Uitwerking spoormaatregelen corridorstudie Hoorn - Amsterdam

Transcriptie

1 Uitwerking spoormaatregelen corridorstudie Hoorn - Amsterdam Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 1

2 Uitwerking spoormaatregelen corridorstudie Hoorn - Amsterdam Movin Vervoeradvies in samenwerking met Movares Onno Pruis Linge EJ Nieuwerkerk a/d IJssel o.pruis@movin.nl Datum: 14 November 2017 Versienummer: 3.0 Status: Eindrapport Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 2

3 Uitwerking spoormaatregelen... 1 corridorstudie Hoorn - Amsterdam Samenvatting Inleiding Aanleiding Opzet onderzoek Analyse huidige en toekomstige situatie Inleiding Huidige dienstregeling en situatie per december Huidige dienstregeling Vervoercapaciteit huidige dienstregeling Dienstregeling Nieuwe dienstregeling per december Vervoercapaciteit in dienstregeling Uitwerking maatregelen vervoer en exploitatie Inleiding Maatregel 191 extra capaciteit door inzet van langere treinen Inpassing op infra Meerwaarde voor reizigers Effect op exploitatie Effect op het wegverkeer Maatregel 192: verlenging spitsperiode van 2 naar 3 uur Keuze en motivatie van NS Ruimte voor extra spits IC Effect op exploitatie Effect op het wegverkeer Maatregel 193a IC stop Zaandam door reguliere IC Hoorn Heerlen Keuze en motivatie van NS (zie brief aan vertegenwoordiger Noordvleugel) Review keuze en motivatie NS Review inpassing IC stop Zaandam serie Meerwaarde voor de reizigers op de corridor NMCA en capaciteitsproblematiek Effect op exploitatie Effect op het wegverkeer Maatregel 193b - Inpassing spits IC stop Zaandam (spits-ic serie 4500) Inpassing op infra Meerwaarde voor reizigers Effect op exploitatie Effect op het wegverkeer Maatregel Inpassing extra (spits)pendel Zaandam - Schiphol/Leiden Inpassing op infra Meerwaarde voor reizigers Effect op exploitatie Effect op het wegverkeer Maatregel 196 Doortrek extra (spits)pendel Zaandam naar Hoorn Kersenboogerd Inpassing op infra Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 3

4 4.7.2 Meerwaarde voor reizigers Effect op exploitatie Effect op het wegverkeer Uitwerking maatregelen infrastructuur Inleiding Maatregel 143: Verwijderen glazen wand station Zaandam Omschrijving maatregel Randvoorwaarden Te verwijderen delen glazen scherm Investerings-kosten Nut en noodzaak Maatregel 142: Opheffen snelheidsbeperking Zaandam Omschrijving maatregel Randvoorwaarden Effect op bereikbaarheid Aanpassingen overweg Zaandam Investerings-kosten Nut en noodzaak Maatregel 54&73: Verlenging perron station Hoorn Omschrijving maatregel Randvoorwaarden Inpassing perronverlenging Hoorn Investeringskosten Nut en noodzaak Maatregel 103: Verlenging keerspoor bij Hoorn-Kersenboogerd Omschrijving maatregel Samenhang met andere maatregelen Inpassing verlenging keerspoor Investerings-kosten Nut en noodzaak Maatregel 190: Verlenging Sprinter naar Hoorn-Kersenboogerd Omschrijving maatregel Inpassing verlenging keerspoor Investerings-kosten Nut en noodzaak Maatregel 184: Verhoging snelheid baanvak Hoorn Kersenboogerd Hoogkarspel Omschrijving maatregel Randvoorwaarden Eerder Movares onderzoek Gebruikswaarde Geluid Overwegen Geotechniek Afwijkingen op de regelgeving Investerings-kosten Nut en noodzaak Bijlagen Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 4

5 1 Samenvatting In deze studie hebben we maatregelen op gebied van openbaar vervoer waarvan in het Bestuurlijke Overleg (BO) van 20 april is vastgesteld dat ze mee moeten naar een volgende fase nader uitgewerkt. Het gaat hierbij om inzicht in de mogelijkheden en effecten van deze maatregelen waarbij we onderzocht hebben of de extra treinen op de infrastructuur passen, hoeveel reizigers die zullen gebruiken en welke effecten er zijn op wegverkeer en exploitatie. Voor de infrastructuurmaatregelen is een schetsontwerp gemaakt en zijn er gedetailleerde SSK-kostenramingen gemaakt door Movares. De bevindingen van de studie zijn: Mogelijkheden en effecten van dienstregeling maatregelen Maatregel 191a 1. Capaciteitsverhoging door inzet van langere treinen kan in theorie leiden tot tussen de 23% en 34% hogere capaciteit. Knelpunt hierbij is de beschikbaarheid van het geschikte materieel dat ook elders nodig is. De werkelijke capaciteit zal echter wat lager liggen (tussen 18 en 30%) doordat heel lange treinen minder goed hun capaciteit gebruiken doordat reizigers niet het hele perron kunnen of willen gebruiken Maatregel De periode waarin de spits IC rijdt zou s ochtends en s avonds uit kwaliteitsoogpunt verlengd kunnen worden met een ongeveer een half uur. De kosten daarvan zijn iets hoger dan de verwachte extra opbrengsten, maar zijn relatief beperkt (kosten circa 0,3 mln exclusief kosten van ledig materieelritten en capaciteitskosten materieel, maar inclusief infraheffing). Maatregel 193a 2. Een stop van de reguliere IC (serie 3900) in Zaandam is mogelijk op de infrastructuur indien de Sprinter naar Hoorn op perron 2 binnen komt en vertrekt. De reistijd tussen Amsterdam en Hoorn wordt voor deze IC tot 2 minuten langer; de spits IC kan niet stoppen in Zaandam en behoudt de huidige rijtijd. 3. Een IC-stop in Zaandam leidt niet tot een wezenlijk hogere frequentie voor reizigers tussen Hoorn en Zaandam: de IC vertrekt in Zaandam circa 4 minuten voor de Sprinter: het merendeel van de reizigers tussen Zaandam en Hoorn zal dan de IC gebruiken in plaats van de Sprinter, maar het leidt niet tot leegloop van de Sprinter 4. Door een IC-stop in Zaandam ontstaat een 10-minuten interval tussen Zaandam en Amsterdam Utrecht en Eindhoven. Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan verminderen van de drukte tussen Zaandam en Amsterdam doordat er twee treinen per uur extra worden geboden zonder dat dit leidt tot extra treinen op de infrastructuur. De bezetting van de IC uit Hoorn neemt tussen Zaandam en Amsterdam en tussen Zaandam en Hoorn toe met circa 8-10% (40-45 reizigers). Bij inzet van een VIRM-6 in de spits is dat in het drukste uur aan de krappe kant, bij inzet van een VIRM-8 is er voldoende capaciteit. 5. Een IC-stop in Zaandam trekt ongeveer 300 reizigers per richting uit de Sprinter, 220 extra reizigers per richting tussen West Friesland en Zaandam en extra reizigers tussen Zaandam en Amsterdam. Tussen Hoorn en Amsterdam is er een afname met maximaal circa 75 reizigers door een toename in rijtijd (2 min). Per saldo zijn er 445 nieuwe reizigers per richting (890 per etmaal). De opbrengsten ( 0,97 mln) zijn ruimschoots hoger dan de extra exploitatiekosten ( 0,11 mln). Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 5

6 Maatregel 193b alleen spits IC 1. Een stop van de spits IC (serie 4500) conflicteert met een goederenpad tussen Westelijk Havengebied en Amsterdam Centraal. Het conflict lijkt niet direct oplosbaar, maar dit vergt nader onderzoek. Maatregel 195 en Een extra Sprinter tussen Zaandam en Schiphol past niet op de infrastructuur wanneer op de westtak maximaal 12 treinen kunnen rijden zoals met de huidige plancapaciteit het geval is. Er lijken opties om deze extra Sprinter wel in te passen: in de studie optimalisatie westtak/zuidtak en de studie treinbediening Groot Amsterdam zijn varianten opgenomen waarbij er tot 16 treinen op de westtak rijden. Dit vergt volgens Prorail echter een exploitatie die los ligt van het hoofdrailnet waardoor de Sprinter niet meer door kan rijden naar Hoorn. Daarmee wordt wel een hogere frequentie mogelijk, maar verliezen reizigers vanaf de Hoornlijn hun rechtstreekse verbinding richting Sloterdijk / Schiphol / Leiden. Het is zeer de vraag of dit voor reizigers een betere situatie oplevert. Een extra Sprinter concurreert ook met de capaciteit voor treinen tussen Schiphol, Amsterdam Zuid, Utrecht / Almere en Amsterdam Centraal. De spoorsector moet nader afwegen hoe zij de beperkte capaciteit van het aantal treinen van 32 treinen in de Schipholtunnel wil verdelen. Ook past deze niet op de huidige infrastructuur tussen Hoorn Kersenboogerd en Zaandam: de bruggen kunnen dan niet open in de periode dat de extra Sprinter rijdt en het keerspoor 2. Een extra Sprinter die alleen in de spits rijdt is, wanneer die inpasbaar zou zijn op de infrastructuur, niet kostendekkend te exploiteren door NS omdat de kapitaalkosten van het materieel en personeel op slechts enkele spitsritten drukken. Het aantal extra reizigers bedraagt 980 (Zaandam Schiphol Hoofddorp) 1900 (Hoorn Kersenboogerd Zaandam Schiphol Hoofddorp) per etmaal. De kostendekking ligt tussen 29 en 35% waardoor een exploitatiebijdrage van 1,4 3,2 mln op jaarbasis nodig is. Effecten op het wegverkeer 1. Maatregel 191a (extra capaciteit door langere treinen) zal alleen effect kunnen hebben wanneer automobilisten met marketing en tariefacties worden verleid de trein te nemen. Automobilisten stappen niet vanzelf in als er meer zitplaatsen zijn. 2. Maatregel 192 (langer doorrijden met spits-ic) heeft een naar verwachting klein effect op het wegverkeer (5-10 minder automobilisten). 3. Maatregel 193 (IC-stop Zaandam) leidt tot circa minder auto s in de Coentunnel waarvan in het spitsuur. 4. Maatregel 195 (extra Sprinter Zaandam Schiphol) en 196 (doortrek extra Sprinter naar Hoorn Kersenboogerd) leidt tot minder auto s in de Coentunnel waarvan de helft in het drukste uur) en circa minder auto s op de A8 tussen Hoorn en Zaandam, waarvan de helft in het drukste spitsuur. Het effect op het wegverkeer is het grootst bij frequentieverhoging van de Sprinter op het totale traject Hoorn Kersenboogerd Schiphol. Deze is zonder aanpassing van het brugopeningsregime, aanpassing van de treindienst op de westtak en aanleg van het verlengde keerspoor bij Hoorn Kersenboogerd echter niet mogelijk: daarmee is het vooralsnog geen uitvoerbare maatregel. Het is wenselijk het brugopeningsregime aan te passen zodat deze in de spitsuren niet meer worden geopend. Infrastructuur 1. Maatregel 143: Het verwijderen van een deel van de glazen wand om de crossplatform overstap op station te Zaandam te verbeteren heeft vooral nut in combinatie met de extra Sprinters. Per uur zijn er circa overstappers die een Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 6

7 gemakkelijker overstap krijgen en niet meer op Sloterdijk overstappen. De kosten zijn met ,-- gering. Deze maatregel kan in samenhang met de opwaardering van station Zaandam worde uitgevoerd als no-regret maatregel. 2. Maatregel 142: opheffen snelheidsbeperking Zaandam Kogerveld. Een tot 2 minuten kortere reistijd levert een betere concurrentiepositie op voor de trein en een meer robuuste dienstregeling. De meerwaarde is het grootst voor IC s die niet in Zaandam halteren. Zolang de dienstregelingopzet uitgaat van een lange halteringstijd te Hoorn is de meerwaarde voor reizigers verder dan Hoorn er echter niet: de trein is weliswaar eerder in Hoorn, maar moet dan nog langer halteren. Het is zinvol te bezien of dit kan worden vermeden door verlenging van het dubbelspoor tot voorbij Hoorn Kersenboogerd. Door de relatief lage kosten is dit al snel een effectieve maatregel. 3. Maatregel 54 en 73: (Verlenging perron Hoorn). Deze maatregel maakt het mogelijk langere treinen (10-delige VIRM) af te wikkelen richting Amsterdam. In de richting Enkhuizen kunnen al 10-delige treinen (VIRM-10) afgewikkeld worden. Daarmee kan de capaciteit op de Hoornlijn worden vergroot met 23-34% en biedt het meer exploitatieve vrijheid voor NS omdat treinen die tussen Utrecht en Amsterdam die 10-delig rijden zonder afkoppelen van treinen naar Hoorn kunnen door rijden. 4. Maatregel 103 en 190: (verlengen keerspoor Hoorn Kersenboogerd). Het nut van deze maatregel is gelegen in het verminderen van overlast voor omwonenden bij kerende treinen, vooral in de vroege ochtend en late avond. Deze maatregel heeft geen meerwaarde voor de capaciteit van de lijn. Door de hoge kosten is het nut twijfelachtig. Het advies is deze maatregel nader te verkennen wanneer frequentieverhoging als serieuze en haalbare maatregel wordt gezien (door instemming met aanpassing van de brugopeningen en een exploitatiebijdrage). 5. Maatregel 184: De aanpassingen leiden tot een verkorting van de rijtijd met circa seconden. Zolang de dienstregeling opzet uitgaat van een lange halteringstijd te Hoorn is de meerwaarde beperkt: de trein is weliswaar eerder in Hoorn, maar moet dan nog langer halteren. Deze maatregel is op termijn zinvol, met name om de robuustheid van de dienstregeling op het enkelsporige traject te vergroten. Zolang het niet leidt tot een kortere reistijd naar Zaandam en Amsterdam is de meerwaarde echter beperkt. Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 7

8 2 Inleiding 2.1 Aanleiding In het kader van de Corridorstudie Amsterdam Hoorn dient een aantal maatregelen die zijn benoemd verder uitgewerkt te worden. Het gaat in dit onderzoek om een nader onderzoek naar de maatregelen op het gebied van OV / spoor, waarvan onlangs in het Bestuurlijke Overleg (BO) van 20 april is vastgesteld dat ze mee moeten naar een volgende fase. Movin Vervoeradvies heeft samen met Movares deze maatregelen verder onderzocht. De resultaten hiervan zijn vastgelegd in deze rapportage. Movin heeft hierbij vooral de maatregelen voor meer capaciteit onderzocht. Het gaat hierbij om vervoerkundige aspecten als inzicht in de haalbaarheid van de dienstregeling op de infrastructuur, exploitatiekosten en opbrengsten en de voor en nadelen van de maatregel. Movares heeft hierbij voor een aantal maatregelen een eerste schetsontwerp gemaakt en een bijbehorende kostenraming opgesteld. Daarmee zijn de maatregelen uit de factsheets nader uitgewerkt. 2.2 Opzet onderzoek Aan de hand van de factsheets worden per maatregel een aantal aspecten nader uitgewerkt. Hierbij wordt afgestemd met NS en Prorail om de te komen tot zo goed mogelijke inzichten. Daartoe starten we met een overleg met NS en Prorail. Per maatregel ondernemen we de volgende activiteiten: 1. Maatregel 193 IC stop reguliere IC Hoorn Heerlen te Zaandam Nagaan maakbaarheid en kosteneffectiviteit stop reguliere IC te Zaandam. NS heeft eerder aangegeven dat zij de extra stop niet wenselijk vindt. De vraag is of op basis van de bestaande benutting van de infra (DRGL 2018) een extra stop mogelijk is en welke kosten en baten kunnen worden benoemd. We overleggen hiertoe met capaciteitstoewijziging van Prorail, toetsen wat er in DONNA is opgenomen en bezien welke voor en nadelen een stop heeft en onder welke condities een stop eventueel mogelijk is. We berekenen de meerkosten van de IC-stop en het extra aantal reizigers dat kan worden verwacht. Hiermee geven we een second opinion op de keuze van NS om de stop niet in de dienstregeling op te nemen. Tevens geven aan welke condities moet worden voldaan om bij partijen draagvlak te krijgen voor deze maatregel. 2. Maatregel 191A: extra capaciteit door langere treinen We geven op basis van de huidige geplande/gerealiseerde inzet aan welke treincapaciteit nu wordt ingezet in spits en dal, wat de verwachte treinsamenstelling vanaf 2018 is en bezien welke mogelijkheden er zijn om de capaciteit te vergroten. 3. Maatregel 191B: nut en noodzaak langer perron in Hoorn We bezien of gezien het (verwachte) reizigersaanbod er met meer dan 8 bakken naar Hoorn gereden moet worden. M.a.w. of het nodig is om het perron in Hoorn geschikt te maken voor 10/12 bakken. We bekijken welke modal shift effecten er te verwachte zijn tussen auto en spoor indien meer zitplaatscapaciteit in de spits IC treindienst tussen Hoorn en Amsterdam wordt aangeboden. Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 8

9 4. Maatregel 192: verlenging spitsperiode van 2 naar 3 uur In het voorstel van NS voor drgl 2018 is de spitsperiode al opgerekt met een half uur. Éen extra trein rijdt al in 2018 (vijfde spits IC), maar de maatregel binnen CAH was bedoeld om er 2 extra te krijgen). We geven aan hoe een eventuele 5de en 6de spits IC qua tijdligging het meest effectief zal uitpakken voor de reiziger en waarvandaan deze trein moet starten (Enkhuizen of Hoorn, etc). We bepalen de exploitatiekosten en baten van de zesde spits IC en wat de benodigde capaciteit is, gelet op het verwachte reizigersaanbod. 5. Maatregel 195: de (spits)pendel tussen Zaandam en Schiphol / Hoofddorp Het gaat hier om de introductie van een 15 minuten dienst (nu 2x per uur) tussen Zaandam en Schiphol/Hoofddorp. Het moet gaan om een (spits)pendel die in te passen valt in de dienstregeling 2018 en zonder spoorinfra aanpassingen kan worden gerealiseerd. We bekijken of er een dienstregelingopzet in te passen is in de dienstregelingstructuur 2018 en geven aan welke eventuele strijdigheid met er is met raakvlakstudies. Deze opzet wordt ter toetsing voorgelegd aan NS en Prorail. We geven inzicht in het aantal reizigers en overstappers en in de exploitatiekosten en opbrengsten (zowel voor spits als voor dal). 6. Maatregel 196: doortrekken extra spits pendel van Zaandam naar Hoorn-Kersenboogerd We gaan, in overleg met Prorail, na of dit inpasbaar is in de dienstregelingstructuur 2018 en bekijken in hoeverre dit strijdig is met raakvlakstudies als Schiphol - Amsterdam. We geven inzicht in het aantal reizigers en in de exploitatiekosten en opbrengsten en stemmen hierover af met NS. 7. Maatregel 143: Verwijderen glazen wand station Zaandam Doel hiervan is het cross-platform overstappen te verbeteren. Dat is met name van belang als de overstapfunctie van Zaandam vergroot wordt, bijvoorbeeld door de extra sprinter Zaandam Schiphol. We geven een beschouwing op nut en noodzaak van deze maatregel en geven aan onder welke voorwaarden dit een zinvolle maatregel kan zijn. Verder maken we een schets voor een mogelijke aanpassing / verwijdering van de wand die kan dienen voor een door Movares op te stellen kostenraming. 8. Maatregel 116,134, 138, 145: Brugopenstellingsregime We bekijken de noodzaak en mogelijkheden om het brugopenstellingsregime aan te passen zodat er in de spits extra treinen kunnen rijden en geven aan of en zo ja onder welke voorwaarden hier opties voor zijn. Hierbij betrekken we hierbij de mogelijkheden voor aanpassing van de sluitingstijden of een snellere brugopening/sluiting. 9. Maatregel 103: verlenging keerspoor bij Hoorn-Kersenboogerd Movares maakt een ontwerp voor deze verlenging en maakt een SSK-kostenraming hiervoor (+/-25%) 10. Maatregel 143: Verwijderen glazen wand station Zaandam Movares maakt maakt een SSK-kostenraming (+/-25%) hiervoor inclusief een alternatief dat beschutting biedt. 11. Maatregel 142 en 184: opheffen snelheidsbeperking Zaandam en verhoging snelheid baanvak Hoorn Kersenboogerd-Hoogkarspel Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 9

10 Movares geeft aan wat hiervoor railtechnisch en beveiligingstechnisch moet gebeuren en maakt een SSK-kostenraming (+/-25%) hiervoor. 12. Maatregel 54-73: (Verlenging Perron Station Hoorn) Movares maakt een ontwerptekening voor deze verlenging op basis van de inzichten van Prorail en maakt een SSK-kostenraming hiervoor ((+/-25%). 13. Maatregel 107 en 180: Langzaam verkeersonderdoorgang t Keern en Churchillaan Zie hier ook de opmerking bij maatregel 191B Het opheffen van deze overwegen is wellicht nodig bij een frequentieverhoging op de spoorlijn Hoorn Amsterdam. Deze maatregel maakt echter geen onderdeel uit van de offerte omdat hierover nog teveel onduidelijkheid is. De kosten van deze maatregel hangen sterk af van de wijze van uitvoering: daarvoor is eerst een nadere studie nodig waarin uitgangspunten worden bepaald en vervolgens een ontwerp plus kostenraming gemaakt kan worden. 14. Maatregel 190: Capaciteitsveruiming keerspoor Hoorn-Kersenboogerd Movares maakt een ontwerptekening voor een extra keerspoor met wisselverbinding en raamt de kosten hiervoor. Het gaat bij alle ontwerpen om een eerste indicatieve schets op basis van de huidige inzichten uit de factsheets en de inzichten van Prorail op basis waarvan een SSK-raming gemakat kan worden. 3 Analyse huidige en toekomstige situatie 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk geven we de lijnvoering, huidige reistijden en frequenties en materieelinzet weer voor de huidige situatie, dienstregeling 2017 en de verwachte situatie bij realisatie van de pre-phs dienstregeling Huidige dienstregeling en situatie per december Huidige dienstregeling In de huidige dienstregeling zijn er de volgende verbindingen: Serie 4500 IC Enkhuizen Amsterdam Centraal Serie toegevoegde spits IC, Enkhuizen Amsterdam Centraal, alleen in spitsrichting Serie 3300 Sprinter Hoorn Kersenboogerd Schiphol Hoofddorp - Leiden Alle verbindingen rijden een halfuurdienst Vervoercapaciteit huidige dienstregeling De vervoercapaciteit wordt door NS op de vervoervraag in de spits afgestemd op basis van de inzetnormen. In onderstaande afbeelding is de huidige inzet weergegeven (bron: rijdendetreinen.nl). De Sprinters Schiphol Hoorn Kersenboogerd rijden in de spits vaak gekoppeld (SLT4+SLT6) ingezet. Volgens de reisplanner van NS heeft een 10-delige Sprinter een capaciteit van 538 zitplaatsen: NS hanteert in de spits een inzetnorm van 692, waarbij er Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 10

11 circa 180 staanplaatsen zijn. Er is dan nog wel restruimte in de vorm van staanplaatsen. De Intercity Enkhuizen Amsterdam rijdt veelal met VIRM-6 dubbeldeks materieel (597 zitplaatsen) of DDZ (606 zitplaatsen). In onderstaande grafiek is de vervoercapaciteit van deze materieelcombinaties weergegeven voor een half-uurblok in de ochtendspits. Afbeelding 1 Materieelconfiguraties dd september 2017 capaciteit Treinserie 2017 Sprinter 692 IC 597 Spits IC 580 Sprinter 692 IC 597 Spits IC 580 Totaal 3738 Afbeelding 2 ingezette vervoercapaciteit in 2017 De capaciteitsproblemen die zich vorig jaar voordeden zijn verleden tijd doordat de IC Enkhuizen - Amsterdam weer in station Hoorn Kersenboogerd is gaan stoppen en de keertijd voor de Sprinters is vergroot. Uitval door vertraging is daarmee verminderd. 3.3 Dienstregeling Nieuwe dienstregeling per december 2017 In de dienstregeling die per december 2017 ingaat zijn er de volgende verbindingen: Serie 3900 IC Enkhuizen Amsterdam Centraal Utrecht Heerlen (NB: in de vroege ochtend en in de avonduren rijdt IC 2900 Enkhuizen-Maastricht in plaats van IC 800 Alkmaar-Maastricht) Serie 4500 (de toegevoegde spits IC), Enkhuizen Amsterdam Centraal, alleen in spitsrichting (5 ritten) Serie 3300 Sprinter Hoorn Kersenboogerd Schiphol Hoofddorp Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 11

12 De verbinding naar Enkhuizen wordt onderdeel van de PHS-corridor tussen Eindhoven en Amsterdam Sloterdijk. De IC s van en naar Alkmaar / Den Helder stoppen hierbij wel in Zaandam, de IC van en naar Hoorn niet. De tijdligging van de reguliere IC s op de Hoornlijn verschuift met een kwartier: de reguliere IC vertrekt in de spits grofweg op dezelfde vertrektijd als de huidige spits IC. Als reizigers hun vertrektijd niet aanpassen zullen de spits- IC s het drukste worden. Patroontijd SPITS Werkdagen Nr Station S11 IC Spits IC S11 IC Spits IC 1 Enkhuizen 07:09 07:24 07:39 07:54 2 Bovenkarspel Flora 07:13 07:28 07:43 07:58 3 Bovenkarspel-Grootebroek 07:17 07:32 07:47 08:02 4 Hoogkarspel 07:22 07:39 07:52 08:09 5 Hoorn Kersenboogerd 07:24 07:28 07:45 07:54 07:58 08:15 6 Hoorn 07:27 07:33 07:49 07:57 08:03 08:19 6 Hoorn 07:29 07:40 07:53 07:59 08:10 08:23 7 Purmerend Overwhere 07:40 08:10 8 Purmerend 07:42 08:12 9 Purmerend Weidevenne 07:45 08:15 10 Zaandam Kogerveld 07:51 08:21 11 Zaandam 07:56 08:26 11 Zaandam 07:57 08:27 12 Amsterdam Sloterdijk 08:03 08:05 08:19 08:33 08:35 08:49 13 Amsterdam Centraal 08:11 08:25 08:41 08:55 14 Amsterdam Lelylaan 08:07 08:37 15 Schiphol Airport 08:14 08:44 16 Hoofddorp 08:18 08:48 Afbeelding 3 Dienstregeling 2018 in ochtendspits richting Amsterdam Patroontijd SPITS Werkdagen Nr Station S IC Spits IC S IC Spits IC 1 Hoofddorp 16:10 16:40 2 Schiphol Airport 16:14 16:44 3 Amsterdam Lelylaan 16:21 16:51 4 Amsterdam Centraal 16:19 16:36 16:49 17:06 5 Amsterdam Sloterdijk 16:28 16:25 16:42 16:58 16:55 17:12 6 Zaandam 16:35 17:05 6 Zaandam 16:36 17:06 7 Zaandam Kogerveld 16:41 17:11 8 Purmerend Weidevenne 16:47 17:17 9 Purmerend 16:50 17:20 10 Purmerend Overwhere 16:52 17:22 11 Hoorn 17:03 16:51 17:07 17:33 17:21 17:37 11 Hoorn 17:05 16:56 17:10 17:35 17:26 17:40 12 Hoorn Kersenboogerd 17:01 17:15 17:31 17:45 13 Hoogkarspel 17:07 17:21 17:37 17:51 14 Bovenkarspel Grootebroek 17:12 17:26 17:42 17:56 15 Bovenkarspel Flora 17:16 17:30 17:46 18:00 16 Enkhuizen 17:20 17:34 17:50 18:04 Afbeelding 4 Dienstregeling 2018 in middagspits naar Hoorn - Enkhuizen Deze dienstregeling vormt de basis voor een dienstregeling die naar verwachting tot ongeveer 2025 gereden worden. Volgens opgave van Prorail komen in 2024 de infrastructurele maatregelen gereed die het mogelijk maken om 6 IC s en 6 Sprinters te rijden op de Zaanlijn. Dit zorgt wel voor een zwaardere belasting van de Hemtunnel waar dan twee Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 12

13 extra IC s en twee extra Sprinters doorheen moeten gaan rijden. De verbinding Heerlen Enkhuizen is dan ook vooral ingegeven door de uitdrukkelijke wens om, vooruitlopend op gereed zijn van de infra op de Zaanlijn, tussen Eindhoven en Amsterdam al een 10-min dienst in te voeren: eindigen op Amsterdam Centraal is spoortechnisch lastig en tijdens de ombouw van Amsterdam Centraal zelfs onmogelijk, doorrijden naar Alkmaar kan nog niet door beperkingen in de infrastructuurcapaciteit. Daarmee bleef koppeling aan de IC naar Hoorn/Enkhuizen over als enig haalbare optie Vervoercapaciteit in dienstregeling 2018 NS heeft aangegeven in de nieuwe dienstregeling de capaciteit van de Sprinter niet te wijzigen. De capaciteit van de IC s wordt bepaald door de drukte tussen Utrecht en Amsterdam. Een halteertijd van 4 minuten is normaal gesproken lang genoeg om treinen bij te plaatsen of af te koppelen: dat is echter ook altijd een bron van storingen en maakt de 10- minutendienst kwetsbaarder. De geringe spoorcapaciteit op Amsterdam Centraal maakt dit volgens NS bovendien onmogelijk. Ook in de richting Heerlen wordt de inzet bepaald door het drukste punt tussen Amsterdam en Utrecht / Den Bosch / Eindhoven. Op de Hoornlijn biedt, indien niet wordt uitgegaan van groei, voldoende vervoercapaciteit. Doordat het aanen afkoppelen van treinen op het gehele traject lastig is zal NS in de spits naar verwachting ook deels VIRM-8 (zie onderstaande figuur) inzetten: NS geeft aan in de reisplanner aan dat zo n compositie een capaciteit heeft van 810 zitplaatsen. Overigens is de spits van Hoorn naar Amsterdam wat vroeger dan op de A2 corridor tussen Amsterdam en Utrecht en omgekeerd wat later. Aan de randen van de spits zal NS mogelijk ook VIRM-6 inzetten (587 zitplaatsen). Wanneer incidenteel een langere trein dan 8 bakken wordt ingezet zal deze in de regel ook door moeten rijden naar Hoorn. Door middel van een bijsturingsprocedure kan deze eventueel worden afgehandeld op spoor 1 in Hoorn dat wel beschikt over een perron dat lang genoeg is om een trein met 10 bakken te laten halteren. Wanneer tussen Amsterdam en Utrecht meer dan 8 bakken nodig zijn en er niet afgekoppeld of bijgeplaatst kan worden op Amsterdam Centraal is de lengte van het perron op station Hoorn hiervoor een bottleneck. Deze situatie duurt totdat PHS 6/6 op de Zaanlijn gaat rijden. De toegevoegde spits IC s zullen naar verwachting korter zijn en volgens opgave van NS zullen deze treinen, net als in de huidige dienstregeling, met DDM-materieel gereden worden (oudere stoptreindubbeldekkers). Deze hebben door de vrij krappe stoelopstelling veel zitplaatsen, namelijk 580. Op de sprinter Hoorn Kersenboogerd Leiden wordt in de spits een gekoppeld stel ingezet met in totaal 538 zitplaatsen (2 e en 1 e klas samen). Daarmee wordt het verschil in capaciteit naar verwachting zoals weergegeven in onderstaande tabel. De capaciteit in het drukste uur is, ervan uitgaande dat NS in de spitsuren de reguliere IC met VIRM-8 rijdt, circa 426 plaatsen (11%) hoger dan in Overigens behoudt NS zich het recht voor eventueel VIRM-6 in te zetten in de spits wanneer dat mogelijk is: de capaciteit neemt dan echter niet toe ten opzichte van de huidige dienstregeling. Er is dan wel genoeg capaciteit, maar geen of zeer beperkt ruimte voor groei. Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 13

14 capaciteit capaciteit Treinserie Sprinter IC Spits IC Sprinter IC Spits IC Totaal % 111% Tabel 1 Toename aangeboden capaciteit in spitsuur, uitgaande van inzet van VIRM-8 4 Uitwerking maatregelen vervoer en exploitatie 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk werken we de verschillende maatregelen uit. Dit betreft: Maatregel 191A: extra capaciteit door langere treinen Maatregel 192: verlenging spitsperiode van 2 naar 3 uur Maatregel 193a IC stop Zaandam door reguliere IC Hoorn Heerlen Maatregel 193b IC stop Zaandam door spits IC IC Hoorn Amsterdam Maatregel 195: extra (spits)pendel Zaandam - Schiphol/Leiden Maatregel 196: doortrekken extra spits pendel van Zaandam naar Hoorn- Kersenboogerd 4.2 Maatregel 191 extra capaciteit door inzet van langere treinen Inpassing op infra Langere treinen zijn, zonder infrastructurele aanpassingen alleen mogelijk op de spits IC. De reguliere IC kent de hoogste trajectbelasting tussen Utrecht en Amsterdam en zal naar verwachting in elk geval deels met VIRM-8 gereden worden. Een langere trein kan niet in Hoorn worden afgewikkeld, tenzij maatregel 54 en 74 worden uitgevoerd (perronverlenging Hoorn). Als we er van uitgaan dat dit wordt uitgevoerd kan een VIRM-10 combinatie worden ingezet Meerwaarde voor reizigers Voor reizigers kan de capaciteit worden vergroot door inzet van langere IC s en spits IC s. Langere Sprinters zijn niet mogelijk door beperkingen aan de perronlengte van kleinere stations elders, zoals in Purmerend en Nieuw Vennep. Door inzet van een VIRM-8 op de reguliere IC neemt de totale capaciteit in het drukste uur toe met 11% ten opzichte van de dienstregeling Wanneer op de reguliere IC een VIRM-10 combinatie wordt ingezet en op de spits IC een DDZ-5 neemt de capaciteit dan toe met 23%. Hiervoor is dan wel de verlenging van het perron in Hoorn nodig. Wanneer op de spits IC een VIRM-8 combinatie wordt ingezet en op de reguliere IC een VIRM-10 combinatie kan de capaciteit nog toenemen verder toenemen met in totaal 34% ten opzichte van de huidige dienstregeling. Daarmee komt de verwachte groei tot 2030 uit de Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 14

15 NMCA-berekeningen binnen bereik. Overigens is dit wel een theoretische exercitie: VIRMmaterieel is ook niet zondermeer beschikbaar omdat dit op het PHS-baanvak Eindhoven Amsterdam en uitlopers daarvan nodig is. Daarnaast is het zo dat langere treinen minder effectief gebruikt worden door reizigers: de kopeinden van de trein zijn vaak rustiger omdat niet alle reizigers zo veel verder kunnen of willen lopen. inzet VIRM 6 inzet VIRM 8 inzet VIRM 10 en DDZ-5 inzet VIRM 10 en 8 capaciteit capaciteit capaciteit capaciteit Treinserie maximaal maximaal Sprinter IC Spits IC Sprinter IC Spits IC Totaal % 111% 123% 134% Tabel 2 capaciteiten bij verschillende materieelinzet Effect op exploitatie De exploitatie zal duurder worden bij inzet van langere treinen doordat de materieelcomponent duurder wordt. Daarnaast heeft NS met de vakbonden afgesproken dat op langere treinen meer personeel wordt ingezet. De infrastructuur kent weinig mogelijkheden om treinstellen onderweg bij te plaatsen of af te koppelen: dat kan betekenen dat er een lange trein helemaal uit Eindhoven of zelfs Heerlen moet rijden als er extra capaciteit nodig is tussen Hoorn en Amsterdam: overigens geldt ook het omgekeerde. Het is daarom niet goed mogelijk de kosten van deze maatregel te bepalen. Als we ervan uitgaan dat het alleen om het verschil in kapitaallasten gaat tussen kortere en langere treinen dan moet worden gedacht tussen ongeveer per extra bak per ingezette langere trein per jaar. Voor de Hoornlijn gaat het dan in het scenario waarbij de treinen tot maximala capaciteit worden verlengd om 8 treincomposities die verlengd worden. Daarmee bedragen de extra kosten circa 1,6 mln op jaarbasis ervan uitgaande dat geen extra personeel behoeft te worden ingezet. De extra kosten moeten worden gedekt uit extra reizigers: NS zal alleen langere treinen inzetten als dat nodig is vanuit een toegenomen vervoer Effect op het wegverkeer Het effect op het wegverkeer moet dan komen van een verhoogd comfort doordat de zitplaatskans hoger is. NS hanteert conform afspraak met I&W de KPI zitplaatskans voor de inzet van de treinen. Daarmee verwachten we dat het effect op het wegverkeer niet groot is. Als NS de restcapaciteit die er is door marketing en actietarieven weet te vullen is wellicht een bijdrage op het wegverkeer mogelijk. Er van uitgaande dat de beschikbare restcapaciteit dan voor 35% wordt opgevuld door ex-automobilisten die met een aantrekkelijk aanbod over de streep worden getrokken is het volgende effect op het autoverkeer te bereiken. Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 15

16 inzet VIRM 6 inzet VIRM 8 inzet VIRM 10 en DDZ-5 inzet VIRM 10 en 8 capaciteit capaciteit capaciteit capaciteit Treinserie maximaal maximaal Totaal % 111% 123% 134% restruimte tov in potentie uit de auto Tabel 3 potentiele ruimte voor automobilisten bij inzet langere treinen 4.3 Maatregel 192: verlenging spitsperiode van 2 naar 3 uur Keuze en motivatie van NS NS rijdt in de ochtendspits een extra IC tussen Enkhuizen en Hoorn en een extra IC tussen Enkhuizen, Hoorn en Amsterdam (a. 9:25). In de middagspits rijdt NS een extra IC van Amsterdam Centraal naar Enkhuizen (circa 15:36 v Amsterdam Centraal). Deze extra IC s dienen ook om de verslechterde aansluiting van en naar Alkmaar tenminste in de spitsuren te compenseren. Daarmee rijdt NS in totaal 5 IC s in de ochtend en middagspits. De huidige spits-ic s sluiten goed aan bij het patroon van de vervoervraag Ruimte voor extra spits IC De IC s naar Amsterdam rijden al vanaf een vroeg tijdstip vanuit Enkhuizen naar Amsterdam. Nog vroeger is niet zinvol. De laatste toegevoegde spits IC rijdt vanaf december rond 8:40 vanaf Enkhuizen. Uitbreiding hiervan met een uur zou betekenen dat er rond 9:10 en 9:40 nog een rit zou moeten rijden. Als we kijken naar de bezettingscijfers van de IC en spits IC is rit met vertrek 9:10 uur vanuit Enkhuizen ri Amsterdam nog zinvol: de bezetting van de IC s ligt op een constant hoog niveau van rond de 500 reizigers. In de tegenrichting rijdt NS vanaf 15:36 een extra spits IC tot 17:36: de rit met vertrek 18:06 vanaf Amsterdam Centraal biedt NS niet meer aan. De kwartierdienst stopt daardoor een kwartier eerder dan in de huidige dienstregeling. Als we naar de bezettingscijfers tussen Amsterdam en Hoorn kijken zijn de bezettingen tussen 16:14 en 18:45 op een vrijwel constant hoog niveau tussen 430 en 580 reizigers. Een kwartierdienst tot 18:36 lijkt daarmee aan te sluiten bij de vraag. NS biedt in de nieuwe dienstregeling wel ruim voldoende vervoercapaciteit. Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 16

17 Extra spits IC om 8:54 richting Amsterdam Patroontijd SPITS extra Nr Station IC spits IC spits IC 1 Enkhuizen 08:09 08:24 08:39 08:54 09:09 2 Bovenkarspel Flora 08:13 08:28 08:43 08:58 09:13 3 Bovenkarspel-Grootebroek 08:17 08:32 08:47 09:02 09:17 4 Hoogkarspel 08:22 08:39 08:52 09:09 09:22 5 Hoorn Kersenboogerd 08:28 08:45 08:54 08:58 09:15 09:24 09:28 6 Hoorn 08:33 08:49 08:57 09:03 09:19 09:27 09:33 6 Hoorn 08:40 08:53 08:59 09:10 09:23 09:29 09:40 7 Purmerend Overwhere 09:10 09:40 8 Purmerend 09:12 09:42 9 Purmerend Weidevenne 09:15 09:45 10 Zaandam Kogerveld 09:21 09:51 11 Zaandam 09:26 09:56 11 Zaandam 09:27 09:57 12 Amsterdam Sloterdijk 09:05 09:19 09:33 09:35 09:49 10:03 10:05 13 Amsterdam Centraal 09:11 09:25 09:41 09:55 10:11 14 Amsterdam Lelylaan 09:37 10:07 15 Schiphol Airport 09:44 10:14 16 Hoofddorp 09:48 10:18 Extra spits IC om 18:06 en eventueel 18:36 vertrek Amsterdam richting Hoorn EXTRA EXTRA Nr Station S IC Spits IC S IC Spits IC Spits IC 1 Hoofddorp 17:40 18:10 2 Schiphol Airport 17:44 18:14 3 Amsterdam Lelylaan 17:51 18:21 4 Amsterdam Centraal 17:49 18:06 18:19 18:36 18:49 5 Amsterdam Sloterdijk 17:57 17:55 18:12 18:27 18:25 18:42 18:55 6 Zaandam 18:03 18:33 6 Zaandam 18:04 18:34 7 Zaandam Kogerveld 18:07 18:37 8 Purmerend Weidevenne 18:13 18:43 9 Purmerend 18:15 18:45 10 Purmerend Overwhere 18:17 18:47 11 Hoorn 18:28 18:21 18:37 18:58 18:51 19:07 19:20 11 Hoorn 18:31 18:26 18:40 19:01 18:56 19:10 19:23 12 Hoorn Kersenboogerd 18:31 18:45 19:01 19:15 19:28 13 Hoogkarspel 18:37 18:51 19:07 19:21 19:34 14 Bovenkarspel Grootebroek 18:42 18:56 19:12 19:26 19:39 15 Bovenkarspel Flora 18:46 19:00 19:16 19:30 19:43 16 Enkhuizen 18:50 19:04 19:20 19:34 19: Effect op exploitatie Een extra spits IC vanuit Enkhuizen naar Amsterdam om 8:54 uur betekent dat er een leeg materieelrit terug vanaf Amsterdam naar Hoorn moet rijden in de ochtendspits en in de middag van Hoorn naar Amsterdam. Hetzelfde geldt in omgekeerde richting voor een extra spits IC met vertrek om 18:06 en 18:36 vanuit Amsterdam naar Hoorn en Enkhuizen. Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 17

18 Het huidige aantal ritten rijdt slechts in één richting en kan daarmee relatief efficiënt geëxploiteerd worden. Een uur langer doorrijden zal daardoor relatief duur zijn. We schatten de meerkosten van de exploitatie op rond de per jaar. Hierbij is uitgegaan van inzet van 2 conducteurs per trein, maar is geen rekening gehouden met de lege materieelritten. Deze zijn sterk afhankelijk van de uiteindelijke omlopen. Mogelijk liggen de kosten daardoor hoger dan geraamd. variant Extra IC Hoornlijn 1 extra spits IC ochtend, 2 extra spits IC middag Aantal extra ritten 15 per week 783 per jaar Aantal extra reizigers per week per jaar Extra reizigers per dag 200 per dag Extra reizigers per trein 67 per trein Totale opbrengsten per jaar Totale kosten per jaar Resultaat per jaar Kostendekkingsgraad 47% Opbrengsten per reiziger (*) 2,64 Tabel 4 overzicht vervoer, kosten en opbrengsten Effect op het wegverkeer Het iets langer doorrijden van de kwartierdienst kan mogelijk een aantal automobilisten over de streep trekken: Automobilisten die bij een overstap van stedelijk ov naar Hoorn hun trein missen moeten na 17:50 namelijk een half uur wachten op de volgende trein. Het OVaandeel van en naar Amsterdam Centrum ligt volgens berekeningen met het regionaal model Venom met rond de 50% al erg hoog. Het is moeilijk aan te geven hoeveel extra automobilisten hierdoor de trein gaan gebruiken: onze aanname is dat dit tussen de 5 en 10 ligt. 4.4 Maatregel 193a IC stop Zaandam door reguliere IC Hoorn Heerlen Keuze en motivatie van NS (zie brief aan vertegenwoordiger Noordvleugel) NS heeft op verzoek van de regio bezien of het mogelijk en wenselijk is de IC Hoorn Amsterdam een stop te laten maken in Zaandam. NS heeft geconcludeerd dat het niet mogelijk is de halteertijd in Hoorn te gebruiken voor een extra stop in Zaandam vanwege het enkelspoor tussen Hoorn Kersenboogerd en Enkhuizen. Volgens NS kan niet eerder uit Hoorn richting Zaandam worden vertrokken waardoor de extra tijd die nodig is voor een stop ten koste gaat van de halteertijd op Amsterdam Centraal. Dat vindt NS onwenselijk. NS concludeert verder dat de stop in de richting van Sloterdijk en Enkhuizen niet maakbaar is door afhankelijkheden in Zaandam. Daarnaast vindt NS het onwenselijk de halteertijd in Amsterdam Centraal te verkorten om de stop in Zaandam mogelijk te maken omdat dit ten koste gaat van de robuustheid van het treinproduct. NS is er hierbij van uitgegaan dat de stop voor alle IC s de hele dag in beide richtingen geldt: dat is logistiek niet maakbaar (zie ook conclusie in par over stop van de spits IC) en volgens NS qua rendement ook niet wenselijk. NS heeft aangegeven dat het aantal reizigers tussen Enkhuizen en Hoorn dat in Zaandam moet zijn 400 per dag bedraagt terwijl er 4500 reizigers tussen Hoorn en Amsterdam zijn. De reistijd voor hen wordt door een extra stop 2 min langer, terwijl ook de kans bestaat dat de Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 18

19 treinen voller worden. NS heeft daarom aangegeven dat de stop niet wenselijk is en uitgaande van een stop van alle IC s niet maakbaar en heeft daarom besloten deze stop niet op te nemen in de dienstregeling In het eindbeeld van PHS is de IC-stop op de verbinding Zaandam Hoorn niet voorzien. Na realisatie van de benodigde infrastructuur op de Zaanlijn zal deze IC gaan doorrijden naar Alkmaar. De IC van Enkhuizen en Hoorn naar Amsterdam wordt dan weer een aparte treindienst, die afhankelijk van de situatie op Amsterdam Centraal, eventueel naar een andere bestemming wordt doorgekoppeld. De ervaring leert NS dat het heel lastig een IC stop weer ongedaan te maken: ook daarom wil NS geen IC-stop in Zaandam op de verbinding Hoorn Amsterdam. De sprinter Hoorn Kersenboogerd wordt veel gebruikt door Schiphol personeel en de huidige halfuurdienst past goed bij de marktvraag. NS verwacht dat de Sprinter mogelijk iets minder druk wordt als NZ-lijn gaat rijden: een deel van de marktvraag stapt namelijk bij Sloterdijk over op de metro richting Amsterdam Zuid. Die relatie is straks via bus en NZ-lijn sneller bereikbaar. Een frequentieverhoging, mocht die mogelijk zijn op de infrastructuur, past niet goed bij deze verwachting. Een IC-stop in Zaandam gaat volgens NS ook ten koste van de Sprinter: de IC neemt dan het grootste deel van de reizigers tussen Hoorn en Zaandam over van de Sprinter Review keuze en motivatie NS We hebben een review gedaan op de mogelijkheid een IC-stop van de serie 3900 (Heerlen - Enkhuizen) in te passen in Zaandam. Hierbij hebben we gebruik gemaakt van: basis-uurpatroon van de dienstregeling 2018 tijd-weg diagrammen van het baanvak Amsterdam - Enkhuizen gebruikelijke kengetallen voor stop, halteer- en rijtijden en de te hanteren rijtijdspeling kennis van de aanwezige infrastructuur en beperkingen daarin (zoals brugopeningen, rijwegen en te gebruiken perrons Als uitgangspunt hebben we gehanteerd dat de vertrek- en aankomsttijd op Amsterdam Centraal gelijk blijft. Daarmee gaan we uit van handhaving van een buffertijd van 4 minuten op Amsterdam Centraal. Voor NS is dit een belangrijk punt ten behoeve van de robuustheid van de treindienst. De dienstregeling in Noord Holland is een lastige puzzel: naast de wens van een frequentere bediening zijn er vele infrastructurele randvoorwaarden die mede de mogelijkheden bepalen. Zo zijn er meerdere beweegbare bruggen, niet alleen op de Hoornlijn, maar ook richting Den Helder. Verder zijn er gelijkvloerse kruisingen tussen spoorlijnen, is het baanvak tussen Zaandam en Amsterdam aardig vol, wordt straks Amsterdam Centraal verbouwd en is de westtak behoorlijk vol. Ook tussen Amsterdam Amstel en Centraal is het baanvak met het aantal treinen dat vanaf december 2017 rijdt vol. Tussen Hoorn en Enkhuizen is het baanvak enkelsporig met een aantal passeerplaatsen: dat leidt tot langere rijtijden en wachten van treinen op elkaar. Dat maakt het niet gemakkelijk om binnen alle infrastructurele randvoorwaarden nog verdere verbeteringen te realiseren Review inpassing IC stop Zaandam serie 3900 Richting Hoorn - Enkhuizen Een IC stop van de reguliere IC (serie 3900) in Zaandam betekent dan dat deze vanuit Zaandam circa 2 min later dan nu in de dienstregeling opgenomen richting Hoorn rijdt. Daarmee ontstaat echter een conflict met de Sprinter vanaf (Leiden) Schiphol naar Hoorn Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 19

20 Kersenboogerd. Tussen de binnenkomst van deze Sprinter en vertrek van de IC moet volgens de planning minimaal 4 minuten zitten. Als de IC in Zaandam stopt is de opvolgtijd 3 minuten. Dit is naar verwachting de afhankelijkheid waar NS op doelt in haar brief. Om dit probleem op te lossen zien we de volgende mogelijkheden: 1. de IC op spoor 1 binnen nemen en de Sprinter op spoor 2. De Sprinter kan dan gewoon op 3 min gepland blijven omdat er geen conflict meer is met de IC. 2. de Sprinter vanuit Schiphol richting Zaandam een halteertijd van 1 minuut extra geven op Amsterdam Hemboog. De Sprinter vertrekt dan ook 1 min later vanuit Zaandam naar Hoorn Kersenboogerd. Dit past ook nog binnen de openingstijden van de Zaanbrug. 3. de halteertijd van de IC naar Enkhuizen op Amsterdam Centraal met één minuut inkorten tot 3 minuten : de IC en Sprinter zitten elkaar dan niet meer in de weg, maar er is onvoldoende tijd om eventueel een trein af te koppelen. Voor halteren op stations als Amsterdam Centraal wil de spoorsector uitgaan van 4 minuten, ook om eventuele vertragingen op te vangen. Wij gaan in ons advies verder uit van de eerste mogelijkheid omdat deze in onze visie geen nadelen heeft. De IC komt dan 1-2 minuten later binnen in Hoorn, afhankelijk van de gehanteerde rijtijdspeling. De halteertijd in Hoorn voordat de trein door kan rijden naar Enkhuizen neemt af van 5 minuten naar 3 minuten. Zeker in combinatie met de halteertijd van 4 minuten in Amsterdam moet dat ruim voldoende zijn voor een robuuste dienstregeling. Daarmee is onze conclusie dat een IC-stop van de serie 3900 richting Hoorn in Zaandam in elk geval overdag / in de spits inpasbaar is. Het avond- en weekeindpatroon is door ons niet onderzocht. De dienstregelingtabel is onderstaand weergegeven. Het tijd-wegdiagram en het basisuurpatroon voor Hoorn en Zaandam is opgenomen in de bijlage. De mogelijke dienstregeling is hieronder weergegeven. Patroontijd SPITS Werkdagen Nr Station IC S Spits IC IC S Spits IC 1 Hoofddorp 16:10 16:40 2 Schiphol Airport 16:14 16:44 3 Amsterdam Lelylaan 16:21 16:51 4 Amsterdam Centraal 16:19 16:35 16:49 17:05 5 Amsterdam Sloterdijk 16:25 16:26 16:41 16:55 16:56 17:11 6 Zaandam 16:30 16:33 17:00 17:03 6 Zaandam 16:31 16:34 17:01 17:04 7 Zaandam Kogerveld 16:39 17:09 8 Purmerend Weidevenne 16:45 17:15 9 Purmerend 16:48 17:18 10 Purmerend Overwhere 16:50 17:20 11 Hoorn 16:52 17:01 17:08 17:22 17:31 17:38 11 Hoorn 16:55 17:03 17:11 17:25 17:33 17:41 12 Hoorn Kersenboogerd 17:00 17:16 17:30 17:46 13 Hoogkarspel 17:06 17:22 17:36 17:52 14 Bovenkarspel Grootebroek 17:11 17:27 17:41 17:57 15 Bovenkarspel Flora 17:15 17:31 17:45 18:01 16 Enkhuizen 17:19 17:35 17:49 18:05 Richting Amsterdam De IC richting Amsterdam heeft in Hoorn een halteertijd van 7 minuten. Door deze in te korten met 2 minuten is het mogelijk de IC stop in Zaandam te realiseren. Meer inkorten kan Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 20

21 niet omdat dan de opvolgtijd in Zaandam te kort wordt: de IC haalt de Sprinter dan teveel in. Doordat deze trein in Amsterdam Centraal al een halteertijd heeft van 4 minuten blijft de dienstregeling voldoende robuust. Er is geen conflict met de brugopeningen tussen Hoorn en Zaandam. De aankomsttijd op Sloterdijk en Amsterdam verandert niet. De dienstregeling kent voldoende rijtijdspeling (8%). Meer rijtijdspeling ontstaat door het wegnemen van de snelheidsbeperking die er nu is tussen Hoorn en Purmerend. Daarvoor is uitvoering van maatregel 142 en 184 nodig. De mogelijke dienstregeling is hieronder weergegeven. Patroontijd SPITS Werkdagen Nr Station IC Spits IC S IC Spits IC 1 Enkhuizen 07:09 07:24 07:39 07:54 2 Bovenkarspel Flora 07:13 07:28 07:43 07:58 3 Bovenkarspel-Grootebroek 07:17 07:32 07:47 08:02 4 Hoogkarspel 07:22 07:39 07:52 08:09 5 Hoorn Kersenboogerd 07:28 07:45 07:54 07:58 08:15 6 Hoorn 07:33 07:49 07:57 08:03 08:19 6 Hoorn 07:38 07:53 07:59 08:08 08:23 7 Purmerend Overwhere 08:10 8 Purmerend 08:13 9 Purmerend Weidevenne 08:15 10 Zaandam Kogerveld 08:21 11 Zaandam 07:58 08:24 08:28 11 Zaandam 07:59 08:25 08:29 12 Amsterdam Sloterdijk 08:06 08:19 08:32 08:36 08:49 13 Amsterdam Centraal 08:12 08:25 08:42 08:55 14 Amsterdam Lelylaan 08:36 15 Schiphol Airport 08:43 16 Hoofddorp 08: Meerwaarde voor de reizigers op de corridor Een IC stop heeft de volgende effecten voor reizigers: Een circa 7 minuten snellere verbinding tussen Hoorn en Zaandam: betekent dat reizigers hier eerder de IC zullen nemen dan de Sprinter Een rechtstreekse verbinding tussen West Friesland en Zaandam: reizigers verder dan Hoorn Kersenboogerd moeten nu in Hoorn overstappen van de IC op de Sprinter (overstaptijd 10 minuten) Elke 10-minuten een IC tussen Zaandam, Amsterdam Centraal, Amstel, Utrecht en verder, in plaats van elke 10/20 minuten. Een snelle en gemakkelijke cross-platform overstap in Zaandam vanuit de IC uit Amsterdam op de Sprinter naar Purmerend en Hoorn die 4 min later vertrekt. Een circa 2 minuten langere reistijd voor reizigers tussen Hoorn en Amsterdam De IC-stop van de serie 3900 in Zaandam leidt voor reizigers in de richting van Hoorn niet tot een veel kortere wachttijd: de IC vertrekt 3 min voor vertrek van de Sprinter uit Zaandam naar Hoorn. Dit betekent dat deze IC alle reizigers die naar Hoorn of verder willen zal meenemen. NS heeft aangegeven dat het gaat om circa 400 reizigers per etmaal die nu vanaf stations tussen Enkhuizen en Hoorn naar Zaandam reizen. Deze reizigers zijn tussen Zaandam en Hoorn 7 korter onderweg dan met de Sprinter: we gaan er van uit dat 300 van deze reizigers de IC zullen gaan gebruiken. Zaandam heeft momenteel ook geen rechtstreekse relatie met de stations tussen Hoorn en Enkhuizen: een IC stop in Zaandam verbetert de relatie tussen West Friesland en Zaandam aanzienlijk door wegvallen van de overstap en bijbehorende overstaptijd van 10 minuten. We schatten de groei hier in op circa 40% (circa 20% door wegval van de overstap en 20% door een ruim 40% kortere reistijd). Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 21

22 Van Hoorn naar Zaandam verwachten we 8% groei door een kortere reistijd en 10% door meer reismogelijkheden. Per saldo leidt dat tot een groei met circa 220 reizigers per etmaal. In totaal zijn er dan circa 520 reizigers per richting die de IC zullen gaan gebruiken. Echter: we gaan er van uit dat er ook 2% (75) reizigers afhaken door de circa 2 min langere reistijd: per saldo zijn er dan 445 extra reizigers. Tussen Zaandam en Amsterdam Centraal rijden 8 treinen per uur, tot Sloterdijk met inbegrip van de Sprinter Hoorn - Leiden rijden er 10 treinen per uur. Door een IC-stop in Zaandam wordt het 10 -minuten interval Eindhoven Amsterdam voortgezet tot Zaandam en is sprake van een duidelijker dienstregeling: het is voor reizigers immers onduidelijk wanneer de ene Intercity wel stopt en de volgende niet. Ook wordt het zeer drukke traject Zaandam Amsterdam ontlast met 2 extra treinen per uur. NS hanteert een groei van circa 10% voor een verhoging van 4 naar 6 ritten per uur. Doordat we niet beschikken over de instappers in de Intercity hebben we een schatting gemaakt op basis van het totaal aantal instappers in Zaandam dat wel bekend is ( per etmaal). We gaan er van uit dat 85% van het vervoer op Amsterdam gericht is waarvan de helft per IC en de helft per Sprinter. Dat betekent per etmaal 4500 IC-reizigers in één richting. Een groei van 10% betekent dan een toename van 450 reizigers per richting. Doordat IC en Sprinter naar Amsterdam dezelfde reistijd kennen zal dit aantal in de praktijk lager uitvallen. We gaan uit van 300 extra reizigers per richting per etmaal. In onderstaande tabel is het totale effect van de IC-stop weergegeven. Effect IC stop Zaandam overloop bestaande reizigers wijziging reizigers totaal West Friesland - Zaandam West Friesland - Amsterdam Zaandam - Amsterdam Totaal per richting Totaal per etmaal Tabel 5 effect op aantal reizigers van IC stop in Zaandam Het effect op de bezetting van de IC tussen Zaandam en Hoorn is weergegeven in onderstaande tabel: de bezetting van de drukste trein neemt met reizigers toe naar circa 505 reizigers. De hoogste bezetting komt uit op gemiddeld circa 505 reizigers. Dat is overigens bij slechts één rit in de ochtend en één rit in de middagspits het geval: de overige ritten zitten ruim onder de 500 reizigers. Bij inzet van een VIRM-6 met 587 zitplaatsen is dat aan de krappe kant voor het kunnen opvangen van pieken in de vervoeromvang: bij inzet van de geplande VIRM-8 is de capaciteit 810 zitplaatsen: in dat geval is er ruim voldoende plek voor opvang van pieken. Effect IC stop Zaandam op bezetting IC overloop bestaande reizigers wijziging reizigers totaal West Friesland - Zaandam West Friesland - Amsterdam Totaal 445 waarvan 15-17% in drukste spitsuur 76 gemiddeld extra per trein 38 Tabel 6 Effect IC stop Zaandam op bezetting trein tussen Hoorn en Zaandam Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 22

23 Tussen Zaandam en Amsterdam neemt de bezetting per trein toe met 9 13 reizigers zoals weergegeven in onderstaande tabel uitgaande van een verdeling van de groei over alle 6 IC s per uur. Als we veronderstellen dat alle nieuwe reizigers de extra IC gebruiken stijgt de bezetting met circa per trein. Dat is een aantal dat nog verwerkt kan worden in een IC. Effect IC stop Zaandam op wijziging wijziging bezetting IC reizigers reizigers minimaal maximaal Zaandam - Amsterdam waarvan 15-17% in drukste spitsuur 51 76,5 gemiddeld extra per trein (obv IC) 9 13 Tabel 7 Effect IC stop op bezetting trein tussen Zaandam en Amsterdam Dit leidt daarmee niet tot een sterke verhoging van de piekbelasting. Doordat in combinatie met de IC s naar Alkmaar een 10 -interval ontstaat zal de piek beter verdeeld worden over de IC s tussen Zaandam en Amsterdam. Een IC-stop draagt daarmee bij aan een lagere piekbelasting. De IC wordt weliswaar iets voller en de Sprinter wat leger, maar gelet op de aantallen en verdeling levert dat naar verwachting geen problemen op. Uitgangspunt is dat hier in elk geval geen langere treinen benodigd zijn omdat het drukste punt naar verwachting tussen Utrecht en Amsterdam ligt NMCA en capaciteitsproblematiek Uit de NMCA-analyses blijkt dat door groei tot 2030 vooral tussen Zaandam en Sloterdijk de capaciteit tekort schiet. Het is dus wenselijk hier meer treinen in te zetten. Een IC stop vanuit Hoorn draagt bij aan het aanbieden van meer capaciteit op het overbelaste traject zonder dat de infrastructuur zwaarder wordt belast door inzet van extra treinen. Afbeelding 5 Bezettingsgraad treinen in 2030 (bron: vervoerknelpunten NMCA, studie treinbediening Groot Amsterdam) Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 23

24 4.4.6 Effect op exploitatie Een stop te Zaandam kost weliswaar extra rijtijd, maar leidt niet tot een grotere personeelsinzet of materieelinzet omdat deze tijd van de halteertijd kan worden afgehaald. Daarmee zijn er geen extra kosten voor materieel en personeel. Wel moet aan Prorail een vergoeding worden betaald voor een stop te Zaandam. Deze bedraagt volgens de Netverklaring 4,20 per stop. Op jaarbasis betekent dit circa 0,1 mln. De opbrengsten schatten we in op circa 0,97 mln per jaar, zoals weergegeven in onderstaande tabel. Effect IC stop Zaandam op wijziging tarief opbrengsten reizigers afstand reizkms West Friesland - Zaandam West Friesland - Amsterdam Zaandam - Amsterdam Totaal per richting Totaal per etmaal opbrengst obv 0,125 per reizkm en 310 dagen/jaar Tabel 8 Opbrengsten van een IC-stop Zaandam Effect op het wegverkeer Gelet op het grote verschil in aandeel OV tussen de relatie van Zaandam met Alkmaar (30%) en Zaandam Purmerend / Hoorn (10%) verwachten we dat het OV een hoger aandeel in de mobiliteit zal halen bij een IC stop in Zaandam. We gaan er van uit dat tussen 35% en 50% van de nieuwe reizigers uit de auto komt 1. Het effect op het wegverkeer is dan tussen de 156 en 222 minder auto s per richting. Het effect op de Coentunnel ligt tussen 105 en 150 minder auto s per etmaal per richting, waarvan circa 25% (26 38) in het drukste spitsuur. Effect IC stop Zaandam wijziging reizigers 35% uit de auto 50% uit de auto West Friesland - Zaandam West Friesland - Amsterdam Zaandam - Amsterdam Totaal per richting Totaal per etmaal Tabel 9 Effect IC-stop op wegverkeer 4.5 Maatregel 193b - Inpassing spits IC stop Zaandam (spits-ic serie 4500) Inpassing op infra Richting Hoorn - Enkhuizen In aanvulling op de stop van de reguliere IC hebben we ook onderzocht of een IC stop van de serie 4500 mogelijk is. Deze rijdt alleen in de spitsrichting. 1 Dit is een ervaringswaarde bij introductie van nieuwe ov-verbindingen: daarbij blijkt vaak dat rond de 30-35% van de reizigers uit de auto afkomstig is, 30-35% uit andere bestaande ov-verbindingen komt en 30-35% eerder niet reisde: een deel daarvan is ook keuzereiziger, vandaar 35-50% keuzereizigers. Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 24

25 Deze trein kan 2 minuten eerder weg uit Amsterdam en komt dan op hetzelfde tijdstip aan in Hoorn. Een IC stop van de serie 4500 heeft tot gevolg dat de brugopening van de brug over het Noord Hollands Kanaal een minuut moet schuiven omdat anders een conflict ontstaat met de tijdligging van de serie Alternatief is het opschuiven van de serie 3900 met 1 minuut. Hiervoor is gekozen in onderstaande dienstregeling. De rijtijd van de reguliere IC (serie 3900) wordt hierdoor een minuut langer. Patroontijd SPITS Werkdagen Nr Station IC S11 Spits IC IC S11 Spits IC 1 Hoofddorp 16:10 16:40 2 Schiphol Airport 16:14 16:44 3 Amsterdam Lelylaan 16:21 16:51 4 Amsterdam Centraal 16:20 16:35 16:50 17:05 5 Amsterdam Sloterdijk 16:26 16:28 16:41 16:56 16:58 17:11 6 Zaandam 16:35 16:46 17:05 17:16 6 Zaandam 16:36 16:47 17:06 17:17 7 Zaandam Kogerveld 16:41 17:11 8 Purmerend Weidevenne 16:47 17:17 9 Purmerend 16:50 17:20 10 Purmerend Overwhere 16:52 17:22 11 Hoorn 16:53 17:03 17:08 17:23 17:33 17:38 11 Hoorn 16:57 17:05 17:10 17:27 17:35 17:40 12 Hoorn Kersenboogerd 17:02 17:15 17:32 17:45 13 Hoogkarspel 17:08 17:21 17:38 17:51 14 Bovenkarspel Grootebro 17:13 17:26 17:43 17:56 15 Bovenkarspel Flora 17:17 17:30 17:47 18:00 16 Enkhuizen 17:21 17:34 17:51 18:04 Richting Amsterdam Patroontijd SPITS Werkdagen Nr Station S11 IC Spits IC S11 IC Spits IC 1 Enkhuizen 07:09 07:24 07:39 07:54 2 Bovenkarspel Flora 07:13 07:28 07:43 07:58 3 Bovenkarspel-Grootebroek 07:17 07:32 07:47 08:02 4 Hoogkarspel 07:22 07:39 07:52 08:09 5 Hoorn Kersenboogerd 07:24 07:28 07:45 07:54 07:58 08:15 6 Hoorn 07:27 07:33 07:49 07:57 08:03 08:19 6 Hoorn 07:29 07:40 07:52 07:59 08:10 08:22 7 Purmerend Overwhere 07:40 08:10 8 Purmerend 07:42 08:12 9 Purmerend Weidevenne 07:45 08:15 10 Zaandam Kogerveld 07:51 08:21 11 Zaandam 07:56 08:12 08:26 08:42 11 Zaandam 07:57 08:13 08:27 08:43 12 Amsterdam Sloterdijk 08:03 08:05 08:19 08:33 08:35 08:49 13 Amsterdam Centraal 08:11 08:25 08:41 08:55 14 Amsterdam Lelylaan 08:07 08:37 15 Schiphol Airport 08:14 08:44 16 Hoofddorp 08:18 08:48 Deze stop van de IC 4500 in Zd betekent dat een conflict ontstaat met het eenmaal per uur geplande goederenpad Houtrakpolder (minuut 20) Amsterdam Centraal (minuut 29) Utrecht. Dit goederenpad wordt regelmatig gebruikt door kolentreinen tussen de Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 25

26 Amsterdamse haven en Duitsland. De spoorsector heeft aangegeven dat dit conflict tot de oplevering van PHS Amsterdam (ongelijkvloerse kruising) niet oplosbaar is en dat het conflict zelfs groter wordt doordat dit goederenpad samengevoegd wordt met het Aziehavenpad. Verschuiven van de serie 4500 is lastig: mogelijk past een IC-stop wel als er een kortere rijtijd tussen Hoorn en Amsterdam Sloterdijk mogelijk is door uitvoering van maatregel 142 en 184 en één minuut eerder vertrek uit Hoorn Meerwaarde voor reizigers De IC-stop van de serie 4500 in Zaandam zorgt voor een frequentieverhoging van 2 naar 4 reismogelijkheden per uur in de spitsrichting tussen West-Friesland / Hoorn en Zaandam. De tijdligging is zodanig dat sprake is van een goede verdeling over het uur. NS heeft aangegeven dat er nu circa 400 reizigers per etmaal tussen Zaandam en Hoorn reizen. We gaan er van uit dat 50% hiervan in de spits reist, waarvan de helft in de ochtendspits de spits IC zal gaan gebruiken: totaal dus 100 extra reizigers, verdeeld over ritten, ofwel gemiddeld 25 per rit. Op basis van de frequentie-elasticiteit die NS hanteert voor frequentie-aanpassingen kunnen 24% extra reizigers worden verwacht. Daarnaast is nog circa 10-15% groei te verwachten door een kortere reistijd en valt voor reizigers tussen West Friesland en Zaandam een overstap met een wachttijd van 10 minuten weg. We schatten in dat dit nog eens 20% extra groei oplevert, totaal derhalve 50-60%. De verwachte groei bedraagt dan circa reizigers, ofwel nog eens per rit. De spits-ic zal per rit derhalve door extra reizigers gebruikt worden, waarvan grofweg de helft nieuwe reizigers zijn. Bij inzet van een DDM-4 betekent dat circa 12-15% extra. Dit leidt naar verwachting niet tot de noodzaak een langere trein in te zetten. Met extra reizigers tussen Amsterdam Centraal en Sloterdijk als gevolg van de hogere frequentie hebben we niet gerekend: hier rijden al erg veel treinen. Een IC-stop draagt wel bij aan een lagere piekbelasting van de overige drukke treinen hier Effect op exploitatie Een stop te Zaandam kost beperkt extra rijtijd, maar leidt niet tot een grotere personeelsinzet of materieelinzet omdat deze tijd van de halteertijd en rijtijd kan worden afgehaald. Daarmee zijn er geen extra kosten voor materieel en personeel. Wel moet aan Prorail een vergoeding worden betaald voor een stop te Zaandam. Deze bedraagt volgens de Netverklaring 4,20 per stop. Op jaarbasis betekent dit voor een stop op werkdagen in de spitsuren circa Effect op het wegverkeer Gelet op het grote verschil in aandeel OV tussen de relatie van Zaandam met Alkmaar (30%) en Zaandam Purmerend / Hoorn (10%) verwachten we dat het OV een hoger aandeel in de mobiliteit zal halen bij een IC stop in Zaandam. We gaan er van uit dat tussen een derde en de helft van de nieuwe reizigers uit de auto komt: het gaat dan om in totaal reizigers die uit de auto komen. 4.6 Maatregel Inpassing extra (spits)pendel Zaandam - Schiphol/Leiden Inpassing op infra We hebben onderzocht of het mogelijk is een extra Sprinter te laten rijden tussen Zaandam en Schiphol / Hoofddorp / Leiden. Inpassing van zo n extra (spits)pendel is complex en lastig Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 26

27 doordat deze verbinding zowel de Hemspoortunnel als de Westtak en de Schipholtunnel gebruikt. Dit zijn allen trajecten waarop erg druk treinverkeer aanwezig is. In de Hemspoortunnel rijden nu in de drukste spitsrichting 14 personentreinen per uur. Wanneer PHS 6/6 op de Zaanlijn wordt ingevoerd komen daar 2 IC s bij naar Alkmaar en 2 Sprinters naar Uitgeest zodat er dan 18 treinen per uur moeten worden afgewikkeld. De Hemspoortunnel kent 3 sporen die op dit moment niet spitsafhankelijk gebruikt worden. Het is de vraag of er dan nog wel ruimte is voor 2 extra Sprinters van en naar Hoorn. Invoering van een extra Sprinter Schiphol Zaandam vergt daarom op termijn een bredere afweging: op korte termijn lijkt er wel extra ruimte te zijn er van uitgaande dat PHS 6/6 ook past. Op de Westtak rijden tussen Sloterdijk en Schiphol momenteel 12 treinen per uur per richting. Toevoegen van meer treinen vermindert de robuustheid van de treindienst: bij kleine vertragingen rijden trein elkaar sneller in de weg. Hoeveel treinen eventueel extra afgewikkeld kunnen worden is afhankelijk van de manier van plannen en bijsturing en van de eisen die aan de volgtijd van de treinen worden gesteld. De capaciteit op de westtak is mede afhankelijk van de capaciteit van de Schipholtunnel en de capaciteit van Amsterdam Centraal. Bij een kwartierdienst van en naar Zaandam moeten op de westtak 14 treinen per uur worden afgewikkeld als er geen wijzigingen in de overige treindiensten worden gedaan. De spoorsector plant momenteel de westtak met een opvolgtijd van 5 minuten doordat verschillende treindiensten (IC, Internationale treinen en Sprinters) door elkaar rijden. Rijk, NS, Prorail, Provincie en Vervoerregio denken samen na over het omklappen van de IC Direct en/of de internationale treinen naar Amsterdam Zuid: in dat geval komt er spoorcapaciteit vrij op de westtak. Overigens moeten er uit oogpunt van vervoervraag tenminste 8 treinen per uur blijven rijden tussen Schiphol en Amsterdam Centraal: er is dan op de westtak in principe ruimte voor 4 Sprinters naar Zaandam. Bij meer dan 8 treinen per uur tussen Schiphol en Amsterdam Centraal moet de treindienst zoveel mogelijk worden gehomogeniseerd waarbij, uitgaande van een opvolgtijd van circa 4 minuten 16 treinen per uur op de westtak mogelijk zijn. Prorail heeft aangegeven dat dit alleen kan als sprake is van een treindienst die niet interfereert met het hoofdrailnet: de facto betekent dit dat de Sprinter naar Hoorn in Zaandam een eigen perron zou moeten krijgen en niet verder kan rijden naar Hoorn. De reiziger is dan wellicht toch beter af met een doorgaande halfuurdienst Schiphol Hoorn dan met een kwartierdienst Schiphol Hoorn. In de optimalisatiestudie westtak-zuidtak die door Movares is uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van I&M, Vervoerregio en NS is een Airport Sprinter variant doorgerekend waarbij er 16 treinen op de westtak rijden, waarvan 4 naar Zaandam. De huidige IC-Direct en internationale treinen rijden dan van Schiphol naar Amsterdam Zuid. Hiervoor is echter een extra perron nodig bij Amsterdam Zuid dat eerst moet worden gerealiseerd. Voor de korte en middellange termijn is dit geen oplossing. In de studie treinbediening Groot Amsterdam zijn er verschillende varianten met een frequentere sprinter tussen Zaandam en Schiphol / Hoofddorp waarbij bezien wordt hoe die ook op kortere termijn in te voeren zijn. De maximale capaciteit van de Schipholtunnel is 32 treinen per uur. In de dienstregeling 2018 rijden er maximaal 26 treinen. Daarmee is er dus nog ruimte voor extra treinen. Gelet op de beperkte ruimte voor extra treinen zal de spoorsector hier een afweging maken welke treinen in de verdeling van de capaciteit ruimte krijgen. In deze afweging zal een extra Sprinter naar Zaandam naar verwachting lager scoren dan extra treinen tussen Schiphol en Amsterdam Centraal, Zuid, Almere en Utrecht. Als de extra spits-pendel in Zaandam precies tussen de huidige sprinters in gelegd wordt ligt deze toegevoegde Sprinter op de westtak precies op de Sprinter serie 4600 Amsterdam Sloterdijk Schiphol - Den Haag Centraal. Het opheffen van deze Sprinter tussen Schiphol Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 27

28 en Amsterdam Centraal is absoluut geen optie. Deze Sprinter niet naar Amsterdam maar naar Zaandam laten rijden is in theorie een optie. Dit gaat echter ten koste van de vervoercapaciteit op de relatie tussen Schiphol en Amsterdam: op deze verbinding moeten echter eerder meer dan minder treinen rijden. Daarmee is dat geen goede mogelijkheid. Vlak achter deze Sprinter ligt het pad van de serie 9200 (Benelux) of Thalys (serie 9300) waardoor een latere tijdligging ook niet past. Een eerdere tijdligging interfereert weer met andere treinseries. Een optie die naar verwachting wel past gaat voor de Westtak uit van Sprinters tussen Amsterdam en Schiphol in een 8 -patroon. De Zaansprinter (serie 3300) kan dan op 4 min afstand van deze Sprinter worden gepland op de westtak. Dit past dan ook 4 keer per uur, waarbij er dan nog 4 paden overblijven voor andere treinen. Met de huidige infrastructuur, seinwezen en uitgangspunten voor opvolgtijden leidt dit wel tot een 2-3 minuten langere reistijd van IC Brussel, Thalys en Eurostar tussen Centraal en Schiphol. De robuustheid van de treindienst zal iets afnemen doordat de Internationale treinen strak tussen de Sprinters rijden. Bij afwijkingen zullen de Sprinters dan enkele minuten vertraging oplopen. De vraag is overigens wel of dit wel afwijkt van de huidige praktijk waarin Sprinters op Schiphol soms ook op IC Direct of Internationale treinen moeten wachten. Verkorten van de feitelijk geplande volgtijd in de Schipholtunnel en op de Westtak van 5 naar 4 of liefst naar 2-3 minuten kan eraan bijdragen de bijsturing meer robuust te maken. Volgens de rapportage optimalisatie spoor en metro west en zuidtak (Movares- september 2017) zijn op de westtak technisch opvolgtijden van seconden mogelijk. Kortere opvolgtijden dan 4 minuten zijn technisch dus mogelijk. Onderstaande dienstregeling past slechts op de infrastructuur op de Westtak en Schipholtunnel wanneer er daar andere keuzes voor de treindienst worden gemaakt zodat een kortere opvolgtijd mogelijk is of capaciteit vrij komt door een andere routering van treindiensten. Het keren van de trein in Zaandam is niet mogelijk op de huidige infrastructuur (zie volgende pagina). Richting Hoorn Enkhuizen Patroontijd Soontijd SPITS Werkdagen Nr Station S IC S Spits IC S IC Spits ICSpits IC 1 Hoofddorp 16:10 16:26 16:40 16:56 2 Schiphol Airport 16:14 16:26 16:47 16:56 3 Amsterdam Lelylaan 16:21 16:33 16:51 17:03 4 Amsterdam Centraal 16:19 16:36 16:49 17:06 5 Amsterdam Sloterdijk 16:25 16:25 16:37 16:42 16:55 16:55 17:07 17:12 6 Zaandam 16:32 16:44 17:02 17:14 6 Zaandam 16:33 17:03 7 Zaandam Kogerveld 16:36 17:06 8 Purmerend Weidevenne 16:43 17:13 9 Purmerend 16:45 17:15 10 Purmerend Overwhere 16:47 17:17 11 Hoorn 16:58 16:51 17:07 17:28 17:21 17:37 11 Hoorn 17:00 16:56 17:10 17:30 17:26 17:40 12 Hoorn Kersenboogerd 17:03 17:01 17:15 17:33 17:31 17:45 13 Hoogkarspel 17:07 17:21 17:37 17:51 14 Bovenkarspel Grootebroek 17:12 17:26 17:42 17:56 15 Bovenkarspel Flora 17:16 17:30 17:46 18:00 16 Enkhuizen 17:20 17:34 17:50 18:04 Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 28

29 Richting Amsterdam Patroontijd SPITS Werkdagen Nr Station 3300 IC Spits IC 3300 IC Spits IC 1 Enkhuizen 07:09 07:24 07:39 07:54 2 Bovenkarspel Flora 07:13 07:28 07:43 07:58 3 Bovenkarspel-Grootebroek 07:17 07:32 07:47 08:02 4 Hoogkarspel 07:22 07:39 07:52 08:09 5 Hoorn Kersenboogerd 07:24 07:28 07:45 07:54 07:58 08:15 6 Hoorn 07:27 07:33 07:49 07:57 08:03 08:19 6 Hoorn 07:28 07:38 07:53 07:58 08:08 08:23 7 Purmerend Overwhere 07:39 08:09 8 Purmerend 07:41 08:11 9 Purmerend Weidevenne 07:44 08:14 10 Zaandam Kogerveld 07:50 08:20 11 Zaandam 07:55 08:25 11 Zaandam 07:56 08:10 08:26 08:40 12 Amsterdam Sloterdijk 08:02 08:03 08:16 08:19 08:32 08:33 08:46 08:49 13 Amsterdam Centraal 08:09 08:25 08:39 08:55 14 Amsterdam Lelylaan 08:06 08:20 08:36 08:50 15 Schiphol Airport 08:13 08:27 08:43 08:57 16 Hoofddorp 08:17 08:31 08:47 09:01 Het keren van de extra Sprinter op het emplacement Zaandam interfereert met de treinen van de Zaanlijn en de Hoornlijn en is daardoor niet mogelijk zonder infrastructurele aanpassingen. Prorail heeft aangegeven dat in Zaandam voor Zaanlijn en Hoornlijn altijd twee perronsporen per richting nodig zijn. Dat zou betekenen dat er voor een kerende trein een extra perronspoor nodig is: dit vergt een behoorlijke verbouwing van het emplacement waarbij ook een extra perron gerealiseerd zou moeten worden: voor enkele spitsritten is dat een zeer kostbare aanpassing die ook niet snel gereed kan zijn. In onderstaand sporenplan is een optie om het zeer lange middenspoor 403 te gebruiken als keerspoor: de extra sprinter moet dan via een nieuwe wisselverbinding naar dit spoor kunnen rijden. (bron: SporenplanOnline). Doorrijden naar Hoorn of de extra spitsritten op de Sprinter tussen Zaandam en Schiphol in Hoorn (of in Uitgeest als de brugopeningen in de spitsuren niet kunnen vervallen) laten beginnen is wellicht een beter uitvoerbare optie dan verbouwen van het emplacement. Extra wisselverbindingen nodig Vertrek spoor extra Sprinter Aankomst spoor extra Sprinter, plus keerspoor Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 29

30 4.6.2 Meerwaarde voor reizigers Voor bepaling van de meerwaarde gaan we uit van een beperking van de extra ritten tot de drukste twee uur ochtendspits en drukste twee uur avondspits. Dit vergemakkelijkt de inpassing op de infrastructuur en beperkt de claim op aanpassing van de brugopeningen. De meerwaarde voor de reiziger is vooral ook de gemakkelijker overstap vanaf de Zaanlijn (Sprinter en IC) van en naar Schiphol: de insteek zou een cross-platform overstap moeten zijn, waarvoor aanpassing van het glazen windscherm dan wenselijk is (maatregel 143). Wanneer de treindienst beperkt is tot spitsritten kunnen die vanaf het emplacement bij Uitgeest (of Hoorn) worden ingezet. De huidige bezetting in is ongeveer 2000 reizigers in de drukste richting per spitsperiode (gemiddeld circa 500 per trein). Uitgaande van de door NS gehanteerde elasticiteit (24%) zou een frequentieverhoging een groei kunnen opleveren van circa 490 reizigers per spitsperiode (980 per etmaal, waarvan 65% nieuw). In de tegenrichting is de bezetting bijna de helft lager en zullen ongeveer 250 reizigers per spitsperiode (500 per etmaal) extra aangetrokken kunnen worden. Totaal gaat het dan om 1480 reizigers per etmaal ofwel ruim 13% meer. Daarin is een mogelijke verschuiving van overstappers die nu in Sloterdijk overstappen en dat bij een hogere frequentie in Zaandam gaan doen nog niet inbegrepen. Op etmaalbasis zijn er op Sloterdijk momenteel circa 2800 overstappers tussen een IC of Sprinter van de Zaanlijn op de IC of Sprinter richting Schiphol. Uit de verstrekte gegevens is niet af te leiden hoeveel procent daarvan slechts tot Schiphol reist of vanaf Schiphol komt. Wij schatten dat tussen 25% en 50% van dit aantal van en naar Schiphol reist. Daarmee zou het gaan om reizigers per etmaal, ofwel per richting waarvan er 25% in de drukste twee spitsuren reizen, ofwel in de drukste twee uur (zowel in ochtend als avondspits: totaal dus per etmaal). Per uur gaat het dan om overstappers die een gemakkelijker overstap krijgen bij een extra Sprinter naar Schiphol in de spits. Bij 4 treinen per uur betekent dit een verschuiving van overstappers per trein van Sloterdijk naar Zaandam. De bezetting in de spitsperiode per trein tussen Zaandam en Sloterdijk wordt dan (frequentieverhoging) (verschuiving als gevolg van overstap) = Bij 8 ritten in de spits wordt de gemiddelde bezetting in de drukste richting dan 350 reizigers. Inzet van een SLT-6 volstaat dan (inzetnorm spits is 422) Effect op exploitatie Bij een exploitatie alleen in de spits drukken de capaciteitskosten relatief zwaar op de totale kosten. Bovendien moet het personeel voor een relatief korte tijd worden ingezet waardoor het in en uit dienst komen en lege ritten relatief zwaar meetelt. Bij inzet over een langere periode van de dag of inzet van treinen in de tegenrichting kan mogelijk een hogere kostendekking worden behaald. Bij de berekening van de exploitatiekosten hebben we rekening gehouden met kosten van rijdend materieel (aanschaf, afschrijving, opstellen, onderhoud, energiekosten) en personeel (machinist, conducteur, overhead), winstopslag en infrakosten (gebruik baan en stations). De totale exploitatiekosten bedragen circa 2,2 mln. per jaar. De geschatte extra opbrengsten zijn circa 0,77 mln. De kostendekkingsgraad bedraagt circa 35%. Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 30

31 variant Extra Sprinters Zaandam - Hoofddorp Aantal extra ritten Aantal extra reizigers Extra reizigers per dag Extra reizigers per trein 93 Totale opbrengsten Totale kosten Resultaat Kostendekkingsgraad 35% Opbrengsten per reiziger (*) 1,98 Tabel 10 Overzicht vervoer, kosten en opbrengsten Effect op het wegverkeer Op de drukke corridor Zaandam Schiphol (A8 en A10) zal een frequentieverhoging naar verwachting extra automobilisten trekken. We gaan er van uit dat tussen een derde en de helft van de nieuwe reizigers uit de auto komt: het gaat dan om in totaal reizigers die in de spitsuren uit de auto komen, waarvan de helft in het drukste uur. Effect extra Sprinter Zaandam - Schiphol / Hoofddorp wijziging reizigers bij 35% uit de auto bij 50% uit de auto Zaandam - Sloterdijk Sloterdijk - Zaandam Drukste uur Tabel 11 Effect extra Sprinter op wegverkeer 4.7 Maatregel 196 Doortrek extra (spits)pendel Zaandam naar Hoorn Kersenboogerd Inpassing op infra Hoewel de extra Sprinter tussen Zaandam en Schiphol alleen inpasbaar is als er concessies gedaan worden aan de uitgangspunten hebben we toch bezien of deze Sprinter mogelijk door kan rijden naar Hoorn Kersenboogerd. Uitgangspunt hierbij is dat de extra spitspendel op de westtak en in de Hemspoortunnel ingepast kan worden. In de huidige situatie rijdt de serie 3300 vanuit Zaandam in de richting Hoorn 3-4 min na de serie 3900 (IC Heerlen Enkhuizen). Als we de extra spitspendel ook 3-4 minuten na vertrek van de serie 4500 (spits IC) laten vertrekken ontstaat grofweg een kwartierdienst met de Sprinter tussen Zaandam en Hoorn. De extra Sprinters zijn niet te combineren met de huidige brugopeningen over de Zaan, het Noord Hollands Kanaal en De Where. Deze bruggen kunnen dan in de spits niet meer open voor het scheepvaartverkeer. In de huidige afspraken zitten lange tijdslots: de brug over de Zaan kent een netto openingstijd van maar liefst 10 minuten en een bruto tijd van maar liefst Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 31

32 14 minuten per uur waarin geen treinen kunnen rijden. Gelet op het belang van de scheepvaart is er tot nog toe geen draagvlak om deze openingstijden te beperken tot de periode buiten de spitsuren. Richting Hoorn Enkhuizen Patroontijd Soontijd SPITS Werkdagen Nr Station S IC S Spits IC S IC Spits ICSpits IC 1 Hoofddorp 16:11 16:26 16:41 16:56 2 Schiphol Airport 16:15 16:30 16:45 17:00 3 Amsterdam Lelylaan 16:22 16:37 16:49 17:07 4 Amsterdam Centraal 16:19 16:34 16:49 17:04 5 Amsterdam Sloterdijk 16:26 16:25 16:41 16:40 16:53 16:55 17:11 17:10 6 Zaandam 16:33 16:48 17:00 17:18 6 Zaandam 16:34 16:49 17:01 17:19 7 Zaandam Kogerveld 16:37 16:52 17:04 17:22 8 Purmerend Weidevenne 16:44 16:59 17:11 17:29 9 Purmerend 16:46 17:01 17:13 17:31 10 Purmerend Overwhere 16:48 17:03 17:15 17:33 11 Hoorn 16:59 16:51 17:14 17:06 17:26 17:21 17:44 17:36 11 Hoorn 17:01 16:56 17:16 17:09 17:28 17:26 17:46 17:39 12 Hoorn Kersenboogerd 17:04 17:01 17:21 17:14 17:31 17:49 17:44 13 Hoogkarspel 17:07 17:20 17:37 17:50 14 Bovenkarspel Grootebroek 17:12 17:25 17:42 17:55 15 Bovenkarspel Flora 17:16 17:29 17:46 17:59 16 Enkhuizen 17:20 17:33 17:50 18:03 Richting Amsterdam Patroontijd SPITS Werkdagen Nr Station 3300 IC Spits IC 3300 IC Spits IC 1 Enkhuizen 07:09 07:24 07:39 07:54 2 Bovenkarspel Flora 07:13 07:28 07:43 07:58 3 Bovenkarspel-Grootebroek 07:17 07:32 07:47 08:02 4 Hoogkarspel 07:22 07:39 07:52 08:09 5 Hoorn Kersenboogerd 07:24 07:28 07:39 07:45 07:54 07:58 08:09 08:15 6 Hoorn 07:27 07:34 07:42 07:49 07:57 08:04 08:12 08:19 6 Hoorn 07:28 07:40 07:43 07:53 07:58 08:10 08:13 08:23 7 Purmerend Overwhere 07:39 07:54 08:09 08:24 8 Purmerend 07:41 07:56 08:11 08:26 9 Purmerend Weidevenne 07:44 07:59 08:14 08:29 10 Zaandam Kogerveld 07:50 08:05 08:20 08:35 11 Zaandam 07:55 08:10 08:25 08:40 11 Zaandam 07:56 08:11 08:26 08:41 12 Amsterdam Sloterdijk 08:02 08:05 08:17 08:19 08:32 08:35 08:47 08:49 13 Amsterdam Centraal 08:11 08:25 08:41 08:55 14 Amsterdam Lelylaan 08:06 08:21 08:36 08:51 15 Schiphol Airport 08:13 08:28 08:43 08:58 16 Hoofddorp 08:17 08:32 08:47 09: Meerwaarde voor reizigers De kwaliteit voor de reiziger op alle sprinterstations tussen Hoorn Kersenboogerd en Schiphol wordt vergroot door 4 in plaats van 2 vertrekmogelijkheden per uur in de spits. De zitplaatskans neemt toe doordat er meer treinen rijden. De reistijd vanuit Hoorn blijft gelijk. Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 32

33 We verwachten in totaal circa 1900 extra reizigers per etmaal, waarvan 700 in de spitsperiode per etmaal). Effect extra Sprinter Zaandam - Schiphol / Hoofddorp aantal reizigers spits (huidig) groei reizigers (24%) Hoorn - Zaandam Zaandam - Sloterdijk Totaal spitsrichting 749 Sloterdijk - Zaandam Zaandam - Hoorn Totaal tegenspitsrichting 204 Totaal etmaal (2 ri) 1906 Tabel 12 Effect extra Sprinter op wegverkeer Bij het bepalen van de extra reizigers zijn we er van uit gegaan dat de helft van de nieuwe reizigers tussen Hoorn en Zaandam doorreist over Zaandam heen: deze tellen we niet nog eens mee voor het bepalen van het totaal in de spitsrichting: de optelling in de tabel lijkt hierdoor niet te kloppen, maar is het gevolg van deze correctie Effect op exploitatie In onderstaande tabel zijn de belangrijkste effecten weergegeven. Doordat de lengte van dit traject groter is zijn er meer treincomposities nodig en ontstaat een hoger negatief resultaat. De kostendekking bedraagt circa 29% en is daarmee lager dan wanneer enkel tussen Zaandam en Schiphol wordt gereden. Het traject Hoorn Zaandam kent ene sterke spitsrichting: extra treinen in de tegenspits zorgen ervoor dat de kostendekking lager is dan in de situatie dat tot Zaandam wordt gereden. Hierin zijn nog optimalisaties mogelijk, bijvoorbeeld door tussen Hoorn en Zaandam slechts in het drukste uur en de drukste richting extra treinen te rijden. Extra Sprinters variant Hoorn Kersenboogerd - Zaandam - Hoofddorp Aantal extra ritten 80 per week per jaar Aantal extra reizigers per week per jaar Extra reizigers per dag per dag Extra reizigers per trein 119 per trein Totale opbrengsten per jaar Totale kosten per jaar Resultaat per jaar Kostendekkingsgraad 29% Opbrengsten per reiziger (*) 2,64 Tabel 13 Overzicht vervoer, exploitatiekosten en opbrengsten Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 33

34 4.7.4 Effect op het wegverkeer Gelet op het grote verschil in aandeel OV tussen de relatie van Zaandam met Alkmaar (30%) en Zaandam Purmerend / Hoorn (10%) verwachten we dat het OV een hoger aandeel in de mobiliteit zal halen bij een IC stop in Zaandam. Bovendien zal een frequentere Sprinter op de drukke corridor Zaandam Schiphol extra automobilisten trekken: dit ontlast de Coentunnel en A10 West. We gaan er van uit dat tussen 35% en 50% van de nieuwe reizigers uit de auto komt: het gaat dan om afgerond tussen 175 en 250 minder automobilisten in twee spitsuren, zowel s ochtends als s avonds. Tussen Hoorn en Zaandam gaat het om vergelijkbare aantallen. Effect extra Sprinter Zaandam - Schiphol / Hoofddorp groei reizigers bij 35% uit de auto bij 50% uit de auto Hoorn - Zaandam Zaandam - Sloterdijk Totaal spitsrichting Sloterdijk - Zaandam Zaandam - Hoorn Totaal tegenspitsrichting Totaal etmaal (2 ri) Tabel 14 Effect doortrek extra Sprinter naar Hoorn Kersenboogerd op wegverkeer Bij het bepalen van de extra reizigers zijn we er van uit gegaan dat de helft van de nieuwe reizigers tussen Hoorn en Zaandam doorreist over Zaandam heen: deze tellen we niet nog eens mee voor het bepalen van het totaal in de spitsrichting: de optelling in de tabel lijkt hierdoor niet te kloppen, maar is het gevolg van deze correctie. De aantallen automobilisten mogen om deze reden niet bij elkaar geteld worden. Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 34

35 5 Uitwerking maatregelen infrastructuur 5.1 Inleiding Movares heeft in het kader van de corridorstudie schetsontwerpen en SSK-kostenramingen opgesteld voor de volgende maatregelen: 1. Maatregel 143: verwijderen glazen wand station Zaandam 2. Maatregel 142: opheffen snelheidsbeperking Zaandam 3. Maatregel 54-73: verlenging perron station Hoorn 4. Maatregel 103: verlenging keerspoor bij Hoorn-Kersenboogerd 5. Maatregel 190: verlenging Sprinter naar Hoorn Kersenboogerd (tweede keerspoor) 6. Maatregel 184: verhoging snelheid baanvak Hoorn Kersenboogerd-Hoogkarspel Deze rapportage beschrijft op hoofdlijnen de uitgewerkte varianten. 5.2 Maatregel 143: Verwijderen glazen wand station Zaandam Omschrijving maatregel Op de perrons van station Zaandam zijn glazen wanden geplaatst. Deze heeft de functie van windscherm in combinatie met banken. Deze glazen wanden belemmeren de vrije oversteek op beide eilandperrons. Dit station is een overstapstation en de vrije oversteek is een comfortmaatregel. Het verwijderen zou meegenomen kunnen worden in het inmiddels gestarte stationsproject voor de overbouwing en de aanpassing van de entree Randvoorwaarden De functie van het windscherm dient zoveel mogelijk gehandhaafd te blijven Te verwijderen delen glazen scherm Op basis van een beoordeling ter plaatse, lijkt het voldoende om op elk perron twee windschermen deels te verwijderen. Hiermee ontstaan openingen van 3 tot 4 meter breedte om van de ene kant naar de andere kant van het perron door te steken. Hiermee blijft een deel van de bankjes gehandhaafd. Daarnaast zijn er verder op de perrons gesloten wachtruimtes aanwezig, die een betere bescherming tegen wind bieden. Zie verder het schetsontwerp op de volgende bladzijde. Afbeelding 6 glazen wand op perron Zaandam richting Amsterdam Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 35

36 Bestaande situatie Afbeelding 7 voorstel te verwijderen glazen schermen Investerings-kosten De investeringskosten van deze maatregel bedragen circa ,-- exclusief BTW. Het is natuurlijk ook mogelijk bij het plaatsen van nieuwe perronoutillage in het kader van de verbouwing van station Zaandam meer rekening te houden met faciliteren van de crossplatform overstap Nut en noodzaak Deze maatregel heeft vooral nut in combinatie met maatregel 195 of 196 (extra sprinters tussen Zaandam en Schiphol en met maatregel 191 (IC stop Zaandam). Per uur zijn er overstappers die een gemakkelijker overstap krijgen bij een extra Sprinter naar Schiphol. Bij 4 treinen per uur betekent dit dat er tussen overstappers per trein profiteren per van het aanpassen van de glazen schermen. Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 36

37 5.3 Maatregel 142: Opheffen snelheidsbeperking Zaandam Omschrijving maatregel Het opheffen van de snelheidsbeperking op het traject tussen Zaandam en Zaandam- Kogerveld van 40 naar 80 km/uur maakt het mogelijk om vertragingen in de uitvoering van de treindienst in te lopen, en - zo mogelijk - reistijden conform dienstregeling te verkorten. Ten behoeve van de veiligheid dient een aantal aanvullende maatregelen gerealiseerd te worden: koppeling van de overwegaankondiging en bediening aan de VRI; duikbootconstructies rondom de pijlers van de naastgelegen fly-over; aandachtsribbels en een drempel in het wegdek van de N203; een bord Let op overweg op afstand voor de overweg dat kan oplichten; ontsporingsgeleiding over circa 100 meter aan de Hoornse zijde van de overweg Randvoorwaarden Met het opheffen van deze snelheidsbeperking is op basis van de eerdere factsheet, bij gelijkblijvende intensiteiten van het treinverkeer, geen sprake van overschrijding van de vastgestelde GeluidsProductiePlafonds, dus is er geen geluidsreducerende maatregel nodig Effect op bereikbaarheid De maatregel heeft leidt tot een verkorting van de reistijd met circa 2 minuten in combinatie met maatregel 184, snelheidsverhoging Hoogkarspel-Hoorn Kersenboogerd. Dit kan worden gebruikt om het tijdverlies van een IC-stop in Zaandam te compenseren en kan ook het verschil maken in het wel of niet halen van een overstap. Daarnaast draagt het bij aan robuustere dienstregeling in geval van vertraging. Door de koppeling van de overwegaankondiging aan de VRI zal de doorstroming op de kruising van de N203 verbeteren. De rijrichtingen die niet naar de overweg toe gaan zullen groen kunnen krijgen in de tijd dat de overweg dicht is, terwijl de wachtrij voor de overweg zich voor de kruising zal bevinden en daarmee wordt voorkomen dat de kruising geblokkeerd raakt Aanpassingen overweg Zaandam Het schetsontwerp op de volgende bladzijde laat de ruimtelijke mogelijkheden zien voor het opheffen van de snelheidsbeperking tussen Zaandam en Zaandam-Kogerveld. In totaal gaat het om 7 kolommen van de fly-over die beschermd dienen te worden tegen een mogelijke aanrijding door een trein, die ontspoort in het o maaiveld gelegen spoor Zaandam Hoorn. Een duikbootconstructie is de hiervoor aangewezen maatregel. Vanwege de plaatsing van de kolommen in de vrij smalle wegbermen, is het niet overal mogelijk om de duikbootconstructies in de richting van het spoor te zetten. Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 37

38 Afbeelding 8 ontwerpschets maatregelen snelheidsverhoging Investerings-kosten De investeringskosten van deze maatregel bedragen circa , exclusief BTW. In de kostenraming is rekening gehouden met aanvullende fundering naast de bestaande fundering Nut en noodzaak Een 2 minuten kortere reistijd levert een betere concurrentiepositie op voor de trein en een meer robuuste dienstregeling. De meerwaarde is het grootst voor IC s die niet in Zaandam halteren. Zolang de dienstregelingopzet uitgaat van een lange halteringstijd te Hoorn is de meerwaarde voor reizigers verder dan Hoorn er echter niet: de trein is weliswaar eerder in Hoorn, maar moet dan nog langer halteren. Het is zinvol te bezien of dit kan worden vermeden door verlenging van het dubbelspoor tot voorbij Hoorn Kersenboogerd. Door de relatief lage kosten is dit al snel een effectieve maatregel. Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 38

39 5.4 Maatregel 54&73: Verlenging perron station Hoorn Omschrijving maatregel Het huidige perron langs spoor 2 is circa 240 meter lang, wat voldoende is voor treinlengtes tot circa 220 meter, ofwel maximaal 8 bakken in de vorm van 2x een VIRM IV. Met ingang van de nieuwe dienstregeling 2018, die in december 2017 ingaat, wordt de intercity Enkhuizen-Hoorn-Amsterdam doorgetrokken richting Utrecht en Eindhoven. Daarmee vormt de huidige perronlengte in Hoorn een belemmering voor langere treinen op deze drukke corridor. Door het bestaande perron te verlengen kunnen langere treinen worden ingezet van 10 bakken in de vorm van een VIRM VI+IV. Omdat verlenging van het perron aan de zijde van Enkhuizen zeer ingrijpend is met een aanpassing van sporen en uitbreiding van het ruimtebeslag van de spoorbundel, is verlenging alleen mogelijk door het overpad op te heffen. Onlangs zijn liften geplaatst, zodat de bestaande traverse ook voor minder validen een goed en veiliger alternatief is voor het overpad Randvoorwaarden In de eerdere factsheet van Antea is aangegeven dat het verwijderen van het overpad niet het voorkeursalternatief van de gemeente is. Nadere afstemming met de gemeente is noodzakelijk Inpassing perronverlenging Hoorn Onderstaand schetsontwerp laat de inpassing van het verlengde perron op station Hoorn zien. Uitbreiding naar 290 meter is mogelijk door het overpad te verwijderen en hier het perron door te trekken. Rondom de lift is voldoende ruimte. Hier ligt echter ook een kruiswisselcomplex, die het mogelijk maakt om van spoor 1 naar spoor 2 te gaan en vice versa. Hiermee kunnen treinen in Hoorn keren voor bijsturing. Tevens vormt dit de verbinding met spoor 3. Het perron zou doorlopen tot naast dit kruiswisselcomplex, waardoor een trein van 10 bakken de wissels zou blokkeren. Daarom is in het schetsontwerp de bestaande verderop wisseloverloop uitgebreid tot een kruiswisselcomplex. Daarmee blijft het keren van treinen op zowel spoor 1 als 2 mogelijk. Het is echter niet meer mogelijk om vanaf spoor 3 voor het perron spoor 1 te bereiken. Een incidentele trein uit de richting Alkmaar richting Enkhuizen zou dus via spoor 3 of 2 moeten rijden om voorbij het perron naar spoor 1 te gaan. Afbeelding 9 Verlenging perron Hoorn tbv 10 baks treinen Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 39

40 Een grotere verlenging naar 340 m. voor de maximale lengte van intercity s van 12 bakken zou tot gevolg hebben dat meer wissels verplaatst moeten worden met een aanpassing van een groot deel van het emplacement tot gevolg. Dit is niet verder onderzocht Investeringskosten De investeringskosten van deze maatregel bedragen circa , exclusief BTW Nut en noodzaak Deze maatregel maakt het mogelijk langere treinen (10-delige VIRM) af te wikkelen richting Amsterdam. In de richting Enkhuizen kunnen al 10-delige treinen (VIRM-10) afgewikkeld worden. Daarmee kan de capaciteit op de Hoornlijn worden vergroot met 23-34% en biedt het meer exploitatieve vrijheid voor NS omdat treinen die tussen Utrecht en Amsterdam die 10-delig rijden zonder afkoppelen van treinen naar Hoorn kunnen door rijden. Op dit moment biedt inzet van VIRM-8 tussen Utrecht, Amsterdam en Hoorn nog voldoende capaciteit, maar bij een verdere groei van het vervoer kunnen meer reizigers worden vervoerd zonder dat de frequentie hoeft te worden verhoogd. Daarmee draagt de maatregel bij aan een efficiënt gebruik van de infrastructuur. 5.5 Maatregel 103: Verlenging keerspoor bij Hoorn-Kersenboogerd Omschrijving maatregel Verlenging van het bestaande keerspoor te Hoorn Kersenboogerd met circa 1 km in noordoostelijke richting. Doel van deze maatregel is het leefmilieu te verbeteren en te voorkomen dat dit keerspoor door milieuoverlast op termijn niet meer gebruikt kan worden. De omgevingshinder voor omwonenden wordt beperkt door het verplaatsen van het keerproces van de sprinter vanuit bebouwd gebied naar onbewoond gebied. Er is veel protest tegen de geluidsoverlast, die vanaf 4:00-5:00 in de ochtend plaatsvindt. Het niet mogen gebruiken van het keerspoor is een risico voor de dienstregeling. De mogelijkheid bestaat dat de omwonenden belemmeringen voor het gebruik van het keerspoor opwerpen. Het baanlichaam is vanaf het viaduct Dinkelweg ruimtelijk voorbereid op dubbelspoor waardoor de inpassing relatief gemakkelijk is Samenhang met andere maatregelen Op termijn wordt het met een verlengd keerspoor gemakkelijker een extra sprinterdienst te introduceren, een van de maatregelen om de capaciteit op de Hoornse Lijn in de spits te vergroten, zie ook maatregel Inpassing verlenging keerspoor Zie onderstaande schetsontwerp voor de ruimtelijke inpassing van de verlenging van het keerspoor bij Hoorn-Kersenboogerd. De maatregel komt neer op een verlenging van circa 700 meter met de bijbehorende aanpassingen van bovenleiding, kabels en leidingen ProRail etc. Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 40

41 Afbeelding 10 Verlenging keerspoor Hoorn Kersenboogerd tbv minder hinder (bovenste afbeelding) Investerings-kosten De investeringskosten van deze maatregel bedragen circa , exclusief BTW Nut en noodzaak Het nut van deze maatregel is gelegen in het verminderen van overlast voor omwonenden bij kerende treinen, vooral in de vroege ochtend en late avond. Deze maatregel heeft geen meerwaarde voor de capaciteit van de lijn. Door de hoge kosten is het nut twijfelachtig. 5.6 Maatregel 190: Verlenging Sprinter naar Hoorn-Kersenboogerd Omschrijving maatregel Mocht NS besluiten een extra sprinterdienst te starten op de Hoornse Lijn (zie maatregel 196) dan dient daarmee rekening te worden gehouden op het keerspoor bij HoornKersenboogerd. De verlenging van het keerspoor is al als afzonderlijke maatregel (nr 103 Verlenging keerspoor Hoorn Kersenboogerd ) opgenomen i.v.m. de overlast die daar momenteel door omwonenden wordt ervaren. Een extra treindienst die hier moet gaan keren, vergt extra ruimte en er moet een wisselverbinding worden gerealiseerd Inpassing verlenging keerspoor Onderstaande schetsontwerp geeft, zoals ook in maatregel 103 besproken wordt, de ruimtelijke inpassing weer van het verlengde keerspoor weer nabij Hoorn-Kersenboogerd. Het betreft in hoofdzaak een extra verlenging van het keerspoor van 270 meter voor een sprinter, evenals het plaatsen van 2 wissels. Hiermee is het mogelijk om kerende sprinters onafhankelijk van het bestaande, verlengde keerspoor te laten aankomen en vertrekken. Gezien het doorgaande treinverkeer op het zuidelijke spoor ligt het voor de hand om het tweede keerspoor te gebruiken voor een sprinter die vertrekt na een sprinter op het eerste keerspoor, voordat hier weer een trein aankomt. Hiermee wordt het doorgaande treinverkeer op het zuidelijke spoor niet gehinderd. Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 41

42 5.6.3 Investerings-kosten De investeringskosten van deze maatregel bedragen circa , exclusief BTW Nut en noodzaak Deze maatregel heeft alleen nut indien de Sprinter vaker gaat rijden. Het is, in combinatie met maatregel 103, een kostbare maatregel van in totaal 16,9 mln. Mogelijk zijn ook goedkopere varianten denkbaar. Het advies is dit nader te verkennen wanneer frequentieverhoging als serieuze en haalbare maatregel wordt gezien (door instemming met aanpassing van de brugopeningen en een exploitatiebijdrage). Afbeelding Uitbreiding keerspoor Hoorn Kersenboogerd voor kwartierdienst Sprinter (onderste afbeelding) Maatregel 184: Verhoging snelheid baanvak Hoorn Kersenboogerd Hoogkarspel Omschrijving maatregel Snelheidsverhoging op het traject tussen Hoorn Kersenboogerd en Hoogkarspel van 100 naar 130 km/uur maakt het mogelijk om vertragingen in de uitvoering van de treindienst in te lopen, en - zo mogelijk - reistijden conform dienstregeling te verkorten. Ten behoeve van de veiligheid dient de koppeling van de overwegaankondiging/bediening aan de VRI en de overige veiligheidssystemen aangepast te worden Randvoorwaarden Bij het traject Hoorn-Kersenboogerd-Hoogkarspel gaat het om 5 overwegen, waarvan 1 alleen voor voetgangers (Landpad). Verder zijn er twee officieuze overwegen (bij de Westfriese Beurs en bij de Dennekamplaan). Daarbij horen de volgende maatregelen: Aanpassing aantal bogen; verruimen boogstralen, verhogen verkantingen, verlengen overgangsbogen. Deze moeten worden aangepast ten behoeve van de hogere snelheden. Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 42

43 Hierdoor ook aanpassing aan de bovenleiding op een aantal locaties, in sommige gevallen ook bovenleidingmasten. Aanpassen van de locatie van afremborden, vanwege benodigde remwegafstand. Ook verplaatsen seinen om die reden. Overwegaankondiging bij bewaakte overgangen reeds voldoende, bij onbewaakte overgangen moeten mensen opletten op hogere snelheden Eerder Movares onderzoek In een eerdere studie van Movares: Functioneel Integraal Systeemontwerp, Snelheidsverhoging Hoorn Kersenboogerd Hoogkarspel uit 2014 zijn verschillende varianten doorgerekend met betrekking tot bovengenoemd onderwerp. Hieronder worden de belangrijkste bevinden besproken uit de voorkeursvariant van deze studie waarbij een geen seinen verplaatst worden op het betreffende traject. De bordplaatsing wijzigt wel om de hogere snelheid mogelijk te maken. Daarnaast moeten de overwegaankondigingen aangepast worden vanwege de snelheidsverhoging Gebruikswaarde De rijtijden/rijtijdwinsten zullen met het verhogen van de maximum snelheid er als volgt uit zien, op basis van de rijtijden in 2014: Geluid In een quickscan zijn de akoestische gevolgen van het verhogen van de snelheid van 100 km/h naar 130 km/h op het baanvak tussen Hoorn Kersenboogerd en Hoogkarspel indicatief getoetst aan de geluidproductieplafonds (GPP s). Uit de resultaten blijkt dat er op geen enkele locatie overschrijdingen van de GPP s te verwachten zijn na uitvoering van het project. Doordat er in de toekomstige situatie wordt voldaan aan de vigerende geluidproductieplafonds bestaat er geen noodzaak tot nader akoestisch onderzoek naar de geluidbelasting op de geluidgevoelige objecten in de omgeving Overwegen Tevens is er een quickscan uitgevoerd naar de gevolgen van de snelheidsverhoging op de overwegveiligheid op het baanvak. Een verhoging van de baanvaksnelheid is geen aspect dat in het Overwegenregister invloed heeft op de risicoscore. Dat betekent niet dat er helemaal geen risicotoename is. Het betekent wel dat de risicotoename bijzonder laag is: - Van de actief beveiligde overwegen wordt de aankondiging aangepast, waardoor er voor die overwegen niets verandert aan de overwegveiligheid; Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 43

44 - Voor de niet-actief beveiligde overwegen geldt dat de gebruikers (vaak plaatselijk bekend en gewend aan de huidige situatie) alert moeten zijn op het feit dat de trein sneller rijdt dan vroeger. Omdat de risicotoename wel aanwezig maar bijzonder laag is, zijn er ook geen ingrijpende maatregelen nodig. Net als de snelheidverhoging is ook het spoorgebruik bij halte Hoogkarspel geen aspect dat invloed heeft in het Overwegenregister op de risicoscore. Daarnaast is in het ontwerpatelier door ProRail/NSR aangegeven dat zich bij dit overpad de afgelopen jaren geen veiligheidsincidenten hebben voorgedaan Geotechniek Ten aanzien van de realisatie van de beoogde aanpassingen op dit tracé, zijn er naar verwachting geringe geotechnische risico s zoals zettingen of stabiliteit van het baanlichaam. De grondwaterstand in het eerste watervoerend pakket is geen belemmering voor de beoogde aanpassingen. In verband met de weinig draagkrachtige ondergrond vormt de kritische treinsnelheid lokaal een risico en deze zal voor realisatie van het project nader beschouwd moeten worden. Geadviseerd wordt om over het gehele traject handboringen op en naast de aardebaan uit te voeren en daarbij extra aandacht te geven aan de gebieden waarin de boogaanpassingen zijn voorzien Afwijkingen op de regelgeving In het spoorontwerp treden de volgende afwijkingen op de ontwerpvoorschriften (OVS) op. Deze afwijkingen zijn besproken met Harmen Kwint (ProRail AM) en akkoord bevonden. OVS artikel Afwijking Toelichting OVS V002 art en OVS V002 art OVS V002 art OVS V002 art Een groot aantal correctiebogen heeft een zeer ruime boogstraal (R> meter) en een te korte elementlengte, zowel voor de huidige snelheid (100 km/h) als de nieuwe snelheid (130km/h). Dit zijn (theoretische) kleine bogen als gevolg van het bepalen van de PVS-gegevens op basis van inmetingen. Een aantal bogen voldoet niet aan de normwaarde voor minimale elementlengte voor 130 km/h (72,22 meter). Er Hier is bewust voor gekozen om de aanpassingen aan de wordt wel aan de uitzonderingwaarde (43,33 meter) baan te minimaliseren. voldaan. De verkanting in de bogen bij km en km voldoet niet aan de normwaarde. Er wordt wel aan de uitzonderingswaarde voldaan. Er wordt niet in alle gevallen voldaan aan de normwaarde voor ruk en kantelsnelheid. Er wordt wel voldaan aan de normwaarde voor scheluwte en de uitzonderingswaarde voor ruk en kantelsnelheid. Hier is voor gekozen om de overgangsbogen kort te houden, vanwege de minimale elementlengte van de boog (km. 40.5) en de nabijheid van een overweg (km. 39.2). De overgangsbogen zijn bewust kort gehouden om de aanpassingen aan de baan te minimaliseren Investerings-kosten De investeringskosten van deze maatregel bedragen circa (prijspeil 2014, exclusief BTW). In de kostenraming is geen rekening gehouden met aanpassingen van de (tractie)voeding. Deze kosten zouden dusdanig groot zijn, dat indien van toepassing dit als een scopewijziging binnen de kostenraming dient te worden gehanteerd. Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 44

45 Nut en noodzaak De aanpassingen leiden tot een verkorting van de rijtijd met circa seconden. Zolang de dienstregelingopzet uitgaat van een lange halteringstijd te Hoorn is de meerwaarde beperkt: de trein is weliswaar eerder in Hoorn, maar moet dan nog langer halteren. Deze maatregel is op termijn zinvol, met name om de robuustheid van de dienstregeling op het enkelsporige traject te vergroten. Zolang het niet leidt tot een kortere reistijd naar Zaandam en Amsterdam is de meerwaarde echter beperkt. Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 45

46 6 Bijlagen Afbeelding 12 Tijd weg-diagram IC stop serie 3900 Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 46

47 Afbeelding 13 Tijd-weg diagram inpassing IC stop serie 4500 Uitwerking spoormaatregelen Corridorstudie Hoorn - Amsterdam versie 3.0.docx 47