit materiaal wat in diverse delen van Nederland is ontwikkeld, kunnen de werkgroepen zelf doorvertalen naar effectieve media in middelen in onze regio/gemeenten. 3

4 Aanpak op basis van de 5 Pijlers 1. Monitoring Doel Meer zicht krijgen op de feitelijke situatie in onze regio 1. Wat zijn achterliggende factoren die een rol hebben gespeeld bij burgers in onze regio die (te) vaak suïcidale gedachten hebben, suïcide poging hebben ondernomen dan wel een geslaagde suïcide hebben ondernomen; zijn uit deze gegevens conclusies te trekken aangaande hiaten in de zorg, omstandigheden die vergroten ed. Met deze inzichten kan preventie, interventies en behandeling gerichter op maat ingezet gaan worden. 2. Hoe zorgen we dat we met elkaar hier in de toekomst steeds zicht op houden Activiteit 1. Het ontsluiten van de beschikbare data bij de diverse organisaties in onze regio. Deelnemende organisaties verzamelen al jaren data, deze moeten ontsloten worden voor de monitor. 2. Het opzetten van een handzame monitor Data mogen geanonimiseerd gebruikt worden voor wetenschappelijk onderzoek. en Opstellen convenant waarin samenwerking en anonimiteit en beveiliging van de persoonsgegevens geborgd wordt De nieuwe monitor is gericht op kwantitatief en kwalitatief monitoren; daar voor worden geschikte methode voor gebruikt. Zoeken van samenwerking met Hogeschool of Universiteit, voor dataverzameling en analyse 2. Ketensamenwerking Doel Realiseren van een keten van zorg waarbij gewaarborgd is dat de ondersteuning/zorg/behandeling laagdrempelig en bereikbaar is, continuïteit van zorg aanwezig is, en een menswaardig, doelgerichte aanpak met een passende snelheid van handelen. Het besef creëren dat deze keten alleen geborgd kan worden als iedereen in de omgeving zijn rol oppakt; voorkomen van suïcides is een maatschappelijk opdracht en professionals spelen hierbij een aanvullende rol Activiteit 1. Plan van aanpak preventie depressie en suicide Helmond/Peelland gericht op VO scholen (als vindplaats) als pilot uitvoeren en uitrollen. In de regio Helmond/Peelland zal middels het uitvoeren van deze pilot gewerkt worden aan het sluiten van de keten. 2. De keten in de regio Brabant Zuidoost goed in kaart brengen in stroomschema met toelichting. Waar nodig tools ontwikkelen (zie pijlerinterventies) Met daarbij specifieke aandacht voor goede opvang van mensen die een suïcidepoging hebben ondernomen. Waarbij er geen gaten mogen vallen in de avond en het weekeinde. Met daarbij aandacht voor preventie en voor de opvang in persoonlijke omgeving, zelfhulp en eerste lijn. en Opstellen convenant voor de ketenpartners in de regio. Met daarbij een stroomschema. In het stroomschema is niet alleen aandacht voor de aanpak in de tweede lijn (na suïcidepoging) maar ook uitgewerkt wie wat doet in het voorliggend veld. Gaten in de aanpak worden werkende weg gedicht. Ketenpartners nemen zelf de verantwoordelijkheid om gaten in hun 4

5 eigen interne protocollen/werkwijzen op te sporen en te dichten, afgestemd op de werkwijze van de partners in de regio. o Oplossen van gaten in het vangnet m.b.t. opvang van mensen na een TS; met specifieke inspanning om opvang in de avond en in het weekeinde geborgd te krijgen. Inhoudelijke deskundigheid moet zodanig gekoppeld worden dat doorverwezen kan worden op basis van inhoudelijke triage i.p.v. op basis van de mogelijkheden van het moment o Het verbeteren van afspraken over en procedures bij de Transfermomenten in de samenwerking. Zoals bijvoorbeeld van politie naar SEH of van huisarts naar 1 de lijn of van SEH naar 2 de lijn of van ambulante behandeling naar klinische opname, etc. Uit wetenschappelijk onderzoek is duidelijk geworden dat onduidelijkheden in de overdracht suïcidaal gedrag in de hand werken. o Snellere opvolging van signalen uit het niet-hulpverleningsveld o Het organiseren van laagdrempeligheid bij het bespreken van depressiviteit/suïcidale gedachten, dus vooraan in de keten; goed uitwerken van een sociale kaart (behandeling en scholing) met een herkenbare plek waar men voor opvolging terecht kan als dat nodig is o Het vinden van oplossingen voor (financiële) barrières tussen de verschillende zorg(financierings-)systemen die doorlopende aanpak belemmeren. Het mag eind 2016 niet meer voorkomen dat een hulpverlener zegt "deze cliënt is niet van mij" en de cliënt zonder adequate hulp naar huis gaat Monitoring met als doel gaten in de keten op te sporen en te dichten. Middel: het periodiek multidisciplinair analyseren van cases (Suïcide en ernstige/herhaalde TS) 3. Interventies/behandeling Doel Iedere zorgverlener die te maken krijgt met een persoon waarbij ingeschat wordt dat er risico is op suïcide, weet hoe te handelen. De behandeling is niet zwaarder dan nodig. De behandeling/preventieve aanpak die kan worden opgepakt in het voorliggend veld, wordt daar ook opgepakt. Activiteit 1. Plan van aanpak preventie depressie en suïcide Helmond/Peelland gericht op VO scholen (als vindplaats) als pilot uitvoeren en uitrollen. In de regio Helmond/Peelland zullen een aantal nieuwe interventies, te weten, de gatekeepers training, een algemeen gericht preventieprogramma Mental health en een selectief preventief gericht programma Volle Kracht worden uitgevoerd. 2. Het verder ontwikkelen van een preventieve aanpak waaronder een toolkit voor de gatekeepers in het voorliggend veld op basis van bestaande tools. 3.Ontwikkelen en uitzetten van een lessenreeks gericht op het vergroten van de weerbaarheid van jongeren en het verbeteren van hun vaardigheden om om te gaan met negatieve life-events en andere stressoren. Starten op het Voortgezet Onderwijs op een paar VO scholen in de regio Eindhoven en middels uitvoering van de pilot in regio Helmond/Peelland. 4. Werken met en verder ontwikkelen van (evidence based) aanpak in het voorliggend veld en eerste lijn en behandelingen in de tweede lijn; De betrokken partijen zoals GGzE en GGZ Oost- Brabant werken hier actief aan i.s.m. 113online. 4. Scholing Doel Het bieden van handelingsperspectieven aan mensen die te maken hebben met personen met suïcidale gedachten/ poging(en) hebben ondernomen. Mensen kunnen dan minimaal suïcide gedachten bespreekbaar maken en risico inschatten. Dit kunnen zowel professionals/vrijwilligers in de zorg zijn als medewerkers uit het onderwijssociaal domein z.g. gatekeepers. 5

6 Activiteit 1. Plan van aanpak preventie depressie en suicide Helmond/Peelland gericht op VO scholen (als vindplaats) als pilot uitvoeren en uitrollen. In de regio Helmond/Peelland zal middels het uitvoeren van deze pilot gewerkt worden aan scholing (gatekeepers-training) van mentoren en opvoedondersteuners in het voortgezette onderwijs. 2.Gezamenlijk regio brede scholing organiseren met docenten uit de verschillende organisaties en cursisten uit de organisaties van de regio. Zo wordt kennis tussen organisaties uitgewisseld en spreekt men gemakkelijker dezelfde taal. en Opleiding voor de Gatekeepers o Bestaande cursus zowel online als offline integreren naar blended model o Docenten werven bij zowel GGD, GGzE, GGZ-OB als 113-online o Gatekeepers zijn: mentoren en vertrouwenspersonen scholen VO, Praktijkondersteuners huisartsen; jeugdwerk, generalisten wijkteams, schuldhulpverleners, jeugdhulpverleners, politie, e.a. Opleiding voor de gespecialiseerde medewerkers in de GGZ door de GGZ. Deelnemende organisaties Iedere organisatie neemt vanuit haar reguliere bedrijfsvoering zelf verantwoordelijkheid voor scholing van haar medewerkers en heeft daar ook budget voor gereserveerd. 5. Publiekscampagne Doel Wegnemen taboe en vooroordelen, zodat tijdig hulp kan worden ingeschakeld. Het informeren van de omgeving zodat men signalen tijdig herkent en weet wat men moet doen Het bieden van handelingsperspectieven aan het algemeen publiek en evt. direct betrokkenen (familie/vrienden) De regionale bewustwordingscampagne is het smeermiddel tussen de andere pijlers en zorgt naast zichtbaarheid voor acceptatie en inzet van interventies op dit thema. 5. Met andere woorden: de massamediale bewustwordingscampagnes heeft een dubbel effect. Het zorgt voor erkenning en actie bij de regionale populatie en het regelt draagvlak bij professionals zodat zij de geplande interventies uit de andere pijlers accepteren. Activiteit Regio Brabant Zuidoost wordt aangemeld als één van de 6 proeftuinregio's waar een campagneconcept toegespitst op onze regio ontwikkeld wordt en wordt uitgerold. 113Online neemt de ontwikkeling (en financiering) van het concept voor haar rekening, zal dit concept ook bewaken en in die uitwisseling een centrale rol spelen. Het concept wordt (naar alle waarschijnlijkheid) gelanceerd rond 10 september 2016 (Wereld Suïcide Dag) tijdens een grote stakeholderbijeenkomst waar ook alle landelijke stakeholders participeren (o.a. NS, ProRail en overige partners uit de Landelijke Agenda Suïcidepreventie. 113Online ontwikkelt naast het campagneconcept ook draaiboeken en formats waar regionaal mee gewerkt kan worden. Deze tools worden allemaal online beschikbaar gesteld. Er is een communicatiebureau die middelen en media op maat kan aanleveren op basis van het plan dat in de regio gemaakt wordt. Dit regionale plan is een fundamenteel onderdeel van de campagne: in de regio worden keuzes gemaakt voor middelen en media-inzet, etc. 5 Dit geldt zo blijkt uit diverse internationale projecten en bijbehorende onderzoeken van EAAD zeker ook voor professionals zoals huisartsen, SEH s, scholen, etc; bron: level-approach/ 6

7 en Het maken van een gedragsanalyse van de doelgroep om kennis te vergaren van het feitelijke en gewenste gedrag van de doelgroep, zodat gerichte communicatiestrategie kan worden gekozen. Het kiezen van middelen en media-inzet en het uitrollen van de strategie. 7

8 Begroting/financiering Vooraf is het goed om te realiseren dat dit plan van aanpak 2 soorten activiteiten omvat: 1. Het plan van aanpak in de gehele regio zuidoost Brabant richt is in eerste instantie nog veel meer op het creëren van goede voorwaarden in de gehele depressie- suïcide keten. De kosten van eventuele uitvoering van gerichte pilots, of verdere implementaties van nieuwe interventies zijn op dit moment (nog) geen onderdeel van dit plan. 2. Uitvoering van een pilot in de regio Helmond/Peelland, waar aanvullende financiering aangevraagd wordt voor kosten van de uitvoering. Hier over is reeds overleg met gemeenten Peelregio. Post Inzet organisati e 2016 ½ jaar Vervolg financie Projectleiding GGD Basistaak GGD? Kartrekker Monitoring GGD Basistaak GGD? Kartrekker ketensamenwerkin GGZe Basistaak GGZ? g Kartrekker Publiekscampagne GGD Basistaak GGD? Ontwikkelen en verspreiden toolkit voorliggend veld Lumens/LEV Regulier meenemen in ketenzorg activiteit Doorontwikkelen en uitvoeren gatekeepers training Ontwikkelen en uitvoeren pilot lessenpakket GGD/ 113online GGZe/ GGz OB/GGD Regulier /Betaling door derden/afnemers evaluatie Regulier/Betaling door derden/afnemers Totaal Het Plan van aanpak Plan preventie van depressie en suicide Helmond/Peelland gericht op VO scholen (als vindplaats) Helmond/Peelland heeft eigen tijdspad, interventies en begroting gemaakt. Dit wordt medio april/mei aangeboden aan het bestuur van het samenwerkingsverband VO en de wethouders in Helmond/ Peelland. 8

9 Actieplan uitgewerkt per pijler ondersteund door SUPRANET Community door kwartiermakers van landelijke organisatie 113 online Werkgroep Monitoring Kartrekker GGD Resultaat Periode Randvoorwaarden en 1 dag in de week Opzetten monitor Doel: Langjarig trends kunnen volgen Informatie hebben om gericht doelgroepen te onderscheiden, waardoor we grip krijgen op voorspellers/risicofactoren. Convenant monitoring Samenwerking Hogeschool en/of Universiteit Kwalitatief onderzoek ondersteunend aan de regionale aanpak. Werkgroep GGD; Prorail; SEH CZE; GGzOB Werkgroep monitor i.s.m. Universiteit en Hogeschool stagiaires en promovendi uit de regio Beginnend vanuit beschikbare informatie; groeiend naar gewenste informatie Borging samenwerking o.a. vanuit vertrouwen in omgang met dataverzameling Ondersteuning bij dataverwerking en -analyse Inzicht in voorspellende factoren, oorzaken, enz Eerste oplevering: 2017 In 2016 getekend *Geanonimiseerd datamodel/ privacy bescherming persoonsgegevens. *Medewerking (tijd) ketenpartners beschikbaar stellen data *centrale plek waar onderzoek plaats vindt In 2016 gestart 2017 e.v. *Basis van de monitor moet er zijn. *Goede samenwerking in de keten Werkgroep Ketensamenwerking Keten in beeld brengen inclusief het voorliggend veld Uitvoering PvA depressie en suïcidepreventie Helmond/Peelregio (aanpak gericht op adolescenten) Kartrekker GGzE 4 uur in de week Werkgroep GGzE; GGD; politie; Apanta; PAAZ MMC; POH SGE; GZ pso - SGE; vpk SEH CZE; Lumens; LEVgroep Kartrekker GGZ-OB Werkgroep GGZ-OB, Resultaat Periode Randvoorwaarden en Convenant 2016 * monitor en uitwisseling ervaringen Verbeteracties * kartrekker ketensamenwerking * nieuwsbrief of andere communicatievorm *Zie plan van aanpak *Zie plan van aanpak 9

10 Werkgroep Ketensamenwerking Kartrekker GGzE 4 uur in de week GGD, Politie, Prorail, LEVgroep, Strabrecht college, Slachtofferhulp Resultaat Periode Randvoorwaarden en Werkgroep Interventies /Behandeling Ontwikkelen / Verspreiden toolkit voorliggend veld Kartrekker GGzE Resultaat Periode Randvoorwaarden en Subgroepkartrekker Lumens ism voorliggend veld Sondervick; LEVgroep Dynamo Jeugdwerk Gatekeepers hebben toolkit Zelfhulp is gefaciliteerd *visie verschillen kunnen proces frusteren; inspanningen moeten erop gericht zijn dit te voorkomen Lessenpakket ontwikkelen en aanbieden Kennis delen over behandelmethodieken; meewerken aan ontwikkeling ervan. GGzE i.s.m. voorliggend veld o.a. Sondervick; Strabrecht College; LEVgroep Kartrekker GGzE / GGzOB, Ism 113-online Pilot start schooljaar Regulier aanbod start e en 2e lijns-behandelaars werken vanuit eenzelfde behandelaanpak/kennen elkaars aanpak *organisaties moeten blijven kennisdelen, gezamenlijk scholen Werkgroep Scholing Gatekeepers cursus verder ontwikkelen en aanbieden Kartrekker GGD Resultaat Periode Randvoorwaarden en Lumens;PoZob; Pilot start eind 2016 Sondervick; Strabrecht (Helmond/Peelregio gericht College; op mentoren) Dynamo Jeugdwerk; (Eindhoven gericht op overige LEVgroep; Novadic gatekeepers) Kentron; Apanta Trainers uit GGzE en GGZ-OB Capaciteit van 100 deelnemers per jaar Eindhoven 50 per jaar Helmond *pilot om te ontwikkelen en goed bij te stellen * bekendheid van de opleiding bij de organisaties (eerste twee jaar actief aanbieden, daarna moet het ingepast zijn in het reguliere aanbod) 10

11 Werkgroep Scholing Scholing behandelaren in GGZ en PAAZ Kartrekker GGD Resultaat Periode Randvoorwaarden en GGzE en GGZ-OB; Reguliere (bij)scholing Novadic Kentron; Apanta Werkgroep Publiekscampagne Uitwerken van een media strategie o.b.v. materiaal en middelen beschikbaar vanuit 113Online en o.b.v. regionale gedragsanlayse Kartrekker GGD 4 uur per week GGzE; GGZ-OB Shoko; Zelfhulpverbindt Resultaat Periode Randvoorwaarden en Publiekscampagne Najaar goede samenwerking Omroep Brabant en Eindhovens Dagblad 11