Plangebied Hooge Poort te Hoogeloon

Transcriptie

1 RAAP-NOTITIE 4007 Plangebied Hooge Poort te Hoogeloon Gemeente Bladel Archeologisch vooronderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek

2 Colofon Opdrachtgever: Aelmans Adviesgroep Titel: vooronderzoek: een bureauonderzoek en een verkennend veldonderzoek Status: eindversie Datum: november 2011 Auteurs: M.H.P.M. Ruijters MA Projectcode: HAPTU Bestandsnaam: NO4007_HAPTU.doc Projectleiders: M.H.P.M. Ruijters MA Projectmedewerker: drs. J.A.M. Roymans ARCHIS-vondstmeldingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-waarnemingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer: Autorisatie: dr. M.P.F. Verhoeven Bevoegd gezag: gemeente Bladel ISSN: RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. Leeuwenveldseweg 5b 1382 LV Weesp Postbus GB Weesp telefoon: telefax: RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V., 2011 RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen.

3 Samenvatting In plangebied Hooge Poort te Hoogeloon in de gemeente Bladel vindt een bestemmingsplanwijziging plaats voor de vergroting van een agrarisch bouwblok. De bodemingrepen die hier in de toekomst plaatsvinden, zijn mogelijk bedreigend voor eventuele archeologische resten. In het kader van de Archeologische Monumenten Zorg is conform de richtlijnen van de bevoegde overheid een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek uitgevoerd. Het doel van dit onderzoek was het verkrijgen van inzicht in de archeologische resten die in het plangebied verwacht worden en de (eventuele) mate van gaafheid daarvan. Uit het bureauonderzoek blijkt dat het plangebied ligt op een terrasvlakte die afgedekt is met dekzand. De bodem in het plangebied is gekarteerd als een hoge zwarte enkeerdgrond (esdek). Uit het plangebied zijn geen archeologische vindplaatsen bekend; deze liggen met name ten zuidwesten van het plangebied. Van oudsher is het gebied in gebruik als akker en weiland. Zodoende gold bij aanvang van het veldonderzoek voor het plangebied een middelhoge archeologische verwachting voor vindplaatsen uit de periode Neolithicum t/m Middeleeuwen. Voor vindplaatsen uit het Paleolithicum en Mesolithicum gold een lage archeologische verwachting. Enkele wegen uit de Nieuwe tijd doorkruisen het plangebied Uit het veldonderzoek (11 boringen) blijkt dat in het middendeel van het plangebied sprake is van een esdek, terwijl in het zuidelijke deel de bouwvoor meestal meteen op de natuurlijke ondergrond ligt. In het noordelijke deel zijn in vier boringen flinke verstoringen tot in de ondergrond aangetroffen. Uit het veldonderzoek blijkt dat het plangebied periodiek nat is. Daarom kan de verwachting voor vindplaatsen uit de periode Paleolithicum t/m Middeleeuwen naar laag bijgesteld worden. Uit de resultaten van onderhavig onderzoek blijkt dat, buiten de historische wegen, geen archeologische resten in het plangebied worden verwacht. Verder archeologisch onderzoek (proefsleuvenonderzoek) naar de wegen wordt niet zinvol geacht omdat enerzijds de ligging van de wegen bekend is en anderzijds een scherpe datering hiervan, mochten deze nog niet zijn opgenomen in de bouwvoor, moeilijk zal zijn. Er gelden zodoende geen restricties ten aanzien van de verdere planvorming. RAAP-notitie 4007 / eindversie [3 ]

4 1 Inleiding 1.1 Administratieve gegevens typeonderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek bevoegde overheid: gemeente Bladel onderzoekskader: bestemmingsplanwijziging datum veldonderzoek: 13 juli 2011 locatie: - naam plangebied: plangebied Hooge Poort te Hoogeloon - provincie: Noord-Brabant - gemeente: Bladel - plaats: Hoogeloon - toponiem: Hooge Poort - oppervlakte plangebied: 1,84 hectare - kaartblad topografische kaart Nederland 1:25.000: 51C - centrumcoördinaten (X/Y): / hoekpunten plangebied (X/Y): zuidwest: / zuidoost: / noordwest: / noordoost: / afbakening onderzoekszone: straal van 500 m rondom het plangebied ARCHIS-vondstmeldingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-waarnemingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer: Aanleiding en doelstelling In het plangebied vindt een bestemmingsplanwijziging plaats voor de vergroting van een agrarisch bouwblok. De bodemingrepen die hier in de toekomst plaatsvinden, zijn mogelijk bedreigend voor eventuele archeologische resten. In het kader van de Archeologische Monumenten Zorg is conform de richtlijnen van de bevoegde overheid een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek uitgevoerd. Het doel van dit onderzoek was het verkrijgen van inzicht in de archeologische resten die in het plangebied verwacht worden en de (eventuele) mate van gaafheid daarvan. 1.3 Onderzoeksvragen 1. Hoe ziet de geo(morfo)logische en/of bodemkundige opbouw van het plangebied eruit? 2. Welke gegevens met betrekking tot archeologische waarden zijn al over het plangebied bekend? RAAP-notitie 4007 / eindversie [4 ]

5 3. Wat is de gespecificeerde verwachting (alsmede de verwachte conservering en gaafheid) ten aanzien van nog onbekende archeologische waarden in het gebied? 4. Is de bodemopbouw in (delen van) het plangebied intact? 5. Wat is de invloed van de toekomstige inrichting op eventuele archeologische resten? 6. Op welke wijze(n) kan bij de planvorming met archeologische resten worden omgegaan? 1.4 Randvoorwaarden Het onderzoek is uitgevoerd volgens de normen van de archeologische beroepsgroep (zie artikel 24 van het Besluit archeologische monumentenzorg). De Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA, versie 3.2), beheerd door de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB; geldt in de praktijk als richtsnoer. RAAP beschikt over een opgravingsvergunning, verleend door de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Archeologische perioden Tijdperk Datering Nieuwste tijd (=Nieuwe tijd C) Nieuwe tijd Middeleeuwen Romeinse tijd Prehistorie IJzertijd Bronstijd Neolithicum (Nieuwe Steentijd) Mesolithicum (Midden Steentijd) Paleolithicum (Oude Steentijd) B A Laat Vol Ottoons Vroeg Karolingisch Merovingisch laat Merovingisch vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Jong B Jong A Midden Oud na Chr voor Chr / tabel1_standaard_archeologisch_raap_2010 Tabel 1. Archeologische tijdschaal. RAAP-notitie 4007 / eindversie [5 ]

6 2 Bureauonderzoek 2.1 Methoden Het bureauonderzoek dient om op basis van verschillende bronnen inzicht te krijgen in de genese van het landschap, de bodemopbouw en de sporen die het menselijk gebruik in de loop van de tijd heeft achtergelaten. Met behulp van deze gegevens wordt een gespecificeerde archeologische verwachting opgesteld. Voor de geraadpleegde bronnen wordt verwezen naar de literatuurlijst. Zie tabel 1 voor de dateringen van de in deze notitie genoemde archeologische perioden. 2.2 Geo(morfo)logie en bodem Het plangebied ligt volgens de geomorfologische kaart op een vlakte van terrasafzettingen die bedekt zijn met dekzand (Stiboka/RGD, 1977: code 2M20a). Net ten zuiden van het plangebied ligt een oost-west georiënteerde geul (code 2R2) die ten oosten van het plangebied in het dal van de Kleine Beerze uitmondt. De ondergrond bestaat uit zand en grindige sedimenten die tijdens het Pleistoceen zijn afgezet door de Maas en Rijn. Het terras wordt afgedekt met een dunne laag dekzand die aan het eind van de ijstijd is afgezet door de wind. De rivierafzettingen worden gerekend tot de Formatie van Sterksel, de dekzandafzettingen behoren tot de Formatie van Boxtel (Weerts e.a., 2006). Volgens de bodemkaart komen in het plangebied hoge zwarte enkeerdgronden voor (Stiboka, 1984). Hoge zwarte enkeerdgronden zijn van oudsher oude akkergronden nabij de dorpen. Om de bodemvruchtbaarheid van het zand op peil te houden werd vanaf de Late Middeleeuwen potstalmest vermengd met (heide)plaggen op de akkers gebracht. Door het zand dat vermengd met de mest op de akkers terechtkwam, ontstond langzaam een dikke, humeuze laag die ook wel esdek genoemd wordt. Het westelijke deel van het plangebied is goed ontwatert en heeft grondwatertrap VII; het oostelijke deel is minder goed ontwatert en heeft grondwatertrap VI (Stiboka, 1984). 2.3 Archeologische gegevens Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW; Deeben, 2008): voor (de omgeving van) het plangebied geldt een hoge kans op het aantreffen van archeologische waarden. Gemeentelijke archeologische beleidskaart ( bijgewerkt 27 juni 2011): voor het westelijke deel geldt een hoge archeologische verwachting (grondwatertrap VII) en voor het oostelijk deel een middelhoge archeologische verwachting (grondwatertrap VI). Bekende archeologische vindplaatsen volgens het ARCHeologisch Informatie Systeem (ARCHIS2) in een straal van 500 m rond het plangebied: uit het plangebied zijn geen vindplaatsen bekend. Ten zuidwesten van het plangebied liggen diverse vindplaatsen en monumenten (zie tabel 2 en bijlage 2). In het gebied ten zuidwesten van het plangebied zijn meerdere nederzettingsterreinen uit de Romeinse tijd aanwezig. Ook voor bewoning in de Vroege Middeleeuwen C zijn aanwijzingen. Naast de nederzettingsresten liggen hier enkele grafheuvels uit het Neolithicum of de Bronstijd en ook ligt er een urnenveld uit de Late Bronstijd en IJzertijd. Enkele vuursteenvondsten wijzen op activiteiten in de Steentijd, hoewel een complextype meestal niet RAAP-notitie 4007 / eindversie [6 ]

7 duidelijk is. De waarnemingen liggen veelal binnen monumenten. Een deel van het urnenveld en de grafheuvels liggen binnen een beschermd terrein met een zeer hoge archeologische waarde. Binnen AMK-terrein 3010 liggen zijn geen waarnemingen (bijlage 2). AMK-nr. complextype datering waarde 642 grafheuvel Neolithicum tot Bronstijd zeer hoge archeologische waarde; beschermd 642 urnenveld IJzertijd zeer hoge archeologische waarde; beschermd 3010 nederzetting Romeinse tijd hoge archeologische waarde 3011 grafheuvel Midden Bronstijd hoge archeologische waarde 3011 urnenveld Late Bronstijd tot IJzertijd hoge archeologische waarde 3011 nederzetting Romeinse tijd hoge archeologische waarde 3011 nederzetting Vroege Middeleeuwen C hoge archeologische waarde Waarnemingnr. complextype datering opmerking nederzetting Steentijd 490 m ten zuidwesten van het plangebied nederzetting Romeinse tijd 490 m ten zuidwesten van het plangebied onbekend Late Middeleeuwen 490 m ten zuidwesten van het plangebied nederzetting Romeinse tijd 490 m ten zuidwesten van het plangebied onbekend Vroege Middeleeuwen B 490 m ten zuidwesten van het plangebied onbekend Late Middeleeuwen 490 m ten zuidwesten van het plangebied nederzetting Late IJzertijd 370 m ten zuidwesten van het plangebied onbekend Neolithicum 410 m ten zuidwesten van het plangebied onbekend Neolithicum 450 m ten zuidwesten van het plangebied urnenveld IJzertijd 220 m ten zuidwesten van het plangebied urnenveld IJzertijd 440 m ten zuidwesten van het plangebied grafheuvel Neolithicum tot Bronstijd 400 m ten zuidwesten van het plangebied grafheuvel Neolithicum tot Bronstijd 420 m ten zuidwesten van het plangebied nederzetting Romeinse tijd 220 m ten zuidwesten van het plangebied nederzetting Romeinse tijd 300 m ten zuiden van het plangebied nederzetting Romeinse tijd 490 m ten zuidwesten van het plangebied nederzetting Romeinse tijd 460 m ten westen van het plangebied onbekend Vroege Middeleeuwen C 460 m ten westen van het plangebied 44887/44888 onbekend Steentijd 480 m ten westen van het plangebied 44887/44888 nederzetting Romeinse tijd 480 m ten westen van het plangebied 44887/44888 onbekend Vroege Middeleeuwen C 480 m ten westen van het plangebied 44887/44888 onbekend Late Middeleeuwen 480 m ten westen van het plangebied nederzetting Romeinse tijd 500 m ten zuidwesten van het plangebied onbekend Vroege Middeleeuwen C 500 m ten zuidwesten van het plangebied onbekend Late Middeleeuwen 500 m ten zuidwesten van het plangebied nederzetting Romeinse tijd 470 m ten zuidwesten van het plangebied vondstmeldingnr. complextype datering opmerking geen Tabel 2. Overzicht van de bekende archeologische vindplaatsen in en rond het plangebied. RAAP-notitie 4007 / eindversie [7 ]

8 Eerder uitgevoerd onderzoek in de omgeving volgens ARCHIS2: circa 490 m ten zuidoosten van het plangebied is een karterend booronderzoek uitgevoerd ten behoeve van aanleg van een wateropvangbekken (Rondags, 2008). Uit het veldonderzoek bleek dat de bodem tot in de C- horizont geroerd is. Vervolgonderzoek werd derhalve niet noodzakelijk geacht. 2.4 Historische situatie Historisch gebruik Het plangebied ligt achter de historische bebouwing van Landrop, tussen Hapert en Hoogeloon. Op de topografische militaire kaart van ligt het plangebied op de grens van akkers in het westen en een gebied met weilanden in het oosten. Zowel de weilanden als de akkers werden omgeven door houtwallen (figuur 2). Midden in het plangebied ligt een kruising van veldwegen of paadjes. Op het kadastrale minuutplan staan deze wegen niet aangegeven, maar zijn onderdeel van de percelen ( Tot de Tweede Wereldoorlog veranderde niets in het gebruik van het gebied. Op de topografische kaart van 1953 zijn vrijwel alle houtwallen in de omgeving van het plangebied verdwenen, de wegenstructuur is echter nog steeds behouden ( In de jaren 60 van de 20e eeuw heeft in de omgeving een ruilverkaveling plaatsgevonden. Het wegenpatroon veranderde daardoor ingrijpend. De weg Hooge Poort, die meteen ten noorden van het plangebied loopt, werd in deze periode aangelegd. Het plangebied staat op de topografische kaarten van na de Tweede Wereldoorlog nog steeds aangegeven als akker en weiland ( Bouwhistorie Binnen het plangebied staat op historische kaarten geen bebouwing aangegeven. Alle bebouwing in de omgeving van het plangebied ligt aan de Landrop, de oude verbindingsroute tussen Hapert en Hoogeloon. In de omgeving van het plangebied (straal 500 m) liggen geen bouwhistorisch waardevolle objecten ( Consequentie voor de archeologie (verwachting, verstoringen, resten van historische bebouwing) Binnen het plangebied wordt geen historische bebouwing verwacht. De oude en jongere bebouwing ligt ruim ten oosten van het plangebied en zal niet tot verstoringen van het bodemprofiel hebben geleid. De oude wegen die in het plangebied lagen, kunnen oudere vindplaatsen (deels) verstoord hebben, maar zijn anderzijds een archeologisch fenomeen op zich. 2.5 Huidige situatie Landgebruik, inrichting en hoogteligging Momenteel is het plangebied in gebruik als akker ( Het plangebied heeft een hoogteligging van circa 28,2 m +NAP en ligt daarmee wat lager dan de omgeving. Met name naar het zuiden en het oosten toe stijgt het reliëf meer dan 1,0 m. RAAP-notitie 4007 / eindversie [8 ]

9 Consequentie voor de archeologie (verstoring, methoden veldonderzoek) Het huidige landgebruik geeft geen aanleiding om verstoringen binnen het plangebied te vermoeden en levert geen problemen op bij het veldonderzoek. 2.6 Toekomstig situatie Aard en omvang geplande ingrepen en gepland gebruik Het voornemen bestaat om het plangebied aan het agrarisch bouwblok van het bedrijf aan Landrop 11a toe te voegen. Daarvoor dient het bestemmingsplan van de akker te wijzigen. Na de bestemmingsplanwijziging heeft de ondernemer het voornemen om binnen het plangebied een kas te realiseren. De kas zal worden gefundeerd op betonnen poeren met afmetingen van 50 bij 50 cm die circa 100 cm diep zullen worden ingegraven. Consequentie voor de archeologie. De fundering van de kas zal deels tot een verstoring van het bodemprofiel leiden. Indien niet dieper wordt gegraven dan het esdek, kunnen eventuele vindplaatsen in situ behouden blijven. 2.7 Gespecificeerde archeologische verwachting Wat wordt er gezien de landschappelijke, archeologische en historisch geografische context verwacht (aard, datering, ligging, diepteligging, omvang)? Het plangebied ligt op een terrasvlakte die bedekt is met een dunne laag dekzand. Jager-verzamelaars (Mesolithicum en Laat Paleolithicum) vestigden zich bij voorkeur in zogenaamde gradiëntzones. Dit zijn overgangen van nat naar droog, van hoog naar laag, bijvoorbeeld de rand van een beekdal. Het plangebied ligt niet in een gradiëntzone, waardoor een lage archeologische verwachting geldt voor vindplaatsen van jager-verzamelaars. Na het Mesolithicum doet de landbouw zijn intrede, waardoor de mens andere eisen aan het landschap ging stellen. Niet zozeer gradiëntzones waren nu van belang, maar aspecten als bodemvruchtbaarheid en grondwaterregime waren voor vroege landbouwers doorslaggevende factoren in de locatiekeuze. Het lijkt erop dat in de omgeving van Hapert en Hoogeloon vindplaatsen met name liggen in gebieden met een dikke laag dekzand (mondelinge mededeling Jan Roymans). In het plangebied worden de relatief onvruchtbare grofzandige en grindige afzettingen in de ondergrond afgedekt met een dunne laag dekzand. De bodem in het westelijke deel is goed ontwaterd; in het oostelijke deel is de ontwatering slechter. De slechtere ontwatering naar het oosten toe blijkt ook uit de historische kaarten, die hier vrijwel alleen grasland aangeven. Vanwege het dekzand en de goede ontwateringgeldt voor het westelijke deel van het plangebied een middelhoge archeologische verwachting voor vindplaatsen uit de periode Neolithicum t/m Middeleeuwen. Voor het oostelijke deel geldt als gevolg van de slechte ontwatering een lage archeologische verwachting voor vindplaatsen uit de periode Neolithicum t/m Middeleeuwen. Sporen van bewoning uit de Nieuwe tijd worden niet verwacht; deze zullen dichter langs de doorgaande weg tussen Hapert en Hoogeloon liggen. Binnen het plangebied liggen echter wel enkele historische wegen die tijdens de ruilverkaveling in de 20e eeuw verdwenen zijn. RAAP-notitie 4007 / eindversie [9 ]

10 Wat is de verwachte gaafheid De verwachte gaafheid van het plangebied is hoog. Er zijn op historische kaarten geen aanwijzingen voor bebouwing of verstoringen aangetroffen. Binnen het plangebied liggen echter wel enkele historische wegen die mogelijk tot een verstoring van oudere vindplaatsen geleid hebben. Anderzijds zijn de wegen een archeologisch fenomeen op zich. Het esdek dat mogelijk in het plangebied aanwezig is, heeft daarnaast nog als een buffer tegen diepe (landbouwkundige) bodemingrepen gewerkt. RAAP-notitie 4007 / eindversie [1 0 ]

11 3 Veldonderzoek 3.1 Methoden Het inventariserend veldonderzoek (IVO) bestond uit een verkennend booronderzoek. De gevolgde onderzoeksmethode voor het veldwerk is bepaald op basis van de resultaten van het bureauonderzoek (gespecificeerde archeologische verwachting) en het protocol inventariserend veldonderzoek uit de KNA versie 3.2 Het verkennend veldonderzoek had tot doel het verkrijgen van inzicht in de bodemgesteldheid en mate van bodemverstoring in het plangebied. Daarmee wordt de gespecificeerde archeologische verwachting getoetst en kunnen uitspraken worden gedaan over de gaafheid van eventuele archeologische vindplaatsen. Daartoe zijn elf boringen gezet in een driehoeksgrid van 40 bij 50 m (figuur 3). Er is geboord tot maximaal 1 m -Mv met een Edelmanboor met een diameter van 7 cm. De boringen zijn lithologisch conform NEN 5104 (Nederlands Normalisatie-instituut, 1989) beschreven en met meetlinten ingemeten (x/y-coördinaten). Van alle boringen is de hoogte bepaald met behulp van AHN ( 3.2 Resultaten Geologie en bodem Beschrijving laagopeenvolging (lithologisch) en interpretatie (lithogenetisch) De ondergrond in het plangebied bestaat grindige en zandige afzettingen. Het zand is over het algemeen matig tot zeer grof en bevat veel grind en vrijwel geen silt. De top van deze afzettingen golft enigszins en ligt op circa 0,4 tot 1 m -Mv. Deze grindige en grofzandige afzettingen worden alleen door vlechtende rivieren afgezet, zodat in combinatie met de geologische kaart van Nederland (Weerts e.a., 2006) geconcludeerd kan worden dat het om pleistocene rivierafzettingen (Formatie van Sterksel) gaat. De grofzandige rivierafzettingen worden afgedekt met matig fijn zand dat matig siltig is. Hoewel de oorspronkelijke gelaagdheid in dit pakket verdwenen is, kan op basis van de geologische kaart geconcludeerd worden dat dit dekzand is (Weerts e.a., 2006). Vrijwel overal in de omgeving zijn de afzettingen van de Formatie van Sterksel afgedekt met een (dun) pakket dekzand. Omdat de top van de rivierafzettingen golft, is het pakket dekzand niet overal even dik. De top van de bodem bestaat uit een matige humeuze bouwvoor. In de boringen 3 en 9 (figuur 3) is onder de bouwvoor een dun esdek aangetroffen. Waar geen esdek onder de bouwvoor aanwezig is, is meestal meteen de C-horizont aangetroffen. In de boringen 3, 6 en 9 is onder de bouwvoor of het esdek nog sprake van een BC-horizont van een veldpodzol. Opvallend aan de BC-horizont is dat deze erg dik is, wat mogelijk een gevolg is van het grove zand, waardoor uitspoeling makkelijker en dieper kan plaatsvinden. De C-horizont bestaat meestal uit grof zand en is lichtgrijs of lichtbruingrijs van kleur, hetgeen duidt op periodiek relatief natte omstandigheden. Door de grofzandige, zeer zwak siltige ondergrond vindt een sterke fluctuatie in het grondwaterniveau plaats. In droge perioden kan het grondwater hier makkelijker wegzakken dan in dekzand, in natte perioden stijgt het makkelijker. RAAP-notitie 4007 / eindversie [1 1 ]

12 Mate van verstoring In de boringen 1, 2, 6 en 8 is een dik, sterk geel gevlekt, humeus pakket aangetroffen onder de bouwvoor. Hier is de bodem tot in de C-horizont verstoord: mogelijk het gevolg van egalisatiewerkzaamheden of diepploegen. De uitgebreide boorbeschrijvingen (inclusief lithologisch profiel) zijn opgenomen in bijlage 1. Synthese Wat betekent de bodemkundige resultaten voor de verwachting en de gaafheid? Bij aanvang van het veldonderzoek gold voor het plangebied een middelhoge archeologische verwachting voor vindplaatsen van landbouwers uit de periode Neolithicum t/m Middeleeuwen. In het plangebied is slechts een dunne laag dekzand aanwezig. Onder het dekzand liggen fluviatiele afzettingen die door sterk fluctuerende grondwaterstanden gekenmerkt worden. Het plangebied is in de winter soms erg nat, terwijl het in de zomer toch erg droog kan zijn. Daardoor is het gebied waarschijnlijk ongeschikt geweest voor bewoning en beakkering, waardoor de archeologische verwachting voor alle perioden laag is. In de noordelijke helft van het plangebied zijn forse bodemverstoringen aangetroffen. Uit de Nieuwe tijd kunnen echter wel nog enkele historische wegen aanwezig zijn, mits deze niet zijn opgenomen in de bouwvoor. RAAP-notitie 4007 / eindversie [1 2 ]

13 4 Conclusies en aanbevelingen 4.1 Conclusies In deze paragraaf worden de conclusies gegeven in de vorm van de antwoorden op de onderazoeksvfragen (zie 1.3). 1. Hoe ziet de geo(morfo)logische en/of bodemkundige opbouw van het plangebied eruit? Het plangebied ligt op een terrasvlakte ten westen van de Kleine Beerze. De ondergrond bestaat uit fluviatiele afzettingen die tot de Formatie van Sterksel gerekend kunnen worden. Deze afzettingen zijn afgedekt met een dunne laag dekzand. In het plangebied is deels een dun esdek aanwezig. In het zuiden ligt de bouwvoor meestal direct op de C-horizont, in het noorden is de top van de C-horizont verstoord. In enkele boringen is een restant van een veldpodzol aangetroffen. 2. Welke gegevens met betrekking tot archeologische waarden zijn al over het plangebied bekend? In het plangebied liggen geen vindplaatsen. Ten westen van het plangebied, op de dekzandruggen, liggen met name vindplaatsen uit de Bronstijd en IJzertijd (grafheuvels en urnenvelden) en nederzettingsterreinen uit de Romeinse tijd en mogelijk Vroege Middeleeuwen C. 3. Wat is de gespecificeerde verwachting (alsmede de verwachte conservering en gaafheid) ten aanzien van nog onbekende archeologische waarden in het gebied? Vindplaatsen van jager-verzamelaars (Laat Paleolithicum en Mesolithicum) worden door het ontbreken van gradiëntzones niet verwacht. Door de grofzandige rivierafzettingen en sterk fluctuerende grondwaterspiegel in het plangebied geldt tevens een lage archeologische verwachting voor vindplaatsen van landbouwers (Neolithicum t/m Middeleeuwen). Uit de Nieuwe tijd dateren waarschijnlijk enkele wegen die op historische kaarten staan aangegeven. Bebouwing uit de Nieuwe tijd wordt echter niet verwacht. 4. Is de bodemopbouw in (delen van) het plangebied intact? In het noordelijke deel van het plangebied is de bodemopbouw grotendeels verstoord. In het zuiden ligt de bouwvoor meestal meteen op de C-horizont, waardoor de bodemopbouw hier deels intact is. 5. Wat is de invloed van de toekomstige inrichting op eventuele archeologische resten? Als gevolg van de toekomstige ingrepen zullen de historische wegen mogelijk deels verstoord worden. RAAP-notitie 4007 / eindversie [1 3 ]

14 4.2 Aanbevelingen Uit de resultaten van onderhavig onderzoek blijkt dat buiten de historische wegen geen archeologische resten worden verwacht. Verder archeologisch onderzoek (proefsleuvenonderzoek) naar de wegen wordt niet zinvol geacht omdat enerzijds de ligging van de wegen bekend is en anderzijds een scherpe datering hiervan, mochten de wegen nog niet zijn opgenomen in de bouwvoor, moeilijk zal zijn. Er gelden zodoende geen restricties ten aanzien van de verdere planvorming. RAAP-notitie 4007 / eindversie [1 4 ]

15 Literatuur Nederlands Normalisatie-instituut, Nederlandse Norm NEN 5104, Classificatie van onverharde grondmonsters. Nederlands Normalisatie-instituut, Delft. Deeben, J.H.C. (red.), De Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW), derde generatie. Rapportage Archeologische Monumentenzorg 155. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort (info: Kadaster, Topografisch Militaire Kaart , Blad 51. Ontleend aan Kadaster, Topografische Militaire Kaart 1917 (Bonneblad).Kaartnummer 706. Ontleend aan Kadaster, Topografische Militaire Kaart 1927 (Bonneblad).Kaartnummer 706. Ontleend aan Kadaster, Topografische Kaart 1953, schaal 1:25.000, Blad 51C. Ontleend aan Kadaster, Topografische Kaart 1963, schaal 1:25.000, Blad 51C. Ontleend aan Kadaster, Topografische Kaart 1972, schaal 1:25.000, Blad 51C. Ontleend aan Kadaster, Topografische Kaart 1984, schaal 1:25.000, Blad 51C. Ontleend aan Minuutplan, Hapert, Noord-Brabant, sectie C, blad 04. Ontleend aan Rondags, E., Inventariserend veldonderzoek, deel karterend. Landrop 6 te Hoogeloon, gemeente Bladel. Synthegra Archeologie Rapport P Synthegra bv, Weert. Stiboka, Bodemkaart van Nederland, schaal 1: Blad 51 West Eindhoven. Stiboka, Wageningen. Stiboka/RGD, Geomorfologische kaart van Nederland, schaal 1: Blad 51 Eindhoven. Stiboka/RGD, Wageningen/Haarlem. Uitgeverij Nieuwland, Grote Historische topografische Atlas ± Noord-Brabant, schaal 1: Uitgeverij Nieuwland, Weerts, H., J. Schokker, K. Rijsdijk & C. Laban, Geologische overzichtskaart van Nederland. TNO Bouw en Ondergrond, Utrecht. RAAP-notitie 4007 / eindversie [1 5 ]

16 Overzicht van figuren, tabellen en bijlagen Figuur 1. Ligging plangebied (rode lijn); inzet: ligging in Nederland (ster). Figuur 2. Plangebied (rode lijn) op de historische kaart van 1901 (bron: Uitgeverij Nieuwland, 2005). Figuur 3. Resultaten verkennend booronderzoek. Tabel 1. Tabel 2. Archeologische tijdschaal. Overzicht van de bekende archeologische vindplaatsen in en rond het plangebied. Bijlage 1. Boorbeschrijvingen. Bijlage 2. Plangebied met IKAW, AMK-terreinen, waarnemingen en vondstmeldingen. RAAP-notitie 4007 / eindversie [1 6 ]

17 Casterseweg Heuvel Heuvelseweg Breestraat T E B L A D E L W a g e n b r o e k s l o o p j e Burgemeester van Woenseldreef Landorp Roetweijer Landrop 377 De Langrijt 376 OpenStreetMap.org onder CC-BY-SA 2.0 licentie, 2011, De Lemelvelden (Recreatiecentrum) Lemel N284 Hapert Loonseweg N284 Hapertseweg Mosik Figuur 1. Ligging plangebied (rode lijn); inzet: ligging in Nederland (ster).

18 Figuur 2. Plangebied (rode lijn) op de historische kaart van Bron: Uitgeverij Nieuwland, 2005.

19 legenda Hooge Poort 1 boring (met een Edelmanboor diam. 7 cm) met esdek AC profiel verstoord 10 boornummer overig grens plangebied m 1: MR1/haptu_mr Figuur 3. Resultaten verkennend booronderzoek.

20 Bijlage 1: Boorbeschrijvingen RAAP-notitie 4007 / eindversie [1 9 ]

21 boring: HAPTU-1 beschrijver: JR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 51C, hoogte: 28,12, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: AHN bestand, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: akker, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Noord-Brabant, gemeente: Bladel, plaatsnaam: Hoogeloon, opdrachtgever: Aelmans ROM, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 28,12 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig fijn Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 27,72 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, zwak humeus, bruingrijs, matig grof Bodemkundig: A-horizont, interpretatie: verstoord Opmerking: geel gevlekt 75 cm -Mv / 27,37 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeelgrijs, zeer grof Bodemkundig: C-horizont Einde boring op 100 cm -Mv / 27,12 m +NAP boring: HAPTU-2 beschrijver: JR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 51C, hoogte: 28,26, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: AHN bestand, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: akker, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Noord-Brabant, gemeente: Bladel, plaatsnaam: Hoogeloon, opdrachtgever: Aelmans ROM, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 28,26 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig fijn Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 27,86 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, zwak humeus, bruingrijs, matig fijn Bodemkundig: A-horizont, interpretatie: verstoord Opmerking: geel gevlekt 75 cm -Mv / 27,51 m +NAP Lithologie: zand, sterk siltig, lichtgrijs, zeer fijn Bodemkundig: C-horizont Einde boring op 80 cm -Mv / 27,46 m +NAP boring: HAPTU-3 beschrijver: JR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 51C, hoogte: 28,53, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: AHN bestand, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: akker, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Noord-Brabant, gemeente: Bladel, plaatsnaam: Hoogeloon, opdrachtgever: Aelmans ROM, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 28,53 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig fijn Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 28,13 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, zwak humeus, bruingrijs, matig fijn Bodemkundig: A-horizont bestaand uit opgebracht pakket, interpretatie: esdek 50 cm -Mv / 28,03 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtbruingrijs, zeer grof Bodemkundig: BC-horizont, interpretatie: veldpodzolgronden Einde boring op 70 cm -Mv / 27,83 m +NAP boring: HAPTU-4 beschrijver: JR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 51C, hoogte: 28,58, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: AHN bestand, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: akker, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Noord-Brabant, gemeente: Bladel, plaatsnaam: Hoogeloon, opdrachtgever: Aelmans ROM, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 28,58 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruingrijs, matig fijn Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 28,18 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, sterk grindig, lichtgeel, zeer grof Bodemkundig: C-horizont Einde boring op 70 cm -Mv / 27,88 m +NAP

22 boring: HAPTU-5 beschrijver: JR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 51C, hoogte: 28,44, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: AHN bestand, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: akker, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Noord-Brabant, gemeente: Bladel, plaatsnaam: Hoogeloon, opdrachtgever: Aelmans ROM, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 28,44 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig fijn Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 28,04 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, sterk grindig, lichtgeelgrijs, zeer grof Bodemkundig: C-horizont Einde boring op 70 cm -Mv / 27,74 m +NAP boring: HAPTU-6 beschrijver: JR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 51C, hoogte: 28,47, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: AHN bestand, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: akker, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Noord-Brabant, gemeente: Bladel, plaatsnaam: Hoogeloon, opdrachtgever: Aelmans ROM, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 28,47 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig fijn Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 28,07 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, zwak humeus, bruingrijs, matig fijn Bodemkundig: A-horizont, interpretatie: verstoord 75 cm -Mv / 27,72 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, sterk grindig, lichtbruingrijs, zeer fijn Bodemkundig: BC-horizont, interpretatie: veldpodzolgronden Einde boring op 100 cm -Mv / 27,47 m +NAP boring: HAPTU-7 beschrijver: JR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 51C, hoogte: 28,31, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: AHN bestand, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: akker, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Noord-Brabant, gemeente: Bladel, plaatsnaam: Hoogeloon, opdrachtgever: Aelmans ROM, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 28,31 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig fijn Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 27,91 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, bruingrijs, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont Einde boring op 70 cm -Mv / 27,61 m +NAP boring: HAPTU-8 beschrijver: JR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 51C, hoogte: 28,55, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: AHN bestand, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: akker, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Noord-Brabant, gemeente: Bladel, plaatsnaam: Hoogeloon, opdrachtgever: Aelmans ROM, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 28,55 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig fijn Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 28,15 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, lichtbruingrijs, matig fijn Bodemkundig: A-horizont, interpretatie: verstoord 75 cm -Mv / 27,80 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, lichtgeelgrijs, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont Einde boring op 100 cm -Mv / 27,55 m +NAP

23 boring: HAPTU-9 beschrijver: JR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 51C, hoogte: 28,89, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: AHN bestand, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: akker, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Noord-Brabant, gemeente: Bladel, plaatsnaam: Hoogeloon, opdrachtgever: Aelmans ROM, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 28,89 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig fijn Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 28,49 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, bruingrijs, matig fijn Bodemkundig: A-horizont bestaand uit opgebracht pakket, interpretatie: esdek 75 cm -Mv / 28,14 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, sterk grindig, lichtbruingrijs, zeer grof Bodemkundig: BC-horizont, interpretatie: veldpodzolgronden Einde boring op 100 cm -Mv / 27,89 m +NAP boring: HAPTU-10 beschrijver: JR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 51C, hoogte: 28,73, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: AHN bestand, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: akker, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Noord-Brabant, gemeente: Bladel, plaatsnaam: Hoogeloon, opdrachtgever: Aelmans ROM, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 28,73 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig fijn Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor 45 cm -Mv / 28,28 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, sterk grindig, lichtbruingrijs, zeer grof Bodemkundig: BC-horizont, interpretatie: veldpodzolgronden Einde boring op 70 cm -Mv / 28,03 m +NAP boring: HAPTU-11 beschrijver: JR, datum: , X: , Y: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 51C, hoogte: 28,58, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: AHN bestand, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: akker, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Noord-Brabant, gemeente: Bladel, plaatsnaam: Hoogeloon, opdrachtgever: Aelmans ROM, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 28,58 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig fijn Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 28,18 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, sterk grindig, lichtgeelgrijs, zeer grof Bodemkundig: C-horizont Einde boring op 70 cm -Mv / 27,88 m +NAP

24 Bijlage 2: Plangebied met IKAW, AMK-terreinen, waarnemingen en vondstmeldingen. RAAP-notitie 4007 / eindversie [2 3 ]

25 Legenda VONDSTMELDINGEN WAARNEMINGEN plangebied TOP10 ((c)tdn) MONUMENTEN IKAW archeologische waarde hoge archeologische waarde zeer hoge archeologische waarde zeer hoge arch waarde, beschermd zeer lage trefkans lage trefkans middelhoge trefkans hoge trefkans lage trefkans (water) middelhoge trefkans (water) hoge trefkans (water) water m niet gekarteerd N Archis2 Bijlage 2 Plangebied met IKAW, AMK-terreinen, waarnemingen en vondstmeldingen / /