Inhoud. Woord vooraf (Geert Van Hove) 11. Inleiding (Erik De Belie) 13

Transcriptie

1 Inhoud Woord vooraf (Geert Van Hove) 11 Inleiding (Erik De Belie) Lot versus keuze: de geschiedenis van mensen met een verstandelijke beperking, hun context en begeleiders (Erik De Belie) Mensen met een verstandelijke beperking en hun context: over lot en veerkracht Lot: ontwikkeling en ouderschap onder druk Kwetsbare mensen? Ondersteunen van de ontwikkeling van veerkracht Rouwen bij ouders: omgaan met verlies van dromen Omgaan met beperking bij kinderen en jongeren Opgeschorte rouw bij volwassenen met een verstandelijke beperking Begeleiders: de (on)bewuste keuze voor een eigen-aardig beroep Inleiding: emotionele deskundigheid? Mijn eigen beroepskeuze Een veelzeggende beroepskeuze Invloed van eigen gehechtheid op het bieden van ondersteuning Mentaliseren: emotioneel begrijpen van eigen gedrag en reacties van anderen Samen op weg: spannende ontmoetingen tussen mensen met een verstandelijke beperking, hun context en begeleiders (Erik De Belie, Carine Vereecken, Anja Schrijvers & Chantal D Haemers) Veelzijdige gezichtspunten op het samen op weg gaan Meerzijdige partijdigheid: oog voor erkenning van mensen met een beperking, ouders, brussen en begeleiders Ieder zijn ervaring? Asymmetrie in de relaties: belang van wederzijdse dialoog Thema s in de ontmoeting met mensen met een verstandelijke beperking en hun context Afgunst en nijd in de ondersteuningsrelatie De invloed van parentificatie van mensen met een beperking op het omgaan met ondersteuning 89

2 6 Wederzijdse emotionele beschikbaarheid Spoken in de ondersteuning: overdracht en tegenoverdracht Diverse ontmoetingen met de gezinscontext Ouder als bezorgde opdrachtgever Ouders met gehechtheidsproblemen: belang van mentaliseren De verbindende kracht van zorgende brussen Begeleiders: duizendpoten in de vuurlinie? Inleiding Ondersteuningsplan als kompas bij het samen op weg gaan Ondersteuning voor begeleiders Supervisie als steun om ervaringsgericht te leren: een taal erbij Jean: samen op weg binnen Beschermd Wonen (Iwein Van Malderen) Eerste ontmoeting Op weg in Beschermd Wonen Kantelmomenten bij de ondersteuning van Jean Diagnose als houvast Een gepaste woning als veilige plek Psychiatrische dagkliniek als veilig baken overdag Mijn positie als begeleider: de coach mag niet gezien worden, maar wel gehoord worden Laat je (niet) kennen Samen op weg met af en toe een accident de parcours Terug naar het gewone leven So far, so good Wederzijdse emotionele beschikbaarheid (Erik De Belie) Emotionele beschikbaarheid als basishouding voor ouders en begeleiders Emotionele beschikbaarheid en het ondersteunen van veerkracht Wederzijdse emotionele beschikbaarheid Toepassing bij jongere kinderen met een verstandelijke beperking: video-observatie Link met het ontwikkelingsdynamisch model van Došen Emotionele beschikbaarheid tussen begeleiders en mensen met een verstandelijke beperking Sensitieve responsiviteit: gevoelsmatig afgestemd reageren Delen van plezier en positieve perspectieven Erkennen van goede bedoelingen 171

3 Inhoud Belang van lichamelijke en basale zorg Spiegelen en empathisch reageren Mentaliseren over negatieve emoties en stress Bijsturen van een verkeerde afstemming Sensitief responsief omgaan met splitting en projectieve identificatie Bieden van structuur: houvast en gepaste grenzen Zorg dragen voor een persoonlijke ruimte en vluchtheuvel Bieden van een gepaste dagstructuur Holding: houvast wanneer mensen overspoeld worden door negatieve emoties Integratie tussen houvast en grenzen Niet-intrusief: ruimte laten en respecteren van persoonlijke grenzen Ontwikkelingsruimte voor eigenheid? Tegengif tegen afhankelijkheid en aangeleerde hulpeloosheid Durven loslaten en ruimte om te circuleren Indringende vraag naar verandering? Alles willen weten? Niet-vijandigheid: mildheid Negatieve ervaringen als ontwikkelingsmotor? Negatieve emoties van begeleiders Bedekte vijandigheid Mildheid en ruimte voor herstel? Psychiatrische opname als (tijdelijke) vluchtheuvel? Emotionele beschikbaarheid en therapeutische wisselwerking tussen psychotherapie en dagelijks leven Inleiding Psychodynamische kindertherapie Psychotherapie bij mensen met een verstandelijke beperking Therapeutische ondersteuning in de realiteit Psychotherapie in reguliere diensten Geestelijke Gezondheidszorg Wederzijdse emotionele beschikbaarheid binnen onderzoek Acties, reflecties en emoties van een professionele nieuwsgierigaard (Lien Claes) Introductie Van harde wetenschap : geneoliberaliseerde, evidence-based practice en kwantitatieve onderzoeksmethoden naar zachtere krachten : practice-based evidence en interpretatieve onderzoeksmethoden Wederzijdse emotionele beschikbaarheid in onderzoek? 222

4 8 Wederzijdse emotionele beschikbaarheid 5.2. I (Ik): grote i van Ik, kleine L van lien Thou (Gij): jij, Anna, trotse eigenaar van verschillende jijen Thou & I, Gij & Ik: onze relaties en roulerende rollen daarin Onderzoeker als menselijke archeoloog (O Brien, 1999), spiderwoman (O Brien, 1999) en professionele nieuwsgierigaard participant als actieve deelnemer of passief slachtoffer Verteller, regisseur en performer luisterend en roezemoezend publiek (O Brien, 1999) Familiemens en cliënt bruggenbouwer en ondersteuner Van compagnons (O Brien, 1999) de route naar vertrouwenspersoon en therapeut (O Brien, 1999) en terug? Afsluitende gedachten: welke onderzoeker en orthopedagoog werd/word/ben ik en vooral wil ik zijn? Kwetsbaarheid en veerkracht: hulp voor hulpverleners (Christine De Muynck) De lasten van de hulpverlener Relationele dynamieken tussen hulpverlener en cliënt Relationele dynamieken in het gezin van herkomst van de hulpverlener Burn-out: Wie opgebrand is, heeft ooit in vuur en vlam gestaan Secundaire traumatisering Cultuur en structuur in hulpverleningsorganisaties Ondersteuning van beleidsmedewerkers, coördinatoren en directies De hulpverlener als hulpvrager: verschillende vormen van ondersteuning Bijscholing Ondersteuning van het team Supervisie Therapie: hoe omgaan met rolverandering van hulpverlener naar hulpvrager? Teamondersteuning in verband met zelfzorg: belangrijke thema s Onderzoek van eigen noden en behoeften Aandacht voor evenwicht tussen geven en ontvangen Belang van zelfafbakening en afgrenzing Dialoog over zelfafbakening en positie Leren omgaan met schuld en schaamte Belang van focussen op gewaarwording Vorming met betrekking tot zelfzorg: concreet verloop? Tot wie richt ik me met deze vorming? 264

5 Inhoud Hoe ga ik concreet te werk? Kwetsbaarheid en veerkracht: een eigenzinnige bijdrage als brus, moeder en hulpverlener (Gerd Claes) Mijn pet als brus: Over blozen en over bluffen Erfelijkheid en schaamte Mijn eerste twaalf blozende levensjaren: Gerda, een probleemloze brave brus Volgende (ver)bluffende levensjaren: Gerd, een opstandige puber brus De vrouw die alles (aan) kon: de perfecte jong-volwassen brus Afwezige volwassen brus: mag ik even gewoon mezelf zijn? Eenzaamheid en belofte op het sterfbed Onze zoektocht naar bijkomende ondersteuning: een sociaal netwerk voor Walter Mijn pet als brus in samenwerking met andere hulpverleners: wat heb ik nodig als brus? Mijn pet als moeder van een kind met een beperking: een rauw rouwproces De keuze voor het moederschap Dries als kind Dries als volwassene Brussen van Dries Onze zoektocht naar bijkomende ondersteuning: een sociaal netwerk voor Dries Mijn pet als moeder in samenwerking met hulpverleners: wat heb ik nodig als moeder? Mijn pet als hulpverlener: op zoek naar integratie en passend geven Studie en beroepskeuze zoektocht naar wat bij mij past (legaat) Therapieopleiding en therapiepraktijk: balanceren tussen nabijheid en afstand, ervaring en kennis Eigen ervaring als therapeute: passende zelfonthulling als therapeutische vaardigheid Taal geven en benoemen Het verschil tussen begeleiden en therapie Schroom en de drempel overwinnen als therapeute Afsluitend 302 Literatuur 305 Personalia 315