CENTRALE EINDTOETS primair onderwijs

Transcriptie

1 CENTRALE EINDTOETS primair onderwijs handleiding 2015 Centrale eindtoets primair onderwijs

2 Inhoud 1 Centrale eindtoets, een overzicht 7 6 Registratie in BRON Doel van de centrale toets Doelgroep Afnameperiode Toetsinhoud Toetsniveau Opgavenboekje wereldoriëntatie 13 7 Wettelijk kader Wettelijke kenmerken van een eindtoets PO Toetsreglement centrale eindtoets Rolverdeling partijen 46 2 Portal centrale eindtoets Portal voor de centrale eindtoets Inschrijving 15 3 Voorbereiden afname Geheimhouding Controle materialen Ouderkrant Gereedmaken van de antwoordbladen door de leerlingen Gereedmaken van de antwoordbladen door uzelf Vertrouwelijkheid 23 8 Contactgegevens 49 Bijlages 1 Werkkalender Afnameschema Bronvermelding 57 4 Afname De rol van toetsleider Afnameschema Aanwijzingen voor de afname Afname-instructies Afwezige leerlingen Geen handscore Afhandeling 29 5 Rapportage Algemeen Leerlingrapport Schoolrapporten 36

3 handleiding centrale Eindtoets PO handleiding centrale Eindtoets PO Inleiding Vanaf het schooljaar is het voor alle leerlingen van groep 8 in het reguliere basisonderwijs verplicht om een eindtoets te maken. 1 De overheid stelt hiervoor aan scholen de centrale eindtoets PO (in deze handleiding kortweg te noemen de centrale eindtoets) beschikbaar. Het College voor Toetsen en Examens (het CvTE) is verantwoordelijk voor de uitvoering van de centrale eindtoets. Deze wordt in samenwerking met Stichting Cito gemaakt en bouwt voort op de Eindtoets Basisonderwijs van Cito. Voor u ligt de handleiding van de centrale eindtoets Deze handleiding is een hulpmiddel om u optimaal voor te bereiden op de afname van de centrale eindtoets op uw school. De centrale eindtoets kan op papier of digitaal worden afgenomen. De centrale eindtoets bouwt voort op de Eindtoets Basisonderwijs van Cito en is qua inhoud, vorm en afnamemogelijkheden vergelijkbaar met voorgaande edities van de Eindtoets Basisonderwijs. Er zijn wel enkele wijzigingen. Die worden in deze handleiding duidelijk beschreven, zodat u niet voor verrassingen komt te staan als u dit schooljaar de centrale eindtoets gaat afnemen. Aan het einde van deze handleiding is een werkkalender (bijlage 1) rondom de afname opgenomen. Mocht u nog aanvullende vragen hebben dan kunt u contact opnemen met de klantenservice van de centrale eindtoets PO, via of info@centraleeindtoetspo.nl. 1 Sommige leerlingen hoeven de verplichte eindtoets PO niet te maken. Tot deze groep behoren de kinderen die zeer moeilijk lerend zijn, meervoudig gehandicapt zijn of korter dan vier jaar in Nederland wonen en de Nederlandse taal niet voldoende beheersen.

4 handleiding centrale Eindtoets PO handleiding centrale Eindtoets PO Centrale eindtoets, een overzicht 1.1 Doel van de centrale toets Het doel van de centrale eindtoets is het geven van een ondersteunend advies aan de school over de keuze van het best passende brugklastype voortgezet onderwijs. De centrale eindtoets meet wat een kind in acht jaar basisonderwijs geleerd heeft en zegt iets over de kansen op succes in de verschillende typen van het voortgezet onderwijs. De inhoud van de centrale eindtoets wordt met ingang van 2015 stapsgewijs afgestemd op de referentieniveaus taal en rekenen. De centrale eindtoets meet op de onderdelen lezen, taalverzorging en rekenen welk niveau de leerling heeft behaald ten opzichte van deze referentieniveaus. De centrale eindtoets is een objectieve momentopname bedoeld als ondersteuning van het eerder gegeven advies van de school. Als een leerling de centrale eindtoets beter maakt dan de basisschool gezien het schooladvies verwachtte, dan moet de basisschool het school advies heroverwegen. De basisschool is verantwoordelijk voor deze heroverweging, in overleg met de ouders/verzorgers. De heroverweging kan leiden tot een wijziging in het schooladvies, maar er kan ook beslist worden dat het eerder gegeven schooladvies gehandhaafd blijft. Soms is het resultaat van de centrale eindtoets minder goed dan verwacht. In dat geval mag de basisschool het schooladvies niet aanpassen. 1.2 Doelgroep Vanaf het schooljaar is het voor alle leerlingen van groep 8 in het reguliere basisonderwijs verplicht om een eindtoets te maken. Dit kan bijvoorbeeld de centrale eindtoets zijn. Als uw school deelneemt aan de centrale eindtoets, nemen in principe alle leerlingen van groep 8 deel behalve enkele leerling categorieën uitgezonderd (zie hieronder). Voor leerlingen met speciale ondersteuningsbehoeften zijn er aangepaste versies van de centrale toets. Deelname niet altijd verplicht Voor onderstaande groepen leerlingen is het maken van een eindtoets wettelijk niet verplicht. Deze leerlingen mogen wel deelnemen aan de centrale eindtoets. Leerlingen die zeer moeilijk lerend zijn. Leerlingen die meervoudig gehandicapt zijn. Leerlingen die korter dan vier jaar in Nederland wonen en de Nederlandse taal nog niet voldoende beheersen. Onderstaand beslisboom kan gebruikt worden om vast te stellen of een leerling onder de categorie ontheffingsgrond valt en niet verplicht de centrale eindtoets hoeft te maken.

5 handleiding centrale Eindtoets PO handleiding centrale Eindtoets PO Schema 1 Beslisboom Moet deze leerling een eindtoets maken? Is deze leerling minder dan 4 jaar in Nederland en spreekt de leerling onvoldoende Nederlands om de eindtoets te kunnen maken? Ja Nee Is de betreffende IQ-test binnen de afgelopen 2 jaar afgenomen? Ja Nee Heeft de leerling een voldoende onderbouwd ontwikkelingsperspectief dat aantoont dat de verwachte uitstroombestemming het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel of het uitstroomprofiel dagbesteding in het voortgezet speciaal onderwijs is? Ja Nee Heeft deze leerling volgens een IQ-test een IQ dat lager is dan 70? Ja Nee Het bevoegd gezag is verantwoordelijk voor het bepalen of een leerling in aanmerking komt voor ontheffing. Deze ontheffingen moeten worden geregistreerd in de eigen administratie. De Inspectie van het Onderwijs kan deze gegevens opvragen. In BRON wordt ook aangegeven dat de leerling voor ontheffing in aanmerking komt. Dat kan betekenen: niet deelnemen (=ontheffing); wel deelnemen, niet meenemen in de schoolscore (=ontheffing + score); wel deelnemen en wel meenemen in de schoolscore (=score + geen ontheffing). Naast ontheffing kunnen er ook andere redenen zijn waarom een leerling niet deelneemt: verhindering/medische omstandigheden (artikel 9b lid 3 WPO). Dit wordt ook in BRON opgenomen. In BRON wordt niet aangegeven of een score al dan niet meetelt. In BRON wordt alleen aangegeven dat een leerling voor ontheffing in aanmerking komt. Voor de leerlingen die voor ontheffing in aanmerking komen maar de toets wel maken, kan naast de reden ontheffing ook de score aan BRON aangeleverd worden (zie hierboven). Speciaal onderwijs (SO en SBO) Leerlingen op scholen voor Speciaal Onderwijs (SO) en Speciaal Basisonderwijs (SBO) zijn in 2015 nog niet verplicht om deel te nemen aan een eindtoets. Op termijn wordt het maken van een eindtoets ook voor deze leerlingen verplicht. Deze leerlingen mogen wel deelnemen aan de centrale eindtoets. Leerlingen met speciale ondersteuningsbehoeften Leerlingen met speciale ondersteuningsbehoeften zijn wettelijk niet uitgezonderd van de verplichting om een eindtoets te maken. Met bepaalde aanpassingen zijn ook deze leerlingen in staat de centrale eindtoets te maken. De school heeft de plicht om vooraf te onderzoeken wat deze leerlingen nodig hebben aan speciale ondersteuning. De leerling mag een eindtoets maken, maar dit hoeft niet. In overleg met de ouders beslist de basisschool wat voor deze leerling het beste is. NB. Het resultaat van deze leerling wordt niet door de inspectie betrokken bij de opbrengstbepaling. Bevestigen gegevens uit het leerling- en onderwijsvolgsysteem dat de ontwikkeling van de leerling niet verder is dan het niveau van eind groep 5 van het basisonderwijs? Ja Nee Deze leerling doet mee aan de eindtoets. Aangepaste versies Van de centrale eindtoets worden in 2015 de volgende aangepaste versies aangeboden: een braille-versie; voor leerlingen met een visuele beperking. een audio-versie; voor leerlingen met een leesbeperking (dyslexie) of een visuele beperking. een pdf geschikt voor tekst-naar-spraak-software; voor leerlingen met een leesbeperking (dyslexie) of een visuele beperking. een vergrote versie (A3 formaat) van het opgavenboekje; voor leerlingen met een leesbeperking (dyslexie) of een visuele beperking. een zwart-witversie van het opgavenboekje op normale grootte; voor kleurenblinde leerlingen. Op het inschrijfformulier geeft u aan welke aangepaste versie(s) u wilt bestellen en in welke aantallen. De digitale centrale eindtoets is volledig auditief ondersteund; u hoeft hiervoor geen aparte bestelling te plaatsen. Extra mogelijkheden De school heeft daarnaast de mogelijkheid om tijdens de afname rekening te houden met de speciale ondersteuningsbehoeften van leerlingen, bijvoorbeeld door verlenging van de afnametijd of door te zorgen voor een rustige ruimte.

6 handleiding centrale Eindtoets PO handleiding centrale Eindtoets PO De beslissing of een leerling speciale ondersteuning nodig heeft, is aan de school. Als de aangepaste versies en de toegestane mogelijkheden om afnamecondities aan te passen in de ogen van de school niet voldoen, neemt de school contact op met het CvTE om te overleggen over de mogelijkheden. Het is aan scholen niet toegestaan om zelf aanpassingen te doen anders dan de toegestane mogelijkheden. Brochure In de brochure Leerlingen met speciale ondersteuningsbehoeften vindt u meer informatie. In deze brochure staat aangegeven wat de mogelijkheden voor de school zijn om de leerling met een speciale ondersteuningsbehoefte de centrale eindtoets te laten maken. De brochure kunt u downloaden via Afnameperiode De centrale eindtoets wordt jaarlijks tussen 15 april en 15 mei afgenomen op drie opeenvolgende schooldagen. Het inhaalmoment vindt plaats vanaf de eerste week na de eerste afnameperiode tot en met uiterlijk vijf weken erna. De toets van het inhaalmoment wordt altijd digitaal afgenomen. Ieder jaar maakt het CvTE in september de afnamedata bekend voor de centrale eindtoets van het betreffende schooljaar. In 2015 wordt: de papieren centrale eindtoets afgenomen op: dinsdag 21, woensdag 22 en donderdag 23 april de digitale centrale eindtoets afgenomen op: woensdag 15, donderdag 16 en vrijdag 17 april en/of dinsdag 28, woensdag 29 en donderdag 30 april Het inhaalmoment van de centrale eindtoets vindt plaats tussen: dinsdag 28 april en vrijdag 29 mei. 1.4 Toetsinhoud De centrale eindtoets wordt zowel op papier als digitaal aangeboden. De onderdelen, de volgorde van de taken en het aantal opgaven van de papieren en de digitale centrale eindtoets zijn hetzelfde. De opgaven zelf zijn wel verschillend. De centrale eindtoets bestaat uit twee verplichte onderdelen: Nederlandse taal en rekenen. Het vroegere onderdeel studievaardigheden is in deze onderdelen verweven. Binnen het domein taalverzorging worden grammatica en interpunctie als nieuwe onderdelen ten opzichte van de Eindtoets Basisonderwijs getoetst. Daarnaast kunnen scholen kiezen voor het afnemen van het onderdeel wereldoriëntatie. Dit onderdeel is alleen op papier beschikbaar. Tabel 1 De centrale eindtoets omvat de volgende domeinen per onderdeel: Taal lezen woordenschat schrijven taalverzorging Rekenen getallen verhoudingen meten en meetkunde verbanden Wereldoriëntatie (facultatief) ruimte (aardrijkskunde) tijd (geschiedenis) natuur en techniek mens en samenleving Inhoud centrale eindtoets Onderdeel Totaal aantal opgaven Domein Aantal opgaven Taal 135 Lezen: Begrijpend lezen Samenvatten Opzoeken Woordenschat Schrijven Taalverzorging: Spelling werkwoorden Spelling niet-werkwoorden Grammatica Interpunctie Rekenen 85 Getallen Verhoudingen Meten en meetkunde Verbanden Wereldoriëntatie 90 Aardrijkskunde Geschiedenis Natuuronderwijs 45 opgaven: 25 opgaven 10 opgaven 10 opgaven 20 opgaven 20 opgaven 50 opgaven: 10 opgaven 10 opgaven 15 opgaven 15 opgaven 30 opgaven 20 opgaven 20 opgaven 15 opgaven 30 opgaven 30 opgaven 30 opgaven Scholen kunnen kiezen voor een centrale eindtoets op papier en/of voor een digitale versie. De digitale centrale eindtoets bevat geen onderdeel wereldoriëntatie. Scholen die ook voor het onderdeel wereldoriëntatie kiezen, maken de centrale eindtoets op papier.

7 handleiding centrale Eindtoets PO handleiding centrale Eindtoets PO Tijdens het inhaalmoment (voor leerlingen die de eerste afname (deels) gemist hebben) kan de centrale eindtoets alleen digitaal worden afgenomen. Het onderdeel wereldoriëntatie komt voor hen dus te vervallen. De andere leerlingen in de groep, die de papieren toets op 21, 22 en 23 april 2015 hebben gemaakt, krijgen dan wél een score voor wereldoriëntatie. Toetswijzer De centrale eindtoets is ontwikkeld op basis van de toetswijzer eindtoets PO, specifieke deel centrale eindtoets. De toetswijzer beschrijft de inhoud van de centrale eindtoets. Tevens bevat de toetswijzer enkele voorbeeldopgaven. Er zijn twee toetswijzers van de centrale eindtoets, een voor de verplichte onderdelen taal en rekenen en een voor het facultatieve onderdeel wereldorïentatie. De toetswijzers kunt u downloaden via de website Vaststellingscommissie De vaststellingscommissie van het CvTE stelt de centrale eindtoets vast (dat betekent: keurt formeel de centrale eindtoets goed) zoals die wordt afgenomen. In de vaststellingscommissie zitten vakdeskundigen en velddeskundigen (leerkrachten uit groep 7 en 8). Stichting Cito ontwikkelt de centrale eindtoets onder regie van het CvTE. In samenwerking met ervaren leerkrachten worden opgaven geconstrueerd. Deze opgaven worden door Cito geproeftoetst en vervolgens voorgelegd aan de vaststellingscommissie van het CvTE. De vaststellingscommissie van het CvTE analyseert de opgaven. Wanneer de vaststellingscommissie de opgaven heeft goedgekeurd wordt de centrale eindtoets samengesteld, dat wil zeggen: verdeeld in toetstaken in de opgavenboekjes. Nadat de gehele centrale eindtoets is vastgesteld, worden de opgavenboekjes drukklaar gemaakt en worden de opgavenboekjes verspreidt naar de scholen. 1.5 Toetsniveau De centrale eindtoets wordt aangeboden op twee niveaus: eindtoets B (Basis) en eindtoets N (Niveau). Als leerkracht maakt u voor iedere leerling een keuze: eindtoets B of eindtoets N. Omdat de toetsen elkaar deels overlappen, scoort iedere leerling op dezelfde schaal en kan met beide niveaus dezelfde typen vervolgonderwijs worden geadviseerd. De eindtoets N is bestemd voor leerlingen van wie verwacht wordt dat ze het beste passen in een brugklastype basisberoepsgerichte leerweg (BB) of kaderberoepsgerichte leerweg (KB). De eindtoets B is bestemd voor leerlingen voor wie het verwachte vervolgadvies brugklastype gemengde/theoretische leerweg (GT) of hoger zal zijn. Het facultatieve onderdeel wereldoriëntatie wordt op één niveau afgenomen en is in principe geschikt voor alle leerlingen. Voor de minst vaardige leerlingen is het onderdeel misschien wat moeilijk. U kunt ervoor kiezen deze leerlingen niet aan wereldoriëntatie te laten deelnemen. Aan de andere kant: de score op wereldoriëntatie heeft geen invloed op het uiteindelijke toetsresultaat (de standaardscore). Leerlingen krijgen dus geen lager advies als ze wereldoriëntatie niet goed hebben gemaakt (en ook geen hoger advies als ze wereldoriëntatie juist heel goed hebben gemaakt). Bij de inschrijving geeft u aan of uw school deelneemt aan het onderdeel wereldoriëntatie. Ook geeft u aan hoeveel leerlingen de eindtoets B en hoeveel leerlingen de eindtoets N gaan maken. Als leerkracht beschikt u over veel expertise en gegevens (LVS, observaties) om deze keuze te kunnen maken. Twijfelt u, dan vindt u hieronder enkele richtlijnen. Overlap in toetsvarianten Ongeveer 25% van de opgaven zit zowel in de eindtoets B als in de eindtoets N. Door die overlap loopt de moeilijkheid van de twee varianten niet te veel uiteen. Bovendien zorgt deze overlap ervoor dat de scores van de twee varianten op één schaal gezet kunnen worden. Elke leerling ontvangt een standaardscore tussen de 501 en de 550. Bijvoorbeeld een score van 527 op de eindtoets N is evenveel waard als de score 527 op de eindtoets B. De N-variant is gemakkelijker dan de B-variant. Om een bepaalde standaardscore te halen, moet je bij de eindtoets N daarom méér opgaven goed hebben dan bij de eindtoets B. Scoort een leerling op de N-variant hoger dan verwacht, dan kan hij door de overlap in opgaven ook op de eindtoets N een hoge standaardscore halen. Waar u rekening mee moet houden is het feit dat de uitslag van een, voor de leerling, te gemakkelijke of juist te moeilijke toets minder betrouwbaar is. Als een leerling (bijna) alle opgaven van de N-variant goed heeft, was die versie te gemakkelijk voor die leerling. De score van die leerling is dan minder betrouwbaar. Dat wordt op het leerlingrapport aangegeven. Dit komt een enkele keer voor, bijvoorbeeld wanneer een leerling die uiteindelijk het advies vwo krijgt vooraf is ingeschat als vmbo-leerling en om die reden de eindtoets N maakt. Bij twijfel Twijfelt u, of denkt u dat de gemengde/theoretische leerweg voor een bepaalde leerling te moeilijk is? In dat geval zijn in principe beide varianten geschikt. U kunt de keuze laten afhangen van factoren als motivatie, doorzettingsvermogen, faalangst, de eigen voorkeur van de leerling en eventuele andere eigenschappen of omstandigheden van de leerling in kwestie. 1.6 Opgavenboekje wereldoriëntatie In 2015 ontvangt u andere opgavenboekjes wereldoriëntatie. Maar let op: de opgaven uit het nieuwe boekje zijn identiek aan de opgaven uit het bestaande opgavenboekje Wereldoriëntatie van Cito. Alleen de kaft van het boekje is anders (in lijn met de opmaak van de andere opgavenboekjes van de centrale eindtoets 2015). Gebruik de oude boekjes Wereldoriëntatie van Cito dus niet om in de klas mee te oefenen! Ze bevatten precies dezelfde opgaven als de nieuwe boekjes van de centrale eindtoets. Deze situatie bestaat alleen in het eerste jaar van de centrale eindtoets. In 2016 krijgen alle scholen nieuwe boekjes wereldoriëntatie, met nieuwe opgaven.

8 handleiding centrale Eindtoets PO handleiding centrale Eindtoets PO Portal centrale eindtoets 2.1 Portal voor de centrale eindtoets Cito heeft een aparte portal ingericht voor de centrale eindtoets. In november 2014 hebben scholen een brief met daarin de inloggegevens van deze portal ontvangen. Alle inschrijvingen voor de centrale eindtoets zijn via deze web portal verlopen. Iedere school heeft een eigen portal account waarin de school de inschrijvingen kan regelen, de digitale centrale eindtoets kan afnemen en de rapportages kan opvragen. De centrale eindtoets is de enige toets in deze portal. Voor toetsproducten van Cito BV dient een school apart in te loggen in de reguliere Cito portal. 2.2 Inschrijving Op het inschrijfformulier heeft u kunnen aangeven: Het aantal leerlingen dat de eindtoets B zal maken Het aantal leerlingen dat de eindtoets N zal maken Het totaal aantal leerlingen Het totaal aantal groepen 8 Wel of geen deelname aan het onderdeel wereldoriëntatie De contactpersoon van de school met betrekking tot de centrale eindtoets Het adres waarmee de contactpersoon op school bereikbaar is Daarnaast heeft u de bestellingen kunnen plaatsen voor de aangepaste versies. Het inschrijven van leerlingen voor de centrale eindtoets kon tot en met 30 januari Inschrijven voor de digitale centrale eindtoets kan echter van 19 januari tot en met 31 maart Om deel te kunnen nemen met (een deel van) de leerlingen aan de digitale centrale eindtoets is inschrijving voor de centrale eindtoets een vereiste. Wijzigingen in de bestelling van de centrale eindtoets kunt u tot uiterlijk 3 april 2015 doorgeven in de portal.

9 handleiding centrale Eindtoets PO handleiding centrale Eindtoets PO Voorbereiden afname 3.1 Geheimhouding Geheimhouding van de inhoud van de centrale eindtoets is van belang om een betrouwbare uitslag te waarborgen. Iedereen die te maken heeft met de centrale eindtoets is verantwoordelijk voor de geheimhouding van de inhoud van de centrale eindtoets. Deze gaat dus verder dan alleen het CvTE en Cito, ook scholen zijn onderdeel van die keten. De school wordt geadviseerd direct na ontvangst de materialen te checken op volledigheid en eventuele bind- of drukfouten. De betrokken personen mogen echter geen kennis nemen van de inhoud van de centrale eindtoets. Vanaf het moment dat de school de toetsmaterialen in ontvangst heeft genomen is de school verantwoordelijk voor de geheimhouding tot het moment van afname. Het spreekt voor zich dat de school de materialen zorgvuldig achter slot en grendel bewaart tot de afname. De opgaven van de centrale eindtoets zijn tot en met het afnamemoment geheim. Na afloop van de afname neemt de leerkracht de opgavenboekjes centrale eindtoets in. De opgavenboekjes centrale eindtoets zijn vanaf dat moment eigendom van de school. De school mag echter niets uit de opgavenboekjes centrale eindtoets kopiëren en/of publiceren. Het auteursrecht op de inhoud van de centrale eindtoets blijft te allen tijde in handen van het CvTE en Cito. 3.2 Controle materialen Als u zich ingeschreven heeft voor de centrale eindtoets ontvangt u voor 8 april 2015 de volgende materialen: Voor de leerlingen: Opgavenboekjes centrale eindtoets 1e, 2e en 3e toetsdag Opgavenboekjes wereldoriëntatie (indien van toepassing) Antwoordbladen 1e, 2e en 3e toetsdag Voor de leerkracht: Handleiding centrale eindtoets 2015 Vergroot antwoordblad Op de portal staat aanvullende informatie voor de leerkracht: Handleiding digitale centrale eindtoets 2015 Pdf vergroot antwoordblad voor het digibord Brochure Interpretatie van het Leerlingrapport; een toelichting op de Leerlingrapporten

10 handleiding centrale Eindtoets PO handleiding centrale Eindtoets PO Zodra u de materialen heeft ontvangen controleert u direct of het materiaal in goede staat is en volledig, aan de hand van de geleidebon. U controleert of u voldoende opgavenboekjes en antwoordbladen heeft gekregen voor het aantal leerlingen dat de centrale eindtoets B en de centrale eindtoets N gaat maken; of u voldoende opgavenboekjes wereldoriëntatie heeft gekregen (alleen als uw school meedoet aan dit onderdeel); of de opgavenboekjes correct zijn gedrukt en ingebonden door snel even te bladeren door alle boekjes; of de nummers rechtsboven op de antwoordbladen overeenkomen met de nummers die op de geleidebon staan vermeld. Iedere leerling krijgt één persoonlijk antwoordbladnummer voor de hele afname. Dit nummer is voorgedrukt op alle drie de antwoordbladen; of u de juiste aangepaste versies heeft ontvangen, in de bestelde aantallen; of u twee extra sets opgavenboekjes centrale eindtoets B en twee extra sets opgavenboekjes centrale eindtoets N met antwoordbladen heeft ontvangen. Die zijn bedoeld voor het geval u toch meer deelnemende leerlingen heeft dan u heeft ingeschreven, of als u nog wilt wisselen tussen centrale eindtoets B en de centrale eindtoets N. Als de ontvangen (aantallen) materialen of de nummers op de antwoordbladen niet overeenkomen met de aantallen of nummers zoals vermeld op de geleidebon, neem dan direct contact op met klantenservice van de centrale eindtoets PO, via of info@centraleeindtoetspo.nl. Dat geldt ook als u bij nader inzien extra materialen nodig heeft. Wij vragen u dringend om geen antwoordbladen van een andere school over te nemen. Alle antwoordbladnummers zijn gekoppeld aan een school. Bij het lenen van een antwoordblad worden de resultaten van uw leerling bij de andere school gerapporteerd. 3.3 Ouderkrant De belangrijkste functie van de centrale eindtoets is leerkrachten, ouders en leerlingen voorzien van een objectief tweede advies voor het best passende brugklastype voortgezet onderwijs. Het spreekt voor zich dat de ouders goed op de hoogte moeten zijn van de opzet en inhoud van de toets. Het CvTE stelt voor de ouders een speciaal informatieblad samen, de ouderkrant. Uw school ontvangt de ouderkrant in maart Wij verzoeken u een ouderkrant aan iedere leerling mee naar huis te geven. Verdere informatie kunnen ouders vinden op de website Gereedmaken van de antwoordbladen door de leerlingen Eén of meer dagen voordat u de centrale eindtoets afneemt, moeten de leerlingen alvast een deel van het antwoordblad invullen (u kunt dit eventueel ook zelf doen). U heeft daarbij de volgende materialen nodig: potloden met hardheidsgraad HB; (niet te zachte) gummen; de vergrote versie van het antwoordblad op papier of digitaal. Invullen en aanstrepen van gegevens: stap voor stap Zorg ervoor dat elke leerling voor elke afnamedag (3x!) een antwoordblad centrale eindtoets krijgt met hetzelfde antwoordbladnummer. U kunt eventueel van te voren de naam van de school met het schoolstempel opdrukken. (Let er daarbij op dat de inkt binnen het daarvoor bestemde vakje blijft.) Neem bij het invullen van de antwoordbladen de onderstaande stappen met de leerlingen door. De nummers van de stappen corresponderen met de nummers in de afbeelding van het antwoordblad (figuur 1).

11 handleiding centrale Eindtoets PO handleiding centrale Eindtoets PO Figuur 1 Antwoordblad centrale eindtoets U kunt bij elke stap de invul- of aanstreepplaats aanwijzen op het vergrote antwoordblad. e Centrale eindtoets PO 1 toetsdag dinsdag 21 april 2015 Alleen met potlood invullen. Vergissingen goed uitgummen. Naam school: Plaats:... Maak zo het hokje zwart: Achternaam leerling:... Tussenvoegsel:... Voorletters:... Geboortedatum: Dag: Maand: Jaar: jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec Laatste vier cijfers van het BSN Leerlingnummer: B1 e e e Let op: de leerling moet op de 1, 2 en 3 toetsdag antwoordbladen krijgen met hetzelfde leerlingnummer. Jongen Meisje Groep: A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H A B C D E F G H 3 4 I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z Advies leerkracht brugklastype: basisberoepsgerichte leerweg basis- en kaderberoepsgerichte leerweg kaderberoepsgerichte leerweg gemengde/theoretische leerweg gemengde/theoretische leerweg en havo havo havo/vwo vwo (inclusief gymnasium) Aangepaste versie: Ja Nee Ontheffing: 4 Ja Nee 12 1 Naam en plaats school Laat de leerlingen de naam en de plaats van de school invullen (als u de antwoordbladen al van een schoolstempel heeft voorzien, is dat niet nodig). 2 Leerlingnummer Laat de leerlingen controleren of op alle antwoordbladen hetzelfde nummer staat. Zorg ervoor dat de leerlingen de antwoordbladen afzonderlijk invullen (de antwoordbladen niet op elkaar leggen i.v.m. het doordrukken van de streepjes). 3 Geslacht Laat de leerlingen het juiste hokje onder jongen of meisje aanstrepen. 4 De groepsindeling Bij Groep onderscheiden we de letters A tot en met H. U kunt door het aanstrepen van een letter de leerlingen op uw school groeperen. Als u op het antwoordblad achter Groep een A invult, dan wilt u de leerling ondergebracht zien in groep A. Het indelen van uw leerlingen op deze manier is vooral handig voor scholen met parallelklassen en voor scholen die als hoofdvestiging zijn ingeschreven, maar die wel een aantal nevenvestigingen hebben. U kunt zelf bepalen welke indeling u maakt. Wij raden u aan om de gemaakte indeling voor uzelf te noteren. 5 Achternaam Laat de leerlingen hun achternaam op de lijn schrijven en vervolgens (alleen op het antwoordblad 1e toetsdag) onder elkaar in de hokjes, letter voor letter. Tot slot strepen de leerlingen de letter aan in de regel achter het hokje met de betreffende letter. Wijs de leerlingen op het verschil tussen de letters O en Q. 6 Tussenvoegsel Tussenvoegsels (de, van der, etc.) kunnen apart worden genoteerd. Ook hiervoor geldt: laat de leerlingen eventuele tussenvoegsels eerst op de lijn schrijven en dan (alleen op het antwoordblad 1e toetsdag) letter voor letter onder elkaar in de hokjes. Tot slot strepen de leerlingen de letter aan in de regel achter het hokje met de betreffende letter. 7 Voorletters Laat de leerlingen hun voorletter(s) op de lijn schrijven en vervolgens (alleen op het antwoordblad 1e toetsdag) onder elkaar in de hokjes, letter voor letter. Tot slot strepen de leerlingen de letter aan in de regel achter het hokje met de betreffende letter. Er kunnen maximaal drie voorletters ingevuld worden CET2015-B1-v1.0 Vervolg op achterzijde Draft Als alle stappen doorlopen zijn, verzamelt u de antwoordbladen en bewaart u ze tot de dag van de toetsafname. Controleer tijdens het verzamelen van de antwoordbladen of de leerlingen inderdaad alle benodigde gegevens hebben ingevuld.

12 handleiding centrale Eindtoets PO handleiding centrale Eindtoets PO Gereedmaken van de antwoordbladen door uzelf Op het antwoordblad eerste toetsdag vragen we u om een aantal (achtergrond)gegevens. Deze gegevens worden in het computerprogramma Rapportage Centrale Eindtoets (RCET) opgenomen (indien aangestreept). U kunt ze gebruiken voor het maken van selecties ten behoeve van de schoolrapportage. Wij adviseren u de achtergrondgegevens na afloop van de eerste toetsdag op het antwoordblad aan te strepen. De leerlingen hoeven deze gegevens niet te zien. Bij wet is geregeld dat de volgende gegevens op het antwoordblad aangegeven moeten worden: Naam leerling Geboortedatum Geslacht School (naam en plaats) Groep Laatste 4 cijfers van het BSN Facultatief en na toestemming van de ouders/verzorgers kunnen de volgende gegevens op het antwoordblad aangegeven worden: Advies leerkracht brugklastype Aangepaste versie Ontheffing 3.6 Vertrouwelijkheid Na de afname van de centrale eindtoets komen er veel gegevens beschikbaar. Het CvTE behandelt de persoonlijke gegevens van leerlingen met de grootst mogelijke zorgvuldigheid en houdt zich in alle gevallen aan de eisen van de Wet Bescherming Persoonsgegevens (Wbp). De leerling (of de leerkracht) heeft op het antwoordblad van de eerste toetsdag zijn of haar voorletters en achternaam, geboortedatum en geslacht ingevuld. Deze gegevens gebruiken wij in de eerste plaats om het Leerlingrapport op naam te kunnen stellen. Daarnaast worden de gegevens gebruikt voor het toelatings- en doorstroomonderzoek bij de centrale eindtoets. Dit onderzoek voert Stichting Cito namens het CvTE uit in samenwerking met het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) om na te gaan tot welk brugklastype leerlingen die in een bepaald jaar aan de centrale eindtoets hebben deelgenomen zijn toegelaten en hoe zij binnen het voortgezet onderwijs doorstromen. De verzamelde leerlinggegevens worden door het CBS gekoppeld aan de doorstroomgegevens uit het voortgezet onderwijs en direct daarna geanonimiseerd. Stichting Cito verwerkt de geanonimiseerde gegevens vervolgens in de tabellen die gebruikt worden als vergelijkingsgegevens in de poppetjesgrafieken op de leerlingrapporten bij de centrale eindtoets. In geen enkel geval worden de verstrekte gegevens aan derden beschikbaar gesteld, tenzij daartoe een wettelijke verplichting bestaat. Hieronder vindt u een korte beschrijving van enkele van deze gegevens: 8 De geboortedatum Een belangrijk achtergrondgegeven is de geboortedatum van de leerling. We gebruiken de geboortedatum bij het toelatings- en doorstroomonderzoek voor de centrale eindtoets. Dit is het onderzoek waarop de poppetjesgrafiek van het leerlingrapport gebaseerd is. 9 Burgerservicenummer (BSN) U vermeldt de laatste vier posities van het burgerservicenummer van de leerling op het antwoordblad. In RCET vindt u een export waarmee de leerlinggegevens met behulp van het BSN eenvoudig kunnen worden teruggekoppeld naar het LAS (LeerlingAdministratie Systeem). Ook kunnen we via de vier BSN-cijfers tweelingen uit elkaar houden (dezelfde achternaam, dezelfde geboortedatum, vaak dezelfde school). 10 Advies leerkracht brugklastype Bij Advies leerkracht brugklastype kunt u het eerder gegeven schooladvies voor een brugklastype aangeven. Dit gegeven gebruiken we ter validering van de centrale eindtoets. We kunnen zo nagaan in hoeverre het advies van de leerkracht voorafgaand aan de centrale eindtoets overeenstemt met het advies op basis van de score op de eindtoets. 11 Aangepaste versie Bij Aangepaste versie kunt u aanstrepen of een leerling bij de afname van de centrale eindtoets gebruikmaakt van een aangepaste versie (zie paragraaf 1.2). 12 Ontheffing Bij Ontheffing kunt u aanstrepen of een leerling bij de afname van de centrale eindtoets onder de ontheffingsgrond van de verplichte eindtoets PO valt (zie paragraaf 1.2).

13 handleiding centrale Eindtoets PO handleiding centrale Eindtoets PO Afname 4.1 De rol van toetsleider Voor de vergelijkbaarheid en de juiste interpretatie van de resultaten op de centrale eindtoets is het van groot belang dat alle leerlingen de toets zo veel mogelijk onder dezelfde omstandigheden maken (zie ook Gestandaardiseerde afname in paragraaf 4.3). Dit valt onder de verantwoordelijkheid van het bevoegd gezag. Het bevoegd gezag kan een toetsleider aanwijzen om de afname van de centrale eindtoets in goede banen te leiden. In de meeste situaties is de leerkracht van groep 8 de toetsleider. Om tot dezelfde omstandigheden te komen is het van belang dat de toetsleider zich strikt houdt aan de aanwijzingen voor de afname van de toets in deze handleiding. Tijdens de afname bent u immers in de eerste plaats toetsleider. En in die rol wilt u gegevens over de vaardigheden van uw leerlingen verzamelen en er zeker van zijn dat die gegevens berusten op zelfstandig werk. De belangrijkste functie van een toetsleider is dan ook ervoor te zorgen dat de leerlingen zelfstandig en ongestoord aan de opgaven kunnen werken. 4.2 Afnameschema In het afnameschema aan het einde van deze handleiding (bijlage 2) kunt u zien hoe de taken in de boekjes worden afgenomen. De in het afnameschema genoemde tijden zijn richttijden. De meeste leerlingen zullen de taken binnen deze tijd kunnen maken. Het is echter mogelijk om bijvoorbeeld dyslectische leerlingen extra tijd te geven de taken in hun eigen tempo af te ronden. Dit is toegestaan omdat de centrale eindtoets geen snelheidstoets is. Het is wel van belang om de volgorde van de taken aan te houden tijdens de afname. 4.3 Aanwijzingen voor de afname Net zoals er eisen aan toetsconstructie en toetsinhoud gesteld worden, zijn er ook eisen met betrekking tot het gebruik van toetsen. Bij landelijk genormeerde toetsen zoals de centrale eindtoets geldt een eenvoudige regel: neem de toets af volgens de verstrekte richt lijnen. Alleen indien u de toets afneemt volgens de in deze handleiding beschreven richtlijnen, krijgt u inzicht in de daadwerkelijke vaardigheid van uw leerlingen en kunt u de resultaten van uw leerlingen op een betrouwbare manier gebruiken voor de schoolkeuzeadvisering en de evaluatie van het onderwijs op uw school. In principe adviseren wij u om alle leerlingen de toets onder dezelfde omstandigheden te laten maken. Dit om te zorgen voor vergelijkbaarheid van de resultaten van de leerlingen. Er kunnen echter omstandigheden zijn die het noodzakelijk maken om aanpassingen te doen of hulpmiddelen toe te staan. Daarbij dient steeds nadrukkelijk de vraag gesteld te worden of de toets nog steeds meet waarvoor die bedoeld is én of de aanpassing niet leidt tot overcompensatie waardoor de leerling bevoordeeld wordt ten opzichte van andere leerlingen.

14 handleiding centrale Eindtoets PO handleiding centrale Eindtoets PO Hulpmiddelen Het gebruik van hulpmiddelen tijdens de afname van de centrale eindtoets is niet toegestaan, tenzij ze vermeld worden in het toetsreglement. Het toetsreglement is gepubliceerd op de website In de praktijk betekent dit dat didactische materialen die normaliter in het lokaal aanwezig zijn (zoals tafelkaarten, wandkaarten, etc.) niet mogen worden getoond of gebruikt tijdens de afname van de centrale eindtoets. Leerlingen met dyscalculie mogen geen rekenmachine gebruiken omdat de opgaven hier niet op zijn ontwikkeld. Middelen die niet specifiek benoemd worden in het toetsreglement zijn niet toegestaan tijdens de afname van de centrale eindtoets. Naast het opgavenboekje en het antwoordblad zijn de volgende materialen nodig/toegestaan tijdens het maken van de centrale eindtoets: Potloden met een hardheidsgraad HB. Een gum. Een liniaal. Uitrekenpapier of kladpapier. Een leesboek (als een leerling eerder klaar is met een taak, kan hij/zij een leesboek lezen om de andere leerlingen niet te storen). Aangepaste versies Uiteraard is het gebruik toegestaan van de aangepaste versies van de centrale eindtoets. De standaardscore behaald met een aangepaste versie is echter niet zonder meer vergelijkbaar met de standaardscore van een leerling die een gewone centrale eindtoets heeft gemaakt. Aan de school voor voortgezet onderwijs moet dan ook worden meegedeeld dat de leerling een aangepaste versie van de centrale eindtoets heeft gemaakt. Indien er sprake is van een bijzondere afnameconditie, dan adviseren wij u dat ook te melden aan de school voor voortgezet onderwijs. Gestandaardiseerde afname Het is van belang om de volgorde van de taken aan te houden tijdens de afname. In het algemeen is de richttijd (de tijdsduur van een taak) zo ruim dat alle leerlingen de taak binnen de aangegeven tijd kunnen maken. We raden u dringend aan na afloop van de aangegeven richttijd de afname van een taak niet abrupt af te breken. Ga na of er nog leerlingen bezig zijn en geef deze leerlingen de tijd om de opgave waar ze mee bezig zijn af te maken. Eventueel kunt u bijvoorbeeld dyslectische leerlingen extra tijd geven om de taken in hun eigen tempo af te ronden. Probeer tijdens de afname na te gaan of de leerlingen hun tijd goed verdelen. Als u de indruk heeft dat dat niet het geval is, adviseer de leerlingen dan eventueel (op een ontspannen en voor de andere leerlingen niet storende wijze) hun tempo iets te verhogen. Als leerlingen blijven hangen op een opgave, adviseer hen dan voorlopig een antwoord te noteren (zie ook de instructies in het opgavenboekje). U hoeft tegen het eind van de aangegeven richttijd geen waarschuwingen te geven als: Jullie hebben nog 10 minuten. Voor sommige leerlingen kan dit soort mededelingen de spanning onnodig verhogen of storend werken op de concentratie. Aan het eind van de afnametijd vraagt u de leerlingen die nog niet klaar zijn de opgave waar ze mee bezig zijn af te maken. Dit doet u leerling voor leerling, dus niet klassikaal. Leerlingen die door een calamiteit de afname hebben moeten onderbreken, kunnen de verloren tijd direct na de afname van alle taken van de betreffende toetsdag inhalen. Bespreek nooit een taak als er nog andere taken op een toetsdag moeten worden afgenomen. Zorg ervoor dat leerlingen die binnen de aangegeven afnametijd klaar zijn de andere leerlingen niet storen! Vraag ze bijvoorbeeld hun boek te gaan lezen. 4.4 Afname-instructies 1. Deel aan het begin van iedere toetsdag de materialen uit. Iedere leerling krijgt het opgavenboekje centrale eindtoets van die dag en het bijbehorende antwoordblad. Wanneer voor wereldoriëntatie is gekozen, krijgt de leerling ook het opgavenboekje wereldoriëntatie. Geef dit boekje pas als u het andere opgavenboekje weer heeft opgehaald. 2. Bespreek voor de afname de aanwijzingen voor de leerlingen die voorin het opgavenboekje vermeld staan en maak samen met de leerlingen de voorbeeldopgave (alleen de eerste toetsdag). 3. Wijs de leerlingen nogmaals op de juiste wijze van het aanstrepen van een antwoord: de opgaven mogen alleen met potlood aangestreept worden (zie de eerste bladzijde in het opgavenboekje). Zorg ervoor dat het antwoordblad op een harde ondergrond ligt. 4. Wijs de leerlingen erop dat u geen vragen over de opgaven kunt beantwoorden. De leerlingen moeten de taak zelfstandig maken. 5. Wijs de leerlingen er nogmaals op dat ze alleen aan de taak mogen werken waaraan ze volgens opdracht moeten werken. 6. Kondig het begin van de toets aan met: We gaan beginnen. Als je straks helemaal klaar bent en de tijd is nog niet om, leg dan je antwoordblad onder je opgavenboekje aan de rand van je tafel. Pak vervolgens je leesboek en ga rustig zitten lezen. Stoor de anderen niet! Er mag nu niet meer gepraat worden tot het pauze is. Kijk nu naar de eerste taak en lees samen met mij wat er boven staat. 7. Lees bij het begin van elke nieuwe taak de aanwijzingen hardop voor en licht deze waar nodig toe. 8. Geef bij het begin van elke nieuwe taak aan wat de afnameduur van een taak is en geef aan welke materialen (uitwerkpapier en/of liniaal) de leerlingen bij het maken van de taak mogen gebruiken. Het gebruik van uitwerkpapier is bij alle taken toegestaan. Didactische materialen die normaliter in het lokaal aanwezig zijn (bijvoorbeeld tafelkaarten, overzichten met betrekking tot (werkwoord)spelling en inhouds- en oppervlaktematen) mogen niet zichtbaar zijn tijdens de afname van de centrale eindtoets. 9. Wijs de leerlingen bij het begin van elke nieuwe taak op de kolom op het antwoordblad waarin ze de antwoorden op de opgaven in de taak moeten aanstrepen. 10. Ga, als de aangegeven richttijd verstreken is, na of er nog leerlingen bezig zijn. Geef geen opdrachten als: Leg nu je potlood neer. Geef leerlingen nog even de tijd om de opgave waarmee ze bezig zijn af te maken (zie eerder in deze paragraaf) en laat ze dan stoppen. Zo kunt u een abrupte en spanning verhogende overgang van de ene naar de andere taak voorkomen. 11. Als alle leerlingen klaar zijn met een taak, laat u hen het opgavenboekje sluiten en het antwoordblad onder het opgavenboekje leggen. Vervolgens geeft u de leerlingen de pauze die in het afnameschema is aangegeven. 12. Haal aan het einde van de toetsdag al het materiaal op. Berg de opgavenboekjes zorgvuldig op. 13. Maak een kopie van de ingevulde antwoordbladen en leg deze kopie in een afgesloten kast of kluis. 14. Doe de originele ingevulde antwoordbladen in de retourenveloppe. Bewaar de retourenveloppe zorgvuldig.

15 handleiding centrale Eindtoets PO handleiding centrale Eindtoets PO Afwezige leerlingen Het is altijd lastig in te schatten of een zieke leerling het beste de papieren centrale eindtoets kan inhalen of toch beter de digitale centrale eindtoets kan maken. Hieronder staan enkele richtlijnen. In andere gevallen neemt u contact op met de klantenservice van de centrale eindtoets. 1. als de leerling twee van de drie reguliere toetsdagen heeft meegedaan en hij of zij kan de ontbrekende toetsdag uiterlijk op dinsdag 28 april inhalen, dan mag de toets op papier worden afgerond. 2. Als de leerling slechts één reguliere toetsdag heeft meegedaan en/of als de leerling de ontbrekende toetsdag(en) pas na dinsdag 28 april kan inhalen, dan schrijft u de leerling in voor de digitale inhaaltoets. 3. Als de leerling ziek is op alle drie de toetsdagen schrijft u de leerling in voor de digitale inhaaltoets. Houd van een leerling die de toets niet volledig heeft gemaakt alle drie de antwoordbladen op school achter. Stuur de antwoordbladen van de andere leerlingen direct op naar Cito om vertraging bij het inlezen en verwerken te voorkomen. Leerlingen die de digitale inhaaltoets gaan maken, moeten door u voor deze toets worden ingeschreven via de portal. Tijdens het inhaalmoment is de centrale eindtoets digitaal, ook voor de leerlingen die al een of meerdere taken op papier hebben gemaakt. De gemaakte papieren taken komen voor deze leerlingen te vervallen. Tijdens het inhaalmoment kan het onderdeel wereldoriëntatie niet afgenomen worden. Het inhaalmoment van de centrale eindtoets in 2015 loopt van 28 april tot en met 29 mei. U bepaalt samen met de leerling wanneer het inhaalmoment is. 4.7 Afhandeling Als alle taken zijn afgerond, maakt u van elk ingevuld antwoordblad een kopie. Bewaar deze kopieën op een veilige plaats. De originele ingevulde antwoordbladen verstuurt u in de meegeleverde retourenvelop. Verzending van antwoordbladen Let bij het terugsturen van de antwoordbladen op de onderstaande punten: 1. Stop de originele ingevulde antwoordbladen in de meegeleverde retourenvelop. Sluit deze enveloppe goed af. 2. Stuur de retourenvelop niet aangetekend op. Dit kan vertraging veroorzaken bij de verwerking. 3. Stop de retourenvelop zo snel mogelijk na afloop van de derde toetsochtend (23 april, uiterlijk 24 april) direct in de brievenbus of lever de envelop in bij een postagentschap. Voor een tijdige rapportage is het van groot belang dat de antwoordbladen nog in het weekend kunnen worden verwerkt. 4. De antwoordbladen van eventuele vertraagde leerlingen (zie onder 4.5) kunnen nog tot en met dinsdag 28 april 2014 ingezonden worden. Stuur deze antwoordbladen s.v.p. na in een separate envelop (vergeet niet om kopieën te maken!). U kunt het retouradres gebruiken dat op de meegeleverde retourenvelop staat. Het is niet de bedoeling dat u met het versturen van de antwoordbladen van de overige leerlingen wacht tot ook de vertraagde leerlingen klaar zijn. Meer over de digitale centrale eindtoets leest u in de Handleiding digitale centrale eindtoets 2015 op en op de portal van de centrale eindtoets. 4.6 Geen handscore Scholen die bekend zijn met de afname van de Eindtoets Basisonderwijs van Cito krijgen te maken met een belangrijke wijziging ten aanzien van afwezige leerlingen. Er is namelijk geen handscoring mogelijk bij de centrale eindtoets. Een reden daarvoor is dat controle op een goede afname bijvoorbeeld is de toets in de wettelijke afnameperiode afgenomen? niet mogelijk is. Ook dient de score op de centrale eindtoets eenduidig te zijn. Het toestaan van hand scoring door scholen leidt tot onduidelijkheid over de waarde van de toetsresultaten. Bij de centrale eindtoets willen we die onduidelijkheid voorkomen. Van elke deelnemende leerling moeten ofwel antwoordbladen worden ingelezen (reguliere papieren afname) ofwel digitale antwoorden worden gescoord (reguliere digitale afname of digitale inhaaltoets). Het is voor een school niet mogelijk om zelf een toetsresultaat (standaardscore) voor een leerling te berekenen.

16 handleiding centrale Eindtoets PO handleiding centrale Eindtoets PO Rapportage 5.1 Algemeen Elke leerling in groep 8 van de basisschool krijgt voor 1 maart een school advies. Hierin staat welk type voortgezet onderwijs het beste bij de leerling past. De school kijkt daarvoor onder andere naar leerprestaties, aanleg en ontwikkeling tijdens de hele basisschoolperiode. Naast dit schooladvies komt er, door de invoering van de verplichte eindtoets PO, voor alle leerlingen in Nederland een zogenoemd objectief tweede gegeven bij, in de vorm van een resultaat op de centrale eindtoets of op een andere eindtoets PO. Het schooladvies is vanaf 2015 leidend bij de plaatsing van leerlingen in het voortgezet onderwijs. Basisscholen geven voor 1 maart een schriftelijk schooladvies aan de leerling; de eindtoets wordt vanaf het schooljaar in april afgenomen. Als een leerling de eindtoets PO beter maakt dan verwacht en op basis van de toets een hoger advies krijgt dan het eerder gegeven schooladvies, moet de basisschool het schooladvies heroverwegen. De basisschool is verantwoordelijk voor deze heroverweging, in overleg met de ouders/verzorgers. De heroverweging kan leiden tot een wijziging in het schooladvies, maar er kan ook beslist worden dat het eerder gegeven advies gehandhaafd wordt. Soms is het resultaat van de eindtoets PO minder goed dan verwacht. In dat geval mag de basisschool het schooladvies niet aanpassen. Na afloop van de centrale eindtoets wordt voor iedere leerling een leerlingrapport opgemaakt met daarin de standaardscore en het advies. Wanneer een leerling minder dan de helft van het aantal opgaven per onderdeel gemaakt heeft is er geen standaardscore mogelijk en kan er voor deze leerling geen leerlingrapport aangemaakt worden in RCET. Deze leerling krijgt dan wel een papieren leerlingrapport met daarop vermeld hoeveel opgaven goed gemaakt zijn. Om een compleet leerlingrapport te kunnen aanmaken is het van belang dat u controleert of de leerling minimaal de helft van de opgaven heeft gemaakt. Uiteraard mag u niet zelf de onbeantwoorde opgaven maken. Naast een leerlingrapport wordt er ook een digitale schoolrapportage gemaakt. De schoolrapportages bevatten een overzicht van de resultaten van alle leerlingen van de school die dat jaar de centrale eindtoets hebben gemaakt. Ook krijgt de school met deze rapportages zicht op hoe de schoolprestaties van de school zich verhouden tot het landelijk gemiddelde. Het leerlingrapport is vanaf 13 mei 2015 beschikbaar op de portal. De schoolrapportages zijn vanaf 22 mei 2015 beschikbaar op de portal. De schoolrapportages worden dagelijks ververst waardoor de resultaten van de leerlingen die de centrale eindtoets op een later moment hebben ingehaald, snel verwerkt zijn in uw schoolrapportage. De school ontvangt in de week van 22 mei 2015 de leerlingrapporten ook in tweevoud op papier. Het leerlingrapport bevat: Standaardscore Score per onderdeel: aantal opgaven aantal goed percentielscore Brugklastypen

17 handleiding centrale Eindtoets PO handleiding centrale Eindtoets PO Het leerlingrapport vermeldt de standaardscore en de scores op de onderdelen taal en rekenen en indien van toepassing wereldoriëntatie. Voor elk onderdeel wordt het aantal opgaven, het aantal goed en de percentielscore vermeld. Verder is op het leerlingrapport een zogenoemde poppetjesgrafiek afgebeeld. Deze grafiek geeft grafisch weer wat de standaardscore betekent voor de keuze van een brugklastype. In de toelichting boven de poppetjesgrafiek wordt uitgelegd wat de standaardscore op de centrale eindtoets van een leerling zegt over het brugklastype dat het meest in aanmerking komt voor deze leerling. In 2015 wordt voor het eerst (bij wijze van proef) ook een rapportage gemaakt op referentieniveau. In deze rapportage ziet u hoe de leerling scoort ten opzichte van de referentieniveaus rekenen (1F-1S-2F) en op de taaldomeinen lezen en taalverzorging (1F/1S-2F). Sommige leerlingen halen niveau 1F (nog) niet. Zij zullen 1F waarschijnlijk in het begin van de middelbare school bereiken. Het leerlingrapport referentieniveaus krijgt u niet op papier, het is alleen beschikbaar op de portal. Het bevat: Referentieniveau: rekenen lezen taalverzorging Wij verzoeken u dringend om op school en eventueel in uw regio afspraken te maken over het verspreiden van de rapportages bij de centrale eindtoets. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat alle leerlingen van een school (en hun ouders) op hetzelfde moment over het leerling rapport kunnen beschikken. (Maar vanzelfsprekend hoeft u daarbij niet te wachten tot bijvoorbeeld een langdurig zieke leerling de toets gemaakt heeft.) Bovendien is het vanwege de privacygevoeligheid van de informatie niet verstandig om bijvoorbeeld het Groepsoverzicht uit RCET, waarop alle leerlingen staan, te verspreiden. 5.2 Leerlingrapport Voor elke deelnemende leerling wordt een leerlingrapport opgemaakt. Daarop rapporteren we de standaardscore en per hoofdonderdeel het aantal opgaven, het aantal goed en de percentielscore. De betekenis van de standaardscore geven we grafisch weer in de zogenoemde poppetjesgrafiek. De toelichting op deze grafiek staat erbij vermeld. Bij wet is geregeld dat de volgende zaken op het leerlingrapport moeten staan: naam geboortedatum geslacht laatste 4 cijfers BSN of onderwijsnummer toetsscore (standaardscore) score per onderdeel van de toets advies VO (maximaal 2 opties) niveau van de toets indicatie van beheersing referentieniveaus Figuur 2 Voorbeeld leerlingrapport Aantal opgaven In de rij Aantal opgaven staat uit hoeveel opgaven het betreffende onderdeel bestaat, gevolgd door het totaal aantal opgaven. Aantal goed In de rij Aantal goed staat per onderdeel hoeveel opgaven de leerling goed heeft beantwoord, gevolgd door het totaal aantal goed beantwoorde opgaven. Percentielscore In de rij Percentielscore staat welk percentage leerlingen landelijk gezien een even hoog of lager Aantal goed heeft behaald, per onderdeel en in totaal. Voorbeeld In de afbeelding van het Leerlingrapport ziet u dat bij rekenen een Aantal goed van 43 overeenkomt met een percentielscore van 55. Dat betekent dat 55% van de leerlingen een Aantal goed van 43 of minder heeft gehaald. 45% van de leerlingen heeft dus 44 of meer vragen goed beantwoord. NB. De percentielscores in dit voorbeeld kunnen iets afwijken van de percentielscores in de echte rapportage. Op het leerlingrapport van de centrale eindtoets N staan omgezette standaardscores; dat wil zeggen dat de scores van een leerling op de centrale eindtoets N omgerekend zijn naar scores op de centrale eindtoets B (dus naar scores die de leerling zou hebben behaald als hij of zij de

18 handleiding centrale Eindtoets PO handleiding centrale Eindtoets PO Tabel 2 Tabel 3 centrale eindtoets B had gemaakt). Achter Aantal goed staat achter de schuine streep ook het daadwerkelijke behaalde aantal goed op de centrale eindtoets N. Standaardscore De standaardscore is berekend op basis van het totaal aantal goed op de onderdelen taal en rekenen. Door het werken met standaardscores zijn we in staat de resultaten van jaar tot jaar te vergelijken, ondanks (geringe) verschillen in moeilijkheid tussen de diverse jaargangen van de centrale eindtoets. Het onderdeel wereldoriëntatie telt niet mee in de berekening van de standaardscore. De standaardscore is een getal op een schaal van 501 tot en met 550. In tabel 2 en 3 is per schooltype en brugklastype aangegeven wat het standaardscore-interval is dat noch op onderschatting noch op overschatting van de mogelijkheden van leerlingen lijkt te wijzen. Uit tabel 2 kunt u opmaken dat een leerling met de standaardscore 520 het beste het schooltype Basisberoepsgerichte leerweg kan kiezen en uit tabel 3 dat daarbinnen de brugklastypen basisberoepsgerichte leerweg en basis- en kaderberoepsgerichte leerweg goede keuzes zijn. Per schooltype het interval dat het uitgangspunt is voor de interpretatie van de standaardscore in het leerlingrapport centrale eindtoets. Interval schaalscore Schooltype Basisberoepsgerichte leerweg Kaderberoepsgerichte leerweg Gemengde / theoretische leerweg Havo Vwo Per brugklastype het interval dat het uitgangspunt is voor de interpretatie van de standaardscore in het leerlingrapport centrale eindtoets. Interval schaalscore Brugklastype Basisberoepsgerichte leerweg Basis- en kaderberoepsgerichte leerweg Kaderberoepsgerichte leerweg Gemengde / theoretische leerweg Gemengde / theoretische leerweg en havo Havo Havo / vwo Vwo De score op de centrale eindtoets geldt als een objectief tweede gegeven second opinion. Wanneer er verschil bestaat tussen het vooraf gegeven schooladvies en de score op de centrale eindtoets kan de school het advies heroverwegen. Heroverweging is verplicht wanneer het advies op basis van de eindtoets hoger uitvalt dan het schooladvies. In dat geval kan de school besluiten het schooladvies aan te passen (een hoger schooladvies te geven). Anderzijds kan de school ook (beargumenteerd) besluiten dat het schooladvies niet aangepast wordt. Wanneer het advies op basis van de toetsscore lager is dan het schooladvies mag het schooladvies niet aangepast worden door de school. Toelichting In de toelichting bij de poppetjesgrafiek staat in woorden wat de standaardscore op de centrale eindtoets zegt over het brugklastype dat het meest in aanmerking komt voor de betreffende leerling. Poppetjesgrafiek De poppetjesgrafiek is een grafische weergave van de standaardscore. In de poppetjesgrafiek laten we zien welke positie een leerling zou innemen tussen zijn of haar medeleerlingen in de verschillende brugklastypen. Voor geen enkel kind is het plezierig om in een brugklastype terecht te komen dat eigenlijk te moeilijk of juist te makkelijk is. Staat het zwarte poppetje bij een brugklastype in de linkerkolom (0% tot 20%), dan moet u ervan uitgaan dat dat type onderwijs wel eens erg moeilijk zou kunnen zijn. Staat het zwarte poppetje in de rechterkolom (80% tot 100%), dan zou dat brugklastype wel eens erg gemakkelijk kunnen zijn. Voorbeeld In de afbeelding van het leerlingrapport (figuur 2) ziet u dat 66% van de leerlingen in het brugklastype gemengde/theoretische leerweg en havo een standaardscore heeft van 536 of lager, en 34% een hogere standaardscore dan 536. Voor het brugklastype gemengde/ theoretische leerweg en havo/vwo is dit respectievelijk 37% en 63%. In beide brugklastypen behoort de leerling tot de middenmoot. De kans op overschatting van de mogelijkheden van de leerling lijkt bij plaatsing in het brugklastype havo tamelijk groot: slechts 24% van de leerlingen heeft een score van 536 of lager. Aan de andere kant zou er wel eens van onderschatting sprake kunnen zijn bij plaatsing in het brugklastype gemengde/theoretische leerweg : daar heeft 86% van de leerlingen een lagere standaardscore dan 536. Meer informatie leest u in de brochure Interpretatie van het leerlingrapport die op de portal staat. Referentieniveaus In 2015 wordt er voor het eerst (als proef) ook een leerlingrapport gemaakt op referentieniveau. In deze rapportage wordt inzichtelijk gemaakt hoe de leerling scoort ten opzichte van de referentieniveaus rekenen (1F-1S-2F) en op de taaldomeinen lezen en taalverzorging (1F-1S/2F). De rapportage op referentieniveaus zal via RCET beschikbaar worden gesteld. Tevens zal daarbij een toelichting worden gegeven. Wat u nog meer moet weten over het leerlingrapport Het is mogelijk dat een leerling op het leerlingrapport een extreme score behaalt, bijvoorbeeld een percentiel van 0 (nul) op het onderdeel rekenen. Daar kunnen allerlei redenen voor zijn, bijvoorbeeld de leerling heeft het onderdeel rekenen niet gemaakt of de leerling heeft dyscalculie en mocht geen rekenmachine gebruiken bij het maken van de opgaven.

19 handleiding centrale Eindtoets PO handleiding centrale Eindtoets PO Het CvTE controleert niet op dit soort extreme scores. De controleprocedures zijn gericht op het opsporen van mogelijke fouten bij de berekeningen. Als de score conform het patroon van de aanstrepingen op de ingelezen antwoordbladen is, wordt het leerlingrapport opgesteld en geprint. De leerkracht weet echter wél hoe de leerling de toets heeft gemaakt en of er sprake was van bijzondere omstandigheden. Zo n extreme score valt de leerkracht direct op. Misschien is de score van de leerling conform de verwachting van de leerkracht. Of toch niet? Dan is het altijd raadzaam om contact op te nemen met de klantenservice van de centrale eindtoets. Figuur 3 Voorbeeld schoolrapport schoolgroep Schoolrapport schoolgroep Centrale Eindtoets PO Schoolrapporten Met het programma RCET2015 kunt u de volgende schoolrapporten maken: Schoolrapport zonder correctie Schoolrapport schoolgroep Schoolrapport met correctie LG Groepsoverzicht met referentieniveaus School Printdatum Standaardscores Centrale Eindtoets BC00 Basisschool Het Baken Schoutenstraat RS WIJK BIJ DUURSTEDE Aantal opgaven : Ongecorrigeerde st. score 533,7 Aantal leerlingen 11 van 11 Ondergrens Gem. van de Bovengrens Schoolgroep schoolgroep schoolgroep schoolgroep ,1 532,1 534,1 Deze schoolrapporten verschillen in de manier waarop rekening gehouden wordt met kenmerken van uw school of van uw leerlingen. 1. In het Schoolrapport zonder correctie worden de gemiddelden van uw school vergeleken met de gemiddelden van alle deelnemende scholen. Hierbij wordt geen rekening gehouden met de kenmerken van uw school en van uw leerlingen. Het gaat bij gemiddelden om de gemiddelde standaardscore en de gemiddelde score op de verschillende hoofdonderdelen (bijvoorbeeld taal) en domeinen (bijvoorbeeld schrijven) die deel uitmaken van de centrale eindtoets. De landelijke gemiddelden op de centrale eindtoets (corresponderend met de 0 in de grafische weergave van de schoolrapporten) worden gepubliceerd in de Toelichting op de schoolrapporten. Dit document is gelijktijdig met RCET beschikbaar op de portal. 2. In het Schoolrapport schoolgroep wordt de ongecorrigeerde gemiddelde standaardscore van uw school vergeleken met het gemiddelde van de schoolgroep waartoe uw school behoort, zowel in aantallen goed als in een grafische weergave. De schoolgroep van uw school is een vast gegeven, gebaseerd op het percentage gewichtenleerlingen. 3. In het Schoolrapport correctie LG (LeerlingGewicht) wordt een schatting gegeven van de gemiddelden van uw school indien deze qua schoolgrootte en percentage gewichtenleerlingen niet zou afwijken van de gemiddelde school. 4. In het Groepsoverzicht referentieniveaus wordt een overzicht gegeven van de behaalde referentieniveaus op rekenen, lezen en taalverzorging voor de gehele school. Met RCET2015 kunt u schoolrapporten maken op basis van de gegevens van al uw leerlingen, maar ook voor specifieke door uzelf samen te stellen leerlinggroepen. In dit laatste geval selecteert u alleen de gewenste leerlingen en maakt u het rapport voor de gekozen selectie. Meer hierover leest u in de handleiding bij RCET onder de helpfunctie van het programma in de portal.

20 handleiding centrale Eindtoets PO handleiding centrale Eindtoets PO Indeling schoolrapporten Ieder schoolrapport bestaat uit twee delen. In het bovenste deel staat het huidige jaar, het aantal leerlingen waarop het schoolrapport is gebaseerd in een jaar, de (gecorrigeerde) gemiddelde standaardscores van uw school per jaar, de landelijke gemiddelde (gecorrigeerde) scores per jaar en uw schoolgroep. De gemiddelde standaardscore is de omzetting van het gemiddelde totaal aantal goed op de onderdelen taal en rekenen. De standaardscores liggen op een schaal waarnaar de aantallen goed op de verschillende jaargangen van de centrale eindtoets te vertalen zijn. Door de standaardscoreschaal kunnen we de scores op de centrale eindtoets van jaar tot jaar vergelijken ondanks kleine verschillen in moeilijkheid tussen de verschillende jaargangen van de centrale eindtoets. In het onderste deel van de rapporten (met uitzondering van het Schoolrapport schoolgroep) staan de (gecorrigeerde) gemiddelden op de afzonderlijke onderdelen van de centrale eindtoets. Het betreft de gemiddelde score op de hoofdonderdelen (bijvoorbeeld taal) en op de genummerde domeinen en subdomeinen die binnen die hoofdonderdelen onderscheiden worden (bijvoorbeeld 1. Begrijpend lezen). De score op een hoofdonderdeel is een optelling van de scores op de (sub)domeinen die eronder staan. In het gekleurde deel van het rapport ziet u vier kolommen en een grafische weergave van de score per onderdeel/domein. In de eerste kolom staat het aantal opgaven waaruit het betreffende onderdeel bestaat. In de derde kolom staat het gemiddelde aantal goed gemaakte opgaven op dat onderdeel. In de schoolrapporten met correctie betreft dit het verwachte aantal goed gemaakte opgaven na correctie, ofwel het gecorrigeerde gemiddelde. Alleen in de school rapporten met correctie zijn de tweede en vierde kolom gevuld. In deze kolommen staan de onder- en bovengrens van het 90%-betrouwbaarheidsinterval rondom het gecorrigeerde gemiddelde. Over dit betrouwbaarheidsinterval leest u meer onder het kopje Betrouwbaarheidsinterval rondom een gecorrigeerd gemiddelde. Interpretatie grafische weergave (gebied onder ) De (gecorrigeerde) gemiddelde score van uw school wordt, voor wat betreft de standaardscores en de hoofdonderdelen, grafisch weergegeven als een kruisje X in een balk. Boven de grafische weergave staan de cijfers: -2, -1, 0, +1 en +2. Deze cijfers betekenen: 0 is het landelijk gemiddelde. De helft van de scholen scoort boven het landelijk gemiddelde, de andere helft eronder. Twee van de drie scholen scoren tussen -1 en +1. Bijna alle scholen (95%) scoren tussen -2 en +2. In het midden van de grafische weergave loopt de nullijn (de verticale stippellijn onder 0 ), dit is het landelijk gemiddelde. Elk kruisje rechts van de nullijn is een bovengemiddelde score, elk kruisje links van de nullijn is een score onder het gemiddelde. Soms staat een kruisje X precies op de 0-lijn, dan is de gemiddelde (gecorrigeerde) score gelijk aan het landelijk gemiddelde. Soms lopen er ook korte horizontale stippellijntjes links of rechts van het kruisje. De stippellijnen die in een balk staan (de balken van de standaardscores, taal, rekenen, wereldoriëntatie en totaalscores) geven de afstand aan tot het landelijk gemiddelde. Hoe langer de horizontale stippellijn, hoe meer de (gecorrigeerde) gemiddelde score van uw school afwijkt van het landelijk gemiddelde en hoe uitzonderlijker de score van uw school. Bij de (sub)domeinen heeft de horizontale stippellijn een andere functie. De stippellijnen staan niet in, maar onder een balk bij de afzonderlijke domeinen van taal, rekenen en wereldoriëntatie. Ze lopen van een X naar een klein zwart vierkantje, bijvoorbeeld: X ---. U ziet dat deze vierkantjes steeds recht onder het kruisje in de balk staan. Dat is niet toevallig: de vierkantjes geven de plaats aan van de gemiddelde score van uw school op het hoofdonderdeel. De horizontale stippellijn tussen een X en een zwart vierkantje staat voor de afstand tussen het gemiddeld aantal goed op het (sub)domein en het gemiddeld aantal goed op het hoofdonderdeel. Let op: de optelsom van de lengtes en posities van de stippellijntjes onder een balk komt niet altijd precies op het kruisje van een hoofdonderdeel uit. Dit heeft te maken met de weging van de opgaven: niet alle opgaven tellen even zwaar mee. Interpretatie schoolrapporten Ieder schoolrapport heeft een eigen focus en daarmee ook een andere wijze van interpreteren. 1. Schoolrapport zonder correctie In het Schoolrapport zonder correctie worden de gemiddelden van uw school vergeleken met de gemiddelden van alle scholen. Hierbij wordt geen rekening gehouden met de kenmerken van uw school en uw leerlingen. Hoe interpreteert u uw Schoolrapport zonder correctie? Vergelijk uw gemiddelde met het landelijk gemiddelde (= gemiddelde van alle scholen). 2. Schoolrapport schoolgroep Op het Schoolrapport schoolgroep wordt de schoolgroep en de ongecorrigeerde gemiddelde standaardscore van uw school vermeld. De ongecorrigeerde gemiddelde standaardscore is dezelfde ongecorrigeerde gemiddelde standaardscore als op het Schoolrapport zonder correctie. Op basis van het percentage gewichtenleerlingen van uw school is uw school ingedeeld in een schoolgroep. De schoolgroepen lopen van 0 tot 100. Hoe groter het percentage gewichtenleerlingen op uw school hoe hoger uw schoolgroep. Bijvoorbeeld schoolgroep 20 wil zeggen: 20% van alle leerlingen op uw school zijn gewichtenleerlingen, 80% dus niet. De schoolgroep van uw school is een vast gegeven, gebaseerd op het percentage gewichtenleerlingen zoals bekend bij DUO. Als u in RCET het leerlingengewicht bij uw leerlingen wijzigt of uw (gewichten)leerlingen aan- of uitvinkt heeft dat geen invloed op uw schoolgroep. Hoe interpreteert u uw Schoolrapport schoolgroep? In de rechterbovenhoek staat naast de schoolgroep de onder- en bovengrens en het landelijk gemiddelde van de betreffende schoolgroep vermeld. Indien uw ongecorrigeerde gemiddelde standaardscore op de ondergrens of tussen de onder- en bovengrens van uw schoolgroep valt, dan scoort uw school conform de verwachting op basis van het percentage gewichtenleerlingen. Indien uw ongecorrigeerde gemiddelde standaardscore onder de ondergrens van uw schoolgroep valt, dan scoort uw school onder de verwachting op basis van het percentage gewichten leerlingen. Een schoolscore op of boven de bovengrens van uw schoolgroep, betekent dat uw school boven de verwachting op basis van het percentage gewichtenleerlingen heeft gescoord. 3. Schoolrapport correctie LG In het Schoolrapport correctie LG (LeerlingGewicht) wordt een schatting gegeven van de gemiddelden van uw school indien deze qua schoolgrootte en percentage gewichtenleerlingen niet zou afwijken van de gemiddelde school. Het CvTE ontvangt van DUO gegevens over het aantal gewichtenleerlingen op uw school.