LABORATORIUMGIDS ANATOMO-PATHOLOGIE INHOUD 1. INLEIDING... 2

Transcriptie

1 Validatie: Dr. Willy Lagrange Pagina: 1 / 11 INHOUD 1. INLEIDING IDENTIFICATIE EN BESCHIKBAARHEID Identiteit van het laboratorium 2.2. Identiteit van de zorgverleners 2.3. Openingsuren 3. ONDERZOEKEN Door het laboratorium verrichte onderzoeken 3.2. Uitbestede onderzoeken 4. AANVRAAGFORMULIEREN Verplichte gegevens 4.2. Beschikbare aanvraagformulieren 5. AFNAMEMATERIAAL RICHTLIJNEN VOOR AFNAME Algemeen 6.2. Specifieke vereisten voor weefsels 6.3. Specifieke vereisten voor niet-gynaecologische cytologie 6.4. Afnameprocedure cervicovaginale cytologie 6.5. Autopsies 7. TRANSPORT VAN STALEN Intern 7.2. Extern 8. ACCEPTATIEVOORWAARDEN DOORLOOPTIJDEN Algemeen 9.2. Kleine biopten 9.2. Resectiestukken 9.3. Corebiopten van de borst 9.4. Botboor en beenmergbiopten 9.5. Aanvullende histochemische en immuunhistochemische kleuringen 9.6. Cervicovaginale screening 9.7. Vriescoupes 10. VERSLAGLEGGING RESULTATEN Algemeen Soorten protocollen 11. VRAGEN EN KLACHTEN...11

2 Validatie: Dr. Willy Lagrange Pagina: 2 / INLEIDING Deze laboratoriumgids geeft een overzicht van de verschillende onderzoeken die in het labo anatomopathologie worden uitgevoerd. Ze bevat de richtlijnen betreffende de manier van aanvragen, staalafname, bewaring en transport van de afgenomen stalen. Het correct toepassen van deze richtlijnen en het respecteren van de acceptatievoorwaarden is van cruciaal belang voor de kwaliteit van de stalen en bijgevolg voor een goede beoordeling van de geanalyseerde stalen. Verder bevat deze gids informatie over de te verwachten doorlooptijden en waar U terecht kan met vragen en klachten. 2. IDENTIFICATIE EN BESCHIKBAARHEID IDENTITEIT VAN HET LABORATORIUM Adres Mechelsestraat Lier Tel (labo) (secretariaat) (doktersbureel) Fax nr anatomo@hhzhlier.be Website Erkenningsnr.: IDENTITEIT VAN DE ZORGVERLENERS Dr. Lagrange Willy Laboratoriumdirecteur / Anatoom-patholoog Willy.Lagrange@hhzhlier.be Dr. Mervillie Kris Anatoom-patholoog Kris.Mervillie@hhzhlier.be 2.3. OPENINGSUREN Doorlopend open op werkdagen van 8:00 tot 17:00 uur. Gesloten op zaterdag, zondag en feestdagen. Wachtdienst via algemeen oproepnummer: ONDERZOEKEN 3.1. DOOR HET LABORATORIUM VERRICHTE ONDERZOEKEN Histopathologisch onderzoek op paraffinecoupes van diagnostische biopten en resectiestukken. Histopathologisch onderzoek op vriescoupes. Immuunhistochemisch onderzoek op paraffinecoupes. Farmacodiagnostisch immunohistochemisch onderzoek Cytopathologisch onderzoek van deppreparaten, punctievochten, brushings, urine, sputum en fijne naald aspiratie cytologie (FNAC). Cervicovaginale screening.

3 Validatie: Dr. Willy Lagrange Pagina: 3 / UITBESTEDE ONDERZOEKEN Moleculairbiologische onderzoeken Immunofluorecentie onderzoek HPV-typering 4. AANVRAAGFORMULIEREN Aanvraagformulieren zijn in verkrijgbaar op de dienst anatomo-pathologie of kunnen afgedrukt worden: via Infoland: Hartziekenhuis_Lier/Raadplegen?FromLogin=1 via de website: VERPLICHTE GEGEVENS Administratieve gegevens Identificatie van de patiënt (indien mogelijk, klever van ziekenhuis met inschrijvingsnummer): naam voornaam geboortedatum geslacht adres Identificatie van de aanvragende arts (stempel): naam voornaam RIZIV nummer handtekening Gegevens over het staal aard van het weefsel en lokalisatie datum en uur staalafname. aard fixatief, tijdstip begin fixatie type van het gewenste onderzoek. klinische inlichtingen en vraagstelling. Indien het ingezonden materiaal besmet of potentieel besmet is met een hoog-risico infectieus agens (TBC, HIV, Hepatitis C, MRSA, ), vermeld dit dan duidelijk op het aanvraagformulier en op het recipiënt.

4 Validatie: Dr. Willy Lagrange Pagina: 4 / BESCHIKBARE AANVRAAGFORMULIEREN Histologisch en niet-gynaecologisch cytologisch onderzoek Aanvraagformulier biopsies en niet-gynaecologische cytologie (code APF-1). Histologisch borstonderzoek Aanvraagformulier voor histopathologisch onderzoek van de borst (code APF-12). Cytologisch onderzoek uitstrijkje Aanvraagformulier cytologisch onderzoek uitstrijkje ( code APF-2 ). Vriescoupes Standaard aanvraagformulier biopsies en niet-gynaecologische cytologie (code APF-1) Farmaco-diagnostische immuunhistologie Aanvraagformulier Farmacodiagnostische immuunhistologie (code APF-14). N.B.: Aanvragen op andere dan de standaardformulieren moeten dezelfde verplichte gegevens bevatten als vermeld onder AFNAMEMATERIAAL Het laboratorium anatomo-pathologie stelt afnamemateriaal en recipiënten ter beschikking van de aanvrager: Lege recipiënten: 60, 200, 500, 1000, 3700 en 4500 ml Met fixatief voorgevulde recipiënten: 20 ml en 60 ml met gebufferde formol 10% 20 ml en 60 ml met Cytorich Red. recipiënten voor cervicovaginale cytologie incl. afname-borsteltjes. Beschikbare fixatieven: Fixatiespray voor cytologiepreparaten Formaldehyde 4 % Gebufferde formaline 10%. Cytorich AFA (Alcohol-Formol-Azijnzuuroplossing) Alcohol 95% N.B.: Controleer steeds de vervaldatum van het afgevulde recipiënt of fixatief!

5 Validatie: Dr. Willy Lagrange Pagina: 5 / RICHTLIJNEN VOOR AFNAME 6.1. ALGEMEEN Elk staal dient correct identificeerbaar te zijn d.w.z. patiëntgegevens op het recipiënt én op het bijhorend aanvraagformulier. Minimale patiëntgegevens op het staal zijn: naam, voornaam én geboortedatum. (zie ook 8. Acceptatievoorwaarden.) Indien meerdere recipiënten per patiënt, een etiket met patiëntgegevens op elk recipiënt aanbrengen en correcte subnummering. Etiket steeds op de container aanbrengen en liefst ook op het deksel, nooit alleen het deksel labelen. De tijd tussen afname van het weefsel en de fixatie dient zo kort mogelijk te zijn. Noteer het uur van begin van fixatie. (belangrijk voor de doorlooptijd en immuunhistochemie). Staal fixeren in een ruime hoeveelheid formol. Het volume fixatief moet minstens vier- tot vijfmaal het volume zijn van de weefselfragmenten. Recipiënten goed sluiten! Controleer op eventuele lekkage. Gefixeerde stalen kunnen verzonden worden bij kamertemperatuur. Niet gefixeerde stalen buiten de werkuren in de koelkast bewaren en de volgende werkdag afleveren. Er is een koelkast beschikbaar aan de ingang van het labo anatomo-pathologie die exclusief bestemd is voor het deponeren van stalen. Op gefixeerd weefsel is geen microbiologische kweek meer mogelijk. Indien op hetzelfde letsel ook microbiologisch onderzoek gewenst is, moet voor de fixatie een deel van het materiaal afzonderlijk gebruikt worden voor het microbiologisch onderzoek SPECIFIEKE VEREISTEN VOOR WEEFSELS Corebiopten borst Onmiddellijk fixeren. De duur tussen afname en fixatie mag maximaal 30 minuten bedragen. Indien de staalafname zowel links als rechts gebeurt, zijn 2 aparte aanvragen vereist. Endoscopische biopten Huidbiopten Onmiddellijk overbrengen in recipiënt. Coloscopie en gastroscopie zijn twee aparte onderzoeken en vereisen elk een aparte aanvraag. Vermeld op het aanvraagformulier de huidregio, het klinisch aspect, de differentiaaldiagnose, het aantal genomen biopsies en de voorgeschiedenis. Markeer snijvlakken met hechtingsdraad om de volledigheid van de excisie te kunnen nagaan. Voor

6 Validatie: Dr. Willy Lagrange Pagina: 6 / 11 Leverbiopten Lymfeklieren Vriescoupes immuunfluorescentie de biopsie vers aanleveren in het labo en bij aflevering steeds een labomedewerker verwittigen. Aanleveren in gebufferde formaline 10%. De duur tussen afname en fixatie mag maximaal 30 minuten bedragen. Vers aanleveren of in gebufferde formaline 10%. Peroperatoire vriescoupes gebeuren op niet gefixeerd materiaal. Vermeld op het aanvraagformulier steeds het telefoonnummer van het operatiekwartier of van de aanvragende arts. Vriescoupes steeds telefonisch aanvragen, bij voorkeur op het moment van de planning van de operatie of ten laatste twee dagen vóór de klinische ingreep. Niet aangekondigde vriescoupes kunnen geweigerd worden SPECIFIEKE VEREISTEN VOOR NIET-GYNAECOLOGISCHE CYTOLOGIE Ascitesvocht BAL-vocht ( Broncho-alveolaire lavage) Borstpunctie Bronchusaspiraat Cerebrospinaal vocht (liquor) Onmiddellijk naar het laboratorium brengen. Het laboratorium verwittigen en steeds een labomedewerker contacteren bij afgifte. Cystevocht Douglasvocht Fijne Naald Aspiratie Cytologie (FNAC) Vers aanleveren of fixeren in Cytorich Red Galvocht

7 Validatie: Dr. Willy Lagrange Pagina: 7 / 11 Pleuravocht Urine, blaasspoeling, ureter- en urethraspoeling Vers aanleveren of fixeren met gelijke hoeveelheid gedenatureerde alcohol (95%). N.B.: Geen ochtendurine en geen CytoRich als fixatie gebruiken! Schildklierpunctie Vers aanleveren of indien op draagglaasjes uitgestreken: aan de lucht gedroogd. Sputum Vers aanleveren of fixeren in AFA (Alcohol-Formol-Azijnzuuroplossing) Tepelvocht Vers aanleveren of indien op draagglaasjes uitgestreken: met fixatiespray behandelen of aan de lucht gedroogd. Vermeld eventuele fixatie op het aanvraagformulier AFNAMEPROCEDURE CERVICOVAGINALE CYTOLOGIE Label het recipiënt met de juiste patiëntidentificatie op de daarvoor voorziene etiketten op de recipiënten. De zone onder het oorspronkelijke etiket is het afleesgebied voor de densiteitmeting en moet steeds vrij blijven. Verwijder het deksel van het potje Steek het speculum naar binnen zonder glijmiddel te gebruiken. Breng de borstelhaartjes in contact met de cervix en steek de haartjes in het midden van het cervicale kanaal, diep genoeg om de korte haartjes volledig in contact te brengen met de endocervix. Druk zacht in de richting van de cervix en draai het borsteltje 5 keer met de klok mee. Haal het borsteltje eruit. Houd het borsteltje niet omlaag. Gebruik een pincet of vingers (met handschoen) om het witte borstelige uiteinde van het borsteltje van de handgreep los te maken en in het flesje PapSpin Collection Fluid te laten vallen. Doe dit zo snel mogelijk. Plaats het deksel op het flesje en draai stevig vast. Schud het flesje en maak het klaar voor transport. Houd de flesjes gesloten wanneer u ze niet gebruikt. Draag beschermende handschoenen. Bewaar het product brandvrij. Een Shandon Specimen Collection Kit is verkrijgbaar op de dienst anatomo-pathologie en bevat borsteltjes en bijhorende recipiënten. De voorgevulde potjes dienen te worden bewaard tussen 15 C en 30 C. De vervaldatum van het voorgevulde recipiënt kan men terugvinden op het recipiënt zelf. Conventioneel afgenomen uitstrijkjes dienen onmiddellijk gefixeerd te worden met fixatiespray. HPV DNA typering : Gebeurt in uitbesteding Kan alleen gebeuren op materiaal verkregen met dunne laag techniek Wordt uitgevoerd bij aangetoonde aanwezigheid van atypische cellen in de cervicovaginale afname(n) of in follow up van een afwijkend staal. (maximaal 2 x per jaar). Kan eveneens gebeuren op vraag van de aanvragende arts of patiënte (zonder tussenkomst van het RIZIV), uitsluitend mits toestemming van de patiënte (aanduiden op het aanvraagformulier!). In geval van bijkomend overleg (tweede lezing) en HPV-typering wordt de doorlooptijd verlengd.

8 Validatie: Dr. Willy Lagrange Pagina: 8 / AUTOPSIES Het uitvoeren van een autopsie gebeurt na overleg met de anatoom-patholoog. Voor autopsies van minderjarigen, neonaten of foetussen dient toestemming van de ouders te worden gevraagd. Voor volwassenen is het aan te bevelen om de familie in te lichten. 7. TRANSPORT VAN STALEN 7.1. INTERN Transport van de stalen dient te gebeuren in een afgesloten recipiënt dat duidelijk gelabeld is met de patiëntgegevens en vergezeld van een aanvraagformulier. Breng etiketten steeds op de container zelf aan en niet alleen op het deksel. Niet gefixeerde, dringende, verse en/of kritische stalen (b.v. liquor) onmiddellijk na afname naar de dienst anatomo-pathologie brengen en persoonlijk overhandigen aan een labomedewerker. Indien geen transport voorhanden, gebeurt de bewaring van een vers staal in de koelkast bij 4 C en van een gefixeerd staal op kamertemperatuur. Na u. en in het weekend kunnen de stalen geplaatst worden in de daarvoor bestemde koelkast aan de ingang van het labo. (Enkel toegankelijk met geautoriseerde badge) EXTERN Op stalen die verzonden worden via de post dient het insigne UN 3373 (Biological Substance Category B) te worden aangebracht. Gebruik voor het versturen van weefselblokken en coupes bij voorkeur gewatteerde enveloppen om beschadiging te voorkomen. De verzender is verantwoordelijk voor het verpakken van de stalen conform de richtlijnen. 8. ACCEPTATIEVOORWAARDEN Stalen kunnen worden geweigerd in geval van: - onvoldoende en/of niet traceerbare identificatie. - het ontbreken van één van de volgende patiëntgegevens op het recipiënt: naam, voornaam of geboortedatum. - ontbrekende verplichte administratieve en/of klinische gegevens (zie rubriek 4.1.) - discrepantie tussen geschreven en zichtbare inhoud. - onaangekondigde vriescoupes In geval van weigering wordt dit onmiddellijk gemeld aan de aanvragende arts.

9 Validatie: Dr. Willy Lagrange Pagina: 9 / 11 Bij sommige non-conformiteiten wordt het staal wel aanvaard, maar zal hiervan melding gemaakt worden door een disclaimer in het verslag. - foutieve fixatie (b.v. alcohol i.p.v. formaldehyde) - onduidelijke of ontbrekende deelnummering - ontbreken lateraliteit - geen vermelding van afnametijdstip - overschrijding van de wenselijke ischemische tijd - vriescoupes in fixatief of fysiologische vloeistof 9. DOORLOOPTIJDEN 9.1. ALGEMEEN De doorlooptijd varieert volgens de aard van het staal, de fixatieduur en het tijdstip van aflevering op het labo. Afhankelijk van het type weefsel ligt de optimale fixatieduur tussen 6 tot 72 uur. Vermeld dus steeds het uur van afname en begin fixatie op het aanvraagformulier! Bij niet tijdige aanlevering worden stalen niet doorgevoerd, omdat de immuunhistochemische kleuringen geen zekerheidsdiagnose garanderen bij onvoldoende fixatie. Uitvoering in urgentie gebeurt na telefonisch overleg met de patholoog KLEINE BIOPTEN Voor een resultaat de volgende dag moet de fixatie ten laatste gestart zijn om 13u 30 en het staal voor 15 u 30 afgeleverd zijn op de dienst anatomo-pathologie. Uitvoerfrequentie: elke werkdag. Antwoordtijd: 1 tot 2 werkdagen RESECTIESTUKKEN Fixatieduur is bepalend voor grotere resectiestukken. Afhankelijk van het type weefsel duurt dit 1 tot meerdere werkdagen. Decalcificatie duurt enkele dagen tot enkele weken (nagels, heupkoppen). Uitvoerfrequentie: elke werkdag. Antwoordtijd: 2 tot 6 werkdagen COREBIOPTEN VAN DE BORST Uitvoerfrequentie: elke werkdag. Antwoordtijd: 1 tot 2 werkdagen BOTBOOR EN BEENMERGBIOPTEN Uitvoerfrequentie: elke werkdag. Antwoordtijd: 3 tot 4 werkdagen.

10 Validatie: Dr. Willy Lagrange Pagina: 10 / AANVULLENDE HISTOCHEMISCHE EN IMMUUNHISTOCHEMISCHE KLEURINGEN Uitvoerfrequentie: elke werkdag. Antwoordtijd: 1 tot 2 werkdagen CERVICOVAGINALE SCREENING Uitvoerfrequentie: wekelijks. Antwoordtijd: binnen 10 werkdagen. met HPV-typering: binnen 15 werkdagen 9.8. VRIESCOUPES Uitvoerfrequentie: elke werkdag na afspraak met de patholoog. Antwoordtijd: +/- 20 minuten. 10. VERSLAGLEGGING RESULTATEN ALGEMEEN Een gevalideerd anatoom-pathologisch verslag wordt verstuurd naar de aanvragende arts en de in kopie vermelde behandelende artsen en/of huisarts. Een protocol wordt uitsluitend verstrekt na validatie door de anatoom-patholoog. De verzending van de protocollen gebeurt per post en/of elektronisch waarbij gezorgd wordt voor maximale vertrouwelijkheid. Omdat de vertrouwelijkheid niet 100% kan worden gegarandeerd op het internet, worden geen verslagen verstuurd via . Resultaten van dringende onderzoeken kunnen telefonisch worden meegedeeld. Er worden geen resultaten meegedeeld aan de patiënten zelf. Deze worden steeds doorverwezen naar de aanvragende of behandelende arts. Indien sommige onderzoeken worden uitbesteed aan een ander laboratorium, dan wordt dit gespecificeerd in het protocol en is de identiteit van de onderaannemer ter beschikking van de voorschrijver. Het laboratorium anatomo-pathologie geeft aan de onderaannemer de noodzakelijke inlichtingen die nodig zijn voor het onderzoek en voor de interpretatie SOORTEN PROTOCOLLEN Volledig protocol Een door de patholoog als volledig gevalideerd protocol. Noch intern, noch extern zijn er bijkomende testen vereist. Op het protocol staat de vermelding VOLLEDIG. Onvolledig protocol Een protocol kan als onvolledig worden gevalideerd omwille van aanvullende testen: immuunhistochemische of speciale histochemische kleuringen diepere sneden of heroriëntatie

11 Validatie: Dr. Willy Lagrange Pagina: 11 / 11 testen in uitbesteding consulten Op het protocol staat de vermelding ONVOLLEDIG. De reden van de wachttijd wordt ook in het voorlopige protocol vermeld. Mondeling antwoord Een mondeling antwoord kan door de patholoog onmiddellijk aan de aanvragende geneesheer overgemaakt worden, vóór het geschreven verslag. Dit is steeds een voorlopig protocol. Aanvullend verslag Dit type verslag wordt opgesteld telkens een einddiagnose gewijzigd of aangevuld wordt. Het protocol wordt verstuurd naar dezelfde personen als het oorspronkelijk verslag. Bij uitbestede onderzoeken wordt het resultaat hiervan zonder enige wijziging toegevoegd. 11. VRAGEN EN KLACHTEN Wij trachten continu de kwaliteit van onze dienstverlening te verbeteren. Met opmerkingen, vragen of klachten kan U steeds terecht : Telefonisch: Via anatomo@hhzhlier.be