Ondernemen in de Groothandel 2001

Transcriptie

1 Sectorscoop Ondernemen in de Groothandel 2001 G. de Jong J.M. van der Zwan

2 ISBN: Prijs: ƒ 75,- Bestelnummer: A0010 Dit onderzoek maakt deel uit van het Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, dat wordt gefinancierd door het Ministerie van Economische Zaken. EIM is een onderzoeksbureau met 170 professionals. EIM verschaft beleidsgerichte en praktijkgerichte informatie van sociaal-economische aard voor en over alle sectoren van het bedrijfsleven en voor beleidsinstanties. EIM is gevestigd in Zoetermeer. Behalve op Nederland richt EIM zich ook op de Europese economie en op andere continenten. Voor meer informatie over EIM en wat EIM voor u kan betekenen, kunt u contact met ons opnemen. Adres: Italiëlaan 33 Postadres: Postbus AA Zoetermeer Telefoon: Fax: Website: De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldiging en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van EIM. EIM aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with EIM. Quoting of numbers and/or texts as an explanation or support in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of EIM. EIM does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.

3 Inhoud Voorwoord Inleiding Kenschets van de groothandel Kenmerken van de groothandel Classificatie van de groothandel Belang van de groothandel binnen de economie Belang van de groothandel binnen de Nederlandse economie De groothandel in internationaal perspectief Structuur van de groothandel en de subsectoren in Kerngegevens van de sector Ondernemingen Werkgelegenheid Omzet Marges en bedrijfsresultaten Afzetkanalen Export en import Investeringen Kosten en prestaties Voorraadfunctie Financiële structuur Concentratie en kolomverhoudingen Trends Inleiding Algemene trends in de groothandel Groei van het internetgebruik Toenemende krapte op de arbeidsmarkt De klant wordt steeds veeleisender...41

4 5.3 Trends in de subsectoren van de groothandel Prognoses voor 2000 en Algemene prognose voor de groothandel Prognose voor de groothandel in agrarische producten en levende dieren Prognose voor de groothandel in grondstoffen en halffabrikaten Prognose voor de groothandel in bouwmaterialen Prognose voor de groothandel in kapitaalgoederen Prognose voor de groothandel in consumptiegoederen food Prognose voor de groothandel in consumptiegoederen non-food...50 Bijlagen 1 Statistische afbakening van de groothandel en de subsectoren Begrippenlijst...55

5 Voorwoord Er worden steeds hogere eisen gesteld aan de ondernemer in de groothandel. Dit vakmanschap is, getuige de groei van groothandel en internationale handel, in Nederland sterk verankerd. De integratie van informatie- en communicatietechnologie versterkt dit versnelde proces van een steeds verdergaande professionalisering. E-commerce maakt het daarbij mogelijk om steeds sneller in te spelen op de (specifieke) vragen uit de markt. Wat de economische vooruitzichten betreft: we zijn voorzichtig optimistisch. Of we al onze doelstellingen kunnen realiseren, wordt mede bepaald door het beschikbaar zijn van goed geschoolde medewerkers. Het feit dat we in de afgelopen jaren een forse groei hebben gezien van de werkgelegenheid in onze bedrijfssector, illustreert dat we op dit gebied onze huidige en nieuwe medewerkers een uitdagend toekomstperspectief kunnen bieden. We moeten natuurlijk ook op dit gebied alert blijven. EIM-cijfers signaleren trends. Zij geven aan dat een dynamische bedrijfstak druk bezig is zijn concurrentiepositie op internationale markten verder te versterken. Dat is en blijft de echte uitdaging. P. Slagmulder Voorzitter Nederlands Verbond van de Groothandel EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid 5

6 6 EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid

7 1 Inleiding De sectorale rapportage Ondernemen in de Groothandel 2001 schetst een actueel beeld van de groothandel in Nederland. Natuurlijk is het niet mogelijk om in één rapport alle facetten van de groothandel te belichten. De sectorale rapportage spitst zich dan ook toe op een aantal centrale onderwerpen. Dit rapport bouwt onder meer voort op de informatie die eerder is gepubliceerd in de EIM-rapporten Kleinschalig Ondernemen 2000 en Ondernemen in 2001, en geeft daar voor de groothandel een sectorale verdieping aan. In de publicatie Kleinschalig Ondernemen 2000 wordt een beeld gegeven van de economische ontwikkeling in het particuliere bedrijfsleven, verdeeld naar grootteklassen, tegen de achtergrond van de macro-economische ontwikkeling die het Centraal Planbureau heeft gepubliceerd in het Centraal Economisch Plan De relatie tussen de diverse publicaties is in figuur 1 weergegeven (voor 2000). Leeswijzer Door de groothandel kunnen verschillende functies, voor uiteenlopende partijen in binnen- en buitenland worden vervuld. Hoofdstuk 2 gaat in op de verscheidenheid in bedrijfstypen en geeft de hoofdkenmerken van de sector weer. In hoofdstuk 3 komt de plaats van de groothandel in de nationale economie aan bod. In datzelfde hoofdstuk wordt ook de Nederlandse groothandel op hoofdpunten vergeleken met die van andere landen van de Europese Unie. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de structuur van de groothandel. Geschetst wordt wat de bijdrage is van de sector als geheel en van de verschillende subsectoren, in termen van werkgelegenheid, afzet, kosten en andere indicatoren van de structuur en prestaties van de sector. Vervolgens wordt in hoofdstuk 5 een schets gegeven van opvattingen en gedrag inzake ICT, de krappe arbeidsmarkt en de relatie met de klant. Tevens worden de belangrijkste andere trends in de groothandel besproken. In hoofdstuk 6 komen de ontwikkelingen en vooruitzichten in 2000 en 2001 in (de subsectoren van) de groothandel ter sprake. De bijlagen bevatten een verdeling van de groothandel in vijf subsectoren (bijlage 1) en definities van gehanteerde begrippen (bijlage 2). EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid 7

8 figuur 1 publicatieschema ramingen MKB-niveau voorjaarsramingen MKB-niveau najaarsramingen MKB-niveau nieuwjaarsramingen Kleinschalig Ondernemen 2000 Ondernemen in 2001 Nieuwe inzichten voor 2001 Sectorscopen sectorniveau industrie detailhandel groothandel diensten ambacht 8 EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid

9 2 Kenschets van de groothandel 2.1 Kenmerken van de groothandel Definitie sector groothandel Tot de sector groothandel worden ondernemingen gerekend die voor eigen rekening en risico goederen verhandelen die buiten de eigen onderneming zijn vervaardigd, en aan bedrijfsmatige afnemers (niet-eindverbruikers) worden afgeleverd. Functies van de groothandel De hoofdfunctie van de groothandel is het 'voortstuwen' van goederenstromen. Voorwaarden waaronder toeleveranciers kunnen en willen verkopen, worden door de groothandel getransformeerd tot voorwaarden waaronder afnemers kunnen en willen kopen. De groothandel biedt voor het vervullen van deze functie niet alleen een assortiment goederen aan, maar ook een pakket van materiële en immateriële bijbehorende diensten, zoals logistieke diensten, financiering, scholing en preen aftersales services. Marktpartijen van de groothandel De plaats die de groothandel in het handels- en distributietraject inneemt en de daarmee samenhangende soorten leveranciers en afnemers zijn afhankelijk van de soorten producten waarin gehandeld wordt. Zo vormt de grondstoffengroothandel een schakel tussen oerproducenten en de verwerkende industrie. De consumptiegoederengroothandel daarentegen koopt in binnen- of buitenland bij de verwerkende industrie en/of bij de oerproducent (landbouwproducten) en verkoopt aan de detailhandel en aan grootverbruikers (horeca, ziekenhuizen, kantoren e.d.). De groothandel in kapitaalgoederen wordt beleverd door (binnen- en buitenlandse) fabrikanten en importeurs en zet af aan alle bedrijfssectoren, van oerproducenten (landbouw) en verwerkende industrie tot aan de dienstensector (bijvoorbeeld kantoormachines aan de zakelijke dienstverlening). Typen groothandelsbedrijven Afhankelijk van de plaats waar de groothandel in- dan wel verkoopt en de specifieke product- en marktkennis die daarvoor nodig is, kunnen verschillende typen groothandelsbedrijven worden onderscheiden. De importeur houdt zich voornamelijk bezig met de inkoop van goederen in het buitenland en de afzet daarvan op de Nederlandse markt, hetzij rechtstreeks aan de bedrijfsmatige eindafnemer, hetzij via binnenlandse handelsschakels. EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid 9

10 Exporteurs zijn groothandelsbedrijven die gespecialiseerd zijn in het verkopen van producten aan afnemers in het buitenland. Im- & exportbedrijven zijn zowel wat de inkoop als de verkoop van goederen betreft voor een belangrijk deel actief op buitenlandse markten. Als het de uitvoer van importgoederen betreft, dan is er sprake van wederexport. Handelshuizen zijn handelsorganisaties die veelal uiteenlopende assortimentsgroepen voeren en die sterk gericht zijn op de internationale handel, al dan niet via Nederland. Het dienstenpakket is veelal sterk gediversificeerd. Grote handelshuizen hebben vestigingen over de gehele wereld. De binnenlandse groothandel richt zich zowel wat de inkoop als de verkoop betreft voornamelijk op binnenlandse leveranciers (importeurs/fabrikanten) en afnemers. De grossier is eveneens sterk op de binnenlandse in- en verkoopmarkt georiënteerd, maar levert vooral aan detailhandel en grootverbruikers. In- en verkoopkantoren van buitenlandse productieondernemingen worden statistisch tot de sector groothandel gerekend omdat ze voor een belangrijk deel dezelfde functies vervullen als de Nederlandse groothandel en als zodanig ook als directe concurrenten worden gezien. 2.2 Classificatie van de groothandel De rol van de groothandel De groothandel vervult als 'verkoper' een intermediaire functie als (inter)nationale toeleverancier van de industrie en de bouw. Naar de detailhandel toe en voor commerciële dienstverleners is de groothandel de schakel die gerede goederen en bijbehorende diensten levert. Aan de inkoopkant heeft de internationaal werkende groothandel, in zijn hoedanigheid van importeur, een extra functie: die van aanbrenger van nieuwe technologie via kapitaalgoederen. Daarmee ondersteunt de groothandel de innovatie van productie en dienstverlening door Nederland. Subsectoren in de groothandel Op basis van productverwantschap en de daaruit voortvloeiende verschillen in functies en functievervullende activiteiten, zijn binnen de sector groothandel zes subsectoren onderscheiden. Deze zijn de groothandel in: 1. agrarische producten en levende dieren 2. grondstoffen en halffabrikaten 3. bouwmaterialen 4. kapitaalgoederen 5. consumptiegoederen food 6. consumptiegoederen non-food. 10 EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid

11 In het hoofdstuk over de vergelijking met andere sectoren van de economie en bij de internationale vergelijking, is de groep 'handelsbemiddeling' (SBI 511) bij de 'groothandel' inbegrepen. Rond ondernemingen, met een gekapitaliseerde jaaromzet van in totaal circa 15 miljard gulden in 2000, zijn met handelsbemiddeling als hoofdactiviteit actief. EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid 11

12 12 EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid

13 3 Belang van de groothandel binnen de economie 3.1 Belang van de groothandel binnen de Nederlandse economie Groothandel: hoge arbeidsproductiviteit Het particuliere bedrijfsleven is onderverdeeld in vijf sectoren, waarvan de groothandel er een is. In tabel 1 is de positie van de groothandel weergegeven ten opzichte van de industrie, de bouwnijverheid, de detailhandel en de commerciële dienstverlening. Voor het jaar 1999 wordt tussen de sectoren een vergelijking gemaakt van het aantal ondernemingen, het arbeidsvolume, de omzet, de brutowinst, de export, de bruto toegevoegde waarde en de arbeidsproductiviteit. tabel 1 intersectorale vergelijking 1999 ondernemingen werkzame personen omzet (in mln. gld.) brutowinst (in mln. gld.) w.v. via export (in mln. gld.) bruto toegevoegde waarde (in mln. gld.) arbeidsproductiviteit (in gld.) particulier bedrijfsleven waarvan: groothandel* detailhandel industrie bouwnijverheid commerciële diensten * Groothandel inclusief tussenpersonen. Bron: CBS, EIM. De groothandel neemt, met ruim 9% van de werkgelegenheid, ruim 13% van de nationale bruto toegevoegde waarde voor zijn rekening. De gemiddelde arbeidsproductiviteit is bovendien verhoudingsgewijs hoog, te weten gulden per mensjaar. De schaalgrootte van de groothandelssector is de laatste jaren stabiel; de gemiddelde onderneming heeft 7 à 8 werkzame personen. In tabel 2 zijn de aandelen van kleine, middelgrote en grote ondernemingen in aantal ondernemingen en omzet aangegeven. Ten opzichte van 1998 is het aandeel van het MKB in de totale sectoromzet met 0,4 procentpunt toegenomen. EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid 13

14 tabel 2 aantal ondernemingen en omzet in de groothandel, verdeeld naar grootteklasse 1999 grootteklasse (werkzame personen) % ondernemingen % omzet kleinbedrijf (<10) 86,4 23,7 middenbedrijf (10 t/m 99) 12,8 45,6 grootbedrijf (100 +) 0,8 30,7 totaal Bron: EIM. Groothandel: een grote en intensieve investeerder De investeringen zijn in alle sectoren van het bedrijfsleven in 1999 op een hoger niveau uitgekomen dan in De groothandelssector investeerde in 1999 voor ruim 20 miljard gulden, voor 2000 wordt gerekend op een stijging met rond 10% tot ruim 22 miljard gulden (zie tabel 3). Wanneer dit bedrag afgezet wordt tegen de werkgelegenheid en de bruto toegevoegde waarde, dan blijkt de investeringsdrang groot te zijn. De snelle informatisering, de opkomst van internethandel, internationalisering van handelsactiviteiten, complexere logistieke systemen en - last but not least - voorbereidingen op de euro, zullen daaraan hebben bijgedragen. Een kleine vergelijking van vier sectoren benadrukt de intensiteit van investeren in de groothandel. De investeringen als percentage van de bruto toegevoegde waarde illustreren de marktdynamiek in de sectoren. Investeringen in % van de bruto toegevoegde waarde (1999): detailhandel 52% groothandel 33% commerciële dienstensector 20% industrie 19%. De detailhandelsinvesteringen zijn naar verhouding groot, mede vanwege inspanningen voor e-commerce en de kostbare overstap van de gulden naar de euro. De groothandel scoort ook hoog. Bovendien is daar het bedrag aan investeringen per mensjaar, met gemiddeld gulden, groter dan in alle andere sectoren. 14 EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid

15 tabel 3 investeringen in de groothandel en andere sectoren (in miljoenen guldens), 1999 en particulier bedrijfsleven waarvan: groothandel detailhandel industrie commerciële dienstverlening Prognoses voor de groothandel en andere sectoren in 2000 en 2001 De ontwikkeling van de bruto toegevoegde waarde (zie tabel 4) is in de groothandel aanzienlijk voorspoediger verlopen dan in andere sectoren. Zowel in 2000 als in 2001 is de groei ruim boven het gemiddelde van het particuliere bedrijfsleven. De sterke groei van de wereldhandel - zowel van import als van export van goederen - met 10 of meer procent per jaar leidt ertoe, dat de internationaal opererende groothandelsbedrijven op buitenlandse markten veel sterker groeien dan op de binnenlandse markt mogelijk is. tabel 4 prognoses voor de ontwikkeling van de bruto toegevoegde waarde van de groothandel en de andere sectoren van het particuliere bedrijfsleven, MKB GB totaal MKB GB totaal % mutatie t.o.v. voorafgaand jaar afzetvolume particulier bedrijfsleven 4,25 6 5,25 3,75 5 4,5 waarvan: groothandel* ,5 5,25 5,5 industrie 3,5 5,5 4,75 3 4,5 4 bouwnijverheid 4, ,75 2,5 2,75 detailhandel 2,25 2,75 2,5 2,5 3 2,75 commerciële diensten 3,75 6,75 5,5 3,754 5,75 5,25 * Inclusief tussenpersonen. Bron: CPB, EIM. De groei van de werkgelegenheid vertoont een gelijkaardig beeld (zie de tabellen 5 en 6). De groei van het aantal werkzame personen beloopt in 2000 en 2001 in totaal zo n 10%, dat wil zeggen ruim personen in 2 jaar (tabel 6). Dit alles vindt plaats tegen de achtergrond van een nog steeds krapper wordende arbeidsmarkt. De groothandel neemt, met een aandeel van 15% in de groei van de totale werkgelegenheid in het particuliere bedrijfsleven, een meer dan proportioneel deel daarvan voor zijn rekening. EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid 15

16 tabel 5 prognoses voor de ontwikkeling van de werkgelegenheid in arbeidsjaren in de groothandel en de andere sectoren van het particuliere bedrijfsleven, MKB GB totaal MKB GB totaal % mutatie t.o.v. voorafgaand jaar afzetvolume particulier bedrijfsleven 3 3,25 3 2,5 2,5 2,5 waarvan: groothandel 6 5, industrie 1,25 1,25 1,25 1 1,25 1 bouwnijverheid 2,5 0,25 2,5 1,25 0,75 1,25 detailhandel 2 2,25 2 2,25 2,5 2,25 commerciële diensten 2,25 4 3,75 3 3,25 3 Bron: CPB, EIM. tabel 6 prognoses voor de ontwikkeling van het aantal werkzame personen (x 1.000) in de groothandel en de andere sectoren van het particuliere bedrijfsleven, MKB GB totaal MKB GB totaal mutatie t.o.v. voorafgaand jaar particulier bedrijfsleven afzetvolume 84,1 80,2 164,4 75,1 72,2 147,3 waarvan: groothandel 19,7 6,7 26,4 15,1 5,2 20,3 industrie 6,1 7,1 13,3 6 7,7 13,7 bouwnijverheid 9,3 3 12,3 5,6 1,3 6,9 detailhandel 8,7 6,5 15,2 10,8 7,6 18,3 commerciële diensten 40,3 56,9 97,2 37,6 50,4 88 Bron: CPB, EIM. De winsten in de groothandelssector (zie tabel 7) ontwikkelen zich conform de groei van de toegevoegde waarde. Zowel in 2000 als in 2001 wordt gerekend op een jaarlijkse winstgroei van 6½%. Daarmee wordt impliciet aangegeven dat de kosten in de pas zullen lopen bij de afzetgroei (handelsmarge) en de omzetgroei. 16 EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid

17 tabel 7 prognoses voor de ontwikkeling van de winst uit de onderneming van de groothandel en de andere sectoren van het particuliere bedrijfsleven, MKB GB totaal MKB GB totaal % mutatie t.o.v. voorafgaand jaar particulier bedrijfsleven afzetvolume 4,25 2,75 3,75 6,25 7,5 7 waarvan: groothandel 6,5 6 6,5 6,5 6 6,5 industrie 2-1,25 0 3,25 7,5 6 bouwnijverheid 12,25 15, ,75 25,25 20,25 detailhandel 1,25 -,75 0,75 1,25,25 1 commerciële diensten 3 4,5 3,75 6 6,75 6,5 Bron: CPB, EIM. 3.2 De groothandel in internationaal perspectief De Nederlandse groothandel biedt werk aan 5% van de werknemers in de Europese (EU-15) groothandel. Qua omzetwaarde is het aandeel zelfs meer dan 6%. tabel 8 % aandeel van Nederland in de Europese groothandel (EU-15 = 100) land aantal ondernemingen aantal werkzame personen omzet bruto toegevoegde waarde Nederland 3,0 5,8 6,3 5,1 België 4,4 3,0 4,5 3,4 Duitsland 16,5 21,4 25,1 39,3 Frankrijk 9,2 13,8 14,5 11,3 Groot-Brittannië 12,4 15,1 17,8 13,5 Italië 26,4 13,2 11,4 10,4 Bron: European Commission, DG Enterprise and KPMG/EIM/ENSR, Sixth Report of the European Observatory for SMEs, Brussels, Binnen een groep van 6 geselecteerde landen varieert de toegevoegde waarde per werkzame persoon, overwegend tussen en ; Duitsland springt eruit met bijna het dubbele. Het belang van de handelssector - internationale handel plus binnenlandse groothandel plus detailhandel - is op zich groot. Dit geldt ook ten opzichte van andere sectoren. Het aandeel van die drie handelssectoren ( Commerce ) is, zoals blijkt uit de Website van EuroCommerce, op Europees niveau als volgt (zie figuur 2). EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid 17

18 figuur 2 economisch belang van de handelssectoren in de EU-15* * Bron: EuroCommerce (2000). 18 EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid

19 4 Structuur van de groothandel en de subsectoren in Kerngegevens van de sector De belangrijkste structuurgegevens over de groothandel in 1999 zijn in tabel 9 gegeven. In het vervolg van dit hoofdstuk zullen de verschillende onderdelen nader besproken worden. tabel 9 kerngegevens van de groothandel in 1999 ondernemingen arbeidsvolume omzet handelsmarge export bruto toegevoegde waarde arbeidsproductiviteit groothandel in: aantal aantal x ƒ mln. x ƒ mln. x ƒ mln. x ƒ mln. x ƒ agrarische producten grondstoffen en halffabrikaten bouwmaterialen kapitaalgoederen * consumptiegoederen food consumptiegoederen non-food groothandel totaal ** MKB grootbedrijf * Exclusief motorvoertuigen: ƒ mln. ** Exclusief motorvoertuigen: ƒ mln. Bron: CBS; raming en bewerking EIM. 4.2 Ondernemingen Stijgend aantal bedrijven Het aantal ondernemingen in de groothandel steeg in het jaar 1999 per saldo met ruim In 1999 waren er ruim actieve bedrijven (zie figuur 3). De groei deed zich vooral in het MKB voor. Het aandeel van het kleinbedrijf bleef traditioneel veruit dominant. Al jarenlang wordt de groothandel gekenmerkt door een grote bedrijfsdynamiek. Er vindt ten opzichte van andere sectoren een grote in- en uitstroom van ingeschreven bedrijven plaats. Ook is het aantal overnames in de groothandel beduidend hoger dan in andere sectoren. Dit komt onder andere doordat de groothandel als geen andere sector EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid 19

20 beïnvloed wordt door ontwikkelingen van enerzijds (internationale) handelspolitiek en anderzijds van logistieke en distributietechnische aard. Dit is er mede de oorzaak van dat er een constante herwaardering en innovatie plaatsvindt van de functies van de groothandel. figuur 3 aantal ondernemingen in de groothandel per subsector, 1999 agrarische producten grondstoffen en halffabrikaten bouwmaterialen kapitaalgoederen consumptiegoederen food consumptiegoederen non-food Bron: CBS; raming en bewerking EIM. 4.3 Werkgelegenheid Bescheiden groei van werkgelegenheid in 1999 De werkgelegenheid uitgedrukt in arbeidsjaren - het arbeidsvolume - nam in 1999 toe met 4¾% tot ruim (tabel 10). Het aantal werkzame personen steeg met circa Tegen de achtergrond van een nettogroei van het aantal ondernemingen met zo n 8%, was de groei van de werkgelegenheid minder dan proportioneel. Voor 2000 wordt een groei van het arbeidsvolume van 5½% verwacht. 20 EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid

21 tabel 10 ontwikkeling van de werkgelegenheid (aantal arbeidsjaren) in de groothandel per subsector, groothandel in: agrarische producten en levende dieren grondstoffen en halffabrikaten bouwmaterialen kapitaalgoederen consumptiegoederen food consumptiegoederen non-food groothandel totaal Bron: CBS; raming en bewerking EIM. Groei van werkgelegenheid in alle subsectoren De groei van het arbeidsvolume varieert in de subsectoren: In de consumptiegoederen non-food bedroeg de groei in 1999 en 2000 gemiddeld 5½%. In de consumptiegoederen food, waar de omzetgroei al jaren gering is, bedroeg de groei van het arbeidsvolume slechts iets meer dan 1%. Ook in de groothandel in agrarische producten en levende dieren was de groei in de jaren 1999 en 2000 relatief bescheiden (gemiddeld 3%). In de overige subsectoren - kapitaalgoederen, bouwmaterialen, grondstoffen en halffabrikaten - groeide het arbeidsvolume bovenmodaal, en wel met 5½-6¾% per jaar. De groei van de werkgelegenheid in 1999 met per saldo ruim arbeidsjaren, kwam voor een derde voor rekening van de kapitaalgoederengroothandel (de grootste subsector) en voor een kwart voor rekening van de groothandel consumptiegoederen non-food. EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid 21

22 figuur 4 werkgelegenheid (aantal werkzame personen) in de groothandel per subsector, 1999 agrarische producten grondstoffen en halffabrikaten bouwmaterialen kapitaalgoederen consumptiegoederen food consumptiegoederen nonfood Bron: CBS; raming en bewerking EIM. Aantal vacatures stijgt vrijwel niet meer De gunstige conjunctuur in de jaren negentig ging gepaard met een betrekkelijk hoog niveau van vacatures. De grote vraag naar specifiek commercieel en technisch geschoold personeel door de verhoudingsgewijs kennisintensieve kapitaalgoederengroothandel is daar vermoedelijk sterk debet aan. Het aantal vacatures zoals dat per kwartaal door het CBS gepeild wordt, lag eind 1993 op gemiddeld zo'n stuks. Sindsdien steeg het vacatureniveau tot eind Ook in 1998 en 1999 bleef het aantal vacatures zeer sterk doorgroeien tot gemiddeld , maar in 2000 steeg het aantal nog maar nauwelijks. Op de arbeidsmarkt concurreert de groothandel vooral met de detailhandel en de industrie. In 2000 waren er gemiddeld 35 vacatures per groothandelsbanen. De klaarblijkelijk sterke groei van de spanning op de arbeidsmarkt voor gekwalificeerd groothandelspersoneel is er vermoedelijk mede debet aan dat de feitelijke groei van werkgelegenheid in de sector belemmerd wordt. 22 EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid

23 figuur 5 ontwikkeling van het aantal vacatures in de groothandel per kwartaal, Bron: CBS. 4.4 Omzet Grote volumegroei De groothandelsomzet in 1999 bedroeg 498 miljard gulden (456 miljard gulden exclusief groothandel in motorvoertuigen). Daarmee groeide de omzetwaarde ten opzichte van 1998 (436 miljard gulden exclusief motorvoertuigen) met 4½%. De omzetgroei bestaat (behalve bij handel in energiedragers) overwegend uit volumegroei; de afzetprijzen zijn in 1999 niet veel gestegen. Op de buitenlandse markten was er meer groei dan op de binnenlandse. De groothandelsexport groeide in 1999 met naar schatting 4-5%, terwijl de importen zelfs met circa 6% toenamen. Aandeel kapitaalgoederengroothandel blijft groot Omdat de omzetgroei in de groothandel in de meeste subsectoren beduidend is, verandert de samenstelling van de sectoromzet slechts langzaam. De groei van het aandeel van de kapitaalgoederengroothandel is in 1998 gestopt. Momenteel bedraagt het aandeel circa een kwart, en inclusief motorvoertuigen zelfs meer dan 30% (zie figuur 6). EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid 23

24 figuur 6 procentuele verdeling van de omzet in de groothandel per subsector, 1999 consumptiegoederen non-food 19% agrarische producten 10% grondstoffen en halffabrikaten 16% consumptiegoederen food 18% bouwmaterialen 6% kapitaalgoederen 31% Bron: CBS; raming en bewerking EIM. Omzetgroei varieert sterk Binnen de groothandel varieerde de groei van de omzet aanzienlijk (zie tabel 11). In 1999 toonden de groothandel in consumptiegoederen food (0,2% daling) en die in agrarische producten (0,4% stijging) geen noemenswaardige mutatie. In de overige subsectoren liep de groei uiteen van ruim 5½% tot iets meer dan 8%. 24 EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid

25 tabel 11 omzetgroei groothandel in: omzetgroei in % agrarische producten en levende dieren 0,4 grondstoffen en halffabrikaten 6,5 bouwmaterialen 8,1 kapitaalgoederen 5,6 consumptiegoederen food 0,2 consumptiegoederen non-food 7,0 groothandel totaal 4,4 4.5 Marges en bedrijfsresultaten De gerealiseerde brutomarge in de groothandel bedroeg in 1998 volgens het CBS 1 19,2%. In 1999 bedroeg de marge, exclusief handel in nieuwe motorvoertuigen, een kleine procentpunt meer dan in het jaar daarvoor: 20,1% (20,7% inclusief motorvoertuigen). Per subsector varieert de marge ruim rond dit gemiddelde. Factoren zoals omloopsnelheid, ruimte- en vermogensbeslag en de aard en omvang van het noodzakelijke, begeleidende dienstenpakket bepalen uiteindelijk in hoge mate de gerealiseerde marge. tabel 12 brutowinstmarge (in % van de omzet) in de groothandel per subsector, 1999 groothandel in: 1999 agrarische producten 13,3 grondstoffen en halffabrikaten 19,1 bouwmaterialen 22,1 kapitaalgoederen 27,2 consumptiegoederen food 12,2 consumptiegoederen non-food 22,4 groothandel totaal 20,7 Bron: CBS; raming en bewerking EIM. Uit de verdeling van de totale geldwaarde van de brutomarge van de sector over de verschillende subsectoren blijkt dat kapitaalgoederen een meer dan proportionele bijdrage leveren (zie figuur 7). Het is de resultante van een grote omzet met een relatief hoge brutomarge. 1 CBS, Kerncijfers Groothandel 2000, EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid 25

26 figuur 7 procentuele verdeling van de brutowinst in de groothandel per subsector, 1999 consumptiegoederen non-food 20% agrarische producten 6% grondstoffen en halffabrikaten 15% consumptiegoederen food 11% bouwmaterialen 6% kapitaalgoederen 42% Bron: CBS; raming en bewerking EIM. 4.6 Afzetkanalen Intermediaire functie steeds belangrijker De handelsmarge van de groothandel wordt voor bijna een kwart via export verkregen (zie tabel 13). Van de binnenlands gerealiseerde marge wordt ¾ door afzet van investeringsgoederen en door intermediaire transacties verkregen, ¼ wordt door de detailhandel opgebracht. De verdeling over de verschillende afzetcategorieën is - over de jaren heen - stabiel gebleken, ondanks dat exportmarkten gemiddeld harder groeiden dan binnenlandse markten. 26 EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid

27 tabel 13 verdeling van de afzet van de sector groothandel naar afnemerscategorieën, 1999 groothandel in: export consumptie investeringen intermediair totaal agrarische producten grondstoffen en halffabrikaten bouwmaterialen kapitaalgoederen consumptiegoederen food consumptiegoederen non-food groothandel totaal Bron: CBS; raming en bewerking EIM. 4.7 Export en import Export door groothandel ligt in 1999 boven de 110 miljard gulden De waarde van de groothandelsexport is in 1999 gestegen tot naar schatting miljard gulden. De exportomzet van bedrijven met 10 of meer werknemers - samen goed voor 76% van de sectoromzet - bedroeg in 1999 ongeveer 97 miljard gulden. Vervolgens is verondersteld dat het kleinbedrijf (minder dan 10 werkzame personen) ook exportomzet realiseert, zij het in relatief mindere mate dan middelgrote en grote bedrijven. Het groothandelsexportpakket steunt vooral op kapitaalgoederen, non-food consumptiegoederen en grondstoffen & halffabrikaten (zie figuur 8). Daarnaast was de groothandel in 1999 goed voor transito-export ten bedrage van miljard gulden. EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid 27

28 figuur 8 procentuele verdeling van de export in de groothandel per subsector, 1999 consumptiegoederen non-food 21% agrarische producten 14% consumptiegoederen food 12% grondstoffen en halffabrikaten 19% bouwmaterialen 3% kapitaalgoederen 31% Bron: CBS, raming en bewerking EIM. Import door groothandel stijgt tot meer dan 130 miljard gulden De waarde van de groothandelsimport is in 1999 gestegen tot naar schatting miljard gulden. De inkopen in het buitenland door bedrijven met 10 of meer werknemers - samen goed voor 76% van de sectoromzet - bedroeg in 1999 ongeveer 120 miljard gulden. Ten slotte is verondersteld dat het kleinbedrijf (minder dan 10 werkzame personen) ook importeert, zij het in relatief mindere mate dan middelgrote en grote bedrijven. Daarnaast was de groothandel in 1999 goed voor transito-import ten bedrage van circa 25 miljard gulden. Het importpakket bestaat overwegend uit kapitaalgoederen, non-food consumptiegoederen en grondstoffen. 4.8 Investeringen Stabiele investeringen De omvang van de investeringssom is een graadmeter voor het vertrouwen van het bedrijfsleven in de economie. De totale investeringssom in de groothandel bedroeg in de jaren 1999 en 2000 naar schatting respectievelijk 20,7 en 22,2 miljard gulden (zie tabel 3). 28 EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid

29 Het gros van de groothandelsinvesteringen - tegen de 40% - wordt besteed aan 'grond en gebouwen' voor huisvesting van opslag, overslag en diensten. De tweede belangrijke investeringscategorie is in vrijwel alle subsectoren transport, met een aandeel van rond 25%. Intern transport scoort daarbij vooral hoog in de foodsector. Investeringsbereidheid neemt toe Ondanks het stabiele beeld van de investeringssom, is het percentage investerende bedrijven gestegen. In 1993 werd door 59% van de groothandelsondernemingen geïnvesteerd; in de jaren is dat percentage toegenomen tot circa 62; in 1999 bedroeg het echter 59% 1 Ingrijpende veranderingen in de logistieke en communicatie-infrastructuren en de inspanningen om het millenniumprobleem voor te zijn, hebben in belangrijke mate aan de groei van investeringen bijgedragen. 4.9 Kosten en prestaties Bedrijfsresultaat loopt iets terug t.o.v Over de gehele groothandel bezien, is het bedrijfsresultaat in 1999 ten opzichte van 1998 iets teruggelopen, en wel van 4,5% 2 tot 4,3% (zie tabel 14). De loonkosten voor eigen en ingeleend personeel bedroegen 7,0% van de omzet, dat wil zeggen 42% van de exploitatiekosten (zie tabel 15). In de verschillende subsectoren varieert de post loonkosten van ruim 4 (agrarische producten) tot rond 9% (kapitaalgoederen) van de omzet. Het bedrijfsresultaat, gemeten in procenten van de omzet, valt in de subsectoren agrarische producten en levende dieren en consumptiegoederen food naar verhouding tegen. De zeer geringe omzetstijging respectievelijk omzetdaling in 1999 bij beide subsectoren (zie tabel 11) zijn daar voornamelijk debet aan. Loonkosten stijgen Het aandeel van personeelskosten stijgt relatief. In 1999 bedroegen ze 42% van de exploitatiekosten, terwijl dat percentage in voorafgaande jaren overwegend minder dan 40 bedroeg. 1 2 Bron: ERBO Brancheboek 1999, januari CBS, Kerncijfers Groothandel 2000, EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid 29

30 tabel 14 resultatenrekening groothandel totaal en per subsector, 1999 totale agrarische grondstoffen en bouw- kapitaal- consumptie- consumptiegoederen omschrijving groothandel producten halffabrikaten materialen goederen goederen food non-food netto-omzet 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 inkoopwaarde 79,3 86,7 80,9 77,9 72,8 87,8 77,6 brutowinst 20,7 13,3 19,1 22,1 27,2 12,2 22,4 exploitatiekosten 16,6 11,0 14,4 18,1 22,3 9,5 18,0 bedrijfsresultaat 4,1 2,3 4,7 3,9 4,8 2,7 4,4 overige baten en lasten (saldo) 0,2 0,1 0,2 0,3 0,1 0,0 0,5 resultaat voor belastingen 4,3 2,4 4,9 4,2 4,9 2,7 5,0 Bron: CBS. tabel 15 samenstelling exploitatiekosten (incl. afschrijvingen) groothandel totaal en per subsector, 1999 (in %) totale omschrijving groothandel agrarische producten grondstoffen en halffabrikaten bouwmaterialen kapitaalgoederen consumptiegoederen food personeelskosten 42,0 39,0 43,9 48,4 40,9 46,0 overige kosten 52,8 51,5 45,9 42,4 60,6 42,4 (netto) betaalde rente -1,0 3,0 1,4 2,0-6,2 2,8 afschrijvingen 6,2 6,5 8,8 7,1 4,7 8,9 totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Bron: CBS; raming en bewerking EIM. 30 EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid

31 Brutowinstprestaties in subsectoren hebben kleine bandbreedte Tussen de subsectoren bestaan er aanmerkelijke verschillen in de samenstelling van de exploitatiekosten. Deze zijn vooral toe te schrijven aan de verschillen in voorraadniveau, dienstenintensiteit en de distributiestructuur waarin men opereert. Wat omzetprestaties en - vooral - brutowinstbijdragen betreft, blijkt grotere eenvormigheid. In tabel 16 staan de omzetprestaties en winstprestaties voor de verschillende subsectoren vermeld. Vergeleken met de aanzienlijke verschillen in handelsmarge tussen subsectoren (variërend van 13 tot 27%), liggen de brutowinstbedragen per arbeidsjaar redelijk dicht bij elkaar, te weten tussen circa en gulden. De groothandel in kapitaalgoederen springt eruit met een bedrag van meer dan 3 ton per mensjaar; de relatief hoge kosten maken een dergelijke handelsmarge echter ook nodig. tabel 16 financiële kengetallen in de groothandel totaal en per subsector, 1999 groothandel in: omzet per werkzame persoon (x mln. gld.) omzet per arbeidsjaar (x mln. gld.) brutowinst per werkzame persoon (x ƒ 1.000,-) brutowinst per arbeidsjaar (x ƒ 1.000,-) agrarische producten 1,4 1, grondstoffen en halffabrikaten 1,1 1, bouwmaterialen 0,8 0, kapitaalgoederen 1,1 1, consumptiegoederen food 1,4 1, consumptiegoederen non-food 0,9 0, groothandel totaal 1,1 1, Bron: CBS; raming en bewerking EIM Voorraadfunctie Omloopsnelheid van voorraad bedraagt 10 De waarde van de voorraden - exclusief motorvoertuigen - in de groothandel bedroeg in 1998 rond 35 miljard gulden (8% van de omzet). Gegeven de omzetstijgingen in 1999 en 2000 van in totaal ruim 11%, zal de waarde van de groothandelsvoorraad momenteel op een niveau van 39 miljard gulden liggen. De omloopsnelheid van de voorraad is - na het 'dal' in 1992 met een waarde van 8,8 - flink gestegen. Dit komt tot uitdrukking in de daling van de voorraadtermijn. In 1992 bedroeg deze nog 41 dagen, maar in 1999 was de om- EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid 31

32 loopsnelheid van de voorraad opgelopen tot 10, met een voorraadtermijn van 36 dagen. Deze ontwikkeling weerspiegelt het verloop van de conjunctuur. Waarschijnlijk is de verkorting van de voorraadtermijn nog groter wanneer wordt afgezien van de tegeneffecten van het steeds vaker hanteren van 'value added logistics' (VAL). Activiteiten zoals assemblage, veredeling en eenvoudige handelingen in het eindstadium van het productieproces van de toeleverancier winnen aan belang. Zij maken deel uit van de brede scala van mogelijke behandelingen die de groothandelsvoorraad kan ondergaan. Wanneer de groothandel meerdere activiteiten gaat verrichten, kan dit uiteraard reden zijn om de voorraad langer binnen het bedrijf te houden. Toenemend vermogensbeslag door voorraden gaat dan overwegend gepaard met handhaven of zelfs verbeteren van de brutohandelsmarge. De verschillende subsectoren lopen uiteen qua voorraadniveau en qua voorraadtermijn. Producten die snel bederven hebben doorgaans een korte voorraadtermijn. Zo blijven agrarische producten en consumptiegoederen food gemiddeld maximaal zo'n 5 weken in de groothandel. Aan de andere kant staan de groothandel in bouwmaterialen en de groothandel in consumptiegoederen non-food, waar producten pas na dagen uitgaan. Naar schatting de helft van de waarde van de voorraden zit bij de kapitaalgoederengroothandel Financiële structuur De financiële structuur van de groothandelssector wordt weergegeven door de financiële gegevens van bijna rechtspersonen in de groothandel, die samen goed zijn voor ruim driekwart van de sectoromzet (tabel 17). De rentabiliteit (nettoresultaat/eigen vermogen) is in 1998 sterk gestegen; de andere kengetallen laten geen wezenlijke veranderingen zien. 32 EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid

33 tabel 17 financiële structuur van de sector groothandel (rechtspersonen), 1990, omschrijving eenheid bestandsgegevens aantal ondernemingen x ,3 21,4 29,6 29,7 31,8 33,6 omzet mld. gld. 269,3 304,7 282,1 300,3 325,1 330,0 activa vaste activa mld. gld. 57,0 98,2 59,8 56,2 60,6 64,9 - (im)materiële mld. gld. 24,1 26,7 27,0 29,2 28,5 31,1 - financiële mld. gld. 32,9 71,6 32,8 27,0 32,1 33,5 vlottende activa mld. gld. 85,8 116,6 97,5 103,1 111,7 115,1 - vorderingen mld. gld. 48,4 69,4 52,4 55,9 64,1 65,7 - liquide middelen mld. gld. 12,2 17,7 17,2 19,2 17,5 19,0 passiva eigen vermogen mld. gld. 47,6 70,8 63,1 64,8 67,8 70,1 vreemd vermogen mld. gld. 95,3 144,0 94,3 94,4 107,1 108,8 - vreemd vermogen lang mld. gld. 30,7 53,6 25,4 22,1 28,4 25,9 - vreemd vermogen kort mld. gld. 64,6 90,5 68,9 72,3 78,7 82,9 kengetallen - rentabiliteit a % 14,3 13,9 12,7 12,8 14,3 19,1 - solvabiliteit b % 33,3 33,0 40,1 40,7 38,8 39,2 - current ratio c 1,33 1,29 1,42 1,43 1,42 1,39 - quick ratio d 0,94 0,96 1,01 1,04 1,04 1,02 - omloopsnelheid totaal vermogen e 1,88 1,42 1,79 1,89 1,86 1,84 - debiteurentermijn f dagen 39,0 44,9 42,6 43,0 41,8 41,5 a (Nettoresultaat/eigen vermogen) x 100%. b (Eigen vermogen/totaal vermogen) x 100%. c Vlottende activa/vreemd vermogen kort. d (Vlottende activa-/-voorraden) /vreemd vermogen kort. e Omzet/totaal vermogen. f (Debiteuren/omzet) x 365. Bron: CBS Concentratie en kolomverhoudingen Aantal overnames liep terug Het aantal transacties van bedrijven, gericht op acquisitie en samenwerking in de groothandel, was in 1999 circa 13% kleiner dan in Daarmee liep het aandeel van de groothandel in het totale aantal fusies, overnames en meerderheidsdeelnemingen in Nederland terug van ruim 8% van de transacties in 1998 tot minder dan 6% in Voor het totale bedrijfsleven was er sprake 1 Compendium Nederlands Bedrijfsleven EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid 33

34 van een forse stijging van het aantal transacties, en wel met 19% tot stuks. De grensoverschrijdende samenwerking in de groothandel vindt vooral richting buitenland plaats. Overnames door buitenlandse bedrijven van Nederlandse groothandelaren zijn betrekkelijk zeldzaam. De acquisities op mondiaal vlak gebeuren overwegend door de handelshuizen (conglomeraten) en technische handelsondernemingen. Op binnenlands en EU-terrein zijn vooral de foodgroothandel en de technische groothandel actief. Een blik op de aard en omvang van transacties in de groothandel toont onder meer het volgende. Veel overgenomen bedrijven zijn betrekkelijk overzienbaar van omvang. Daarmee in lijn is het gegeven dat overnames van ten opzichte van de overnemende partij kleinere bedrijven momenteel veruit favoriet zijn boven fusies, vrijere vormen van samenwerking en financiële participatie. Acquisities zijn sterk meelopend met de conjunctuurbeweging. Het aantal transacties was maximaal aan het begin van de jaren negentig, liep terug in 1993 en 1994 en trekt weer aan in de jaren nadien. De introductie van de euro lijkt de fusiekoorts ook aangewakkerd te hebben. Acquisities in de groothandel hebben uiteenlopende achtergronden: functies verbijzonderen intensiveren van lopende activiteiten internationalisering afzetkanalen toevoegen. Een belangrijke gemeenschappelijke achtergrond van verschillende varianten van ondernemingsconcentratie is het zoeken naar schaalvoordelen c.q. het elimineren van vermijdbare schaalnadelen. 34 EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid

35 5 Trends 5.1 Inleiding De gegevens in dit hoofdstuk zijn grotendeels gebaseerd op uitkomsten van het MKB-Beleidspanel van EIM. Ieder kwartaal voert EIM een telefonische enquête uit onder MKB-ondernemers in Nederland. Daarmee worden de relevantie van sociale en economische ontwikkelingen, de mate waarin de ondernemers de gevolgen daarvan ondervinden en de acties die zij naar aanleiding uiteindelijk in gang zetten, gepeild. Uit tien belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen die in de vorige editie van Ondernemen in de groothandel aan de orde zijn gesteld 1, worden er dit jaar drie geselecteerd en uitgediept. Deze zijn: groei van het internetgebruik toenemende krapte op de arbeidsmarkt de klant wordt steeds veeleisender. In paragraaf 5.2 wordt de stand van zaken in de groothandel op deze drie terreinen nagegaan. In paragraaf 5.3 komen andere maatgevende trends die in (delen van) de groothandel spelen, aan de orde. 5.2 Algemene trends in de groothandel Groei van het internetgebruik Beschrijving In het predigitale tijdperk (i-economie) zetten fabrikanten de toon. De groothandel zorgde voor een efficiënte distributie naar de detailhandel, industrie en andere sectoren. De detailhandel bracht op zijn beurt de producten aan de man door een optimale marketingmix. De concurrentie tussen fabrikanten speelde zich af in de winkel. De consument koos uit het zichtbare aanbod op basis van aanvullende informatie van de detaillist, die hiervoor zwaar leunde op de fabrikant en zijn marketinginspanning. In het digitale tijdperk (e-economie) is hieraan een omgekeerde beweging toegevoegd. Door de massa internetaansluitingen is de consument als eerste aan zet. De consument heeft nu macht door de gratis verkregen kennis via het net en plaatst zijn bestelling bij de beste webwinkel die de bestelling weer doorsluist aan de fabrikant. De fabrikant schakelt een logistiek agent in voor de distributie. Hoever de macht van de consument in deze al gaat, wordt geïllustreerd door een inkoopcombinatie van consumenten, 1 EIM, Sectorscoop Ondernemen in de Groothandel 2000, EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid 35

36 waarbij geldt: hoe meer belangstellenden, hoe lager de prijs. Letsbuyit is geen business-to-consumer (B2C) meer, maar consumer-to-business (C2B). Het mag duidelijk zijn dat de zojuist beschreven ketenomkering en machtsverschuiving gevolgen hebben voor de interne en externe bedrijfsprocessen bij alle betrokkenen: fabrikant, toeleverancier, groothandel, handelsagent, distributeur en detailhandel. Ondernemers zullen bijvoorbeeld thuis moeten raken in een omgeving die gekenmerkt wordt door: Desintegratie van de bedrijfskolom als gevolg van lagere interactiekosten. Druk op marges en verkoopprijzen, vanwege toenemende doorzichtigheid van het (Europese) aanbod. Belang van intellectueel eigendom gaat zwaarder wegen dan belang van kapitaal. Toenemende meeropbrengst bij grotere schaal van (virtueel dan wel reëel) opereren. Opkomst van tijdelijke netwerken in plaats van formele structuren, dwars door traditionele ketens heen. Snelle marktpenetratie en kortere levenscycli van producten en diensten. Groothandel Medio 2000 heeft 85% van de MKB-panelleden een internetaansluiting en 51% (60% van die 85%) tevens een eigen website. De penetratie van internet is groot. Vergeleken met eerdere CBS-cijfers 1, die betrekking hadden op de situatie eind 1998 (50% van de groothandel had internet) en de toentertijd uitgesproken verwachting voor eind 2000 (65%), scoort het panel hoog (zie tabel 18). Een vergelijkbare situatie is er wat e-commerce betreft. De bevindingen inzake de groothandel van het CBS (peiling in 1998), van Twijnstra Gudde 2 (peiling in 1999) en van Cap Gemini Ernst & Young 3 (peiling in 2000) zijn de volgende. Naar verwachting zal eind 2000 bijna 20% van de bedrijven met 5 of meer werkzame personen, elektronische orders/opdrachten krijgen (CBS). Eind 1999 doet een derde van de middelgrote en grote groothandelsbedrijven aan enige vorm van e-commerce in brede zin (Twijnstra Gudde). Kostenreductie door snellere transacties en verbeterde klantenservice zijn de belangrijkste gerealiseerde doelstellingen. Midden 2000 doet bijna 25% van de groothandelssector aan enige vorm van e-commerce in brede zin (Cap Gemini Ernst&Young). Het EIM-beleidspanel laat zien dat er behalve van de obligate etalagefunctie ook sprake is van relatief veel daadwerkelijke elektronische verkooptransacties, al dan niet vergezeld van on line betalingen CBS-Webmagazine, november E-commerce bij de groothandel, januari E-commerce en de Groothandel, oktober EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid

37 tabel 18 internetgebruik in het MKB ambacht industrie groothandel detailhandel diensten bouw totaal beschikt over internetaansluiting w.v. bedrijven met een eigen website gebruik internet (in procenten van bedrijven met internet): verstrekken info producten/diensten daadwerkelijke verkoop producten/diensten daadwerkelijke aankoop producten/diensten online verrichten van betalingen online ontvangen van betalingen zoeken en ontvangen info interne communicatie elektronisch bankieren privé-gebruik nauwelijks gebruik van internet Bron: MKB-Beleidspanel, EIM, Het totale beeld sluit aan bij het al jarenlang vaste gegeven dat de groothandel in de voorhoede loopt bij automatisering en daarop gebaseerde informatisering. Gevraagd naar redenen waarom men internet niet gebruikt voor daadwerkelijke verkoop van goederen of diensten, antwoordden veel ondernemers dat de benodigde kennis ontbrak (zie tabel 19). Deze belemmering lijkt op voorhand oplosbaar, omdat het geen principieel nee betreft. In andere sectoren overheerst juist het argument dat de desbetreffende producten niet geschikt zijn voor e-commerce. Deze laatste opvatting vindt in de groothandel vrijwel geen aanhang. Zowel in de distribuerende groothandel (consumentengoederen in food en non-food) als in de toeleverende segmenten (investeringsgoederen, grondstoffen en halffabrikaten en bouwmaterialen) zijn e-commercetoepassingen immers zinvol. EIM Onderzoek voor Bedrijf & Beleid 37