Mentaliseren: een veilige basis voor emotionele beschikbaarheid Erik De Belie

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Mentaliseren: een veilige basis voor emotionele beschikbaarheid Erik De Belie"

Arthur Christiaens
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Mentaliseren: een veilige basis voor emotionele beschikbaarheid Erik De Belie

2 Wat kan je verwachten? o Emotionele ontwikkeling in verbinding o Veelzeggende beroepskeuze & emotionele deskundigheid o Mentaliseren, stress reguleren & emotionele beschikbaarheid: Anja (die laatste dans ) o Reflectiespel: MENTEMO Orthopedagogiek als wetenschap 2

3 Emotionele ontwikkeling in verbinding

4 Basisthema s emotionele ontwikkeling o Adaptatie: (co)reguleren van stress en emoties met oog op homeostase (evenwicht) o 1 ste socialisatie: op zoek naar een veilige gehechtheidsrelatie met oog op aanvaarden van ondersteuning (cf. cirkel van veiligheid) o 1 ste individuatie: unieke persoon steunen van zelfwaarde (pos. vasthouden neg. begrenzen)

5 Cirkel van veiligheid

6 Mentaliseren: doorvoeld inzicht als veilige basis voor emotionele beschikbaarheid

verlangens & intenties BUITENKANT Gedrag en

2012-2013 Orthopedagogiek Orthopedagogiek

7 Ik - Begeleider BINNENKANT Gedachten, gevoelens (stress), overtuigingen, verlangens & intenties BUITENKANT Gedrag en relationeel appel BUITENKANT Gedrag en relationeel appel BINNENKANT Gedachten, gevoelens (stress), overtuigingen, verlangens & intenties Overkant - Cliënt Orthopedagogiek Orthopedagogiek als wetenschapals wetenschap 7 7

8 Stijgen van emotionele arousal:

9 Emotionele beschikbaarheid begeleider: o Sensitief /responsief: aanvoelen en afgestemd reageren o Structuur: houvast en helpende grenzen o Ruimte laten: voor unieke van de persoon (wie?)/ respect voor grenzen o Mildheid: omgaan met (eigen) negatieve emoties waardoor mildheid ontstaat & andere dimensies niet besmet worden

10 Emotionele beschikbaarheid cliënt: o Responsiviteit: wijze waarop cliënt reageert op aanbod: plezier? Co-regulatie? Herstel na breuk ( goed genoeg )? o Contactinitiatieven: wijze waarop cliënt zijn behoefte aan contact met een begeleider signaleert: vraag of eis? (frequentie / indringendheid / rechtstreeks - onrechtstreeks)

11 Veelzeggende beroepskeuze & emotionele deskundigheid o Veelzeggende beroepskeuze: kaderend binnen een eigen levensverhaal (rugzak!) o Belang v. emotionele deskundigheid: emotioneel contact met situaties, waar niet direct een oplossing voor bestaat in staat om aanwezig te blijven bij heftige gevoelens, verwarring, onzekerheid o Veerkracht: kracht ontwikkelen in/door verteren van moeilijke ervaringen

12 Veelzeggende beroepskeuze ohoe komt het dat ik (indertijd) voor dit beroep gekozen heb? Afgelegde weg? owat trekt me aan bij de mensen die ik ondersteun?

13 Anja: een nieuw samengestelde cliënte Anja, een vrouw met een licht/matige V.B. en een agressieproblematiek, zit rustig aan tafel. Af en toe stelt zij een vraag. De begeleider, druk bezig met het bereiden van het avondmaal, weet intuïtief dat hij even moet antwoorden om Anja gerust te stellen

15 Innerlijke dialoog: aandacht voor je buikgevoel o Emotionele Arousal: ontspanning dit voelt goed OK open geest o Intuïtieve kennis over Anja: een cliënte met een hoog spanningsniveau, waarbij je alert moet zijn. Zij voelt zich nu OK, maar checkt af en toe mijn beschikbaarheid o Intuïtieve kennis over zichzelf: ik begrijp Anja voldoende om haar rustig te kunnen ondersteunen en blik terug op mijn positieve ervaringen met haar

16 Stil staan: aandacht voor positieve ervaring(en) o Zich meer bewust worden door het vertellen van een positief verhaal: krachtbron! o Ruimte voor erkenning & waardering & verdiepen van ervaringskennis (= eigen-wijsheid) o Inspireren van collega s: zo had ik het nog niet bekeken

17 Uitdagende situatie Uitdagende situatie met cliënt (relationeel appel)

18 Een uitdagende situatie: ojoost, een andere bewoner, spreekt de begeleider aan en vraagt om naar buiten te gaan. De begeleider luistert hier even naar en denkt na of dit mogelijk is. oanja veert recht, klampt de begeleider aan en begint te schelden: jij hebt nooit tijd voor mij jij laat me altijd in de steek

19 Eerste reactie en inschatting Uitdagende situatie met cliënt (relationeel appel)

20 Hartcoherentie: resonantie

21 Stijgen van emotionele arousal:

22 Tolerantievenster voor stress (emotionele arousal)

23 Tolerantievenster voor emotionele arousal: emotionele kleur én spanningsniveau (stress) o Groene zone ( Thinking Brain ): optimale ruimte voor (innerlijke) dialoog over jezelf en de relatie tot anderen (cliënten samenwerking) o Oranje zone ( Alarmed Brain): stijgen van stress gevoelens als kompas : angst & kwaadheid verbinding tussen hoofd en buik onder druk- energie om te reageren o Rode zone (erosie of trigger: Affected Brain ): bewustzijnsvernauwing verbinding verbroken (amygdala: gevaarcentrum low road) Overspannen: overleven (vechten vluchten actief bevriezen) Onderspannen: gevoelens van onmacht uitputting passief bevriezen

25 Eerste inschatting: buikgevoel op het verkeerde been o Emotionele arousal: stijgt naar de oranje zone. Ik voel me angstig en kwaad worden, ik kan bijgevolg niet meer helder denken en voelen (= alarmed brain). o Anja is een lastige cliënte, die niet kan verdragen dat andere bewoners appel op mij doen. Ze klampt me aan en scheldt om haar zin te krijgen (= oordelen). o Intuïtieve kennis van mezelf in relatie tot Anja: ik blik vooral terug op vroegere situaties waar een actie-reactiespiraal ontstond, die tot agressie leidde. Dit maakt me angstig en onzeker. Ik ben het contact met mijn positieve ervaringen over Anja kwijt

26 Mogelijke scenario s: actie-reactiespiraal o De begeleider blijft (met moeite) rustig en zegt dat hij er wel voor haar is. Anja blijft echter doorrazen en is niet voor rede vatbaar o De begeleider zegt ferm dat Anja moet stoppen. Anja wordt nog bozer en de situatie dreigt uit de hand te lopen. Anja loopt briesend buiten o (Stress) x 3 (of 4)= (Stress)²

27 Coachen: van ventileren naar reflecteren Open geest: Ventileren Vitaliseren Waarderen Spiegelen Empathie Reflectieve vragen stellen Reflecteren Emotionele Beschikbaarheid

29 Onderzoeker: starten van reflectie over cliënt, jezelf en jullie relatie o Aanvoelen en reguleren van emotionele arousal o Nieuwsgierig: bewust worden van wat je al weet, maar in het vuur van de strijd soms vergeet (eigen-wijsheid) op zoek gaan naar nieuwe kennis om jezelf en je cliënt beter te begrijpen (= reflectie) o Kunnen verdragen van niet-weten, twijfel, onzekerheid, als uitnodiging om (samen) op zoek te gaan o Epistemisch vertrouwen: vertrouwen in de authenticiteit en persoonlijke relevantie van informatie die anderen aanreiken

30 Reflecteren in proces

31 Ademruimte Uitdagende situatie met cliënt (relationeel appel)

32 Ademruimte: op verhaal komen door je verhaal (mee) te delen o Hoe verlies ik mijn energie (energie-zuigers: oranje/rood)? Aan wat merk ik dit (lichaamssignalen, denken, voelen, doen )? o Op welke manieren vind ik rust? Hoe tank ik bij? Werk/thuis samen/alleen

33 Helpende beeldvorming Helpende beeldvorming Uitdagende situatie met cliënt (relationeel appel)

34 Helpende beeldvorming: nieuwsgierig naar binnen én naar buiten kijken (onderzoeker) o Hoe kan ik het gedrag en appel van Anja begrijpen? o Wat doet dat met mij en met haar context? o Wat heeft Anja nu nodig om terug tot rust te komen? o Hoe reageert Anja op mijn emotionele beschikbaarheid (respons)? Hoe begrijp ik deze reactie?

35 Helpende beeldvorming: centrale hypothese Anja is omwille van een vroeger trauma hyperalert en heeft moeite om haar stress en stemming te reguleren (adaptatiefase). Het feit dat Joost me aanspreekt triggert haar verlatingsangst (1 ste socialisatie) en daarom klampt ze zich vast aan mij. In plaats van haar angst te tonen, begint ze te schelden en is ze niet meer voor rede vatbaar. Zo probeert ze de relatie te controleren. Door dit te weten, kan ik de spanning beter bij haar laten. Ik voel ik me zelf rustiger en zekerder. Zo kan ik doordacht en doorvoeld reageren

36 Wat heb ik nodig? Wat heb ik nodig? Helpende beeldvorming Uitdagende situatie met cliënt (relationeel appel)

37 Wat heb ik nodig om te reageren? (reflecteren over eigen noden) o Emotionele verbinding met mezelf, team, cliënten o Aandacht voor weerstanden : uitnodiging tot verdere verkenning/ondersteuning o Veerkracht/herstel: inspiratie én moed om vol te houden en terug op je plooi te komen o Focus in het hier en nu oog voor toekomst

Vergelijkbare documenten

Gehechtheid onder druk: wat heb ik nodig om me af te stemmen?

Gehechtheid onder druk: wat heb ik nodig om me af te stemmen? Erik De Belie Psychotherapeut/Orthopedagoog M.F.C. De Hagewinde Hogeschool Gent (met dank a. Nicole Vliegen) KULeuven 1 Het schip hoeft maar