TERUGBLIK 2015 RESULTATEN CENTRALE EINDTOETS Centrale Eindtoets primair onderwijs

Transcriptie

1 TERUGBLIK 2015 RESULTATEN CENTRALE EINDTOETS 2015 Centrale Eindtoets primair onderwijs

2 2 Inhoud 1 Inleiding 4 2 Cijfers deelnemende leerlingen Aantal leerlingen Landelijk gemiddelde standaardscore Facultatief onderdeel wereldoriëntatie 7 3 Kenmerken Centrale Eindtoets Inhoudelijke kenmerken Psychometrische kenmerken 9 4 Vergelijken van toetsen Verschillende uitgangspunten Verschillende toetsen 12 5 Frequenties van individuele scores Frequentieverdeling Interval schaalscore 15 6 Referentieniveaus Referentieniveaus Lezen Taalverzorging Rekenen Conclusie 21

3 3 7 Verschillen in leeftijd en de scores Verdeling in leeftijd Verdeling in toetsonderdelen 23 8 Samenvatting 25 9 Bijlage 1: Opgaven Centrale Eindtoets 2015 in relatie tot de toetswijzer PO 26

4 4 1 Inleiding De Centrale Eindtoets is voor het eerst afgenomen in het schooljaar Tussen 15 april en 5 juni 2015 hebben ruim leerlingen de Centrale Eindtoets gemaakt. De eerste afname van de Centrale Eindtoets is goed verlopen en alle leerling- en schoolrapportages zijn in de maanden mei en juni verstrekt. De Terugblik 2015 gaat over de resultaten van alle leerlingen die hebben deelgenomen aan de Centrale Eindtoets Zij maakten een van de volgende vier varianten: de papieren Centrale Eindtoets B (basis), de papieren Centrale Eindtoets N (niveau), de digitale Centrale Eindtoets B of de digitale Centrale Eindtoets N. De opgaven in de Centrale Eindtoets B zijn gemiddeld moeilijker dan de opgaven in de Centrale Eindtoets N. Toch zijn de resultaten van de Centrale Eindtoets B en de Centrale Eindtoets N onderling te vergelijken dankzij het gebruik van standaardscores. De Centrale Eindtoets meet op de inhoud van de taaldomeinen lezen & taalverzorging en van alle rekendomeinen binnen de referentieniveaus in hoeverre de leerling de referentie niveaus beheerst. In 2015 is dat in een pilot gebeurd, vanaf 2016 is dat wettelijk verplicht. De Terugblik 2015 is gebaseerd op de resultaten van leerlingen uit het regulier basisonderwijs (basisschool en inspectielocaties). Dat is 86% van het aantal leerlingen dat in groep 8 zit van het regulier basisonderwijs ( ). In deze Terugblik wordt onder meer gerapporteerd over het aantal leerlingen bij wie de Centrale Eindtoets is afgenomen, de gemiddelde standaardscores, de beheersing van de referentieniveaus en de resultaten op de Centrale Eindtoets onderverdeeld in jongens en meisjes.

5 5 2 Deelnemende scholen en leerlingen De Centrale Eindtoets valt binnen het wettelijke kader van Eindtoetsen PO (WPO). Naast scholen uit het regulier basisonderwijs hebben ook niet-po gerelateerde scholen deelgenomen aan de Centrale Eindtoets zoals speciaal (basis) onderwijs en Nederlandse scholen in het buitenland. In dit hoofdstuk informeren we u over de aantallen scholen en leerlingen die deelgenomen hebben aan de Centrale Eindtoets Aantal leerlingen Tabel 1 Aantal leerlingen Centrale Eindtoets 2015, naar toetsversie en schooltype Papier Digitaal B N B N Totaal CET B CET N DCET B DCET N Basisschool Inspectielocatie Particulier Basisonderwijs Speciaal Basisonderwijs (SBO) Speciaal Onderwijs (SO) NOB Overig Totaal In totaal hebben scholen uit het regulier basisonderwijs met leerlingen deelgenomen aan de Centrale Eindtoets Van alle leerlingen die in groep 8 van het regulier basisonderwijs zitten, heeft 86% de Centrale Eindtoets 2015 gemaakt. Deze leerlingen hebben de toets kunnen maken op papier of digitaal en op het niveau N of B. Niveau N is de Centrale Eindtoets die het meest geschikt is voor leerlingen die naar verwachting het best passen in een brugklastype basisberoepsgerichte leerweg of kaderberoepsgerichte leerweg. De eindtoets B is bestemd voor leerlingen voor wie het verwachte vervolgadvies brugklastype gemengde/theoretische leerweg of hoger zal zijn. Aan het facultatieve onderdeel wereldoriëntatie deed 68% van de leerlingen uit het regulier basisonderwijs mee. Hoe de verdeling tussen papier, digitaal en B en N is op de Centrale Eindtoets 2015 is te lezen in tabel 1. Scholen konden ook leerlingen laten deelnemen aan de Centrale Eindtoets die onder de ontheffingsgrond vallen. 1 Het CvTE heeft de leerlingen met ontheffing niet uitgesloten 1 De verplichting geldt voor leerlingen in groep 8 van het reguliere basisonderwijs. De ontheffingsgrond geldt voor leerlingen die zeer moeilijk lerend zijn, die meervoudig gehandicapt zijn voor wie het zeer moeilijk lerend zijn een van de handicaps is en/of die korter dan vier jaar in Nederland wonen en de Nederlandse taal nog niet voldoende beheersen.

6 6 in deze Terugblik omdat niet het CvTE, maar DUO de organisatie is die de gegevens beheert over de ontheffingsgrond. Leerlingen op scholen voor Speciaal Onderwijs (so) en Speciaal Basisonderwijs (sbo) waren in 2015 niet verplicht om deel te nemen aan een eindtoets PO. Wel hebben deze leerlingen mee mogen doen aan de Centrale Eindtoets. Daarbij valt op dat alleen leerlingen uit het sbo hebben deelgenomen aan de Centrale Eindtoets Leerlingen uit het buitenland die Nederlands onderwijs volgen, vallen eveneens buiten de verplichting van een eindtoets PO. Ook deze leerlingen hebben de Centrale Eindtoets 2015 mogen maken op voorwaarde dat de buitenlandse school aangesloten is bij Stichting Nederlands Onderwijs in het Buitenland (NOB) en dat de verplichte onderdelen taal en rekenen gemaakt werden. 2.2 Landelijk gemiddelde standaardscore Het resultaat op de Centrale Eindtoets is een standaardscore. Een standaardscore is de uitkomst van een berekening 2. Voor die berekening is het aantal goed gemaakte opgaven taal en rekenen op de Centrale Eindtoets B nodig. Voor leerlingen die de Centrale Eindtoets N hebben gemaakt, is een extra stap nodig. Stel dat een leerling op de Centrale Eindtoets N 127 opgaven goed heeft gemaakt. Die 127 wordt dan eerst omgezet naar een (geschat) aantal goed dat deze leerling op de Centrale Eindtoets B zou hebben behaald, bijvoorbeeld 108. Het omgezette aantal goed (108) wordt gebruikt bij het berekenen van de standaardscore. De laagste standaardscore is 501, de hoogste 550. Op alle vier de varianten van de Centrale Eindtoets (B en N, papier en digitaal) zijn alle standaardscores mogelijk. Aan de standaardscore is niet te zien welke versie de leerling gemaakt heeft. De standaardscore leidt tot een advies aan de leerling voor het best passend brugklastype. In hoofdstuk 5 van deze Terugblik treft u een overzicht aan van welk brugklastype met welke standaardscore correspondeert. Alle leerlingen uit het regulier basisonderwijs (inclusief inspectielocaties, particulier onderwijs en ontheffingen) hebben een landelijk gemiddelde standaardscore behaald die iets hoger ligt dan 535. De standaardscore 535,1 is een leerlinggemiddelde. De landelijk gemiddelde standaardscore van jongens is lager dan van meisjes; 534,8 vs. 535,3. In tabel 2 leest u onder andere het totaal aantal leerlingen, het percentage deelname per schooltype en de landelijk gemiddelde standaardscore. 2 De wetenschappelijke verantwoording van de Centrale Eindtoets bevat uitgebreide informatie over de standaardscores. U kunt de wetenschappelijke verantwoording downloaden of inzien op de website van het College voor Toetsen en Examens.

7 7 Tabel 2 Landelijk gemiddelde standaardscore per schooltype Schooltype Aantal Percentage Gemiddelde Std. Deviation Basisschool ,97 535,05 10,343 Inspectielocatie ,76 534,14 85 Particulier Basisonderwijs 79 0,05 533,86 10,747 SO SBO ,04 520,33 12,581 NOB 277 0,17 534,02 10,636 Overig 14 0,01 542,21 4,854 Totaal ,88 10,481 De landelijk gemiddelde standaardscore in juni 2015 was 535,3. Dat was kort na de afname van de papieren Centrale Eindtoets 2015 op de basisscholen. Op dat moment waren de leerlingen bij wie ontheffing was aangegeven op het antwoordblad niet meegenomen in het gemiddelde, evenmin als de resultaten van de digitale Centrale Eindtoets De digitale Centrale Eindtoets 2015 kon (als inhaaltoets) tot en met 5 juni 2015 afgenomen worden. De leerlingen die de digitale inhaaltoets maakten, hebben een lager resultaat behaald dan de leerlingen die de papieren Centrale Eindtoets 2015 hebben gemaakt. Verder is er een onderscheid tussen de landelijk gemiddelde standaardscore op leerlingniveau en op schoolniveau. Leerlinggemiddelden zijn gebaseerd op de deelnemende leerlingen als eenheid van analyse. De schoolgemiddelden zijn gemiddelden gebaseerd op deelnemende scholen als eenheid van analyse. Leerlinggemiddelden en schoolgemiddelden zijn niet identiek. 2.3 Facultatief onderdeel wereldoriëntatie Aan het facultatieve onderdeel wereldoriëntatie hebben leerlingen deelgenomen in 2015, dat is 68% van alle leerlingen uit het reguliere basisonderwijs die hebben deelgenomen aan de Centrale Eindtoets. Wereldoriëntatie kon alleen op papier afgenomen worden. Er is een verband tussen het al dan niet deelnemen aan wereldoriëntatie en het gekozen niveau (B of N) van de Centrale Eindtoets. Van de leerlingen die de Centrale Eindtoets B hebben gemaakt heeft 70,7% het onderdeel wereldoriëntatie gemaakt (tegenover 64,2% van de reguliere basisonderwijs leerlingen die de Centrale Eindtoets N gemaakt hebben). Bij 88% van de deelnemende scholen aan het facultatieve onderdeel wereldoriëntatie heeft de gehele klas de toets gemaakt. Wereldoriëntatie telt niet mee voor berekening van de standaardscore. De gemiddelde eindtoetsscore van de leerlingen die het facultatieve onderdeel wereldoriëntatie gemaakt hebben is significant hoger dan de score van leerlingen die wereldoriëntatie niet gemaakt hebben (534,11 tegenover 535,46).

8 8 3 Kenmerken Centrale Eindtoets 2015 Iedere eindtoets PO is gebaseerd op de Toetswijzer Eindtoets PO algemeen deel. De toetswijzer is het inhoudelijke verantwoordingsdocument voor de eindtoets. Elke eindtoets PO bevat een aantal verplichte onderdelen. Daarnaast is er ruimte voor eigen accenten. In dit hoofdstuk leest u hoe de Centrale Eindtoets 2015 is opgebouwd. 3.1 Inhoudelijke kenmerken De Centrale Eindtoets bestaat uit twee onderdelen: Nederlandse taal en rekenen. Deze twee onderdelen zijn verplicht en vormen de basis van de standaardscore. Daarnaast biedt de Centrale Eindtoets ook een facultatief onderdeel, wereldoriëntatie. De Centrale Eindtoets kende in 2015 de volgende opbouw: Onderdeel Totaal aantal opgaven Domein Aantal opgaven Taal 135 Lezen: Begrijpend lezen Samenvatten Opzoeken Woordenschat Schrijven Taalverzorging: Spelling werkwoorden Spelling niet-werkwoorden Grammatica Interpunctie Rekenen 85 Getallen Verhoudingen Meten en meetkunde Verbanden Wereldoriëntatie 90 Aardrijkskunde Geschiedenis Natuuronderwijs 45 opgaven: 25 opgaven 10 opgaven 10 opgaven 20 opgaven 20 opgaven 50 opgaven: 10 opgaven 10 opgaven 15 opgaven 15 opgaven 30 opgaven 20 opgaven 20 opgaven 15 opgaven 30 opgaven 30 opgaven 30 opgaven De subonderdelen lezen en taalverzorging bij het onderdeel taal zijn volgens de Toetswijzer Eindtoets PO verplicht. De overige subonderdelen van taal behoren tot de vrije ruimte binnen de genoemde toetswijzer. Alle subonderdelen bij rekenen zijn verplicht volgens de toetswijzer Eindtoets PO. Het onderdeel wereldoriëntatie is facultatief. De inhoudelijke verantwoording van dit onderdeel is beschreven in de toetswijzer specifiek deel, Centrale Eindtoets wereldoriëntatie. 3 3 U kunt de toetswijzer specifiek deel, Centrale Eindtoets wereldoriëntatie downloaden of inzien op de website van het College voor Toetsen en Examens.

9 9 3.2 Psychometrische kenmerken In tabel 3 treft u de scores op het totaal en op onderdelen van de (papieren) Centrale Eindtoets B 2015, aangevuld met enkele psychometrische gegevens. De papieren Centrale Eindtoets B werd gemaakt door leerlingen. Tabel 3 Psychometrische kenmerken Centrale Eindtoets B 2015 Correlaties Onderdeel Aantal opgaven Gem. score Std. Dev. Cronbach s alpha 4 Totaal Rekenen Taal Lezen taalver zorging Totaal ,97 24,20 0,94 1 Rekenen 85 65,02 11,99 0,91 0,88 1 Taal ,94 14,80 0,90 0,92 0,63 1 Lezen 45 35,66 5,20 0,76 0,79 0,54 0,85 1 Taalverzorging 50 38,39 6,76 0,84 0,80 0,57 0,86 0,55 1 Tabel 4 is vergelijkbaar met tabel 3, maar dan voor de papieren Centrale Eindtoets N Deze toets is gemaakt door leerlingen in het basisonderwijs (inclusief inspectielocaties en particuliere scholen). Tabel 4 psychometrische kenmerken Centrale Eindtoets N 2015 Correlaties Onderdeel Aantal opgaven Gem. score Std. Dev. Cronbach s alpha 4 Totaal Rekenen Taal Lezen taalver zorging Totaal ,57 27,11 0,93 1 Rekenen 85 44,02 14,86 0,92 0,84 1 Taal ,56 16,77 0,90 0,88 0,47 1 Lezen 45 26,38 6,88 0,81 0,73 0,39 0,83 1 Taalverzorging 50 27,87 7,77 0,81 0,71 0,40 0,80 0, Cronbach s alpha is een maat voor de betrouwbaarheid van psychometrische tests of van vragenlijsten. De waarde van α is een schatting voor de ondergrens van de betrouwbaarheid van de betrokken test. De waarde kan liggen tussen minus oneindig tot 1. De betrouwbaarheid van de Centrale Eindtoets is zeer hoog te noemen.

10 10 In tabel 4 staan omgezette scores, niet de daadwerkelijk behaalde aantallen goed. Door het gebruik van omgezette scores zijn beide tabellen onderling te vergelijken. De leerlingen die de Centrale Eindtoets N maakten, zouden gemiddeld 119,57 opgaven goed hebben op de Centrale Eindtoets B. Van de 135 opgaven taal zouden zij er ruim 75 goed hebben, van de 85 opgaven rekenen ruim 44. Van het subonderdeel lezen zouden de leerlingen ruim 26 van de 45 opgaven goed hebben en bij het subonderdeel taalverzorging bijna 28 opgaven van de 50. Aan de rechterkant van tabel 4 is te zien dat de correlatie (samenhang) tussen de onderdelen taal en rekenen vrij laag is, zeker in vergelijking met tabel 3 over de Centrale Eindtoets B. De opgaventypen in de Centrale Eindtoets B en de Centrale Eindtoets N zijn vrijwel identiek, dus daar zal het verschil waarschijnlijk niet door veroorzaakt worden. Wat wél zou kunnen, is dat de groep leerlingen die de Centrale Eindtoets N maakt, minder consistent presteert dan de groep leerlingen die de Centrale Eindtoets B maakt. Zo is het denkbaar dat een deel van de leerlingen die de Centrale Eindtoets N maken, ofwel niet goed is in taal, ofwel niet goed is in rekenen. Het andere onderdeel maken deze leerlingen echter relatief goed. Dat zou een verklaring kunnen zijn voor de lage correlatie.

11 11 4 Vergelijken van toetsen Dit hoofdstuk gaat over de betrouwbaarheid van het vergelijken van eindtoetsen door de jaren heen. Het vergelijken van toetsen over de jaren heen kan zeer bruikbare informatie opleveren voor bijvoorbeeld scholen met betrekking tot het gegeven onderwijs. Het ligt voor de hand om de Centrale Eindtoets 2015 te vergelijken met de Eindtoets Basisonderwijs 2014 van Cito ( de Citotoets ). De Centrale Eindtoets bouwt immers voort op de Citotoets. De Centrale Eindtoets en de Citotoets zijn echter twee verschillende toetsen, waardoor het niet deugdelijk is om de resultaten van beide toetsen met elkaar te vergelijken. De interpretatie bij de vergelijking van de resultaten wordt namelijk bemoeilijkt door verschillende uitgangspunten. In deze Terugblik is vanwege de verschillende uitgangspunten geen vergelijking opgenomen. Deze situatie zal eenmalig zijn. In de Terugblik 2016 kan wel een vergelijking gemaakt worden tussen de resultaten van de Centrale Eindtoets 2015 en de Centrale Eindtoets Verschillende uitgangspunten De voornaamste reden dat de Centrale Eindtoets en de Citotoets niet goed met elkaar te vergelijken is ligt in het wettelijk kader waartoe de Centrale Eindtoets behoort. De Centrale Eindtoets is de eindtoets die door de overheid wordt aangeboden aan het basisonderwijs in Nederland. Naast de Centrale Eindtoets zijn in het schooljaar ook Route 8 en IEP door de minister toegelaten als eindtoets in het basisonderwijs. Het wettelijke kader stelt een aantal uitgangspunten voor de Centrale Eindtoets (en voor de andere toegelaten eindtoetsen) die anders zijn dan bij de Citotoets: Praktisch de eindtoets is verplicht voor leerlingen in groep 8 een school kiest voor één toetsaanbieder voor alle leerlingen het resultaat op de eindtoets geldt als tweede onafhankelijk gegeven het schooladvies is leidend voor toelating voortgezet onderwijs deelname aan de eindtoets is voor scholen gratis de eindtoets wordt afgenomen tussen 15 april en 15 mei het CvTE is verantwoordelijk voor de Centrale Eindtoets Inhoudelijk de Centrale Eindtoets rapporteert op referentieniveaus de inhoud van de Centrale Eindtoets is gebaseerd op de toetswijzer PO de Centrale Eindtoets wordt vastgesteld door leerkrachten en vakexperts in onafhankelijke vaststellingscommissies de Centrale Eindtoets bevat twee nieuwe onderdelen, grammatica en interpunctie het onderdeel studievaardigheden uit de Citotoets is komen te vervallen en deels geïntegreerd in de onderdelen taal en rekenen. Het subonderdeel kaart lezen is niet opgenomen in de Centrale Eindtoets 2015 het subonderdeel tabellen en grafieken uit de Citotoets is niet gelijk aan het subonderdeel verbanden in de Centrale Eindtoets de aantallen en verhoudingen tussen en binnen de taal- en rekenonderdelen 2014 en 2015 verschillen aanzienlijk van elkaar.

12 Verschillende toetsen De veranderingen in de functie van de toets, de populatie en het afnametijdstip kunnen hun weerslag hebben op de resultaten. Ook de inhoudelijke wijzigingen bemoeilijken de vergelijking tussen de Centrale Eindtoets 2015 en de Citotoets. Het is mogelijk dat de veranderde functie van de toets zorgt voor een verschil in motivatie bij de leerlingen die de toets maken. Deze motivatie kan zijn weerslag hebben op de resultaten van de Centrale Eindtoets. Scholen dienen bij een eventuele vergelijking rekening te houden met de verschillende uitgangspunten van de Centrale Eindtoets en de Citotoets. Hoewel het voor het scholenveld wenselijk is om de resultaten van de Centrale Eindtoets te vergelijken met de resultaten van de Citotoets is het dus niet mogelijk de uitkomst van een dergelijke vergelijking goed te interpreteren.

13 13 5 Frequenties van individuele scores Het resultaat op de Centrale Eindtoets is een standaardscore op een schaal van 501 tot en met 550. In dit hoofdstuk leest u hoeveel opgaven goed er nodig zijn om een bepaalde standaardscore te krijgen en over de interval in schaalscores. 5.1 Frequentieverdeling Geen enkele leerling had alle opgaven van de Centrale Eindtoets 2015 goed. In 2015 behaalden leerlingen de hoogst mogelijke standaardscore (550). Drie meisjes hadden alle 220 opgaven goed van de onderdelen taal en rekenen waar de standaardscore op gebaseerd wordt. Zeven leerlingen hadden van die 220 opgaven er slechts één fout. In totaal waren er ook zeven (andere) leerlingen die alle opgaven wereldoriëntatie goed hadden. Het hoogst behaalde aantal goede antwoorden was 308 (van in totaal 310 opgaven) op taal, rekenen en wereldoriëntatie. Tabel 5 laat zien welk aantal goed er nodig is om een bepaalde standaardscore te krijgen.

14 14 Tabel 5 frequenties van scores op de Centrale Eindtoets 2015 Totaalscore Cumulatief percentage CET-score van tot 2015 BO 2015 SBO

15 15 In de linker kolom (CET-score) staan alle waarden die de standaardscore kan aannemen. In de kolommen van en tot staat het aantal goed dat met die standaardscore overeenkomt. Zo moesten leerlingen voor een standaardscore van 528 in 2015 een aantal goed hebben van 136, 137 of 138 (van de in totaal 220 opgaven). Aan de rechterkant van tabel 5 staat het cumulatief percentage dat met de standaardscore overeenkomt. Er zijn twee kolommen: een voor het regulier basisonderwijs (2015 bo) en een voor het speciaal basisonderwijs (2015 sbo). Bijvoorbeeld: in 2015 behaalde 47% van de leerlingen uit het regulier basisonderwijs een standaardscore van 535 of lager (die uitkomst vindt u in de rij met standaardscore 535); bij het sbo is dit 86%. 5.2 Interval schaalscore Scholen mogen een schooladvies afgeven dat maximaal twee aansluitende niveaus omvat. De Centrale Eindtoets heeft die overlap ook meegenomen in het advies van best passend brugklastype. In tabel 6 is per brugklastype het interval te lezen dat in 2015 het uitgangspunt was voor de interpretatie van de standaardscore voor het best passende brugklastype. Tabel 6 Interval schaalscore Interval schaalscore Brugklastype basisberoepsgerichte leerweg basis- en kaderberoepsgerichte leerweg kaderberoepsgerichte leerweg gemengde / theoretische leerweg gemengde / theoretische leerweg en havo havo havo en vwo vwo

16 16 In tabel 7 is de omzetting van meervoudige brugklastypen naar enkelvoudige brugklastypen gemaakt. Grafiek 1 laat zien dat ruim de helft van het aantal deelnemende leerlingen een advies voor de brugklastypen gemengde theoretische leerweg (gt) of havo heeft gekregen. Tabel 7 Omzetting meervoudige brugklastypen naar enkelvoudig brugklastype Enkelvoudig brugklastype Aantal Percentage Meervoudige brugklastype BB ,07 BB & BB en KB KB BB en KB & KB GT ,55 GT & GT en havo Havo ,99 havo & havo en vwo Vwo ,84 Vwo Totaal Grafiek 1 Percentage leerlingen afgezet tegen enkelvoudig brugklastype % BB KB GT Havo Vwo

17 17 6 Referentieniveaus In dit hoofdstuk leest u in welke mate de referentieniveaus worden beheerst door leerlingen die de Centrale Eindtoets 2015 hebben gemaakt. In de tabellen zijn omwille van de leesbaarheid de meervoudige adviezen op consistente wijze toegedeeld aan de categorieën bb, kb, gt, havo en vwo. 6.1 Referentieniveaus Op 1 augustus 2010 is de Wet referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen van kracht geworden. De referentieniveaus geven aan wat leerlingen moeten kennen en kunnen op het gebied van taal en rekenen op belangrijke momenten in hun schoolloopbaan. Doel van deze wet is een betere aansluiting te bewerkstelligen tussen het taal- en rekenonderwijs in de verschillende onderwijssectoren: po, vso, vo en mbo. Daarnaast beoogt de wet ook de taal- en rekenvaardigheden van de leerlingen te verbeteren. De Centrale Eindtoets meet in welke mate een leerling een referentieniveau beheerst. Voor lezen en taalverzorging heeft de Centrale Eindtoets gerapporteerd op <1F, 1F en 2F-niveau. Voor rekenen is gerapporteerd op <1F, 1F en 1S. 1F geldt als het fundamentele niveau dat over het algemeen einde groep 8 beheerst zou moeten worden. 6.2 Lezen Binnen het reguliere basisonderwijs beheerst 92% van de leerlingen bij lezen 1F. Dit percentage is onderverdeeld in 65% leerlingen in het reguliere basisonderwijs die lezen beheersen op het referentieniveau 2F en 27% die 1F beheersen, maar niet 2F. 8% van alle leerlingen die de Centrale Eindtoets 2015 hebben gemaakt, beheersen het referentieniveau 1F niet. Uit tabel 8 blijkt dat in het reguliere basisonderwijs meisjes het lezen iets beter beheersen dan jongens. In het sbo beheersen jongens iets vaker het referentieniveau 2F op dit gebied dan meisjes. In het sbo behaalt ruim een derde van de leerlingen het referentieniveau 1F en een kwart 2F.

18 18 Tabel 8 Percentage behaalde referentieniveaus lezen. Lezen Percentages Regulier basisonderwijs Speciaal basisonderwijs Jongen Meisje Totaal Jongen Meisje Totaal <1F 9% 7% 8% 37% 41% 38% 1F 28% 26% 27% 35% 36% 36% 2F 62% 67% 65% 28% 23% 26% Tabel 9 geeft aan wat het percentage leerlingen in het reguliere basisonderwijs is dat per afgegeven advies brugklastype op lezen referentieniveau <1F, 1F of 2F heeft behaald. Tabel 9 Percentage behaalde referentieniveaus lezen per advies brugklastype. Lezen Percentage <1F 1F 2F bb 48% 46% 6% kb 10% 65% 25% gt 2% 42% 56% havo 0% 10% 90% vwo 0% 0% 100% Totaal 8% 27% 65% Bijna de helft van de leerlingen met advies basisberoepsgerichte leerweg (bb) scoort onder referentieniveau 1F. Bij de leerlingen met een advies vmbo-gt (inclusief vmbo-gt/havo) beheerst ruim de helft van de leerlingen bij lezen het referentieniveau 2F.

19 Taalverzorging Binnen het reguliere basisonderwijs beheerst 97% van de leerlingen bij taalverzorging 1F. Tegelijkertijd, is ook in tabel 10, te zien dat ruim een derde van de leerlingen (35%) in het reguliere basisonderwijs op taalverzorging het referentieniveau 2F beheerst; 62% van de leerlingen beheerst dus 1F, maar niet 2F. In het reguliere basisonderwijs beheersen meisjes 2F op dit subonderdeel vaker dan jongens. Tabel 10 Percentage behaalde referentieniveaus taalverzorging. Taalverzorging Percentages Regulier basisonderwijs Speciaal basisonderwijs Jongen Meisje Totaal Jongen Meisje Totaal <1F 5% 2% 4% 29% 29% 29% 1F 65% 58% 62% 64% 62% 63% 2F 30% 40% 35% 7% 9% 8% Tabel 11 geeft aan wat het percentage leerlingen in het reguliere basisonderwijs is dat per afgegeven advies brugklastype op taalverzorging referentieniveau <1F, 1F of 2F heeft behaald. Tabel 11 Percentage behaalde referentieniveaus taalverzorging per advies brugklastype. Taalverzorging Percentage <1F 1F 2F bb 24% 76% 0% kb 2% 96% 2% gt 0% 88% 12% havo 0% 55% 45% vwo 0% 9% 91% totaal 4% 61% 35% Ruim driekwart van de leerlingen met advies vmbo-bb beheerst referentieniveau 1F. Bij de leerlingen met een advies vwo beheerst 91% van de leerlingen bij taalverzorging het referentieniveau 2F.

20 Rekenen Binnen het reguliere basisonderwijs beheerst 90% van de leerlingen bij rekenen 1F. In tabel 12 is te zien dat binnen het reguliere basisonderwijs 92% van de jongens tegenover 88% van de meisjes het niveau 1F beheerst. Ook bij het niveau 1S zien we dat meer jongens dit niveau beheersen: 50% jongens tegenover 39% van de meisjes. Tabel 12 Percentage behaalde referentieniveaus rekenen. Rekenen Percentages Reguliere basisonderwijs Speciaal basisonderwijs Jongen Meisje Totaal Jongen Meisje Totaal <1F 8% 12% 10% 45% 64% 50% 1F 42% 49% 46% 39% 30% 37% 1S 50% 39% 44% 16% 5% 13% Tabel 13 laat de behaalde referentieniveaus rekenen zien per advies brugklastype. Tabel 13 Percentage behaalde referentieniveaus rekenen per advies brugklastype. Rekenen Percentage <1F 1F 1S bb 61% 39% 0% kb 12% 86% 2% gt 1% 83% 16% havo 0% 32% 68% vwo 0% 1% 99% totaal 10% 46% 44% Ruim 85% van de leerlingen in het reguliere basisonderwijs die het advies vmbo-kb hebben ontvangen, beheersen op rekenen referentieniveau 1F. Bij het gegeven advies havo beheerst ruim twee derde van de leerlingen bij rekenen referentieniveau 1S. Rekenen 1S is het niveau dat bedoeld is voor leerlingen die doorstromen naar gt, havo of vwo. Gezien de behaalde resultaten is hier bij gt en havo ruimte voor groei.

21 Conclusie Binnen het regulier basisonderwijs wordt het referentieniveau 1F op zowel de taalonderdelen als rekenen ruim beheerst. Verreweg de meeste leerlingen in het reguliere basisonderwijs beheersen aan het einde van groep 8 het referentieniveau 1F voor zowel lezen (92%), taalverzorging (97%) als rekenen (90%). Hoe hoger het advies van het best passende brugklastype, hoe vaker bij de taalonderdelen 2F wordt beheerst en bij de rekenonderdelen 1S. Binnen het reguliere basisonderwijs wordt het referentieniveau 1F nu dus ruim beheerst; een positief resultaat, gezien de inschatting van de commissie Meijerink 5 dat 1F haalbaar zou moeten zijn voor 85-90% van de leerlingen. Binnen het speciaal basisonderwijs (sbo, deelname 30%) wordt het referentieniveau 1F op de taalonderdelen vaker behaald dan op de rekenonderdelen. Binnen het sbo haalt bijna de helft van de leerlingen het referentieniveau 1F op rekenen niet. Doordat niet altijd het geslacht van een leerling is ingevuld bij afname van de Centrale Eindtoets 2015 moet er enige voorzichtigheid zijn in een uitspraak over het verschil tussen jongens en meisjes in beheersing van de referentieniveaus. Bij de afnames waar wel het geslacht is aangegeven kan gesteld worden dat meisjes beter zijn in lezen en taalverzorging en jongens in rekenen. 5 Commissie Meijerink, Een nadere beschouwing, over de drempels met taal en rekenen (2009), zie: > Kaders en regels > Advies commissie Meijerink + nadere beschouwing.

22 TERUGBLIK CENTRALE EINDTOETS Verschillen in leeftijd en de scores De leerlingen in groep 8 zijn niet allemaal even oud. In dit hoofdstuk vindt u informatie over het verband tussen leeftijd en de hoogte van de standaardscore op de Centrale Eindtoets Verdeling in leeftijd In grafiek 2 staat de verdeling naar leeftijd van de leerlingen die deelgenomen hebben aan de Centrale Eindtoets Grafiek 2 Verdeling van aan de Centrale Eindtoets 2015 deelnemende leerlingen naar leeftijd. 3 2,5 percentage 2 1,5 1 0,5 jongens , meisjes jongste regulier oudste regulier jongens meisjes 12, ,5 14 leeftijd 3 2,5 133 jongste regulier 3 2,5 2,5oudste regulier 2 2, ,5 De leeftijd op de horizontale as is uitgedrukt in eenheden van een half jaar. Volgens de 1,5 regelgeving die gold vóór de2 invoering van het Basisonderwijs (begin jaren 80) werden ,5 leerlingen pas tot de eerste klas toegelaten als ze zes jaar werden voor 1 oktober van het 70 lopende jaar. Als die regel 1,5 nu nog zou gelden, zouden de leerlingen die in april in groep 1,5 8 zitten, geboren moeten zijn tussen 1 oktober 2002 en 30 september De twee verticale 1 65 stippellijnen in de figuur komen met deze data overeen. 1 0,5 60 de scherpe stijging en de scherpe daling van de twee curves rond die stippellijnen kunnen Uit 0,5 0 we concluderen dat de regel in de praktijk nog steeds wordt toegepast. Leerlingen ouder dan 0, jaar en zes maanden (rechts van de rechterstippellijn) zijn leerlingen jongens die om een of andere 11 11, reden vertraging hebben opgelopen; zejongens zijn bijvoorbeeld later begonnen in groep 3 of ze zijn 50 dan 11 jaar 110 en zes maanden 11,5 12 van de12,5 13 gedoubleerd. Leerlingen jonger (links linkerstippellijn) zijn13,5 meisjes jongens 11 11, ,5 13 meisjesaan groep drie begonnen zijn dan volgens de vroege leerlingen diejongens waarschijnlijk eerder 45 jongste regulier oude regelgeving toegestaan was ofjongste die een klas hebben overgeslagen. meisjes regulier 80 meisjes 40 jongste regulier 11 jongste11,5 regulier 80 oudste regulier oudste regulier 75 oudste regulier 12 12,5 80 oudste regulier , ,5 14

23 23 Er zijn opmerkelijke zaken te zien in grafiek 2. Ten eerste: er zijn meer vroege meisjes dan jongens. Ten tweede zijn er bij de vertraagde leerlingen meer jongens dan meisjes. Tot slot zijn in de reguliere groep (tussen de stippellijnen) de jongens gemiddeld iets ouder dan de meisjes, want bij de jongste reguliere leerlingen zijn de meisjes in de meerderheid. Wanneer we kijken naar de landelijk gemiddelde standaardscore laat tabel 14 zien dat hoe ouder de leerling is, des te lager de standaardscore gemiddeld wordt. Tabel 14 Gemiddelde standaardscore verdeeld naar leeftijd Aantal Gem. standaardscore jaar (jong) ,26 12 jaar (regulier) , jaar (oud) ,54 Onbekend ,09 Totaal , Verdeling in toetsonderdelen In de grafieken 3 en 4 staan per leeftijdsgroep de scores van jongens en meisjes op de onderdelen taal (lezen en taalverzorging) en rekenen. Het uitwaaier -effect aan de uiteinden van de plotlijnen heeft te maken met het kleine aantal erg vroege en erg oude leerlingen in groep 8. In de grafieken kunnen we zien dat de vertraagde leerlingen gemiddeld lager scoren dan de leerlingen die normaal zijn doorgestroomd. En op de onderdelen scoren de vroege leerlingen hoger dan de overige leerlingen.

24 60 TERUGBLIK CENTRALE EINDTOETS Grafiek 3 Taal: Gemiddelde 11 scores naar 11,5 leeftijd 12 12, , , , jongens 120 jongste regulier 110 oudste regulier score meisjes 2, , , ,5 jongens jongens 0 meisjes 11 leeftijd 2,5 3 2,5 11,5 2,5oudste regulier jongste regulier 12 2, ,5 13,5 14 Grafiek 4 Rekenen: Gemiddelde scores naar 2 leeftijd meisjes 1,5 2 1,5 1, ,5 1,5 jongste regulier 80 oudste regulier ,5 0 score 65 jongens ,5 0,5 70 jongens 110 meisjes jongens meisjes jongste regulier oudste regulier jongste regulier 80 11,5 oudste regulier 11,5 jongens 130 jongens meisjes 120 jongste regulier 110 oudste regulier 100 meisjes ,5 leeftijd65 13, , ,5 45 jongste regulier ,5oudste regulier ,5 12, ,5 12, oudste regulier ,5 meisjes 11,5 12 jongste regulier ,5 0 jongens 11 jongste regulier oudste regulier meisjes 3 3 1, , , , ,5

25 25 8 Samenvatting In deze Terugblik 2015 gaat het over de prestaties van leerlingen uit groep 8 van het regulier basisonderwijs en speciaal (basis) onderwijs op de Centrale Eindtoets In 2015 behaalden de leerlingen van groep 8 uit het reguliere basisonderwijs (reguliere basisschool, inspectielocaties en particulier onderwijs) die aan de Centrale Eindtoets deelnamen een gemiddelde standaardscore van 535,1. Dit komt overeen met het advies gt/havo. De landelijk gemiddelde standaardscore van de leerlingen uit het sbo is 520,3. Verreweg de meeste leerlingen in het reguliere basisonderwijs beheersen aan het einde van groep 8 het referentieniveau 1F voor zowel lezen (92%), taalverzorging (97%) als rekenen (90%). Hoe hoger het advies voor het best passende brugklastype, hoe vaker bij de taalonderdelen 2F wordt beheerst en bij de rekenonderdelen 1S. Binnen het speciaal basisonderwijs (sbo, deelname 30% van de leerlingen) wordt het referentieniveau 1F op de taalonderdelen vaker behaald dan op de rekenonderdelen. Binnen het sbo haalt bijna de helft van de leerlingen het referentieniveau 1F op rekenen niet. Jongens scoren gemiddeld iets lager dan meisjes op de Centrale Eindtoets 2015 (534,8 vs. 535,3). Jongens en meisjes presteren op de verschillende onderdelen van de Centrale Eindtoets 2015 (gemiddeld genomen) duidelijk verschillend. Het verschil bij taal is in het voordeel van de meisjes. Bij rekenen is er een verschil in het voordeel van de jongens. Deze verschillen komen ook naar voren bij de beheersing van de referentieniveaus. Meisjes beheersen vaker 2F bij de taalonderdelen dan jongens, terwijl jongens vaker 1S beheersen op rekenen. Binnen het regulier basisonderwijs wordt het referentieniveau 1F op zowel de taalonderdelen als rekenen ruim beheerst. Binnen het sbo haalt bijna de helft van het aantal leerlingen referentieniveau 1F op rekenen niet. Tot slot de effecten van het verschil in leeftijd op de hoogte van de scores op de Centrale Eindtoets Op alle onderdelen scoort de groep vertraagde leerlingen gemiddeld duidelijk lager dan de groep leerlingen die normaal doorgestroomd is. De vroege leerlingen scoren op alle onderdelen hoger dan de overige leerlingen. 6 Vanwege het wettelijke kader, de latere afname, de gewijzigde inhoud en veranderingen in de populatie is een goede vergelijking niet mogelijk. Daarom is er geen vergelijking gemaakt met de Eindtoets Basisonderwijs van Cito (Citotoets) hoewel de Centrale Eindtoets voortbouwt op deze toets. In 2016 zal het mogelijk zijn een vergelijking te maken met de Centrale Eindtoets Vertraagde leerlingen zijn leerlingen die ouder zijn dan 12 jaar en 3 maanden. Vroege leerlingen zijn leerlingen die jonger zijn dan 11 jaar en 3 maanden.

26 26 9 Bijlage 1: Opgaven Centrale Eindtoets 2015 in relatie tot de toetswijzer PO Iedere eindtoets moet voldoen aan de toetswijzer PO. In deze bijlage treft u een overzicht van welke opgave uit de Centrale Eindtoets 2015 tot welk (sub)domein van de toetswijzer PO behoort. Onderdeel Domein Subdomein Taal totaal 135 Lezen Begrijpend lezen Aantal opgaven Taak 25 Taal 2 Taal 4 Samenvatten 10 Taal 2 Taal 4 Opzoeken 10 Taal 2 Taal 4 Woordenschat 20 Taal 1 Taal 3 Nummers van de opgaven 1 t/m 10 1 t/m t/m t/m t/m t/m 25 1 t/m t/m 20 Schrijven 20 Taal 1 11 t/m 30 Taalverzorging Spelling werkwoorden Spelling nietwerkwoorden Grammatica Interpunctie Taal 3 Taal 3 Taal 5 Taal 5 21 t/m 20 1 t/m t/m 30 1 t/m 15 Rekenen totaal 85 Getallen 30 Rekenen 1 1, 3, 6, 9, 12, 14, 18 en 23 Rekenen 2 2, 5, 7, 11, 13, 17 en 19 Rekenen 3 1, 3, 7, 9, 10, 13, 15 en 16 Rekenen 4 2, 5, 6, 9, 11, 15 en 19 Verhoudingen 20 Rekenen 1 2, 5, 11, 17, 20 en 22 Rekenen 2 1, 4, 9, 10 en 16 Rekenen 3 2, 5, 11 en 17 Rekenen 4 1, 3, 8, 13 en 17

27 27 Onderdeel Domein Subdomein Aantal opgaven Taak Nummers van de opgaven Meten en meetkunde 20 Rekenen 1 4, 8, 10, 15, 21 en 24 Rekenen 2 Rekenen 3 3, 6, 12, 15 en 18 4, 6, 12, 18 en 20 Rekenen 4 4, 10, 14 en 18 Verbanden Rekenen 1 7, 13, 16, 19 en 25 Rekenen 2 8, 14 en 20 Rekenen 3 8, 14 en 19 Rekenen 4 7, 12, 16 en 20 Wereldoriëntatie totaal 90 Natuuronderwijs 30 WO 1 1 t/m 30 Aardrijkskunde 30 WO 2 1 t/m 30 Geschiedenis 30 WO 3 1 t/m 30

28 College voor Toetsen en Examens