Plangebied Bolwerk/Ruiterweg te Groenlo

Transcriptie

1 RAAP-NOTITIE 3246 Plangebied Bolwerk/Ruiterweg te Groenlo Gemeente Oost Gelre Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek

2 Colofon Opdrachtgever: Milieutechniek Rouwmaat Groenlo b.v. Titel: Plangebied Bolwerk/Ruiterweg te Groenlo, gemeente Oost Gelre; archeologisch vooronderzoek: Status: eindversie Datum: augustus 2009 Auteur: ir. E.H. Boshoven Projectcode: OGBR Bestandsnaam: NO3246_OGBR.doc Projectleider: ir. E.H. Boshoven Projectmedewerker: H. Ringenier ARCHIS-vondstmeldingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-waarnemingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer/CIS-code: Bewaarplaats documentatie: RAAP Oost-Nederland Autorisatie: drs. M.L. Schabbink ISSN: RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. Leeuwenveldseweg 5b 1382 LV Weesp Postbus GB Weesp telefoon: telefax: RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V., 2009 RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen.

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding Kader en doelstelling Administratieve gegevens Toekomstige situatie Onderzoeksopzet en richtlijnen Bureauonderzoek Methoden Resultaten Gespecificeerde archeologische verwachting Veldonderzoek Methoden Resultaten Conclusies en aanbevelingen Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Literatuur Gebruikte afkortingen Verklarende woordenlijst Overzicht van figuren, tabellen en bijlagen Bijlage 1: Boorbeschrijvingen RAAP-notitie 3246 / eindversie [3 ]

4 1 Inleiding 1.1 Kader en doelstelling In opdracht van Milieutechniek Rouwmaat Groenlo b.v. heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau op 13 augustus 2009 uitgevoerd in verband met de voorgenomen uitbreiding van het bedrijventerrein Laarberg ten noorden van Groenlo in de gemeente Oost Gelre. Dit onderzoek diende te worden uitgevoerd omdat realisatie van de plannen zou kunnen leiden tot aantasting of vernietiging van mogelijk aanwezige archeologische resten. Doel van het bureauonderzoek was het verwerven van informatie over bekende en verwachte archeologische waarden teneinde een gespecificeerde verwachting op te stellen. Doel van het veldonderzoek was het toetsen van die gespecificeerde archeologische verwachting. Op basis van de onderzoeksresultaten en de aard en omvang van de voorgenomen bodemingrepen is in hoofdstuk 4 een advies geformuleerd met betrekking tot eventueel archeologisch vervolgonderzoek. 1.2 Administratieve gegevens Het plangebied (ca. 3,5 ha) ligt ten noorden van Groenlo, ten westen van het bestaande bedrijventerrein Laarberg. Het plangebied wordt aan de noordzijde begrensd door de Ruiterweg, aan de oostzijde door het Bolwerk (figuur 1). Ten westen van het plangebied bevinden zich agrarische percelen. Het gebied staat afgebeeld op kaartblad 34D van de topografische kaart van Nederland (schaal 1:25.000); de centrumcoördinaat is / De kadastrale gegevens van het perceel zijn niet bekend. 1.3 Toekomstige situatie De plannen hebben betrekking op de ontwikkeling van het plangebied tot bedrijventerrein. Om deze ontwikkeling mogelijk te maken, dient het bestemmingsplan te worden gewijzigd. De plannen bevinden zich op dit moment in een vroeg stadium zodat de exacte omvang en diepte van de bodemverstoring nog niet bekend is. Uitgangspunt bij onderhavig onderzoek vormt een verstoringsdiepte tot in de C-horizont van het dekzand, ofwel tot onder het archeologische niveau Onderzoeksopzet en richtlijnen Het onderzoek bestond uit een bureauonderzoek en een veldonderzoek. Het veldonderzoek bestond uit een karterend booronderzoek. Het onderzoek is uitgevoerd volgens de normen van de archeologische beroepsgroep (zie artikel 24 van het Besluit archeologische monumentenzorg). De Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA, versie 3.1), beheerd door de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB; geldt in de praktijk als richtsnoer. RAAP beschikt over een opgravingsvergunning, verleend door de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Zie tabel 1 voor de dateringen van de in dit rapport genoemde archeologische perioden. Achter in dit rapport is tevens een lijst met gebruikte afkortingen opgenomen. RAAP-notitie 3246 / eindversie [4 ]

5 2 Bureauonderzoek 2.1 Methoden Het bureauonderzoek is uitgevoerd om een gespecificeerde archeologische verwachting op te stellen. Daartoe zijn reeds bekende archeologische en aardkundige gegevens verzameld en is het grondgebruik in het plangebied in het heden en verleden geïnventariseerd. Geraadpleegd zijn de volgende bronnen: - het ARCHeologisch Informatie Systeem (ARCHIS); - de Archeologische Monumenten Kaart (AMK); - de Beleidsadvieskaart van de gemeente Oost Gelre (De Roode & Van den Berghe, 2008: RAAP-rapport 1757); - literatuur en historisch en aardkundig kaartmateriaal (zie literatuurlijst); - de recente topografische kaart, schaal 1:25.000; - recente luchtfoto's uit Google Earth ( - het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN); - het informatiesysteem Kennis Infrastructuur Cultuur Historie (KICH); - de Cultuurhistorische Waardenkaart (CHW) van de provincie. 2.2 Resultaten Huidige situatie Op recente topografische kaarten (schaal 1:25.000) is het plangebied afgebeeld als grasland met sloten (Dam & Koote, 2004; figuur 1). Recente luchtfoto's uit Google Earth bevestigen dit grondgebruik. Volgens de geraadpleegde topografische kaart en het Actueel Hoogtebestand Nederland ( bedraagt de huidige maaiveldhoogte in het plangebied ongeveer 23,0 m +NAP. Ten tijde van het veldonderzoek bleken in de noordoost- en zuidoosthoek van het plangebied 2 gronddepots aanwezig. Ook bleek de watergang, op de oostelijke grens van het plangebied zoals zichtbaar op luchtfoto s uit Google Earth, gedempt. Geo(morfo)logie Het plangebied ligt geomorfologisch gezien in een vlakte van sneeuwsmeltwaterafzettingen bedekt met dekzand (Stiboka/RGD, 1979: code 2M8). Uit nader onderzoek in het kader van de archeologische verwachtingskaart is vastgesteld dat het noordwestelijke deel van het plangebied in een dekzandvlakte ligt, terwijl het overige deel van het plangebied in een zone met dekzandwelvingen ligt (Scholte Lubberink, 2003). Bodem De bodemtype is sterk gecorreleerd aan de landschappelijke ligging. Volgens de bodemkaart van Nederland bevindt het plangebied zich in een zone met gooreerdgronden bestaande uit siltig, fijn zand met binnen 1,2 m -Mv grof zand en/of grind en keileem (Stiboka, 1979: code pzn23gx). Uit onderzoek voor de archeologische verwachtingskaart (Scholte Lubberink, 2003) blijkt dat in de RAAP-notitie 3246 / eindversie [5 ]

6 laaggelegen dekzandvlakte in het noordwestelijke deel van het plangebied lage beekeerdgronden (code pzg23) te verwachten zijn, terwijl in de zone met dekzandwelvingen overwegend veldpodzolgronden (code Hn21) aanwezig zullen zijn. Bekende archeologische waarden ARCHIS en AMK In ARCHIS staan diverse archeologische vindplaatsen geregistreerd uit de omgeving van het plangebied. Enkele honderden meters ten westen van het plangebied bevindt zich een terrein van archeologische waarde (AMK-nr. 3251; ARCHIS-waarnemingsnummers 1230, , en ). Het betreft een urnenveld uit de Late Bronstijd/Vroege IJzertijd dat op een dekzandrug ligt. In 1937 zijn hier 4 urnen gevonden, waarvan er één is aangetroffen bij het afgraven van een bulte. Rond boerderij Holtkamp zijn bij de ontginning eveneens vondsten van urnen gedaan. Ook enkele honderden meters ten noorden van het plangebied is een urnenveld uit deze periode aangetroffen. Het terrein heeft op de archeologische monumentenkaart de status van hoge archeologische waarde (AMK-nr. 3252). Volgens de gegevens in ARCHIS is tevens sprake van een nederzettingsterrein uit de het Laat Neolithicum/Vroege Bronstijd, aangezien fragmenten van Klokbeker- en Wikkeldraadaardewerk zijn aangetroffen. Tijdens een booronderzoek dat is verricht ten oosten van het plangebied (Oude Rengerink, 2000) zijn mogelijk de restanten van een gracht aangetroffen. Geconcludeerd werd dat deze gracht gekoppeld kon worden aan de circumvallatielinie uit De circumvallatielinie is een belegeringsring van het beleg van Groenlo (Grol) uit De linie is een historisch, landschappelijk en archeologisch belangrijk en bijzonder relict. Tijdens een later uitgevoerd proefsleuvenonderzoek (Dorst e.a., 2001) zijn echter geen sporen aangetroffen die zouden kunnen duiden op de aanwezigheid van resten van de circumvallatielinie ter plekke. De geraadpleegde historische kaarten ( bevatten geen concrete aanwijzingen voor de aanwezigheid van archeologische waarden in het plangebied. Recent onderzoek (o.a. Nijs & Van der Pluijm, 2008; Alders, 2006) heeft echter aangetoond dat net ten noorden van de Ruiterweg, iets buiten het plangebied, resten van de circumvallatielinie aanwezig zijn. Net ten noorden van het plangebied lag t Groot Hoornwerck. Dit hoornwerk bestond uit een rechthoekige uitbouw van de linie met op de 2 hoekpunten een bastion en is direct ten westen van de weg naar Eibergen aangelegd. De functie van het hoornwerk was dan ook de bewaking van deze doorgaande weg. Hoogstwaarschijnlijk heeft deze weg door het plangebied gelopen, zoals weergegeven op een projectie van de huidige topografie op de kaart van Blaeu uit 1627 (figuur 2). KICH Het raadplegen van het cultuurhistorische informatiesysteem KICH ( heeft geen relevante archeologische informatie opgeleverd. AHN en luchtfoto's Het raadplegen van het AHN ( en recente luchtfoto's uit Google Earth heeft geen concrete aanwijzingen opgeleverd voor de aanwezigheid van archeologische waarden in het plangebied. RAAP-notitie 3246 / eindversie [6 ]

7 2.3 Gespecificeerde archeologische verwachting Gezien de ligging van een deel van het plangebied in een zone met dekzandwelvingen met een veldpodzolgrond, kan aan dit deel van het plangebied een middelmatige archeologische verwachting worden toegekend. Aan het noordwestelijke deel van het plangebied, gelegen in een dekzandvlakte met beekeerdgronden, kan een lage archeologische verwachting worden toegekend. Indien daadwerkelijk aanwezig, bevinden dergelijke archeologische resten zich waarschijnlijk in de top van de pleistocene afzettingen, naar verwachting binnen circa 0,5 m -Mv. De te verwachten archeologische resten betreffen nederzettingsterreinen/grafvelden/akkerlagen en/of gebruiksvoorwerpen uit de periode Steentijd t/m Middeleeuwen. Specifiek geldt er tevens een hoge verwachting voor resten die samenhangen met de nabijgelegen circumvallatielinie uit de 17e eeuw. Hierbij kan onder andere worden gedacht aan afvalkuilen en greppels. Ook is er een grote kans dat in deze periode de doorgaande weg tussen Groenlo en Eibergen door het plangebied liep. De kans op het aantreffen van resten van deze weg wordt met een booronderzoek klein geacht aangezien dit niet de meest geschikte methode is om een dergelijk lijnelement op te sporen. RAAP-notitie 3246 / eindversie [7 ]

8 3 Veldonderzoek 3.1 Methoden Het inventariserend veldonderzoek (IVO) bestond uit een booronderzoek karterende fase. De onderzoeksmethode voor het veldwerk is bepaald op basis van de resultaten van het bureauonderzoek (gespecificeerde archeologische verwachting) en het protocol inventariserend veldonderzoek uit de KNA versie 3.1 (stroomdiagram 'keuze onderzoeksmethode karterende fase' en 'Leidraad inventariserend veldonderzoek deel karterend booronderzoek'). Tijdens het veldonderzoek zijn 22 boringen verricht in een grid van 40 bij 50 m in 4 raaien evenwijdig aan de lange zijde van het plangebied (figuur 1). De boringen in een raai versprongen ten opzichte van die in de naastgelegen raai, waardoor een systeem van gelijkbenige driehoeken ontstond. De gehanteerde methode wordt geschikt geacht voor het opsporen van de meeste in dit gebied te verwachten nederzettingsterreinen uit de periode IJzertijd t/m Late Middeleeuwen. Deze methode is niet geschikt om wegtracés, verkavelingspatronen, graven en andere zeer lokale archeologische resten in kaart te brengen (Tol e.a., 2004). Er is geboord tot maximaal 1.0 m -Mv met een Edelmanboor met een diameter van 15 cm. De boringen zijn lithologisch conform NEN 5104 (Nederlands Normalisatie-instituut, 1989) beschreven en met meetlinten ingemeten (x- en y-waarden). Het opgeboorde materiaal is in het veld gecontroleerd op de aanwezigheid van archeologische indicatoren (zoals houtskool, vuursteen, aardewerk, metaal, bot, verbrande leem en fosfaatvlekken). Het opgeboorde materiaal is gezeefd met een zeef met een maaswijdte van 0,5 cm; het zeefresidu is met het blote oog geïnspecteerd op het voorkomen van archeologische indicatoren. 3.2 Resultaten Geologie en bodem De bodem in het plangebied bestaat uit een minimaal 35 cm dik pakket dekzand (bestaande uit zwak tot matig siltig, matig fijn zand) dat rust op een pakket smeltwaterafzettingen (grindhoudend grof zand). Het dekzand is grindhoudend, mogelijk als gevolg van bioturbatie en/of ploegen. De bouwvoor heeft een dikte van gemiddeld 35 cm en rust in de meerderheid van de boringen direct op de C-horizont (met name langs de westelijke en oostelijke rand van het plangebied). In een aantal boringen verspreid over het plangebied is een ABC-profiel aangetroffen. Van de podzolhorizonten is in de meeste gevallen alleen sprake van een BC-horizont (boringen 7, 9, 10, 11, 14, 15 en 17) en in slechts enkele gevallen is ook de Bs-horizont nog aanwezig (boringen 7 en 15). Hieruit kan worden geconcludeerd dat in met name de westelijke en oostelijke rand van het plangebied de bodem verstoord is tot in de C-horizont van de originele veldpodzolgrond. Langs de oostelijke rand van het plangebied (boringen 19 en 20) blijkt sprake van een pakket recent opgebrachte grond met dikte van circa 35 cm. Hieronder blijkt gewoon de originele, humeuze bovengrond aanwezig. Tevens is in boring 18 een slootvulling aangetroffen. RAAP-notitie 3246 / eindversie [8 ]

9 Archeologie Tijdens het veldonderzoek zijn in de boringen geen archeologische indicatoren aangetroffen. Het veldonderzoek heeft dan ook geen bewijzen opgeleverd om de aanwezigheid van een archeologische vindplaats in het plangebied te vermoeden. Archeologische resten in de vorm van wegtracés en resten in de vorm van afvalkuilen en greppels behorend bij de circumvallatielinie zijn echter niet goed op te sporen met een booronderzoek (zie 3.2). Archeologische perioden Nieuwe tijd Middeleeuwen Romeinse tijd IJzertijd Bronstijd Neolithicum (Nieuwe Steentijd) Mesolithicum (Midden Steentijd) Paleolithicum (Oude Steentijd) Tabel 1. Archeologische tijdschaal. Laat Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Datering (gekalibreerd) na Chr. 12 voor Chr / RAAP-notitie 3246 / eindversie [9 ]

10 4 Conclusies en aanbevelingen 4.1 Conclusies Op basis van de onderzoeksresultaten en de voorgenomen bodemingrepen ( 1.3) kan worden geconcludeerd dat bij de realisering van de plannen hoogstwaarschijnlijk geen archeologische waarden zullen worden verstoord. Meer specifiek zijn de volgende bevindingen van belang: tijdens het veldonderzoek zijn geen archeologische resten aangetroffen en tevens blijkt in met name de westelijke en oostelijke randzones de bodem verstoord te zijn tot in de C-horizont van de veldpodzolgrond. Desalniettemin blijft de kans groot dat resten uit de Nieuwe tijd aanwezig zijn. Vermoedelijk zijn resten van de doorgaande weg tussen Groenlo en Eibergen in de ondergrond van het plangebied aanwezig en ook kunnen resten in de vorm van afvalkuilen en greppels behorend bij de Circumvallatielinie worden verwacht. Dergelijke resten zijn echter nauwelijks met een booronderzoek op te sporen. 4.2 Aanbevelingen Op basis van de resultaten van onderhavig onderzoek wordt in het plangebied in het kader van de voorgenomen bodemingrepen een nader archeologisch onderzoek aanbevolen in de vorm van een inventariserend veldonderzoek bestaande uit een proefsleuvenonderzoek (IVO-P). Het doel van een dergelijk vervolgonderzoek is het vaststellen of in het plangebied archeologische resten aanwezig zijn die verband houden met de circumvallatielinie uit 1627 (zoals greppels, afvalkuilen e.d.) en resten van de doorgaande weg tussen Groenlo en Eibergen uit dezelfde periode. Een proefsleuvenonderzoek (IVO-P) behoort conform de KNA versie 3.1 plaats te vinden op basis van een Programma van Eisen (PvE). Dit PvE dient voor aanvang van het onderzoek te worden opgesteld door een senior-archeoloog. Met betrekking tot de bevindingen van onderhavig onderzoek kan contact opgenomen worden met de gemeente Oost Gelre. RAAP-notitie 3246 / eindversie [1 0 ]

11 Literatuur Alders, P.G., Archeologisch onderzoek naar de circumvallatielinie in Groenlo, Bedrijvenpark Laarberg, (gemeente Oost Gelre). Een Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van proefsleuven. ADC-rapport 679. ADC, Amersfoort Dam, P. & S. Koote, ANWB topografische atlas Gelderland, schaal 1: ANWB, Amsterdam. Deeben, J.H.C. (red.), De Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW), derde generatie. Rapportage Archeologische Monumentenzorg 155. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort (info: Dorst, M., E. van der Kuijl & E. Lohof, Aanvullend archeologisch onderzoek op het toekomstige bedrijventerrein Achterhoek-Oost in de gemeenten Groenlo en Eibergen. ADC Rapport 110. ADC, Bunschoten. Nederlands Normalisatie-instituut, Nederlandse Norm NEN 5104, Classificatie van onverharde grondmonsters. Nederlands Normalisatie-instituut, Delft. Nijs, G.A.Th.M. & J.E. van der Plijm, Kijk op de linie; Op zoek naar de circumvallatielinie rondom Groenlo uit Stadsmuseum, Groenlo. Oude Rengerink, J.A.M., Bedrijvenpark Achterhoek Oost: gemeenten Groenlo en Eibergen: een Aanvullende Archeologische Inventarisatie (AAI-1). RAAP-rapport 596. Stichting RAAP, Amsterdam. Roode, F. de (deel 1) & K.J. van den Berghe (deel 2), Archeologische monumentenzorg in de gemeente Oost-Gelre: deel 1: startnota archeologische monumentenzorg; deel 2: toelichting op de archeologische landschappen- en beleidskaart. RAAP-rapport RAAP Archeologisch Adviesbureau, Weesp. Scholte Lubberink, H.B.G., Geomorfologische kaart met archeologische verwachtingswaarde: provincie Gelderland. RAAP Archeologisch Adviesbureau/Provincie Gelderland, Amsterdam/Arnhem. Stiboka, Bodemkaart van Nederland, schaal 1: Blad 34 West Enschede, 34 Oost Enschede en 35 Glanerburg, Stiboka, Wageningen. Tol, A., P. Verhagen, A. Borsboom & M. Verbruggen, Prospectief boren; een studie naar de betrouwbaarheid en toepasbaarheid van booronderzoek in de prospectiearcheologie. RAAP-rapport RAAP Archeologisch Adviesbureau, Amsterdam. Uitgeverij Nieuwland, Grote historische topografische atlas Gelderland (± 1905), schaal 1: Uitgeverij Nieuwland, Tilburg. Wolters-Noordhoff Atlasprodukties, Grote historische atlas van Nederland, schaal 1: ; Deel 3: Oost-Nederland Wolters-Noordhoff Atlasprodukties, Groningen. RAAP-notitie 3246 / eindversie [1 1 ]

12 Gebruikte afkortingen AHN AMK ARCHIS IKAW KICH KNA -Mv NAP SIKB Actueel Hoogtebestand Nederland Archeologische Monumenten Kaart ARCHeologisch Informatie Systeem Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden Kennis Infrastructuur Cultuur Historie Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie beneden maaiveld Normaal Amsterdams Peil Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer Verklarende woordenlijst A-horizont Uitspoelingshorizont van een bodemprofiel. AC-profiel Bodemprofiel waarin een humusrijke A-horizont direct gelegen is op het ongeroerde moedermateriaal (C-horizont). B-horizont Inspoelingslaag van een podzolbodem (zie podzol). bastion Bolwerk: vijfhoekige, gemetselde of aarden uitbouw van een verdedigingsmuur of wal van een vesting. dekzand Fijnzandige afzettingen die onder periglaciale omstandigheden voornamelijk door windwerking ontstaan zijn; de dekzanden van het Weichselien vormen in grote delen van Nederland een dek (Saalien: Formatie van Eindhoven; Weichselien: Formatie van Twente). enkeerdgronden Dikke eerdgrond (= laag met donkere, min of meer rulle grond, met organische en anorganische bestanddelen) ontwikkeld op zandgrond onder invloed van de mens; worden ook wel essen genoemd. esdek Oud verhoogd bouwland, ontstaan door ophoging ten gevolge van bemesting. Voor de bemesting werden plaggen of met zand vermengde potstalmest opgebracht. De term es is gangbaar in Noord- en Oost-Nederland. In Midden-Nederland wordt gesproken van enk of eng en in Zuid-Nederland van akker of veld. hoornwerk Voor de vesting liggend, groot, meestal langgerekt onderdeel met eenvoudige bolwerken aan de voorzijde. RAAP-notitie 3246 / eindversie [1 2 ]

13 inspoelingshorizont Een op een bepaalde plaats in een bodemprofiel aanwezige inspoelingslaag. Pleistoceen Geologisch tijdperk dat ca. 2,6 miljoen jaar geleden begon. Gedurende deze periode waren er sterke klimaatswisselingen van gematigd warm tot zeer koud (de vier bekende IJstijden). Na de laatste IJstijd begint het Holoceen (ca voor Chr.). podzol Bodem met een uitspoelingslaag (E-horizont) en een inspoelingslaag (B-horizont). Het proces van het uitlogen van de E-horizont en de vorming van een B-horizont door inspoeling van amorfe humus en ijzer wordt podzolering genoemd. veldpodzol Humuspodzolgronden met een humushoudende bovengrond dunner dan 30 cm. Dergelijke gronden worden hoofdzakelijk aangetroffen in jonge ontginningsgebieden. Overzicht van figuren, tabellen en bijlagen Figuur 1. Boorpuntenkaart. Figuur 2. Projectie van de huidige topografie op de kaart van Blaeu (1627) voor het plangebied en omgeving. Tabel 1. Archeologische tijdschaal. Bijlage 1. Boorbeschrijvingen. RAAP-notitie 3246 / eindversie [1 3 ]

14 Ruiterweg Bolwerk legenda boorpunt m 100 1: boorpuntnummer grens plangebied EB/OGBR_figs.wor Figuur 1. Boorpuntenkaart.

15 Ruiterweg Bolwerk Figuur 2. Projectie van de huidige topografie op de kaart van Blaeu (1627) voor het plangebied en omgeving.

16 Bijlage 1: Boorbeschrijvingen RAAP-notitie 3246 / eindversie [1 6 ]

17 boring: OGBR-1 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, bruingrijs, matig fijn 35 cm -Mv Lithologie: zand, matig siltig, matig grindig, lichtgrijswit, matig fijn Einde boring op 5 boring: OGBR-2 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, bruingrijs, matig fijn 35 cm -Mv Lithologie: zand, matig siltig, matig grindig, lichtgeel, matig fijn, enkele Fe-vlekken Einde boring op 6 boring: OGBR-3 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, bruingrijs, matig fijn 4 Lithologie: zand, matig siltig, matig grindig, lichtgeel, matig fijn, enkele Fe-vlekken Einde boring op 6 boring: OGBR-4 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, bruingrijs, matig fijn 35 cm -Mv Lithologie: zand, matig siltig, matig grindig, lichtgeel, uiterst grof Einde boring op 7 boring: OGBR-5 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, 4 Lithologie: zand, zwak siltig, zwak grindig, lichtgeel, matig fijn, enkele Fe-vlekken Einde boring op 7 1

18 boring: OGBR-6 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, 4 Lithologie: zand, zwak siltig, zwak grindig, lichtgeel, matig fijn, enkele Fe-vlekken Einde boring op 7 boring: OGBR-7 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, 4, aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, zwak grindig, lichtgeel, matig fijn Bodemkundig: B-horizont, veel Fe-vlekken 55 cm -Mv Lithologie: zand, matig siltig, zwak grindig, lichtgeel, matig fijn Einde boring op 7 boring: OGBR-8 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, 4, aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, donkerbruin, matig fijn Bodemkundig: B-horizont met ingespoelde ijzer/aluminium (humuspodzolen), veel Fe-vlekken 5, aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeel, matig fijn, veel Fe-vlekken 55 cm -Mv, aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, zwak grindig, lichtgeel, matig fijn 6 Lithologie: zand, zwak siltig, zwak grindig, lichtgeel, zeer grof Einde boring op 7 boring: OGBR-9 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, 4, aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, zwak grindig, lichtgeel, matig fijn Bodemkundig: BC-horizont, enkele Fe-vlekken 6 Lithologie: zand, matig siltig, zwak grindig, lichtgeel, matig fijn Einde boring op 8 2

19 boring: OGBR-10 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, 3, aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, matig grindig, donkergeel, matig fijn Bodemkundig: BC-horizont, veel Fe-vlekken 4 Lithologie: zand, matig siltig, zwak grindig, lichtgeel, matig fijn Einde boring op 65 cm -Mv boring: OGBR-11 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, 4, aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, matig grindig, donkergeel, matig fijn Bodemkundig: BC-horizont, veel Fe-vlekken 5 Lithologie: zand, matig siltig, zwak grindig, lichtgeel, matig fijn Einde boring op 65 cm -Mv boring: OGBR-12 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, bruingrijs, matig fijn 35 cm -Mv Lithologie: zand, matig siltig, matig grindig, lichtgeelwit, matig fijn Einde boring op 7 boring: OGBR-13 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, bruingrijs, matig fijn 3 Lithologie: zand, matig siltig, matig grindig, lichtgeel, matig fijn Einde boring op 7 3

20 boring: OGBR-14 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, 35 cm -Mv, aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, matig grindig, donkergeel, matig fijn Bodemkundig: BC-horizont, veel Fe-vlekken 45 cm -Mv Lithologie: zand, matig siltig, matig grindig, lichtgeelwit, matig fijn Einde boring op 65 cm -Mv boring: OGBR-15 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, 3, aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, donkerbruin, matig fijn Bodemkundig: B-horizont met ingespoelde ijzer/aluminium (humuspodzolen), veel Fe-vlekken 4, aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, lichtgeel, matig fijn Bodemkundig: BC-horizont, enkele Fe-vlekken 5, aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, zwak grindig, lichtgeel, matig fijn Einde boring op 6 boring: OGBR-16 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, 4 Lithologie: zand, matig siltig, matig grindig, lichtgeel, matig fijn, enkele Fe-vlekken Einde boring op 7 boring: OGBR-17 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, 4, aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, matig grindig, bruingeel, matig fijn Bodemkundig: BC-horizont, enkele Fe-vlekken 5 Lithologie: zand, matig siltig, matig grindig, lichtgeelwit, matig fijn Einde boring op 7 4

21 boring: OGBR-18 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, 3, aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, bruingrijs, matig fijn Bodemkundig: interpretatie: slootvulling Opmerking: vlekkerig, rommelig 5 Lithologie: zand, zwak siltig, matig grindig, lichtgeelwit, matig grof Opmerking: scherp zand Einde boring op 8 boring: OGBR-19 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, Lithologie: zand, matig siltig, matig grindig, donkerbruingeel, matig fijn Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 3, aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, bruingrijs, matig fijn Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont 45 cm -Mv, aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, bruingrijs, matig fijn 5 Lithologie: zand, zwak siltig, zwak grindig, lichtgeelwit, matig grof Einde boring op 9 boring: OGBR-20 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, Lithologie: zand, matig siltig, matig grindig, donkerbruingeel, matig fijn Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 4, aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, bruingrijs, matig fijn Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont 6 Lithologie: zand, zwak siltig, zwak grindig, lichtgeelwit, matig grof Einde boring op 9 boring: OGBR-21 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, bruingrijs, matig fijn 4 Lithologie: zand, matig siltig, matig grindig, lichtgrijswit, matig fijn Einde boring op 7 5

22 boring: OGBR-22 beschrijver: EB/HR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34D, boortype: Edelman-15 cm, 4 Lithologie: zand, matig siltig, matig grindig, lichtgeelwit, matig fijn Einde boring op 7 6