TERUGBLIK 2016 RESULTATEN CENTRALE EINDTOETS Centrale Eindtoets primair onderwijs

Transcriptie

1 TERUGBLIK 2016 RESULTATEN CENTRALE EINDTOETS 2016 Centrale Eindtoets primair onderwijs

2 2 Inhoud 1 Inleiding 4 2 Deelnemende scholen en leerlingen Exclusiecriteria Geen standaardscore beschikbaar voor de leerling Niet afkomstig uit het Nederlands basisonderwijs Aantal leerlingen Standaardscore Facultatief onderdeel wereldoriëntatie 10 3 Kenmerken Centrale Eindtoets Inhoudelijke kenmerken Psychometrische kenmerken 12 4 Frequenties van individuele scores Frequentieverdeling Interval schaalscore Verdeling best passend brugklastype 17 5 Referentieniveaus Referentieniveaus Meetmethode referentieniveaus Resultaten referentieniveaus 19 6 Verschillen in leeftijd en de scores Verdeling in leeftijd Verdeling in toetsonderdelen 23

3 3 7 Vergelijken van jaargangen Centrale Eindtoets Inhoudelijke vergelijking Vergelijking standaardscores Vergelijking moeilijkheidsgraad Vergelijking referentieniveaus 24 8 Samenvatting 26

4 4 1 Inleiding Voor alle leerlingen van groep 8 in het reguliere basisonderwijs is het verplicht om een eindtoets te maken. Een eindtoets po geeft een advies best passend brugklastype naast het schooladvies. De overheid stelt hiervoor aan scholen de Centrale Eindtoets beschikbaar. De Centrale Eindtoets toetst de inhoud van de taaldomeinen lezen en taalverzorging en van alle rekendomeinen binnen de referentieniveaus. Het College voor Toetsen en Examens (CvTE) is verantwoordelijk voor de uitvoering van de Centrale Eindtoets. Het CvTE biedt de Centrale Eindtoets aan en kan alleen rapporteren voor die leerlingen die hebben deelgenomen aan de Centrale Eindtoets. Over de resultaten op andere toegelaten eindtoetsen kan het CvTE geen uitspraak doen. Ruim leerlingen hebben deelgenomen aan de Centrale Eindtoets Zij maakten een van de volgende vier varianten: de papieren Centrale Eindtoets B (basis), de papieren Centrale Eindtoets N (niveau), de digitale Centrale Eindtoets B of de digitale Centrale Eindtoets N. De Terugblik 2016 is gebaseerd op de resultaten van leerlingen uit het (speciaal) basisonderwijs. De resultaten uit het regulier basisonderwijs, het wettelijk kader, zijn gebaseerd op leerlingen, dat betreft 77% van het aantal groep 8 leerlingen uit het wettelijk kader. In deze terugblik wordt onder meer gerapporteerd over het aantal leerlingen bij wie de Centrale Eindtoets is afgenomen, de gemiddelde standaardscores, de beheersing van de referentieniveaus en de resultaten op de Centrale Eindtoets onderverdeeld in jongens en meisjes. In hoofdstuk 2 zijn de gegevens gebruikt van leerlingen. In de overige hoofdstukken is gebruik gemaakt van de gegevens van leerlingen. Dit betreffen leerlingen uit het wettelijk kader en leerlingen uit het speciaal (basis) onderwijs.

5 5 2 Deelnemende scholen en leerlingen De Centrale Eindtoets valt binnen het wettelijke kader van Eindtoetsen PO (WPO). Naast scholen uit het regulier basisonderwijs hebben ook niet-po gerelateerde scholen deelgenomen aan de Centrale Eindtoets zoals speciaal (basis) onderwijs en Nederlandse scholen in het buitenland. In dit hoofdstuk informeren we u over de aantallen scholen en leerlingen die deelgenomen hebben aan de Centrale Eindtoets Exclusiecriteria De gegevens waarop de resultaten gebaseerd zijn, betreft alle afnames die in de database zijn opgeslagen d.d. 28 juni Dit is ruim na de sluitingsdatum van de afnameperiode, zodat dit alle afnames betreft die scores opleverden. Deze dataset bevat van leerlingen gegevens. Niet al deze leerlingen worden opgenomen in deze terugblik. Er is in dit geval slechts een tweetal exclusiecriteria: Geen standaardscore beschikbaar voor de leerling Leerling is niet afkomstig uit het Nederlands basisonderwijs Het eerste exclusiecriterium is het enige dat gehanteerd wordt in dit hoofdstuk. Het tweede exclusiecriterium wordt in de overige hoofdstukken gehanteerd. In veel gevallen wordt daarbij ook een opdeling gemaakt tussen regulier basisonderwijs aan de ene kant en speciaal basisonderwijs (sbo) en speciaal onderwijs (so) aan de andere kant. In een aantal gevallen worden alleen de resultaten voor het reguliere basisonderwijs gegeven. Dit zal dan ook duidelijk aangegeven worden. Overigens zijn de alternatieve tabellen met gegevens voor sbo en so wel beschikbaar Geen standaardscore beschikbaar Een leerling krijgt geen standaardscore als deze bij taal (135 opgaven), rekenen (85 opgaven) of beide minder dan 50% van de opgaven gemaakt heeft. In de data betreft dat 213 leerlingen, van wie er 207 bij zowel taal als rekenen minder dan 50% van de opgaven gemaakt hebben, waardoor het aantal leerlingen van wie een standaardscore beschikbaar is gelijk is aan Niet afkomstig uit het Nederlands basisonderwijs Leerlingen uit verschillende onderwijstypen maken de Centrale Eindtoets. Het merendeel van deze leerlingen zit daarvan in het reguliere basisonderwijs. Dit kan ook inspectielocaties betreffen, of particulier basisonderwijs. Een ander deel zit in het speciaal basisonderwijs of het speciaal onderwijs. Deze leerlingen worden ook allen opgenomen in de analyses. Leerlingen die in het buitenland op school zitten of in het voortgezet onderwijs worden niet opgenomen in de analyses voor deze terugblik.

6 6 Tabel 1 Typen scholen waarvan standaardscores beschikbaar zijn Standaardscore beschikbaar in 2016 Ingeschreven leerlingen Ja Nee Regulier Basisonderwijs Speciaal (basis)onderwijs Voortgezet onderwijs Buitenlandse scholen Aantal leerlingen In totaal hebben scholen uit het regulier basisonderwijs met leerlingen deelgenomen aan de Centrale Eindtoets Van alle leerlingen die in groep 8 van het regulier basisonderwijs zitten, heeft 77% de Centrale Eindtoets 2016 gemaakt. Deze leerlingen hebben de toets kunnen maken op papier of digitaal en op het niveau N of B. In totaal hebben leerlingen een standaardscore gekregen. Niveau N is de Centrale Eindtoets die het meest geschikt is voor leerlingen die naar verwachting het best passen in een brugklastype basisberoepsgerichte leerweg of kaderberoepsgerichte leerweg. De eindtoets B is bestemd voor leerlingen voor wie het verwachte vervolgadvies brugklastype gemengde/theoretische leerweg of hoger zal zijn. Aan het facultatieve onderdeel wereldoriëntatie deed 65,8% van de leerlingen uit het regulier basisonderwijs mee. Hoe de verdeling tussen papier, digitaal en B en N is op de Centrale Eindtoets 2016 is te lezen in tabel 2. Scholen konden ook leerlingen laten deelnemen aan de Centrale Eindtoets die onder de ontheffingsgrond vallen 1. Het CvTE heeft de leerlingen met ontheffing niet uitgesloten in deze terugblik omdat niet het CvTE, maar DUO de organisatie is die de gegevens beheert over de ontheffingsgrond. 1 De verplichting geldt voor leerlingen in groep 8 van het reguliere basisonderwijs. De ontheffingsgrond geldt voor leerlingen die zeer moeilijk lerend zijn, die meervoudig gehandicapt zijn voor wie het zeer moeilijk lerend zijn een van de handicaps is en/of die korter dan vier jaar in Nederland wonen en de Nederlandse taal nog niet voldoende beheersen.

7 7 Tabel 2 Aantal leerlingen Centrale Eindtoets 2016, naar toetsversie en schooltype Papier Digitaal 2016 B* N B N Totaal Basisschool Inspectie Locatie Particulier Basisonderwijs Speciaal basisonderwijs (sbo) Speciaal onderwijs ((v)so) Buitenlandse school (NOB) Onbekend / VO Totaal * aantallen bij de papieren Centrale Eindtoets B is inclusief de leerlingen van Centrale Eindtoets Anker en Centrale Eindtoets Anker Ref die opgaven op het niveau van de Centrale Eindtoets B gemaakt hebben. Leerlingen op scholen voor speciaal onderwijs (so) en speciaal basisonderwijs (sbo) waren in 2016 niet verplicht om deel te nemen aan een eindtoets po. Wel hebben deze leerlingen mee mogen doen aan de Centrale Eindtoets. Het speciaal onderwijs ((v)so) kent nog een meer verfijnde opdeling. Bij de inschrijvingsgegevens zijn de so scholen in drie categorieën opgedeeld: so, (v)so en vso. In 2016 was binnen de groep van so leerlingen de opdeling als volgt: Speciaal onderwijs: so 559 Speciaal onderwijs: (v)so 480 Speciaal onderwijs: vso 19 Met de 399 sbo leerlingen erbij is dit de groep van leerlingen speciaal (basis)onderwijs die deel hebben genomen aan de Centrale Eindtoets Leerlingen in het buitenland die Nederlands onderwijs volgen, vallen eveneens buiten de verplichting van een eindtoets po. Ook deze leerlingen hebben de Centrale Eindtoets 2016 mogen maken op voorwaarde dat de buitenlandse school aangesloten is bij Stichting Nederlands Onderwijs in het Buitenland (NOB) en dat de verplichte onderdelen taal en rekenen gemaakt werden. In dit hoofdstuk zijn de leerlingen die de ankertoetsen van de Centrale Eindtoets 2016 hebben gemaakt opgeteld bij de papieren Centrale Eindtoets B, omdat deze toetsen de meeste opgaven overeenkomstig hebben en omdat de ankeropgaven ook wat betreft de moeilijkheid op dat niveau zitten. In 2016 waren er twee ankerboekjes: Centrale Eindtoets-Anker en Centrale Eindtoets-RefSetAnker. In de volgende hoofdstukken zijn de ankerdeelnames buiten beschouwing gelaten.

8 8 Tabel 3 laat de verdeling van de toetsen binnen de typen onderwijs zien. Uit de tabel blijkt dat de papieren B-toets de meest gekozen vorm is van de Centrale Eindtoets Tabel 3 Verdeling toetsen binnen de typen onderwijs 2016 Papier Digitaal Totaal Type Onderwijs B N B N PAP DIG B N Basisschool 78,4% 19,1% 1,5% 1,0% 97,5% 2,5% 80,0% 20,0% 100,0% Inspectie Locatie 78,2% 20,3% 0,8% 0,7% 98,5% 1,5% 78,9% 21,1% 100,0% Particulier Basisonderwijs 54,2% 15,6% 28,1% 2,1% 69,8% 30,2% 82,3% 17,7% 100,0% Speciaal Basisonderwijs (sbo) 28,1% 67,4% 0,3% 4,3% 95,5% 4,5% 28,3% 71,7% 100,0% Speciaal Onderwijs ((v)so) 41,3% 49,7% 2,9% 6,0% 91,0% 9,0% 44,2% 55,8% 100,0% Buitenlandse school (NOB) 76,6% 6,4% 17,0% 0,0% 83,0% 17,0% 93,6% 6,4% 100,0% Onbekend / vo 100,0% 0,0% 0,0% 0,0% 100,0% 0,0% 100,0% 0,0% 100,0% Totaal 78,0% 19,4% 1,6% 1,0% 97,4% 2,6% 79,5% 20,5% 100,0% Basis onderwijs 78,4% 19,1% 1,5% 1,0% 97,5% 2,5% 79,9% 20,1% 100,0% Speciaal (Basis) Onderwijs 37,7% 54,6% 2,2% 5,6% 92,2% 7,8% 39,9% 60,1% 100,0% Overig 78,5% 5,9% 15,6% 0,0% 84,4% 15,6% 94,1% 5,9% 100,0% 2.3 Standaardscore Een leerling krijgt na afloop van de Centrale Eindtoets een standaardscore en een resultaat op de referentieniveaus wanneer minimaal 50% van taal (135 opgaven) en rekenen (85 opgaven) gemaakt is. In totaal kwamen leerlingen uit het Nederlands basisonderwijs in aanmerking voor een standaardscore en een meting op de beheersing van de referentieniveaus. 2 De standaardscore is de uitkomst van een berekening. 3 Voor die berekening is het aantal goed gemaakte opgaven taal en rekenen op de Centrale Eindtoets B nodig. Voor leerlingen die de Centrale Eindtoets N hebben gemaakt, is een extra stap nodig. Stel dat een leerling op de Centrale Eindtoets N 159 opgaven goed heeft gemaakt. Die 159 wordt dan eerst omgezet naar een (geschat) aantal goed dat deze leerling op de Centrale Eindtoets B zou hebben behaald, bijvoorbeeld 119. Het omgezette aantal goed (119) wordt gebruikt bij het berekenen van de standaardscore. 2 In deze rapportage omvat het Nederlands basisonderwijs het reguliere, particuliere en het speciaal (basis)onderwijs. 3 De wetenschappelijke verantwoording van de Centrale Eindtoets bevat uitgebreide informatie over de standaardscores. U kunt de wetenschappelijke verantwoording downloaden op de website van het College voor Toetsen en Examens.

9 9 De laagste standaardscore is 501, de hoogste 550. Op alle vier de varianten van de Centrale Eindtoets (B en N, papier en digitaal) zijn alle standaardscores mogelijk. Aan de standaardscore is niet te zien welke versie de leerling gemaakt heeft. De standaardscore leidt tot een advies aan de leerling voor het best passend brugklastype. In hoofdstuk 4 van deze terugblik treft u een overzicht aan van welk brugklastype met welke standaardscore correspondeert. Alle deelnemende leerlingen uit het regulier basisonderwijs (inclusief inspectielocaties, particulier onderwijs en ontheffingen) hebben een landelijk gemiddelde standaardscore behaald die iets lager ligt dan 535. De standaardscore 534,7 is een leerlinggemiddelde. De landelijk gemiddelde standaardscore van jongens is lager dan van meisjes; 534,5 vs. 534,9. In tabel 4 ziet u onder andere het totaal aantal leerlingen, het percentage deelname per schooltype en de landelijk gemiddelde standaardscore. Tabel 4 Landelijk gemiddelde standaardscore per schooltype in Aantal Percentage Gemiddelde Standaard afwijking Basisschool ,53 534,71 10,22 Inspectie Locatie ,24 534,16 10,57 Particulier Basisonderwijs 96 0,07 531,15 10,54 Speciaal Basisonderwijs (SBO) 399 0,28 517,17 11,71 Speciaal Onderwijs ((V)SO) ,74 522,16 11,29 Buitenlandse school (NOB) 188 0,13 535,23 10,55 Onbekend / VO 17 0,01 543,47 3, ,55 10,34 In juni 2016 was de landelijk gemiddelde standaardscore binnen het reguliere basisonderwijs 535,0. Dat was kort na de afname van de papieren Centrale Eindtoets 2016 op de basisscholen. Op dat moment waren de resultaten van leerlingen bij wie ontheffing was aangegeven op het antwoordblad niet meegenomen in het gemiddelde, evenmin als de resultaten van de digitale Centrale Eindtoets Deze beide resultaten drukken - net als in andere jaren - de gemiddelde score enigszins. Ook is het goed om hier te benadrukken dat er een verschil is tussen de landelijk gemiddelde leerlingscore en de landelijk gemiddelde schoolscore. Bij het eerstgenoemde gemiddelde worden alle individuele leerlingscores bij elkaar opgeteld en daarna door het aantal leerlingscores (meer dan ) gedeeld. Bij het tweede gemiddelde worden eerst de gemiddelde score van elke school berekend, daarna worden die gemiddeldes bij elkaar opgeteld en vervolgens door het aantal schoolscores (meer dan 5000) gedeeld. Het aantal deelnemende leerlingen per school kan flink verschillen. Toch wordt in deze berekening elk schoolgemiddelde even zwaar meegeteld, of het nu gaat om een school met 5 deelnemers of met 50. Daardoor wijkt het landelijk leerlinggemiddelde (elke leerling telt voor één) vrijwel altijd af van het landelijk schoolgemiddelde (elke school telt voor één). In dit hoofdstuk gaat het steeds om leerlinggemiddeldes.

10 Facultatief onderdeel wereldoriëntatie Aan het facultatieve onderdeel wereldoriëntatie hebben leerlingen deelgenomen in Daarvan zaten er in het reguliere basisonderwijs, wat gelijk is aan 65,8% van de leerlingen uit die groep die hebben deelgenomen aan de Centrale Eindtoets. Er is een verband tussen het al dan niet deelnemen aan wereldoriëntatie en het gekozen niveau (B of N) van de Centrale Eindtoets. Van de leerlingen die de Centrale Eindtoets B hebben gemaakt, deed 68,1% mee aan het onderdeel wereldoriëntatie, tegenover 60,7% van de reguliere basisschoolleerlingen die de Centrale Eindtoets N gemaakt hebben. Wereldoriëntatie telt niet mee voor de berekening van de standaardscore. De gemiddelde eindtoetsscore van de leerlingen die het facultatieve onderdeel wereldoriëntatie gemaakt hebben is significant hoger dan de score van leerlingen die geen wereldoriëntatie gemaakt hebben (533,76 tegenover 535,17 in het reguliere basisonderwijs; 533,49 om 535,11 met ook medeneming van de so/sbo scholen).

11 11 3 Kenmerken Centrale Eindtoets 2016 Iedere eindtoets po is gebaseerd op de Toetswijzer Eindtoets po algemeen deel. De toetswijzer is het inhoudelijke verantwoordingsdocument voor de eindtoets. Elke eindtoets po bevat een aantal verplichte onderdelen. Daarnaast is er ruimte voor eigen accenten. In dit hoofdstuk leest u hoe de Centrale Eindtoets 2016 is opgebouwd. 3.1 Inhoudelijke kenmerken De Centrale Eindtoets bestaat uit twee onderdelen: Nederlandse taal en rekenen. Deze twee onderdelen zijn verplicht en vormen de basis van de standaardscore. Daarnaast biedt de Centrale Eindtoets ook een facultatief onderdeel, wereldoriëntatie. De Centrale Eindtoets kende in 2016 de volgende opbouw: Onderdeel Totaal aantal opgaven Domein Aantal opgaven Taal 135 Lezen: Begrijpend lezen Samenvatten Opzoeken Woordenschat Schrijven Taalverzorging: Spelling werkwoorden Spelling niet-werkwoorden Grammatica Interpunctie Rekenen 85 Getallen Verhoudingen Meten en meetkunde Verbanden Wereldoriëntatie 90 Aardrijkskunde Geschiedenis Natuuronderwijs 45 opgaven: 25 opgaven 10 opgaven 10 opgaven 20 opgaven 20 opgaven 50 opgaven: 10 opgaven 10 opgaven 15 opgaven 15 opgaven 30 opgaven 20 opgaven 20 opgaven 15 opgaven 30 opgaven 30 opgaven 30 opgaven De subonderdelen lezen en taalverzorging bij het onderdeel taal zijn volgens de Toetswijzer Eindtoets po verplicht. De overige subonderdelen van taal behoren tot de vrije ruimte binnen de genoemde toetswijzer. Alle subonderdelen bij rekenen zijn verplicht volgens de Toetswijzer Eindtoets po. Het onderdeel wereldoriëntatie is facultatief. De inhoudelijke verantwoording van dit onderdeel is beschreven in een specifiek deel van de toetswijzer: Centrale Eindtoets wereldoriëntatie. 4 4 U kunt de toetswijzer specifiek deel, Centrale Eindtoets wereldoriëntatie downloaden op de website van het College voor Toetsen en Examens.

12 Psychometrische kenmerken In tabel 5 treft u de scores op het totaal en op onderdelen van de (papieren) Centrale Eindtoets B 2016, aangevuld met enkele psychometrische gegevens. De papieren Centrale Eindtoets B werd gemaakt door leerlingen. 5 Tabel 5 Psychometrische kenmerken Centrale Eindtoets B 2016 Onderdeel Aantal opgaven Gem. score Std. Dev. Cronbach s alpha 6 Guttman s Lambda- 2 7 Totaal ,18 25,33 0,94 0,94 1 Rekenen 85 59,65 12,93 0,91 0,91 0,90 1 Correlaties Totaal Rekenen Taal Lezen taalverzorging Taal ,52 14,74 0,90 0,90 0,93 0,67 1 Lezen 45 34,96 5,06 0,73 0,74 0,77 0,56 0,83 1 Taal verzorging 50 36,59 7,73 0,86 0,87 0,82 0,61 0,88 0, Dit is het aantal leerlingen dat de papieren Centrale Eindtoets B heeft gemaakt minus het aantal leerlingen dat de ankertoetsen heeft gemaakt. 6 Cronbach s alpha is een maat voor de betrouwbaarheid van psychometrische tests of van vragenlijsten. De waarde van α is een schatting voor de ondergrens van de betrouwbaarheid van de betrokken test. De waarde kan liggen tussen minus oneindig tot 1. De betrouwbaarheid van de Centrale Eindtoets is zeer hoog te noemen. 7 Guttman s lambda2 is net als alpha een maat voor de betrouwbaarheid van psychometrische tests of van vragenlijsten. Het is een ondergrens voor de betrouwbaarheid, maar gegarandeerd een die groter is dan alpha.

13 13 Tabel 6 is vergelijkbaar met tabel 5, maar dan voor de papieren Centrale Eindtoets N Deze toets is gemaakt door leerlingen in het basisonderwijs (inclusief inspectielocaties en particuliere scholen). Tabel 6 Psychometrische kenmerken Centrale Eindtoets N 2016 Onderdeel Gem. score Std. Dev. Aantal opgaven Cronbach s alpha Guttman s Lambda- 2 Totaal ,42 25,96 0,93 0,93 1 Rekenen 85 36,69 13,20 0,90 0,90 0,82 1 Correlaties Totaal Rekenen Taal Lezen taalverzorging Taal ,73 16,84 0,90 0,90 0,90 0,49 1 Lezen 45 26,59 6,47 0,81 0,81 0,74 0,41 0,82 1 Taal verzorging 50 23,93 8,57 0,83 0,83 0,75 0,41 0,84 0,45 1 Tabel 6 is gebaseerd op de omgezette scores, en niet op de ruwe scores. De ruwe score is het aantal goed op de daadwerkelijk gemaakte toets. De scores in tabel 6 zijn scores die vertaald zijn naar de Centrale Eindtoets B: het verwachte aantal goed als deze leerlingen de Centrale Eindtoets B gemaakt zouden hebben. Door het gebruik van omgezette scores zijn beide tabellen onderling te vergelijken. De leerlingen die de Centrale Eindtoets N maakten, zouden gemiddeld 110,42 opgaven goed hebben op de Centrale Eindtoets B. Van de 135 opgaven taal zouden zij er ruim 73 goed hebben, van de 85 opgaven rekenen ruim 36. Van het subonderdeel lezen zouden de leerlingen ruim 26 van de 45 opgaven goed hebben en bij het subonderdeel taalverzorging bijna 24 opgaven van de 50. Aan de rechterkant van tabel 6 is te zien dat de correlatie (samenhang) tussen de onderdelen taal en rekenen vrij laag is, zeker in vergelijking met tabel 5 over de Centrale Eindtoets B. De opgaventypen in de Centrale Eindtoets B en de Centrale Eindtoets N zijn vrijwel identiek, dus daar zal het verschil waarschijnlijk niet door veroorzaakt worden. Wat wél zou kunnen, is dat de groep leerlingen die de Centrale Eindtoets N maakt, minder consistent presteert dan de groep leerlingen die de Centrale Eindtoets B maakt. Zo is het denkbaar dat een deel van de leerlingen die de Centrale Eindtoets N maken, ofwel niet goed is in taal, ofwel niet goed is in rekenen. Het andere onderdeel maken deze leerlingen echter relatief goed. Dat zou een verklaring kunnen zijn voor de lage correlatie.

14 14 4 Frequenties van individuele scores Het resultaat op de Centrale Eindtoets is een standaardscore op een schaal van 501 tot en met 550. In dit hoofdstuk leest u hoeveel opgaven goed er nodig zijn om een bepaalde standaardscore te krijgen en over de intervallen in schaalscores. 4.1 Frequentieverdeling Geen enkele leerling had alle opgaven van de Centrale Eindtoets 2016 goed. In 2016 behaalden leerlingen de hoogst mogelijke standaardscore (550), wat iets minder dan 5% van de leerlingen is. Vier leerlingen hadden slechts één fout in de 220 opgaven taal en rekenen waar de standaardscore op gebaseerd wordt. Uitgesplitst naar taal en rekenen waren er 3 leerlingen die alle 135 taalopgaven goed beantwoord hadden en 94 leerlingen die alle 85 rekenopgaven goed hadden. Twee specifieke onderdelen binnen taal zijn lezen (45 opgaven) en taalverzorging (50 opgaven). Er waren 277 leerlingen die alle opgaven lezen goed hadden en 872 leerlingen die alle opgaven taalverzorging goed beantwoord hadden. Daarnaast was er één leerling die alle opgaven wereldoriëntatie goed had. Het hoogst behaalde aantal goede antwoorden was 303 (van in totaal 310 opgaven) op taal, rekenen en wereldoriëntatie samen. Tabel 7 laat zien welk aantal goed er nodig is om een bepaalde standaardscore ( CET- score ) te krijgen.

15 15 Tabel 7 Frequenties van scores op de Centrale Eindtoets 2016 Totaalscore (Eq) Cumulatief Percentage CET-score van tot 2016 BO 2016 SBO

16 16 In de linkerkolom (CET-score) staan alle waarden die de standaardscore kan aannemen. In de kolommen van en tot staat het aantal goed dat met die standaardscore overeenkomt. Zo moesten leerlingen voor een standaardscore van 528 in 2016 een aantal goed hebben van 128, 129, 130 of 131 (van de in totaal 220 opgaven). Aan de rechterkant van tabel 7 staat het cumulatief percentage dat met de standaardscore overeenkomt. Er zijn twee kolommen: een voor het regulier basisonderwijs (2016 bo) en een voor het speciaal (basis)onderwijs (2016 sbo). Bijvoorbeeld: in 2016 behaalde 49% van de leerlingen uit het regulier basisonderwijs een standaardscore van 535 of lager (die uitkomst vindt u in de rij met standaardscore 535); bij het sbo is dit 88%. 4.2 Interval schaalscore Scholen mogen een schooladvies afgeven dat maximaal twee aansluitende niveaus omvat. De Centrale Eindtoets heeft die overlap ook meegenomen in het advies van best passend brugklastype met als uitgangspunt een eenduidig advies te kunnen geven. In tabel 8 staat voor elk brugklastype het interval dat in 2016 het uitgangspunt was voor de omzetting van de standaardscore naar een advies voor het best passende brugklastype. Tabel 8 Interval schaalscore Interval standaardscore Brugklastype vmbo basisberoepsgerichte leerweg vmbo basis- en kaderberoepsgerichte leerweg vmbo kaderberoepsgerichte leerweg vmbo gemengde / theoretische leerweg vmbo gemengde / theoretische leerweg en havo havo havo / vwo vwo

17 Verdeling best passend brugklastype Alle leerlingen uit het regulier basisonderwijs (inclusief inspectielocaties, particulier onderwijs en ontheffingen) hebben een landelijk gemiddelde standaardscore behaald die iets lager ligt dan 535, namelijk 534,7. Deze score komt overeen met het best passend brugklastype vmbo gemengde/theoretische leerweg en havo. In tabel 9 is te lezen hoe vaak welk advies werd gegeven op de Centrale Eindtoets 2016 in zowel het reguliere als speciaal (basis)onderwijs. In grafiek 1 is dit inzichtelijk gemaakt voor het reguliere basisonderwijs. Tabel 9 Frequentie gegeven advies best passend brugklastype Aantallen Percentages Advies VO BO SO/SBO Totaal BO SO/SBO Totaal vmbo-bb ,5% 45,1% 7,9% vmbo-bb/kb ,2% 20,1% 11,3% vmbo-kb ,9% 8,6% 7,9% vmbo-gt ,6% 8,5% 11,6% vmbo-gt/havo ,4% 7,5% 14,3% havo ,5% 4,0% 10,5% havo/vwo ,1% 4,3% 18,0% vwo ,8% 2,0% 18,7% Totaal ,0% 100,0% 100,0% Grafiek 1 Percentage gegeven advies best passend brugklastype % vmbo-bb vmbo-bb/kb vmbo-kb vmbo-gt vmbo-gt/havo havo havo/vwo vwo

18 18 5 Referentieniveaus Vanaf schooljaar is het verplicht om bij een eindtoets te rapporteren op referentieniveaus. In dit hoofdstuk leest u in welke mate de referentieniveaus worden beheerst door leerlingen die de Centrale Eindtoets 2016 hebben gemaakt Referentieniveaus Op 1 augustus 2010 is de Wet referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen van kracht geworden. De referentieniveaus geven aan wat leerlingen moeten kennen en kunnen op het gebied van taal en rekenen op belangrijke momenten in hun schoolloopbaan. Doel van deze wet is een betere aansluiting te bewerkstelligen tussen het taal- en rekenonderwijs in de verschillende onderwijssectoren: po, vso, vo en mbo. Daarnaast beoogt de wet ook de taal- en rekenvaardigheden van de leerlingen te verbeteren. De Centrale Eindtoets toetst de inhoud van de taaldomeinen lezen en taalverzorging en van alle rekendomeinen binnen de referentieniveaus. De toets meet welk referentieniveau (1F/1S/2F) een leerling beheerst. Als een leerling referentieniveau 1F beheerst, dan beheerst de leerling taal en rekenen in voldoende mate. Als een leerling het referentieniveau 1S of 2F beheerst, dan beheerst de leerling taal en rekenen zelfs nog beter. 1F geldt als het fundamentele niveau dat over het algemeen einde groep 8 beheerst zou moeten worden Meetmethode referentieniveaus Het CvTE heeft de eerste afname van de Centrale Eindtoets in het schooljaar als pilot gebruikt om te ervaren hoe de referentieniveaus met de Centrale Eindtoets het beste gemeten kunnen worden. In is door het CvTE gekozen voor een (iets) andere meetmethode dan in Vanaf hanteren wij dezelfde meetmethode als bij de overige centrale toetsen en examens van het CvTE. Hierdoor kan de Centrale Eindtoets het eerste ijkpunt zijn voor de leerling van een doorlopende leerlijn Nederlandse taal en rekenen van po-vo-mbo tot aan het hoger onderwijs. In 2015 werd het referentieniveau bepaald op de (geëquivaleerde) totaalscore op de drie te onderscheiden referentievaardigheden lezen, taalverzorging en rekenen. De gebruikte methode in 2016 doet beter recht aan de werkelijke definities van de referentieniveaus. In deze meetmethode zijn de toetsscores direct gerelateerd aan de Openbare Set Referentieitems (OS). De normen voor het al dan niet beheersen van de referentieniveaus zijn gede finieerd als een cesuur (minimaal aantal goed) op deze OS. Deze set is geijkt aan de opgaven in de Centrale Eindtoets. 8 Het CvTE biedt de Centrale Eindtoets aan en kan alleen rapporteren over de beheersing van de referentieniveaus voor die leerlingen die hebben deelgenomen aan de Centrale Eindtoets. Over de resultaten op andere toegelaten eindtoetsen kan het CvTE geen uitspraak doen. 9 De Commissie Meijerink ging ervanuit dat 75-80% op bb instroomniveau 1F zou gaan behalen met de nodige inspanning op rekenen.

19 19 De gebruikte cesuur is gegeven in tabel 10. Tabel 10 Gebruikte cesuur voor het bepalen van een referentieniveau van een leerling Aantal opgaven per referentieniveau Openbare Set maximaal cesuur Ja bij cesuur of hoger LEZ 1F ja/nee 2F ja/nee TAV 1F ja/nee 2F ja/nee REK 1F ja/nee 1S ja/nee Voor ieder referentieniveau is een aparte set opgaven beschikbaar. Het aantal opgaven in elke set is gegeven in de kolom maximaal in tabel 10. Deze sets zijn gerelateerd aan opgaven in de Centrale Eindtoets. Voor iedere leerling is binnen een vaardigheid afzonderlijk bepaald of 1F en 2F/1S niveau behaald is. Voor het behalen van het 2F/1S niveau tellen ook opgaven mee die gebruikt worden om te evalueren of de leerling het 1F niveau haalt. 5.3 Resultaten referentieniveaus In deze terugblik wordt bij alle mogelijke adviezen per onderdeel aangegeven in welke mate de referentieniveaus worden beheerst in het regulier basisonderwijs op de Centrale Eindtoets In de Rapportage referentieniveaus van het CvTE zijn meer resultaten terug te lezen. In die rapportage zijn de beheerste referentieniveaus omgezet naar enkelvoudig brugklastype. Ook worden in die rapportage de beheersing van de referentieniveaus in het speciaal (basis)onderwijs weergegeven en de verdeling tussen jongens en meisjes. 10 Tabel 11 laat zien dat 1F ruimschoots wordt beheerst in Nederland. Gemiddeld genomen wordt ook 2F op de taalonderdelen door de meerderheid van de leerlingen beheerst. Bij rekenen wordt door ruim 43% van alle leerlingen het niveau 1S beheerst. De tabel maakt de verschillen zichtbaar op adviesniveau. Leerlingen met het advies vmbo bb blijven achter in de beheersing van de referentieniveaus taal en rekenen ten opzichte van de leerlingen met hogere adviezen. Referentieniveau 1F wordt op het onderdeel lezen door bijna 85% van de leerlingen met vmbo bb als advies beheerst terwijl dat maar een krappe meerderheid is op het onderdeel taalverzorging. Bij rekenen beheerst slechts 15% van de leerlingen met advies vmbo bb 1F. Tabel 11 laat ook zien dat hoe hoger het advies is, hoe vaker 1F wordt beheerst op alle onderdelen en hoe vaker 2F/1S wordt beheerst. Daarbij is op te merken dat rekenen hierin wel achterblijft op de taalonderdelen. 10

20 20 Tabel 11 Aantal en percentage leerlingen op de verschillende gecumuleerde referentieniveaus verdeeld per advies best passend brugklastype op basis van de standaardscore in het regulier basisonderwijs Lezen (LEZ) Taalverzorging (TAV) Rekenen (REK) Type school Advies Aantal leerlingen % 1F % 2F % 1F % 2F % 1F % 1S Basis onderwijs Totaal ,7 75,9 95,4 56,3 86,6 43,5 vmbo-bb ,9 5,7 54,6 0,4 15,3 0,0 vmbo-bb/kb ,7 32,1 91,8 5,8 58,1 0,3 vmbo-kb ,7 56,4 97,8 15,9 82,7 1,5 vmbo-gt ,9 72,1 99,3 30,5 93,1 6,0 vmbo-gt/havo ,0 86,7 99,9 52,9 98,5 21,3 havo ,0 94,4 100,0 75,2 99,8 50,2 havo / vwo ,0 98,5 100,0 91,3 100,0 85,7 vwo ,0 99,9 100,0 99,6 100,0 99,8 Bij tabel 11 is het volgende van belang: 1. Het percentage leerlingen dat 1F haalt is de som van het percentage leerlingen dat 1F haalt zonder ook 2F of 1S te halen, én het percentage leerlingen dat 1F haalt en ook 2F of 1S (2F en 1S bevatten ook 1F opgaven). Het percentage leerlingen dat 1F haalt zonder ook het niveau 2F of 1S te halen is de som van het percentage 1F minus het percentage 2F/1S. 2. De verdelingen van de adviezen betreffen alle mogelijke adviezen die uit de Centrale Eindtoets kunnen komen In eerder publicaties zijn de meervoudige adviezen samen gekomen met de enkelvoudige adviezen. Het meervoudige advies is daarbij (gewogen naar het aantal leerlingen) bij het lager enkelvoudig advies. Dit betekent dat in eerdere publicaties bijvoorbeeld het advies havo en het meervoudig advies havo/vwo samen waren gevoegd. Dat is in 2016 niet het geval.

21 21 6 Verschillen in leeftijd en de scores De leerlingen in groep 8 zijn niet allemaal even oud. In dit hoofdstuk vindt u informatie over het verband tussen leeftijd en de hoogte van de standaardscore op de Centrale Eindtoets Verdeling in leeftijd In grafiek 2 staat de verdeling naar leeftijd van de leerlingen die deelgenomen hebben aan de Centrale Eindtoets Grafiek 2 Verdeling naar leeftijd. meisjes jongens jongste regulier oudste regulier 3 2,5 Percentage 2 1,5 1 0,5 0 10, , , ,5 14 Leeftijd De leeftijd op de horizontale as is uitgedrukt in eenheden van een half jaar. Volgens de regelgeving die gold vóór de invoering van het Basisonderwijs (begin jaren 80) werden leerlingen pas tot de eerste klas toegelaten als ze zes jaar werden voor 1 oktober van het lopende jaar. Als die regel nu nog zou gelden, zouden de leerlingen die in april 2016 in groep 8 zitten, geboren moeten zijn tussen 1 oktober 2003 en 30 september De twee verticale stippellijnen in de figuur komen met deze data overeen. Uit de scherpe stijging en de scherpe daling van de twee curves rond die stippellijnen kunnen we concluderen dat de regel in de praktijk nog steeds wordt toegepast. Leerlingen ouder dan 12 jaar en zes maanden (rechts van de rechterstippellijn) zijn leerlingen die om een of andere reden vertraging hebben opgelopen; ze zijn bijvoorbeeld later begonnen in groep 3 of ze zijn gedoubleerd. Leerlingen jonger dan 11 jaar en zes maanden (links van de linkerstippellijn) zijn vroege leerlingen die waarschijnlijk eerder aan groep drie begonnen zijn dan volgens de oude regelgeving toegestaan was of die een klas hebben overgeslagen. Er zijn opmerkelijke zaken te zien in grafiek 2. Ten eerste: er zijn meer vroege meisjes dan jongens. Ten tweede zijn er bij de vertraagde leerlingen meer jongens dan meisjes. Tot slot zijn in de reguliere groep (tussen de stippellijnen) de jongens gemiddeld iets ouder dan de meisjes, want bij de jongste reguliere leerlingen zijn de meisjes in de meerderheid.

22 22 Wanneer we kijken naar de landelijk gemiddelde standaardscore laat tabel 12 zien dat hoe ouder de leerling is, des te lager de standaardscore gemiddeld wordt. Tabel 12 Leerlingen verdeeld naar leeftijd op 1 oktober 2015 Leeftijd Aantal Gemiddelde standaardscore Jong (9-10jr) ,71 Regulier (11 jr op 1okt 15) ,53 Oud (12-13jr) ,30 Missing (ontbrekend; <9; >13) ,36 Totaal ,69

23 Verdeling in toetsonderdelen In de grafieken 3 en 4 staan per leeftijdsgroep de scores van jongens en meisjes op de onderdelen taal en rekenen. Het uitwaaier -effect aan de uiteinden van de plotlijnen heeft te maken met het kleine aantal erg vroege en erg oude leerlingen in groep 8. In de grafieken kunnen we zien dat de vertraagde leerlingen gemiddeld lager scoren dan de leerlingen die normaal zijn doorgestroomd. En op de onderdelen scoren de vroege leerlingen hoger dan de overige leerlingen. Grafiek 3 Taal: Gemiddelde scores naar leeftijd meisjes jongens jongste regulier oudste regulier Score Grafiek 4 Score Percentage , , , ,5 14 Rekenen: Gemiddelde scores naar leeftijd Leeftijd Leeftijd meisjes jongens jongste regulier oudste regulier , , , ,5 14 Leeftijd

24 24 jongens 7 Vergelijken van jaargangen Centrale Eindtoets meisjes jongste regulier oudste regulier De Centrale Eindtoets werd in 2016 voor de tweede keer afgenomen. Daarmee is ook een vergelijking mogelijk met de Centrale Eindtoets In dit hoofdstuk leest u daar meer over. 7.1 Inhoudelijke vergelijking Zowel de inhoud als de opbouw van de Centrale Eindtoets 2016 was gelijk aan die van Net als de onderdelen taal en rekenen kende het facultatieve onderdeel wereldoriëntatie nieuwe opgaven. Bij wereldoriëntatie gaat een opgavenboekje drie jaar mee. In 2016 is een nieuw boekje wereldoriëntatie opgeleverd dat door de scholen gebruikt kan worden tot en met de afname van de Centrale Eindtoets Vergelijking standaardscores De vergelijking met 2015 laat zien dat in 2016 het gemiddelde advies best passend brugklastype net als in 2015 vmbo gt/havo was. Wel was de landelijk gemiddelde standaardscore in 2016 iets lager dan in 2015 (534,7 vs. 535) op de schaal van 501 tot en met Vergelijking moeilijkheidsgraad De Centrale Eindtoets 2016 was iets moeilijker dan in De leerlingen hebben daar geen last van; in de normering wordt een correctie toegepast voor verschillen in moeilijkheid tussen jaargangen. Daarom hoefden er in 2016 minder opgaven goed beantwoord worden in vergelijking met 2015 (198 vs. 202) om toch de maximale standaardscore van 550 te behalen. 7.4 Vergelijking referentieniveaus Vanaf schooljaar is het verplicht om bij een eindtoets te rapporteren op referentieniveaus. Het CvTE heeft 2015 als pilot gebruikt om te ervaren wat de meest betrouwbare manier van referentieniveaus meten was op de Centrale Eindtoets. In 2016 heeft het CvTE gekozen voor een andere meetmethode dan in Vanaf 2016 wordt voor de Centrale Eindtoets dezelfde meetmethode gehanteerd als bij de overige centrale toetsen en examens van het CvTE. 12 Om wel een trendanalyse te kunnen maken zijn de gegevens van de Centrale Eindtoets 2015 opnieuw berekend met de meetmethode Tabel 13 laat de vergelijking zien over de jaren heen. 12 In 2015 werd het referentieniveau bepaald op de (geëquivaleerde) totaalscore op de drie te onderscheiden referentievaardigheden lezen, taalverzorging en rekenen. In 2016 zijn de gegevens ook direct gerelateerd aan de Openbare Set Referentie-items (OS). De normen voor het al dan niet beheersen van de referentieniveaus zijn gedefinieerd als een cesuur (minimaal aantal goed) op deze OS. De OS is gerelateerd aan opgaven in de Centrale Eindtoets.

25 25 Tabel 13 Resultaten referentieniveaus in het regulier basisonderwijs in 2015 en 2016 op basis van (nieuwe) meetmethode 2016 Lezen <1F 1F 2F % 23% 76% % 22% 77% Taalverzorging <1F 1F 2F % 39% 56% % 40% 55% Rekenen <1F 1F 1S % 43% 44% % 43% 47% Uit de resultaten van de vergelijking van 2016 met 2015 kan geconcludeerd worden dat de vaardigheid van leerlingen nagenoeg gelijk is gebleven.

26 26 8 Samenvatting In deze Terugblik 2016 gaat het over de prestaties van leerlingen uit groep 8 van het regulier basisonderwijs en speciaal (basis) onderwijs op de Centrale Eindtoets In 2016 behaalden de leerlingen van groep 8 uit het reguliere basisonderwijs (reguliere basisschool, inspectielocaties en particulier onderwijs) die aan de Centrale Eindtoets deelnamen een gemiddelde standaardscore van 534,7. Dit komt overeen met het advies gt/havo. De landelijk gemiddelde standaardscore van de leerlingen uit het sbo/so is 517. Verreweg de meeste leerlingen in het reguliere basisonderwijs beheersen aan het einde van groep 8 het referentieniveau 1F voor zowel lezen (98,7%), taalverzorging (95,4%) als rekenen (86,6%). Leerlingen met het advies vmbo bb beheersen relatief minder vaak 1F op de onderdelen. Hoe hoger het advies voor het best passende brugklastype, hoe vaker bij de taalonderdelen 2F wordt beheerst en bij de rekenonderdelen 1S. Ook dit jaar werden er effecten gevonden van het verschil in leeftijd op de hoogte van de scores op de Centrale Eindtoets Op alle onderdelen scoort de groep vertraagde leerlingen gemiddeld duidelijk lager dan de groep leerlingen die normaal doorgestroomd is. De vroege leerlingen scoren op alle onderdelen hoger dan de overige leerlingen. 13 De Centrale Eindtoets werd in 2016 voor de tweede keer afgenomen en kende dezelfde onderdelen als het jaar ervoor. De vergelijking met 2015 laat zien dat in 2016 het gemiddelde advies best passend brugklastype net als in 2015 vmbo gt/havo was. Wel was de landelijk gemiddelde standaardscore in 2016 iets lager dan in 2015 (534,7 vs. 535). De Centrale Eindtoets in 2016 was over het geheel genomen iets moeilijker in 2016 dan in De vergelijking op referentieniveaus is op basis van de terugblik 2015 en 2016 minder goed te maken omdat in beide jaren een andere meetmethode werd gehanteerd. Vanaf 2016 worden de gegevens direct gerelateerd aan de Openbare Set Referentie-items (OS). Deze meetmethode wordt ook gehanteerd bij de overige centrale toetsen en examens van het CvTE. Hierdoor is de Centrale Eindtoets het eerste ijkpunt voor de leerling van een doorlopende leerlijn Nederlandse taal en rekenen van po-vo-mbo tot aan de toegang tot het hoger onderwijs. Om toch een trendanalyse van 2015 naar 2016 mogelijk te maken zijn de gegevens van de Centrale Eindtoets 2015 via de nieuwe meetmethode referentieniveaus van 2016 herberekend. Uit de resultaten van deze vergelijking van 2016 met 2015 kan geconcludeerd worden dat de vaardigheid van leerlingen nagenoeg gelijk is gebleven. 13 Vertraagde leerlingen zijn leerlingen die ouder zijn dan 12 jaar en 3 maanden. Vroege leerlingen zijn leerlingen die jonger zijn dan 11 jaar en 3 maanden.

27 College voor Toetsen en Examens