Jaarplan 2018: Toezicht op de Wmo in Amstelland

Transcriptie

1 Versie 3 GGD Amsterdam, afdeling Hygiëne & Inspectie Jaarplan 2018: Toezicht op de Wmo in Amstelland Invulling toezicht op de Wmo in de Amstellandgemeenten (Aalsmeer, Amstelveen, Diemen, Ouder-Amstel en Uithoorn) Auteur Beleidsadviseur H&I

2 Inhoud 1 Inleiding Visie en missie toezichthouder Toedracht Werkwijze toezichthouder 6 2 Toezichtsactiviteiten in Van risicogestuurd naar kwaliteitstoezicht Speerpunten kwaliteitstoezicht Calamiteitentoezicht Signaalgestuurd toezicht 13 3 Samenwerkingspartners 14 4 Bijlagen 16 Bijlage I: Overzicht steekproef Kwaliteitstoezicht en begroting 17 Bijlage II: Begrippenlijst 20 Bijlage III: Overzicht toetsingscriteria in de gemeenten: Aalsmeer, Amstelveen, Amsterdam, Diemen, Ouder-Amstel en Uithoorn 23

3 1 Inleiding Met het in werking treden van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) in 2015 kwam ook de wettelijke verplichting voor gemeenten een toezichthoudend ambtenaar aan te wijzen, hierna de toezichthouder Wmo, die toeziet op de naleving van de Wmo. De gemeenten Aalsmeer, Amstelveen, Diemen, Uithoorn en Ouder-Amstel (hierna te noemen: Amstelland) hebben de toezichtstaak belegd bij het team Hygiëne & Inspectie (H&I) van de Geneeskundige en Gezondheidsdienst (GGD) Amsterdam). Elk najaar bepalen Amstelland en team H&I (hierna te noemen: toezichthouder Wmo) gezamenlijk de invulling voor het toezicht op de kwaliteit van de uitvoering van de Wmo voor het komende jaar. Het jaarplan wordt vanaf 2018 gepubliceerd via de website van de toezichthouder en vastgesteld door de Amstellandcolleges. Tevens rapporteert de toezichthouder Wmo halfjaarlijks aan Amstelland over de voortgang van het toezicht. De voortgangsrapportages worden gepubliceerd op de website van de toezichthouder (ggd.amsterdam.nl/toezicht-wmo). In hoofdstuk 2 zijn de Toezichtsactiviteiten voor 2018 beschreven. Hier vindt u een overzicht van de Wmovoorzieningen die deel uitmaken van de steekproef voor 2018 en welke thema s centraal staan binnen het toezicht in Daarnaast wordt de werkwijze beschreven bij toezicht naar aanleiding van signalen en calamiteitenmeldingen. In hoofdstuk 3 is beschreven met welke ketenpartners de toezichthouder regelmatig samenwerkt en/of afstemt. In de bijlagen vindt u de financiële verantwoording, een overzicht van de toetsingscriteria en een begrippenlijst. 1.1 Visie en missie toezichthouder De toezichthouder Wmo is aangewezen om toezicht te houden op de naleving van de kwaliteitseisen van de Wmo. Bij de uitvoering van het toezicht staan vijf kernwaarden centraal: deskundig, betrouwbaar, onafhankelijk, signalerend en samenwerkend. De toezichthouder Wmo waarborgt deze kernwaarden onder andere door een strikte scheiding van taken binnen de gemeente, door samen te werken met andere toezichthouders en transparantie te geven over het oordeel naar organisaties. Deskundig en betrouwbaar Het toezicht op de Wmo is tegelijkertijd met het ingaan van de wet gestart. De eerste paar jaar zijn daarom deels verkennend ingestoken. Zo heeft de toezichthouder in 2015 kennis gemaakt met verschillende ketenpartners, waaronder zorgaanbieders van alle Wmo-voorzieningen, om zich eerste beeld te vormen van de praktijk. Ook is de toezichthouder het gesprek met de zorgaanbieders aangegaan om te onderzoeken hoe zij zorgdragen voor kwalitatieve ondersteuning en waar zich de grootste risico s bevinden als het gaat om de zelfredzaamheid van doelgroepen en de veiligheid van voorzieningen. Op basis van alle input heeft de toezichthouder een risicoanalyse gemaakt van de doelgroepen en voorzieningen om inzichtelijk te maken welke doelgroepen/voorzieningen de meeste aandacht behoeven. 3

4 In samenwerking met andere gemeentelijke toezichthouders Wmo is een model toetsingskader 1 opgesteld, waarin een vertaalslag is gemaakt van de globale wettelijke eisen naar toetsbare criteria. Dit document vormt de basis voor de meetinstrumenten die per voorziening ontwikkeld worden en de toezichthouders in staat stellen op eenduidige wijze een oordeel te vormen. Door deze ontwikkeling heeft het proactieve toezicht zich in 2016 gericht op een verkenning van de kwaliteit van individuele- en groepsbegeleiding in Amstelland. In 2017 is het toezicht uitgebreid met onderzoeken over zorgaanbieders van hulp bij het huishouden. Onafhankelijk, signalerend en samenwerkend Vanaf 2018 wil de toezichthouder meer diepgang en focus aanbrengen in het toezicht. Hiervoor laat de toezichthouder zich voornamelijk inspireren en leiden door de beleidsadviseurs uit Amstelland, maar ook door ketenpartners en vraagstukken en signalen uit de praktijk. Wanneer deze input leidt tot nieuwe keuzes in het jaarplan voor 2018, zal de toezichthouder dit afstemmen met de gemeenten. De ervaring van de toezichthouder is dat onaangekondigde bezoeken een ander beeld geven van de praktijk dan wanneer het bezoek is aangekondigd. Dit is tevens benadrukt door de verschillende adviesraden waarmee de toezichthouder in 2017 kennis heeft gemaakt. Op verzoek van de Amstellandcolleges vinden in 2018 de onderzoeken van de toezichthouder slechts onaangekondigd plaats in reactie op signalen. Meer hierover vanaf pagina 6 ( Werkwijze toezichthouder ). In 2018 zal een beslissing worden genomen met betrekking tot de openbaarmaking van de rapporten die per onderzoek worden opgemaakt. Tot nog toe worden de rapporten die zijn opgesteld na elk onderzoek alleen gedeeld met de betreffende zorgaanbieder en de contracterende gemeente(n). Wel worden de bevindingen op hoofdlijnen elk half jaar beschreven in een voortgangsrapportage. De voortgangsrapportage wordt vanaf 2018 gepubliceerd op de website van de GGD Amsterdam 2. Tot slot zal ook in 2018 worden ingezet op het vergroten van de betrokkenheid van de toezichthouder in het Wmo-werkveld en de ontwikkelingen per gemeente. Vooralsnog vindt er alleen toezicht plaats op de kwaliteit van de geboden ondersteuning. Om het toezicht in de toekomst nog gerichter te kunnen inzetten gaat Amstelland de samenwerking en afstemming tussen de verschillende afdelingen en de toezichthouder bevorderen. Hierbij valt te denken aan de afstemming met de sociale loketten per gemeente, maar ook bijvoorbeeld samenwerking of afstemming met de teams die verantwoordelijk zijn voor de toegang tot en uitstroom uit de Wmo en het toekennen van een persoonsgebonden budget. 1 Werkdocument model toetsingskader kwaliteitstoezicht Wmo, GGD GHOR Nederland en Verwey Jonker Instituut, augustus Zij bijlage III, maar ook de website van de toezichthouder: 4

5 1.2 Toedracht Het toezicht is gebaseerd op de kwaliteitseisen die zijn opgenomen in de Wmo. Deze eisen richten zich op: cliëntgerichtheid, de professionele standaard en veiligheid van cliënten. In de Wmo is opgenomen dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor de vertaalslag naar de praktijk. De vertaling vinden we terug in de gemeentelijke verordeningen en de Programma s van Eisen die per type voorziening zijn opgesteld. Op grond van de eisen die zijn opgenomen in de Programma s van Eisen toetst de toezichthouder de geboden kwaliteit. In hoofdstuk 2 van de Wmo is opgenomen dat gemeenten zorg moeten dragen voor: Maatschappelijke ondersteuning en kwaliteit en continuïteit van de voorziening. In hoofdstuk 3 van de Wmo is beschreven wat wordt verstaan onder kwaliteit namelijk dat: Een aanbieder er zorg voor moet dragen dat de voorziening in elk geval: Veilig, doeltreffend, doelmatig en cliëntgericht verstrekt wordt; Afgestemd is op de reële behoefte van de cliënt en op andere vormen van zorg of hulp die de cliënt ontvangt; Verstrekt is in overeenstemming met de op de professional rustende verantwoordelijkheid, voortvloeiende uit de professionele standaard; en Verstrekt is met respect voor en inachtneming van de rechten van de cliënt. De kwaliteitseisen zoals geformuleerd in de Wmo bieden ruimte voor gemeenten om deze nader in te vullen door middel van verordeningen en nadere regelgeving. Amstelland heeft de kwaliteitseisen nader ingevuld door middel van de gemeentelijke verordeningen 3 en de Programma s van Eisen opgenomen in de inkoopdocumenten. De kwaliteitseisen in de Wmo en de gemeentelijke regelgeving vormen het toetsingskader 4 van de toezichthouder. De bevoegdheden van de toezichthouder zijn opgenomen in artikel 6.1 van de Wmo en in artikel 5.20 van de Algemene wet bestuur (Awb). Hierin staat onder andere dat een ieder verplicht is mee te werken aan een onderzoek van de toezichthouder en dat alle gegevens die noodzakelijk worden geacht in het kader van het onderzoek moeten worden verstrekt. 3 Verordening maatschappelijke ondersteuning gemeente Aalsmeer 2017; Verordening maatschappelijke ondersteuning Amstelveen 2017; Beleidsregels maatschappelijke ondersteuning Diemen 2015: De verordening in uitvoering, versie maart 2017; Verordening maatschappelijke ondersteuning Ouder-Amstel 2017; Verordening maatschappelijke ondersteuning van de gemeente Uithoorn Het toetsingskader van de toezichthouder is gepubliceerd op de website en opgenomen in de bijlage van dit rapport. Let wel: vanwege de verschillen in eisen per voorziening (en binnen de regio van de toezichthouder) zijn de toetsingscriteria ruim geformuleerd. Tijdens de onderzoeken per voorziening wordt echter gekeken naar de eisen zoals geformuleerd door de gecontracteerde gemeente(n) in de Programma s van Eisen conform de Inkoopdocumenten. 5

6 1.3 Werkwijze toezichthouder In het overheidstoezicht worden verschillende vormen van toezicht onderscheiden waaronder: risicogestuurd of risicogebaseerd toezicht, systeemgericht toezicht, kwaliteitstoezicht en privaat toezicht (vaak uitgevoerd door certificerende instellingen). De toezichthouder heeft het toezicht tot aan 2017 uitgevoerd door middel van twee vormen van toezicht namelijk: risicogestuurd toezicht (proactief gebaseerd op een risicoanalyse 5 ) en signaalgestuurd toezicht (reactief naar aanleiding van calamiteitenmeldingen en signalen). Vanaf 2018 vormt het uitgangspunt voor het proactieve toezicht niet langer (alleen) de risicoanalyses, maar ook kwaliteitsthema s. (Hierover meer in hoofdstuk 2.) Zodoende wordt vanaf het eerste kwartaal van 2018 het toezicht als volgt vormgegeven: 1. Kwaliteitstoezicht: Deze vorm van toezicht is proactief en richt zich op vooraf opgestelde kwaliteitsthema s, of naar aanleiding van trends, analyses of vraagstukken. Tijdens de onderzoeken wordt aan de hand van een selectie uit de eisen zoals opgenomen in de Wmo, de gemeentelijke verordening en de inkoopdocumenten beoordeeld of sprake is van goede kwaliteit. 2. Calamiteitentoezicht: Deze vorm van toezicht is reactief en wordt uitgevoerd naar aanleiding van meldingen van calamiteiten. Voor de rapporten die volgen uit calamiteitenonderzoek geldt dat deze minder uitgebreid van aard zijn omdat de focus in dit type onderzoek meer ligt op de kwaliteit van het proces en de mate waarin deze gewaarborgd wordt door de aanbieder. 3. Signaalgestuurd toezicht: dit toezicht wordt uitgevoerd in reactie op signalen afkomstig van de cliënten, gemeente(n), professionals, media of andere betrokken partijen. (Hierover meer in Hoofdstuk 2). Het onderzoeksproces Zoals in de inleiding is beschreven vinden de onderzoeken in 2018 voornamelijk aangekondigd plaats. Op specifiek verzoek van de Amstellandcolleges wordt onaangekondigd toezicht alleen uitgevoerd in reactie op signalen. In het eerste kwartaal van 2018 worden zorgaanbieders geïnformeerd over het toezicht, en de mogelijkheid om onaangekondigd bezocht te worden naar aanleiding van signalen. De toezichthouder houdt bij het onderzoek altijd rekening met de werkdruk voor de professional(s) op de werkvloer en de cliënten. 5 Risicoanalyse doelgroep en voorzieningen Wmo 2015, Team Hygiëne & Inspectie GGD Amsterdam, november

7 Het onderzoek Om zich een goed beeld te vormen van de kwaliteit die geleverd wordt door een zorgaanbieder probeert de toezichthouder zoveel mogelijk bronnen te raadplegen tijdens een onderzoek. Hierbij valt te denken aan: De cliënt (of diens wettelijke vertegenwoordiger/ mantelzorger); De cliëntenraad (of ander orgaan waarmee de medezeggenschap van cliënten geregeld is); De zorgprofessional; De directie; Praktijkobservaties; Documentenonderzoek waaronder ondersteuningsplannen 6. Rapportage Per onderzoek maakt de toezichthouder een rapport op met bevindingen en (eventuele) aanbevelingen voor de aanbieder en een advies aan de colleges. In 2018 wordt een beslissing genomen met betrekking tot de openbaarmaking van de rapporten, maar tot die tijd ontvangen de betreffende zorgaanbieder en de contracterende gemeente(n) een afschrift van het rapport. De zorgaanbieder wordt altijd in de gelegenheid gesteld mondeling en/of schriftelijk te reageren op de conceptversie van de rapportage alvorens deze wordt vastgesteld en verstuurd naar de gemeente. Afhankelijk van de bevindingen kan de toezichthouder een vervolgonderzoek instellen. Dit zal veelal te maken hebben met verbeterpunten die zijn geconstateerd met betrekking tot het kwaliteitsbeleid. Verbeterpunten die zowel van toepassing kunnen zijn op het beleid van de zorgaanbieder als het gemeentelijke beleid worden in eerste instantie opgepakt door de betreffende gemeente(n). Vervolg na onderzoek Per gemeente zijn de beleidsadviseurs Wmo de directe ontvangers van de rapporten van de toezichthouder. In 2018 ontvangen aanbieders een brief van de gemeenten ter kennisgeving van ontvangst van het rapport en de (eventuele) schriftelijke reactie. In deze brief is tevens opgenomen óf en zo ja, welke maatregelen worden verwacht naar aanleiding van de aanbevelingen van de toezichthouder. Indien de toezichthouder opnieuw een onderzoek uitvoert bij een zorgaanbieder dan worden de aanbevelingen uit het voorgaande rapport hier altijd bij betrokken. Voor alle gemeenten geldt dat de rapporten structureel door het contractmanagement worden besproken tijdens de kwartaal- of halfjaarlijkse besprekingen met de zorgaanbieders. 6 De Wmo-toezichthouder is bevoegd tot inzage van (persoons-)gegevens op grond van de Awb en Wmo. 7

8 Doordat zowel de gemeenten als de aanbieders verantwoordelijk zijn voor de kwaliteit van de ondersteuning die geboden wordt kunnen adviezen en/of aanbevelingen van de toezichthouder gelden voor beide partijen. Periodiek wordt een voortgangsrapportage opgemaakt waarin op hoofdlijnen de bevindingen van de toezichthouder, trends en vraagstukken worden beschreven. Deze bevindingen kunnen door de beleidsadviseurs worden meegenomen ter evaluatie van gemeentelijke regelgeving. 8

9 2 Toezichtsactiviteiten in Van risicogestuurd naar kwaliteitstoezicht In 2018 komt de focus van het (proactieve) toezicht te liggen op een aantal kwaliteitsthema s. Vanwege de ontwikkelingen binnen de Wmo in de gemeenten is het kwaliteitstoezicht ook verkennend van aard. Dit houdt in dat de toezichthouder wel aanbevelingen geeft aan de hand van de bevindingen, maar dat deze aanbevelingen dienen als leer-/ ontwikkelpunten voor zowel de aanbieders als de gemeenten. De insteek is dan ook dat met het toezicht een brug wordt geslagen tussen beleid en praktijk. Dit draagt bij aan de kwaliteit van de uitvoering van de Wmo. In dit hoofdstuk vindt u een overzicht van de thema s waarop het proactieve toezicht gericht wordt. De veronderstelling is dat gerichte thema s kunnen bijdragen aan meer zicht op de praktijk; wat gaat goed en wat kan beter? In het najaar van 2017 heeft Amstelland kenbaar gemaakt welke voorzieningen en thema s binnen de Wmo aandacht behoeven. Op basis van alle geleverde input, maar ook de ervaringen die zijn opgedaan met het toezicht in en buiten Amstelland leest u in dit hoofdstuk op basis van welke criteria de steekproef voor het kwaliteitstoezicht wordt samengesteld en op welke thema s het toezicht in 2018 zal plaatsvinden. Verder leest u in dit hoofdstuk hoe het calamiteiten- en signaalgestuurde toezicht wordt ingevuld. Scope Steekproefsgewijs wordt bij verschillende aanbieders de kwaliteit van de geboden voorziening onderzocht om zicht te krijgen op de kwaliteit. In 2018 bestaat de steekproef uit gecontracteerde aanbieders van: Individuele begeleiding; Groepsbegeleiding; Hulp bij het Huishouden; Wmo-vervoer. 9

10 2.2 Speerpunten kwaliteitstoezicht De toezichthouder zal per type voorziening, per aanbieder een onderzoek uitvoeren naar de kwaliteit van de geboden ondersteuning. Hieronder volgt een overzicht van de thema s en speerpunten van het kwaliteitstoezicht in De geboden ondersteuning Sinds 2017 is het resultaatgericht werken ingevoerd en zijn er concrete afspraken gemaakt tussen de gemeenten en zorgaanbieders van individuele en groepsbegeleiding. Zo wordt de zelfredzaamheidsmatrix centraler gesteld en moeten zorgaanbieders concreter formuleren hoe de doelen van een cliënt bereikt worden. Tijdens de onderzoeken wordt specifiek gelet op de volgende zaken: Is er voor elke cliënt een ondersteuningsplan opgesteld? Zijn de doelen van de ondersteuning beschreven in de ondersteuningsplannen? Komt de geboden ondersteuning overeen met de geformuleerde doelen uit het plan? Bij aanbieders van groepsbegeleiding zal ook gelet worden op de verhouding tussen het aantal aanwezige bezoekers en het aantal ingezette professionals en/of vrijwilligers. Mantelzorg, cliëntondersteuning Bekend is dat kwetsbare burgers langer thuis blijven wonen en steeds meer een beroep doen op hun mantelzorgers. In hoeverre spelen zorgaanbieders hierop in? Tijdens de onderzoeken zal er specifiek gelet worden op de volgende zaken: Wordt er actief contact gezocht met de mantelzorgers? Is er zicht op de behoeften van de mantelzorgers? Worden cliënten en hun mantelzorgers op de hoogte gebracht van de mogelijkheid om gebruikt te maken van onafhankelijke cliëntondersteuning? Deskundigheid professionals Van de professionals die uitvoering geven aan de werkzaamheden wordt verwacht dat zij zijn toegerust om signalen die kunnen duiden op een veranderende hulpvraag, op te pikken. In 2018 zal de toezichthouder bij aanbieders van individuele en groepsbegeleiding en hulp bij het Huishouden inventariseren of, en zo ja op welke wijze, zorgaanbieders hun medewerkers toerusten op deze signalerende functie. Hoe gaat het in de praktijk, wat gaat goed en wat kan beter? Tijdens de onderzoeken wordt specifiek gelet op de volgende zaken: Zijn professionals voldoende toegerust op hun signaleringsfunctie? Wat gebeurt er met de signalen van de individuele professional? Wordt er naar aanleiding van signalen actief samenwerking gezocht met ketenpartners voor het (eventueel) opschalen van de ondersteuning? 10

11 Afstemming tussen ketenpartners Het komt geregeld voor dat burgers op meerdere gebieden ondersteuning of zorg ontvangen van verschillende partijen. Om zorg te dragen voor een goede afstemming van de ondersteuning op de behoeften van de cliënt is het van belang dat ketenpartners de zorg die zij bieden op elkaar afstemmen. In 2018 verkent de toezichthouder of en hoe dit in de praktijk verloopt. Tijdens de onderzoeken wordt specifiek gelet op de volgende zaken: Weten ketenpartners elkaar te vinden? Hoe dragen zij zorg voor onderlinge afstemming van de ondersteuning? Worden signalen en zorgen met elkaar gedeeld? Meldingsplicht bij calamiteiten Aanbieders zijn wettelijk verplicht calamiteiten die een (mogelijk) verband houden met de geleverde voorziening, te melden bij de toezichthouder. In de afgelopen jaren heeft de toezichthouder geconstateerd dat het aantal calamiteitenmeldingen lager lag dan verwacht werd op basis van de kwetsbaarheid van doelgroepen. In 2018 onderzoekt de toezichthouder of aanbieders weten wanneer een gebeurtenis als een calamiteit beschouwd en behandeld moet worden. Ook wordt onderzocht welke processen hieromtrent zijn opgesteld en of de processen waarborgen dat de calamiteitsmelding gemaakt wordt. Wmo-vervoer Nieuw in 2018 is het toezicht op het Wmo-vervoer. In de tweede helft van het jaar vindt op basis van een selectie van de eisen die worden gesteld aan het Wmo-vervoer, een onderzoek plaats. 11

12 2.3 Calamiteitentoezicht Waar gewerkt wordt met kwetsbare personen, is er een reële kans dat zich onvoorziene gebeurtenissen voordoen. In de Wmo is opgenomen dat aanbieders verplicht zijn bij de toezichthouder melding te doen van elke calamiteit die zich voordoet bij de verstrekking van een Wmo-voorziening [artikel 3.4 Wmo (2015)]. Naar aanleiding van de calamiteitenmelding kan een toezichthouder een onderzoek uitvoeren om na te gaan of de kwaliteit van de voorziening nog gewaarborgd is. Het toezicht naar aanleiding van calamiteiten richt zich met name op het lerend vermogen van organisaties, maar biedt ook zicht op organisatie-overstijgende vraagstukken. De onderzoeken vanuit het calamiteitentoezicht zullen daarom voornamelijk gericht zijn op de mate waarin zorgverleners in staat zijn processen te evalueren en eventueel te verbeteren naar aanleiding van calamiteiten. De meldingsplicht bij calamiteiten geldt voor aanbieders van alle Wmo-voorzieningen, te weten: Wmo-vervoer, individuele begeleiding, groepsbegeleiding, hulp bij het huishouden, hulpmiddelen, kortdurend verblijf (logeeropvang) en woonaanpassingen. Een calamiteit is een: niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van een voorziening en die tot een ernstig schadelijk gevolg voor of de dood van een cliënt heeft geleid; niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis waarbij handelen van de cliënt heeft geleid tot een ernstig schadelijk gevolg voor of de dood van een hulpverlener in de uitvoering van zijn hulpverlening, dan wel tot een ernstig schadelijk gevolg voor of de dood van een omstander. Voorbeelden van calamiteiten zijn: niet-natuurlijke dood, waaronder suïcide; elk overlijden van een ander als gevolg van het handelen van een cliënt; ernstig en/of blijvend lichamelijk letsel van een hulpverlener of cliënt, of van een ander, als gevolg van het handelen van een hulpverlener of cliënt; ernstig grensoverschrijdend gedrag door cliënten, hulpverlener, of door zowel hulpverlener als cliënt. Daarnaast dienen ook gebeurtenissen te worden gemeld waarvan gedacht wordt dat deze leiden tot maatschappelijke onrust of media-aandacht. 12

13 2.4 Signaalgestuurd toezicht Toezicht kan ook worden ingezet naar aanleiding van signalen of zorgen die betrekking hebben op de kwaliteit van een Wmo-voorziening. Deze signalen kunnen afkomstig zijn van cliënten, zorgverleners, professionals of andere betrokkenen. Ook kunnen signalen uit de media een aanleiding vormen voor een onderzoek naar de kwaliteit. Afhankelijk van de ernst van het signaal kan de toezichthouder, al dan niet in overleg met de gemeente, ook besluiten onaangekondigd een onderzoek in te stellen. De zorgverlener wordt altijd op de hoogte gesteld van de aanleiding van het onderzoek en het onderwerp waarop het signaal betrekking heeft. Voorbeelden van onderwerpen waar signalen betrekking op kunnen hebben zijn: Personeelscontinuïteit: denk aan onvoldoende professionals op een locatie waar groepsbegeleiding wordt geboden; De geboden zorg; denk aan niet-responsieve professionals, of onvoldoende geleverde zorg; (Negatieve) publiciteit in de media. 13

14 3 Samenwerkingspartners De toezichthouder komt binnen het veld van de Wmo regelmatig in aanraking met andere inspecties danwel ketenpartners. Om de samenwerking goed op elkaar af te stemmen en de onafhankelijkheid, transparantie en kwaliteit te waarborgen, zijn afspraken gemaakt met de verschillende organisaties. Samenwerking met de Rijksinspecties Het komt geregeld voor dat zorgaanbieders zorg leveren op basis van zowel de Wmo als bijvoorbeeld de Wet langdurige zorg of de Jeugdwet. Indien de toezichthouder een onderzoek start naar een aanbieder die op basis van meerdere financieringsstromen zorg biedt dan vindt afstemming plaats met de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. De toezichthouder volgt hierbij het draaiboek 7 over de samenwerking tussen de Rijksinspecties en de gemeentelijke toezichthouder. Dit geldt zeker voor de onderzoeken die worden uitgevoerd naar aanleiding van calamiteitenmeldingen, maar ook voor de onderzoeken naar aanleiding van signalen of bij het kwaliteitstoezicht. Samenwerking met andere gemeentelijke toezichthouders Wmo De decentralisatie maakt dat elke gemeente op eigen wijze invulling geeft aan de uitvoering van de Wmo en daarmee ook aan de functie van toezichthoudend ambtenaar. Het toezicht kan er in de verschillende gemeenten dus anders uitzien. Daarnaast is ook niet altijd de (regionale) GGD de instantie is die het toezicht uitvoert. De toezichthouder probeert de toezichtslast zoveel als mogelijk te beperken door af te stemmen met de andere toezichthouders, voor zover die bekend zijn. Ook in 2017 blijkt namelijk dat nog niet alle gemeenten een toezichthouder Wmo hebben aangesteld. Vanuit de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en ook GGD GHOR Nederland worden mogelijkheden voor toezichthouders Wmo gecreëerd om met elkaar kennis te maken zodat afstemming kan plaatsvinden. Het blijft echter van belang dat aanbieders tijdig aangeven wanneer zij al bezocht zijn door een andere toezichthouder, zodat het toezicht met de betreffende toezichthouder kan worden afgestemd. Als het toezicht belegd is bij een GGD, is de afstemming een stuk eenvoudiger. Samenwerking met collega s binnen de GGD Amsterdam De GGD heeft veel ervaring en kennis in huis als het gaat om publieke gezondheid en kwetsbare doelgroepen. De afdeling Vangnet & Advies werkt bijvoorbeeld nauw samen met verschillende zorgaanbieders om burgers te voorzien van een passend aanbod van maatschappelijke opvang en/of beschermd wonen. Ook zijn er hygiëne-adviseurs die regelmatig Wmo-locaties bezoeken en adviseren 7 In juni 2017 is het draaiboek gepubliceerd over de samenwerking tussen de Rijksinspecties en de gemeentelijke toezichthouder (zie 14

15 ter bevordering van de hygiëne. Het team H&I voert geen zorgtaken uit, maar enkel toezicht. De toezichtstaken van de verschillende afdelingen binnen de GGD Amsterdam zijn gescheiden. 15

16 4 Bijlagen I. Overzicht steekproef kwaliteitstoezicht en begroting II. Overzicht toetsingscriteria III. Begrippenlijst 16

17 Bijlage I: Overzicht steekproef kwaliteitstoezicht en begroting In 2018 worden aanbieders bezocht van: Individuele begeleiding; Groepsbegeleiding; Hulp bij het Huishouden; Wmo-Vervoer 8. Voorzieningen waar minstens vijf klanten per gemeente gebruik van maken, kunnen worden geselecteerd voor het kwaliteitstoezicht. Omdat het aantal klanten gedurende het jaar kan wisselen, wordt in beginsel uitgegaan van het aantal klanten per aanbieder, per voorziening, per gemeente in het eerste kwartaal van Daarnaast worden alle aanbieders die door meerdere gemeenten van Amstelland zijn gecontracteerd onderzocht. Als het aantal klanten per aanbieder per gemeente gedurende het jaar significant verandert, dan zullen de gemeenten dit communiceren naar de toezichthouder zodat de steekproef eventueel kan worden aangepast. Per voorziening zal een representatieve steekproef genomen worden onder aanbieders van de bovengenoemde voorzieningen, met uitzondering van de aanbieder van Wmo-vervoer, omdat slechts één aanbieder (en onderaannemer) deze voorziening biedt in Amstelland. Activiteiten Uren (aantal Kosten Percentage onderzoeken 9 ) Calamiteiten en signaalgestuurd toezicht % Kwalititeitstoezicht Groepsbegeleiding Individuele begeleiding Hulp bij het Huishouden Wmo-vervoer 522 (21) 140 (7) 150 (6) 175 (7) 50 (1) % Totaal % Tabel 1. Overzicht toezichtsactiviteiten. 8 Vooralsnog vinden er geen onderzoeken plaats bij de Wmo-voorzieningen woonaanpassingen en hulpmiddelen. 9 Van het aantal onderzoeken per voorziening kan worden afgeweken indien er zich gedurende het jaar veranderingen voordoen, bijvoorbeeld met betrekking tot het aantal cliënten dat ondersteuning ontvangt. 17

18 Voor het calamiteiten- en signaalgestuurde toezicht is 150 uur begroot. Dit is op basis van een inschatting. Sinds de aanstelling van de toezichthouder heeft de toezichthouder nauwelijks calamiteitenmeldingen of signalen ontvangen. Uit de kennismakingsgesprekken die zijn gevoerd met verschillende partijen, waaronder contractmanagers en adviesraden, is echter gebleken dat er wel signalen zijn en dat behoefte bestaat aan toezicht naar aanleiding van die signalen. Bij de begroting is rekening gehouden met dit gegeven en het feit dat het afgelopen jaar is geïnvesteerd in het vergroten van de bekendheid van de toezichthouder (wat waarschijnlijk zal leiden tot meer meldingen). Personeelskosten De personeelskosten bestaan voor het overgrote deel uit kosten voor de toezichthouders. Hieronder vallen de kosten voor deskundigheidsbevordering, werkoverleggen en intervisie, maar ook voor regionale en landelijke bijeenkomsten gericht op afstemming van de werkzaamheden. In 2018 wordt bijvoorbeeld op casuïstiek niveau per gemeente structureel afgestemd met personen die verantwoordelijk zijn voor het contractmanagement. In verband met aanbieders die regionaal dan wel landelijk actief zijn, stemmen toezichthouders geregeld werkzaamheden met collega s uit het land af. Soort kosten kosten Personeel Toezichthouder: 0,55 Fte Beleidsadviseur: 0,17 Fte Teamleider: 0,11 Fte Administratieve ondersteuning: 0,11 Fte 9247 Materieel Reiskosten 2000 Overige materiële kosten 3000 Totaal Tabel 2. Personeels- en materiaalkosten De beleidsadviseur is verantwoordelijk voor het op- en vaststellen van werkprocessen voor de toezichthouders, het bewaken van het kwaliteitsbeleid, het analyseren van trends en het rapporteren hierover, het onderhouden van contacten met ketenpartners en het uitdragen van de visie van de toezichthouder naar ketenpartners, opdrachtgevers en objecten van toezicht. De teamleider is verantwoordelijk voor de aansturing van het personeel, het implementeren van het kwaliteitsbeleid, bijhouden van het kennisniveau van het personeel door middel van scholing en training, en de planning en organisatie van de onderzoeken. 18

19 De administratieve ondersteuning is verantwoordelijk voor het nakijken en versturen van alle communicatie die door het team wordt verzonden. Daarnaast zijn zij verantwoordelijk voor het bijhouden van het archief en dragen zij zorg voor verslaglegging tijdens de overleggen. Materiële kosten De materiële kosten bestaan onder andere uit reiskosten. Deze zullen in 2018 stijgen vanwege een toename van het aantal cliënten (huisbezoeken) dat per onderzoek zal worden bezocht. Daarnaast bestaan de materiële kosten uit de kosten voor het bijhouden van het registratiesysteem waarin de onderzoeken en resultaten worden geregistreerd en waaruit managementinformatie kan worden gegenereerd. 19

20 Bijlage II: Begrippenlijst Calamiteit niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van een voorziening en die tot een ernstig schadelijk gevolg voor, door of de dood van een cliënt heeft geleid; dan wel waarbij handelen van de cliënt heeft geleid tot een ernstig schadelijk gevolg voor of de dood van een hulpverlener in de uitvoering van zijn hulpverlening, dan wel tot een ernstig schadelijk gevolg voor of de dood van een omstander. Calamiteitentoezicht Toezicht dat wordt ingezet naar aanleiding van een melding van een calamiteit. Kwaliteitstoezicht Proactief toezicht op basis van afspraken met de gemeente. Mantelzorg Mantelzorg is zorg en ondersteuning gegeven aan een naaste die chronisch ziek is en/of een beperking heeft. Zoals een partner, ouder, kind, vriend, buur, of kennis. De mantelzorger geeft langdurig, intensief en onbetaald zorg en ondersteuning aan iemand met wie hij/zij een persoonlijke band heeft. Onderaannemer Zorgverlener die in opdracht van een door de gemeente gecontracteerde zorgverlener en onder diens verantwoordelijkheid maatschappelijke ondersteuning biedt. Persoonsgebonden budget Bedrag waaruit namens het college betalingen worden gedaan voor diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen die tot een maatwerkvoorziening behoren, en die een cliënt van derden heeft betrokken. Professional Personen in dienst bij een bij een zorgverlener. Signaal Uitingen van (vertegenwoordigers van) cliënten, professionals, zorgaanbieders en overige betrokkenen over de geleverde Wmo-ondersteuning. 20

21 Signaalgestuurd toezicht Toezicht dat wordt ingezet naar aanleiding van een signaal. Toetsingskader Het geheel aan regelgeving waarop het toezicht plaatsvindt namelijk: de kwaliteitseisen opgenomen in de Wmo; Verordening maatschappelijke ondersteuning Aalsmeer 2017; Verordening maatschappelijke ondersteuning Amstelveen 2017; Beleidsregels maatschappelijke ondersteuning Diemen 2015: De verordening in uitvoering (versie maart 2017); Verordening maatschappelijke ondersteuning van de gemeente Uithoorn 2017; Verordening maatschappelijke ondersteuning Ouder-Amstel, versie 2017 versie 2; de Nadere regels maatschappelijke ondersteuning Ouder-Amstel 2017; de inkoopdocumenten. Toetsingscriteria Voorwaarden waaronder het toezicht plaatsvindt. De toetsingscriteria zijn gemeenteoverstijgend geformuleerd vanwege de verschillen in lokale regelgeving. De toezichthouder houdt toezicht op de naleving van de Wmo in de gemeenten Aalsmeer, Amstelveen, Amsterdam, Diemen, Uithoorn en Ouder- Amstel. Toezichthouder Ambtenaar belast met het toezicht op de naleving van de Wet maatschappelijke ondersteuning (2015). Veldinstrument De uitwerking van het toetsingskader aan de hand waarvan toezichthouders het onderzoek naar de kwaliteit van de voorziening onderzoeken. Voorziening Op de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van een persoon afgestemd geheel van diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen: ten behoeve van zelfredzaamheid. Daaronder valt ook kortdurend verblijf in een instelling ter ontlasting van de mantelzorger, het daarvoor noodzakelijke vervoer, evenals hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen; ten behoeve van participatie, daaronder begrepen het daarvoor noodzakelijke vervoer, evenals hulpmiddelen en andere maatregelen, ten behoeve van beschermd wonen en opvang. 21

22 Zorgaanbieder Natuurlijke persoon of rechtspersoon die jegens het college gehouden is een algemene voorziening of een maatwerkvoorziening te leveren: de aanbieder van een Wmo-voorziening. 22

23 Bijlage III: Overzicht toetsingscriteria in de gemeenten: Aalsmeer, Amstelveen, Amsterdam, Diemen, Ouder-Amstel en Uithoorn De toetsingscriteria zijn gebaseerd op de Wet maatschappelijke ondersteuning, de gemeentelijke verordeningen (en eventuele nadere regelgeving), en de contractuele afspraken. Cliënten (art. 3.1, tweede lid sub a, b, c en d, Wmo) Cliëntgerichtheid De aanbieder draagt er zorg voor dat de ondersteuning is afgestemd op de reële behoeften en mogelijkheden van de cliënt (en zijn/ haar netwerk) en dat deze ondersteuning bijdraagt aan de zelfredzaamheid en participatie van de cliënt De aanbieder draagt er zorg voor dat voor elke cliënt een ondersteuningsplan waarin het doel, de aard en de intensiteit van de begeleiding is vastgelegd, is opgesteld De aanbieder draagt er zorg voor dat de cliënt betrokken is bij het opstellen van het ondersteuningsplan De aanbieder draagt er zorg voor dat het ondersteuningsplan inzichtelijk is voor de cliënt (en/of diens vertegenwoordiger) De resultaten in het ondersteuningsplan zijn uitgedrukt met behulp van de zelfredzaamheidsmatrix of een gelijkwaardig instrument De aanbieder draagt zorg voor continuïteit op het gebied van personeelsinzet en ondersteuning De aanbieder draagt er zorg voor dat de cliënt voorafgaand aan het ondersteuningstraject geïnformeerd is over de volgende onderwerpen: algemene informatie, klachtenregeling, vertrouwenspersoon en eventuele kosten De aanbieder draagt er zorg voor dat de medewerkers de cliënten passend en correct bejegenen. Afstemming in de keten (art. 3.1, tweede lid sub b, Wmo) 1.2. De aanbieder stemt de voorziening af met andere ketenpartners zodat deze optimaal bijdraagt aan de te bereiken doelen. 23

24 Medezeggenschap (art. 3.2, eerste lid sub b, Wmo) 1.3. De aanbieder heeft in een regeling de medezeggenschap van cliënten over voorgenomen besluiten van de aanbieder die voor de gebruikers van belang zijn, vastgelegd. Klachtenregeling (art. 3.2, eerste lid sub a, Wmo) 1.4 De aanbieder heeft een regeling voor de afhandeling van klachten over gedragingen van de aanbieder jegens cliënten vastgesteld. Personeel (art. 3.1, tweede lid sub c en d, Wmo) 2.1 De door de aanbieder aangewezen medewerker beschikt over ervaringen en kwalificaties en/of opleidingen die passend zijn bij de te verrichten activiteiten, complexiteit en aard van de problematiek van de cliënt. 2.2 De aanbieder draagt er zorg voor dat medewerkers die werkzaam zijn bij de voorziening in het bezit zijn van een geldige verklaring omtrent het gedrag. 2.3 De verklaring omtrent het gedrag van een medewerker die werkzaam is bij de onderneming is bij aanvang van de werkzaamheden niet ouder dan twaalf maanden. 2.4 De aanbieder biedt de medewerker passende scholing. 2.5 De aanbieder heeft passend beleid ontwikkeld op het gebied van: kwaliteitszorg, personeelsbeleid, opleiding en scholing, de omgang met en de uitwisseling van (gevoelige) persoonsgegevens. Veiligheid (art. 3.1, tweede lid sub a en b,wmo) Veilige verstrekking 3.1 De aanbieder draagt er zorg voor dat de ondersteuning aan de cliënt veilig wordt verstrekt (door rekening te houden met de persoonlijke omstandigheden en keuzes van de cliënt). 3.2 De aanbieder van dagbesteding (groepsbegeleiding) draagt er zorg voor dat het vervoer van en naar de voorziening veilig en passend is bij de doelgroep. 24

25 Meldcode huiselijk geweld en (kinder)mishandeling (art. 3.3, Wmo) 3.5 De aanbieder heeft een meldcode vastgesteld waarin stapsgewijs is opgenomen hoe met signalen van huiselijk geweld of (kinder)mishandeling wordt omgegaan en die er redelijkerwijs aan bijdraagt dat zo snel en adequaat mogelijk hulp kan worden geboden. 3.6 De aanbieder bevordert de kennis en het gebruik van de meldcode. 3.7 De inhoud van de meldcode voldoet aan de wettelijk gestelde eisen. Calamiteitenregeling en meldingsplicht (art. 3.4, Wmo) 3.8 De aanbieder doet bij de toezichthoudende ambtenaar onverwijld melding van iedere calamiteit die, en geweld dat, bij een voorziening heeft plaatsgevonden. 3.9 De aanbieder en de medewerkers die voor de aanbieder werkzaam zijn, verstrekken bij en naar aanleiding van een melding aan de toezichthoudende ambtenaar de gegevens, waaronder begrepen persoonsgegevens, gegevens betreffende de gezondheid en andere bijzondere persoonsgegevens voor zover deze voor het onderzoeken van de melding noodzakelijk zijn. 25