Sectorscoop Ondernemen in de Groothandel 2000

Transcriptie

1 Sectorscoop Ondernemen in de Groothandel 2000 G. de Jong drs. J.P.J. de Jong J. M. van der Zwan Zoetermeer, december 1999

2 ISBN: Prijs: ƒ 75,- Bestelnummer: A9912 EIM is een onderzoeksbureau met 170 professionals. EIM verschaft beleidsgerichte en praktijkgerichte informatie van sociaal-economische aard voor en over alle sectoren van het bedrijfsleven en voor beleidsinstanties. EIM is gevestigd in Zoetermeer. Behalve op Nederland richt EIM zich ook op de Europese economie en op andere continenten. Voor meer informatie over EIM en wat EIM voor u kan betekenen, kunt u contact met ons opnemen. Adres: Italiëlaan 33 Postadres: Postbus AA Zoetermeer telefoon: telefax: Website: De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldiging en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van EIM. EIM aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with EIM. Quoting of numbers and/or texts as an explanation or support in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of EIM. EIM does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.

3 Inhoud 1 Inleiding Kenschets van de groothandel Kenmerken van de groothandel Classificatie van de groothandel Belang van de groothandel binnen de economie Belang van de groothandel binnen de Nederlandse economie De groothandel in internationaal perspectief Structuur van de groothandel en subsectoren in Kerngegevens van de sector Ondernemingen Werkgelegenheid Omzet Brutowinst en netto-bedrijfsresultaten Afzetkanalen Export en import Investeringen Kosten en prestaties Voorraadfunctie Financiële structuur Ondernemingsconcentratie en kolomverhoudingen Trends en prognoses voor 1999 en Algemene trends Inleiding Overzicht van tien trends De klant wordt steeds veeleisender De opkomst van Internet en electronic commerce Krapte op de arbeidsmarkt Veranderingen in het stelsel van sociale zekerheid Afname van de bereikbaarheid De komst van de euro De opkomst van certificering en kwaliteitskeurmerken Veranderende marktverhoudingen door fusies en overnames Administratieve lasten De crises in Azië, Oost-Europa en Zuid-Amerika Trends in de groothandel Prognoses Perspectieven van subsectoren: na terugval in 1999 komt herstel in

4 Bijlagen I Statistische afbakening van de groothandel en de subsectoren II Begrippenlijst

5 Ondernemen in de Groothandel 2000 Voorwoord Ondernemen in de Groothandel is een activiteit die voor Nederland als handelsnatie niet weg te denken was, maar ook niet meer weg te denken is. Een bedrijfstak die zonder al te veel ophef een belangrijke functie vervult in de Nederlandse economie. Spoedig opererend in één grote markt waar één munt zal gelden: de euro. Het is daarom van belang dat aandacht wordt gegeven aan de Nederlandse groothandel in vergelijking met de groothandels in de Europese Unie om zo te komen tot een benchmark. De Nederlandse groothandel is steeds bezig de functie te vernieuwen onder invloed van een aantal factoren, te weten: globalisering, dynamisering en differentiatie van het consumentengedrag en de technologische ontwikkeling. Deze laatste ontwikkeling leidt tot nieuwe producten; markten zijn door toepassing van informatietechnologie mondialer geworden. De nieuwe technologie heeft in de groothandel geleid tot productinnovatie en functie-innovatie. De functie-innovatie is voor de bedrijfstak van grote strategische waarde: de noodzakelijke functiewijziging heeft van de groothandel in de voorbije jaren veel investeringen gevergd met de uiteindelijke bedoeling zijn toegevoegde waarde te bevestigen en te versterken binnen de supply chain. De groothandel heeft geleerd zich als een effectieve partner op te stellen van de andere partijen in de keten en is vormen van samenwerking aangegaan om zo de spin in het web te blijven die de groothandel van nature moet zijn. Onderzoek zoals gedaan door EIM om trends te signaleren, bijvoorbeeld aan afnemerszijde en bij toeleveranciers, is van groot belang geweest voor het zich bezinnen op de eigen functie. Wij menen dat de reeks publicaties Ondernemen in de Groothandel heeft bijgedragen aan de voorspoedige ontwikkeling van de groothandel in Nederland. P. Slagmulder voorzitter Nederlands Verbond van de Groothandel december

6

7 Ondernemen in de Groothandel Inleiding De sectorale rapportage Ondernemen in de Groothandel 2000 schetst een actueel beeld van de groothandel in Nederland. Natuurlijk is het niet mogelijk om in één rapport alle facetten van de groothandel te belichten. De sectorale rapportage spitst zich dan ook toe op een aantal centrale onderwerpen. Dit rapport bouwt onder meer voort op de informatie die eerder is gepubliceerd in de EIM publicaties Kleinschalig Ondernemen 1999 en Ondernemen in 2000, en geeft daar voor de groothandel een sectorale verdieping aan. In de publicatie Kleinschalig Ondernemen 1999 wordt een beeld gegeven van de economische ontwikkeling in het particuliere bedrijfsleven, verdeeld naar grootteklasse, tegen de achtergrond van de macro-economische ontwikkeling die het Centraal Planbureau heeft gepubliceerd in het Centraal Economisch Plan De relatie tussen de diverse publicaties is in figuur 1 weergegeven (voor 1999). Leeswijzer Door de groothandel kunnen verschillende functies, voor uiteenlopende partijen in binnen- en buitenland worden vervuld. Hoofdstuk 2 gaat in op de verscheidenheid in bedrijfstypen en geeft de hoofdkenmerken van de sector weer. In hoofdstuk 3 komt de plaats van de groothandel in de nationale economie aan bod. In datzelfde hoofdstuk wordt de Nederlandse groothandel op hoofdpunten ook vergeleken met die van andere landen van de Europese Unie In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de structuur van de groothandel. Geschetst wordt wat de bijdrage is van de sector als geheel en van de verschillende subsectoren, in termen van werkgelegenheid, afzet, kosten en andere indicatoren van de structuur en prestaties van de sector. Vervolgens wordt in hoofdstuk 5 een schets gegeven van het oordeel van de groothandel en andere sectoren van de economie over een tiental actuele trends. Daarna komen de ontwikkelingen en vooruitzichten in 1999 en 2000 in (subsectoren van) de groothandel ter sprake. De bijlagen bevatten een verdeling van de groothandel in vijf subsectoren (bijlage I) en definities van gehanteerde begrippen (bijlage II). 7

8 Inleiding figuur 1 publicatieschema ramingen MKB-niveau voorjaarsramingen MKB-niveau najaarsramingen MKB-niveau nieuwjaarsramingen Kleinschalig Ondernemen 1999 Ondernemen in 2000 Nieuwe inzichten voor 2000 Sectorscopen sectorniveau najaarsramingen industrie detailhandel groothandel diensten ambachten 8

9 Ondernemen in de Groothandel Kenschets van de groothandel 2.1 Kenmerken van de groothandel Definitie sector groothandel Tot de sector groothandel worden ondernemingen gerekend die voor eigen rekening en risico goederen verhandelen die buiten de eigen onderneming zijn vervaardigd, en die aan bedrijfsmatige afnemers (niet-eindverbruikers) worden afgeleverd. Functies van de groothandel De hoofdfunctie van de groothandel is het voortstuwen van goederenstromen. Voorwaarden waaronder toeleveranciers kunnen en willen verkopen, worden door de groothandel getransformeerd tot voorwaarden waaronder afnemers kunnen en willen kopen. De groothandel biedt voor het vervullen van deze functie niet alleen een assortiment goederen aan, maar ook een pakket van materiële en immateriële bijbehorende diensten, zoals logistieke diensten, financiering, scholing en pre- en after-sales services. Marktpartijen van de groothandel De plaats die de groothandel in het handels- en distributietraject inneemt en de daarmee samenhangende soorten leveranciers en afnemers zijn afhankelijk van de soorten producten waarin gehandeld wordt. Zo vormt de grondstoffengroothandel een schakel tussen oerproducenten en de verwerkende industrie. De consumptiegoederengroothandel daarentegen koopt in binnen- of buitenland bij de verwerkende industrie en/of bij de oerproducent (landbouwproducten) en verkoopt aan de detailhandel en aan grootverbruikers (horeca, ziekenhuizen, kantoren e.d.). De groothandel in kapitaalgoederen wordt beleverd door (binnen- en buitenlandse) fabrikanten en importeurs en zet af aan alle bedrijfssectoren, van oerproducenten (landbouw) en verwerkende industrie tot aan de dienstensector (bijvoorbeeld kantoormachines aan de zakelijke dienstverlening). Typen groothandelsbedrijven Afhankelijk van de plaats waar de groothandel in- dan wel verkoopt en de specifieke product- en marktkennis die daarvoor nodig is, kunnen verschillende typen groothandelsbedrijven worden onderscheiden. 9

10 Kenschets van de groothandel De importeur houdt zich voornamelijk bezig met de inkoop van goederen in het buitenland en de afzet daarvan op de Nederlandse markt, hetzij rechtstreeks aan de bedrijfsmatige eindafnemer, hetzij via binnenlandse handelsschakels. Exporteurs zijn groothandelsbedrijven die gespecialiseerd zijn in het verkopen van producten aan afnemers in het buitenland. Im- & exportbedrijven zijn zowel wat de inkoop als de verkoop van goederen betreft voor een belangrijk deel actief op buitenlandse markten. Als het de uitvoer van importgoederen betreft, dan is er sprake van wederexport. Handelshuizen zijn handelsorganisaties die veelal uiteenlopende assortimentsgroepen voeren en die sterk gericht zijn op de internationale handel, al dan niet via Nederland. Het dienstenpakket is veelal sterk gediversificeerd. Grote handelshuizen hebben vestigingen over de gehele wereld. De binnenlandse groothandel richt zich zowel wat de inkoop als de verkoop betreft voornamelijk op binnenlandse leveranciers (importeurs/fabrikanten) en afnemers. De grossier is eveneens sterk op de binnenlandse in- en verkoopmarkt georiënteerd, maar levert vooral aan detailhandel en grootverbruikers. In- en verkoopkantoren van buitenlandse productieondernemingen worden statistisch tot de sector groothandel gerekend omdat ze voor een belangrijk deel dezelfde functies vervullen als de Nederlandse groothandel en als zodanig ook als directe concurrenten worden gezien. 2.2 Classificatie van de groothandel De rol van de groothandel De groothandel vervult als verkoper een intermediaire functie als (inter)nationale toeleverancier van de industrie en de bouw. Naar de detailhandel toe en voor commerciële dienstverleners, is de groothandel de schakel die gerede goederen en bijbehorende diensten levert. Aan de inkoopkant heeft de internationaal werkende groothandel, in zijn hoedanigheid van importeur, een extra functie: die van aanbrenger van nieuwe technologie via kapitaalgoederen. Daarmee ondersteunt de groothandel de innovatie van productie en dienstverlening door Nederland. 10

11 Kenschets van de groothandel Subsectoren in de groothandel Op basis van productverwantschap en de daaruit voortvloeiende verschillen in functies en functievervullende activiteiten, zijn binnen de sector groothandel vijf subsectoren onderscheiden. Deze zijn de groothandel in: 1. grondstoffen en halffabrikaten (SBI 512, 5151, 5152, 5155, 5156, 5157) 2. bouwmaterialen (SBI 5153, 5154) 3. kapitaalgoederen (SBI 501, 516, , , , , ) 4. consumptiegoederen food (SBI 513) 5. consumptiegoederen non-food (SBI 514, , 5172). In het hoofdstuk over de vergelijking met andere sectoren van de economie is de groep handelsbemiddeling (SBI 511) bij de groothandel inbegrepen. Rond bedrijven, met een gekapitaliseerde jaaromzet van in totaal circa 10 miljard gulden, zijn met handelsbemiddeling als hoofdactiviteit actief. 11

12

13 Ondernemen in de Groothandel 2000 tabel 1 intersectorale vergelijking Belang van de groothandel binnen de economie 3.1 Belang van de groothandel binnen de Nederlandse economie Groothandel: hoge arbeidsproductiviteit Het particuliere bedrijfsleven is onderverdeeld in vijf sectoren, waarvan de groothandel er een is. In tabel 1 is de positie van de groothandel weergegeven ten opzichte van de industrie, de bouwnijverheid, de detailhandel en de commerciële dienstverlening. Voor het jaar 1998 wordt tussen de sectoren een vergelijking gemaakt van: het aantal ondernemingen, het arbeidsvolume, de omzet, de brutowinst, de bruto toegevoegde waarde en de arbeidsproductiviteit. arbeids- bruto arbeidsvolume in toegevoegde productiviteit ondernemingen arbeidsjaren omzet brutowinst waarde per arbeidsjaar x x x mld. gld. x mld. gld. x mld. gld. x gld. particulier bedrijfsleven 492, waaronder: groothandel 56, ,6 103,9 59,1 139 detailhandel 88, ,4 43,7 29,3 63 industrie 45, ,5 385,0 119,0 139 bouwnijverheid 57, ,2 109,0 37,6 90 commerciële diensten 243, ,4 318,3 188,0 103 Bron: CBS, EIM. Bijna de helft van alle ondernemingen uit het particuliere bedrijfsleven behoort tot de commerciële dienstverlening. De groothandel komt met ruim 11% van het totaal aantal ondernemingen op de vierde plaats. Vooral de commerciële dienstverlening groeit de laatste jaren zeer snel. De ondernemingen in de groothandel zijn gemeten in arbeid relatief kleinschalig. Zo is het aantal arbeidsjaren per onderneming bijna 8, waarbij het aantal werkzame personen ruim 7 bedraagt. In totaal was de groothandelssector in 1988 goed voor arbeidsjaren. De arbeidsproductiviteit, zijnde de brutowinst per arbeidsjaar, is in de groothandel relatief groot, te weten gulden. 13

14 Belang van de groothandel binnen de economie De kleinschaligheid van de groothandel blijkt ook uit de onderverdeling naar grootteklasse werkzame personen. tabel 2 aantal ondernemingen en omzet in de groothandel, verdeeld naar grootteklasse (1998) grootteklasse (werkzame personen) % ondernemingen % omzet kleinbedrijf (<10) 85,9 23,2 middenbedrijf (10 t/m 99) 13,4 45,5 grootbedrijf (100+) 0,7 31,3 totaal In figuur 2 is de relatieve positie van de groothandel binnen het totaal van het particuliere bedrijfsleven samenvattend weergegeven. figuur 2 aandeel van de groothandel in het totale particuliere bedrijfsleven in 1998 (in %)Bron: CBS, EIM. ondernemingen 11 totaal arbeidsvolume 10 omzet 30 export 9 bruto toegevoegde waarde % totale particuliere bedrijfsleven Tabel 3 illustreert het aandeel van de groothandel in de investeringen door het Nederlandse bedrijfsleven in de jaren Dat aandeel is inmiddels gestegen tot circa 20%. 14

15 Belang van de groothandel binnen de economie tabel 3 investeringen in de groothandel en enkele andere sectoren, sector in miljoenen guldens groothandel detailhandel industrie commerciële dienstverlening totaal particulier bedrijfsleven* * Totaal particulier bedrijfsleven is exclusief bouwnijverheid. Bron: CBS; raming en bewerking EIM. Groothandel: een grote en intensieve investeerder De investeringen zijn in vrijwel alle sectoren van het bedrijfsleven van 1997 op 1998 sterk gestegen en in 1999 vrijwel op dat peil gebleven. Zo ook in de groothandel. Deze sector investeert voor zo n 16 miljard gulden op jaarbasis. Wanneer dit bedrag afgezet wordt tegen de werkgelegenheid en de bruto toegevoegde waarde, dan blijkt de investeringsdrang groot te zijn. De snelle informatisering, internationalisering van handelsactiviteiten, complexere logistieke systemen en last but not least voorbereidingen op de euro en het millenniumprobleem, zullen daaraan hebben bijgedragen. Een kleine vergelijking van vier sectoren benadrukt de intensiteit van investeren in de groothandel. De investeringen per arbeidsjaar illustreren de veranderingen van de arbeid in de verschillende sectoren, qua fysieke productiemiddelen en informatie-infrastructuur. De investeringen als % van de bruto toegevoegde waarde illustreren de marktdynamiek in de sectoren. investeringen per arbeidsjaar groothandel ƒ industrie ƒ commerciële-dienstensector ƒ detailhandel ƒ investeringen/bruto toegevoegde waarde (in %) detailhandel 29% groothandel 28% commerciële-dienstensector 24% industrie 18% 15

16 Belang van de groothandel binnen de economie Prognoses voor de groothandel voor de jaren 1999 en 2000 De verwachte ontwikkeling van de handelsmarge ( afzet ), de werkgelegenheid en de nettowinst is in tabellen 4 tot en met 7 aangegeven. Daarbij is binnen de groothandel onderscheid gemaakt tussen het midden- en kleinbedrijf (MKB) en het grootbedrijf (GB). In 1999 en 2000 stijgt de afzet (in de handel gelijk aan de handelsmarge) met rond 4% per jaar, hetgeen duidelijk meer is dan de stijging van 3,25% bij het totale particuliere bedrijfsleven. Binnen de groothandel scoort het MKB hoger dan het grootbedrijf. tabel 4 prognoses van de afzet van de groothandel en andere sectoren van het particuliere bedrijfsleven (mutatie in procenten t.o.v. voorgaand jaar) MKB GB totaal MKB GB totaal particulier bedrijfsleven 3,6 2,9 3,2 3,1 3,6 3,4 waaronder: groothandel ,1 3,9 4 detailhandel 3 3,5 3,2 3 3,9 3,4 industrie 1,5 0, ,8 3,7 bouwnijverheid 5,1 6 5,4 1,8 2,6 2,1 commerciële diensten ,75 3,75 3,75 Bron: CPB, bewerking door EIM. Uit tabel 5 komt naar voren dat de groothandel in 1999 een aanzienlijke bijdrage aan de werkgelegenheid zal leveren. Het grootbedrijf zal binnen de groothandel wat minder groei realiseren dan het MKB. tabel 5 prognoses van de werkgelegenheid in arbeidsjaren in de groothandel en andere sectoren van het particuliere bedrijfsleven (mutatie in procenten t.o.v. voorgaand jaar) MKB GB totaal MKB GB totaal particulier bedrijfsleven 2,8 2 2,4 2,3 1,7 2 waaronder: groothandel 3,9 3,7 3,9 3,4 3,2 3,3 detailhandel 2,6 3,4 2,9 1,9 2,4 2,1 industrie 1 0,2 0,6 2 2,7 2,4 bouwnijverheid 2,6 2,9 2,7 0,6 1 0,7 commerciële diensten 3,75 2, ,25 2 Bron: CPB, bewerking door EIM. 16

17 Belang van de groothandel binnen de economie Een identiek beeld geeft tabel 6, waarin de werkgelegenheid in werkzame personen is gemeten. tabel 6 prognoses van de groei van het aantal werkzame personen (x 1.000) in de groothandel en andere sectoren van het particuliere bedrijfsleven (t.o.v. voorgaand jaar) MKB GB totaal MKB GB totaal particulier bedrijfsleven 59,9 35,6 95, ,7 82,7 waaronder: groothandel 11,8 4,1 15,9 10,5 3,7 14,2 detailhandel 8,2 5,4 13,6 5,9 3,9 9,8 industrie 4 0,9 4,9 7,8 12,6 20,4 bouwnijverheid 8,1 3,1 11,2 2 1,1 3,1 commerciële diensten 27,8 22,1 49,9 24,8 10,4 35,2 Bron: CPB, bewerking door EIM. In tabel 7 staan de prognoses ten aanzien van de winstgroei. De sectoren industrie en groothandel zullen met een daling van de winst te maken krijgen, zij het bij de groothandel alleen in 1999 en bij de industrie in beide jaren. De detailhandel verkeert in een middenpositie; voor de bouwnijverheid en de commerciële dienstverlening zijn de winstverwachtingen naar verhouding rooskleurig. tabel 7 prognoses van de winst in de groothandel en andere sectoren van het particuliere bedrijfsleven (mutatie in procenten t.o.v. voorgaand jaar) MKB GB totaal MKB GB totaal particulier bedrijfsleven 5,4 3,9 4,7 3,9 0,8 2,3 waaronder: groothandel , detailhandel 6 6,5 6,1 4,3 6,5 4,9 industrie 1,8 6,9 2,9 3,8 4,7 1 bouwnijverheid 11,3 14, ,3 4,3 commerciële diensten ,5 4,7 3,5 4 Bron: CPB, bewerking door EIM. 17

18 Belang van de groothandel binnen de economie 3.2 De groothandel in internationaal perspectief Met een Europees gezien bescheiden aantal groothandelsbedrijven, scoort Nederland naar verhouding goed. Op het gebied van groothandelsexport is Nederlands zelfs de nummer 3 van Europa. tabel 8 % aandeel van de Nederlandse groothandel in Europa (EU- 15=100) aantal bruto aantal werkzame toegevoegde land ondernemingen personen omzet waarde export Nederland 4,5 6,5 7,1 6,2 10,8 België 5,9 4,6 4,6 3,6 7,6 Denemarken 2,1 2,4 2,5 2,5 6,7 Duitsland 18,8 22,3 27,6 34,5 31,3 Frankrijk 9,1 13,9 15,7 13,6 5,0 Groot-Brittannië 12,1 14,2 13,0 12,1 13,6 Bron: European Observatory for SMEs, Fifth Annual Report (ENSR, 1997). Het aandeel van het MKB volgens de Europese definitie (<250 werkzame personen in de onderneming) is in Nederland groot, ook wanneer vergeleken wordt met andere kleine landen. Het aandeel van het MKB in het aantal groothandelsondernemingen bedraagt in alle EUlanden vrijwel 100%. Het aantal groothandelsbedrijven met 250 of meer werkzame personen bedraagt in de EU rond stuks (minder dan 0,1%). Hun economische bijdrage is overigens naar verhouding groot. tabel 9 % aandeel van het MKB (<250 werkzame personen) in de groothandel in de EU aantal werkzame bruto toegevoegde land personen omzet waarde export Nederland België Denemarken Duitsland Frankrijk Groot-Brittannië EU Bron: European Observatory for SMEs, Fifth Annual Report (ENSR, 1997). 18

19 Ondernemen in de Groothandel Structuur van de groothandel en subsectoren in Kerngegevens van de sector De belangrijkste structuurgegevens over de groothandel en zijn subsectoren in 1998, staan in tabel 10. tabel 10 kerngegevens van de groothandel in 1998 bruto onder- arbeids- handels- waarvan toegevoegde arbeidsnemingen volume omzet marge export waarde productiviteit aantal aantal x ƒ mln. x ƒ mln. x ƒ mln. x ƒ mln. x ƒ grondstoffen en halffabrikaten bouwmaterialen kapitaalgoederen consumptiegoederen food consumptiegoederen non-food groothandel totaal MKB grootbedrijf Ondernemingen Grote in- en uitstroom met per saldo flinke groei Het aantal ondernemingen in de groothandel steeg in het jaar 1998 per saldo met ca. duizend. In 1998 waren er een kleine actieve bedrijven. Deze groei deed zich in elke grootteklasse voor. Het aandeel van het kleinbedrijf bleef traditioneel veruit dominant. Al jarenlang wordt de groothandel gekenmerkt door een grote bedrijfsdynamiek. Er vindt ten opzichte van andere sectoren een grote in- en uitstroom van ingeschreven bedrijven plaats. Ook is het aantal overnames in de groothandel beduidend hoger dan in andere sectoren. Dit komt onder andere doordat de groothandel als geen andere sector beïnvloed wordt door ontwikkelingen van aan de ene kant (internationale) handelspolitiek en aan de andere kant van logistieke en distributietechnische aard. Dit is er mede de oorzaak van dat er een constante herwaardering en innovatie plaatsvinden binnen de functies van de groothandel. 19

20 Structuur van de groothandel en subsectoren in 1998 figuur 3 aantal ondernemingen in de groothandel per subsector, 1998 grondstoffen en halffabrikaten bouwmaterialen kapitaalgoederen consumptiegoederen food consumptiegoederen non-food Bron: CBS; raming en bewerking EIM Werkgelegenheid Bescheiden groei van werkgelegenheid in 1998 De werkgelegenheid uitgedrukt in arbeidsjaren het arbeidsvolume nam in 1998 toe met 2,1% tot bijna (tabel 11). Het aantal werkzame personen steeg met een kleine Tegen de achtergrond van een nettogroei van het aantal ondernemingen met rond 2% liep de groei van de werkgelegenheid in de pas. Voor 1999 wordt eveneens een groei van het arbeidsvolume van rond 2% verwacht. tabel 11 ontwikkeling van de werkgelegenheid (aantal arbeidsjaren) in de groothandel per subsector, groothandel in: grondstoffen en halffabrikaten bouwmaterialen kapitaalgoederen consumptiegoederen food consumptiegoederen non-food groothandel totaal Bron: CBS; raming en bewerking EIM. Groei van werkgelegenheid in alle subsectoren De groei van het arbeidsvolume varieert in de subsectoren: In de non-food consumptiegoederen bedroeg de groei in 1998 en 1999 zo n 3-4%. 20

21 Structuur van de groothandel en subsectoren in 1998 In de food consumptiegoederen daalde de werkgelegenheid in 1998 met een fractie; in 1999 bedroeg de groei van het arbeidsvolume slechts iets meer dan 1%. In de overige subsectoren (kapitaalgoederen, bouwmaterialen, grondstoffen en halffabrikaten) groeide het arbeidsvolume overwegend met 2-3% per jaar. De groei van het aantal werkzame personen in 1998 met per saldo bijna arbeidsjaren, kwam voor de helft voor rekening van de kapitaalgoederengroothandel (de grootste subsector) en voor een kwart voor rekening van de non-food consumptiegoederengroothandel. In tegenstelling tot voorafgaande jaren wordt de groei van de werkgelegenheid in 1999 niet meer gedomineerd door de kapitaalgoederengroothandel, maar door die in consumptiegoederen. figuur 4 werkgelegenheid (aantal werkzame personen) in de groothandel per subsector, 1998 grondstoffen en halffabrikaten bouwmaterialen kapitaalgoederen consumptiegoederen food consumptiegoederen non-food Bron: CBS; raming en bewerking EIM. Aantal vacatures blijft toenemen De gunstige conjunctuur in de jaren ging gepaard met een betrekkelijk hoog niveau van vacatures. De grote vraag naar specifiek commercieel en technisch geschoold personeel door de verhoudingsgewijs kennisintensieve kapitaalgoederengroothandel is daar vermoedelijk sterk debet aan. Het aantal vacatures zoals dat per kwartaal gepeild wordt, lag eind 1993 op gemiddeld zo n stuks. Sindsdien steeg het vacatureniveau tot tegen eind 1996 en zelfs tot eind bleef het aantal vacatures zeer sterk doorgroeien tot gemiddeld In 1999 steeg het aantal vacatures wederom veel sterker dan de werkgelegenheid, en wel naar een niveau van

22 Structuur van de groothandel en subsectoren in 1998 Op de arbeidsmarkt concurreert de groothandel vooral met de detailhandel en de industrie. In de periode midden 1998 tot midden 1999 was het aantal vacatures in de handel (groot- en detailhandel) opgelopen met bijna 40% tot stuks. Per banen waren er toen in de handel 33 vacatures. De klaarblijkelijk sterke groei van de spanning op de arbeidsmarkt voor gekwalificeerd groothandelspersoneel is er vermoedelijk mede debet aan, dat de feitelijke groei van werkgelegenheid in de sector belemmerd wordt. figuur 5 ontwikkeling van het aantal vacatures in de groothandel, Bron: CBS, bewerking EIM Omzet Grote volumegroei De groothandelsomzet in 1998 bedroeg 464 miljard gulden 1. Daarmee groeide de omzetwaarde ten opzichte van 1997 met een kleine 5%. De omzetgroei bestaat vrijwel geheel uit volumegroei; de afzetprijzen zijn in 1998 niet noemenswaard gestegen. Op de buitenlandse markten was er meer groei dan op de binnenlandse. De groothandelsexport groeide in 1998 met naar schatting 5-6%, terwijl de importen zelfs met 6-7% toenamen. 1 Inclusief groothandel in motorvoertuigen. 22

23 Structuur van de groothandel en subsectoren in figuur 6 omzetontwikkeling in de groothandel, (1980=100) Bron: CBS; : raming EIM. Aandeel kapitaalgoederengroothandel stijgt Omdat de omzetgroei in de groothandel in alle subsectoren beduidend is, verandert de samenstelling van de sectoromzet slechts langzaam. De groei van het aandeel van de kapitaalgoederengroothandel is in 1998 gestopt. Momenteel bedraagt deze al meer dan een kwart, en inclusief motorvoertuigen zelfs een derde (zie figuur 9). figuur 7 17% 26% grondstoffen en halffabrikaten bouwmaterialen 18% 6% kapitaalgoederen consumptiegoederen food consumptiegoederen non-food 33% procentuele verdeling van de omzet in de groothandel per subsector, 1998 Bron: CBS; raming en bewerking EIM. Omzetgroei op alle fronten Het beeld per groothandelssubsector varieert weinig (zie tabel 12). Kapitaalgoederen en bouwmaterialen behaalden een meer dan gemiddelde groei van ruim 7 respectievelijk ruim 5%. In alle andere subsectoren beliep de groei in de orde van 3-4%. 23

24 Structuur van de groothandel en subsectoren in 1998 In alle groothandelsgeledingen was 1998 een redelijk jaar, met weliswaar minder groei dan in Dat jaar was echter een absoluut topjaar, dat moeilijk te overtreffen is. tabel 12 omzetgroei in procenten in de groothandel per subsector, 1998 groothandel in: omzetgroei in % grondstoffen en halffabrikaten 2,8 bouwmaterialen 5,3 kapitaalgoederen 7,3 consumptiegoederen food 2,7 consumptiegoederen non-food 4,3 groothandel totaal 4,6 omzet mld. gld. Bron: CBS; raming en bewerking EIM. 4.5 Brutowinst en netto-bedrijfsresultaten Gemiddelde marge bleef in 1997 vrijwel onveranderd De gemiddelde brutowinstmarge is in 1998 nauwelijks veranderd ten opzichte van het jaar daarvoor. tabel 13 ontwikkeling brutowinstmarge (in %) in de groothandel per subsector, 1998 groothandel in: 1998 grondstoffen en halffabrikaten 15,7 bouwmaterialen 21,3 kapitaalgoederen 28,4 consumptiegoederen food 13,4 consumptiegoederen non-food 27,5 groothandel totaal 21,8 Bron: CBS; raming en bewerking EIM. Sterke groei van bruto- en nettowinst In 1998 steeg het brutowinstbedrag in de groothandel met 5,8%, waarvan 5,1% door volumegroei van de afzet en 0,7% door prijseffecten. De nettowinst (vóór belasting) in de groothandel steeg in 1998 zelfs met iets meer dan 6%. De verdeling van de brutowinst over de verschillende subsectoren illustreert de dominante positie van de kapitaalgoederengroothandel en van de groothandel in non-food consumptiegoederen, met achtereenvolgens 42% en 22% van het sectortotaal (zie figuur 8). 24

25 Structuur van de groothandel en subsectoren in 1998 figuur 8 procentuele verdeling van de brutowinst in de groothandel per subsector, % 19% 11% 6% grondstoffen en halffabrikaten bouwmaterialen kapitaalgoederen consumptiegoederen food consumptiegoederen non-food 42% Bron: CBS; raming en bewerking EIM. 4.6 Afzetkanalen Belangrijke intermediaire functie. Bijna een kwart van de groothandelsafzet gaat via export naar het buitenland (zie tabel 14). De binnenlandse functie van de groothandel is in belangrijke mate intermediair; leveringen aan andere sectoren dan de detailhandel zijn goed voor ruim de helft van de sectorafzet. De detailhandel tekent voor een kleine 20% van de afzet. tabel 14 verdeling van de afzet van de sector groothandel naar afnemerscategorieën, 1998 groothandel in: export consumptie investeringen intermediair totaal grondstoffen en halffabrikaten 35,8 11,1 0,0 53,1 100,0 bouwmaterialen 11,0 16,3 0,0 72,7 100,0 kapitaalgoederen 17,1 8,9 54,2 19,7 100,0 consumptiegoederen food 24,7 32,0 0,0 43,3 100,0 consumptiegoederen non-food 22,7 40,4 0,0 36,9 100,0 groothandel totaal 22,3 19,3 22,9 35,4 100,0 Bron: CBS; raming en bewerking EIM. 4.7 Export en import Een derde van de afzet gaat naar het buitenland Rond 22% van de groothandelsafzet ging in 1997 richting buitenland via export. Tegen de achtergrond van een groei van de waarde van de export voor de totale economie van ruim 5,5% in 1998, mag voor de groothandel in dat jaar een navenante groei geraamd worden. De groothandelsexport bedroeg in 1997 ca. 90 miljard gulden, terwijl deze voor 1998 op 95 miljard gulden wordt geraamd. Daarmee 25

26 Structuur van de groothandel en subsectoren in 1998 neemt de groothandel bijna een kwart van de waarde van de nationale goederenexport voor zijn rekening. Daarnaast gelden voor transitohandel bedragen van rond 28 miljard gulden, respectievelijk 30 miljard gulden in 1997 en Drie pijlers van groothandelsexport Het exportpakket van de Nederlandse groothandel (zie figuur 9) wordt gedomineerd door kapitaalgoederen agrarische producten versproducten in de food figuur 9 procentuele verdeling van de export in de groothandel per subsector, % 22% 30% 3% grondstoffen en halffabrikaten bouwmaterialen kapitaalgoederen consumptiegoederen food consumptiegoederen non-food 33% Bron: CBS; raming en bewerking EIM. Import groeide nog sterker dan export Nederlandse groothandelsbedrijven importeerden in 1995 voor een waarde van 94 miljard gulden, waarvan 13 miljard aan transitoimport. Voor 1997 en 1998 schatten wij bedragen van 119 (waarvan 23 transito-import), respectievelijk 127 miljard gulden (waarvan 25 transito-inkoop). In de totale inkoopwaarde vormt import een omvangrijke post: circa 35% van de totale groothandelsinkoop komt uit het buitenland. Het aandeel van de groothandelssector in de totale Nederlandse goederenimport beloopt rond 35%. Binnen de totale groothandelsimport neemt de kapitaalgoederengroothandel ruim dertig procent voor zijn rekening. Ook de groothandel in non-food consumptiegoederen en de grondstoffengroothandel leggen beslag op een behoorlijk deel van de totale import. De groothandel in agrarische producten en die in bouwmaterialen zijn daarentegen kwantitatief minder relevant. Het grote aandeel van de 26

27 Structuur van de groothandel en subsectoren in 1998 kapitaalgoederengroothandel illustreert de belangrijke intermediaire functie richting industrie. Export- en importquotes variëren per subsector Export is van bovengemiddeld belang in de groothandel in grondstoffen en halffabrikaten en die in consumptiegoederen. Deze sectoren behalen rond 30% van hun netto-omzet uit export. Figuur 10 geeft het aandeel van de exportafzet per subsector weer. De betekenis van import is ook niet voor alle sectoren conform het totaalbeeld. De groothandel in consumptiegoederen non-food vertoont een forse importquote van 40-55%. Daarnaast zijn de importen door de groothandel in grondstoffen en die in kapitaalgoederen met een derde tot de helft van hun inkopen van groot belang figuur 10 export in % van de netto-omzet per subsector en voor de groothandel totaal, 1998 groothandel 22,3 grondstoffen en halffabrikaten 35,8 bouwmaterialen 11 kapitaalgoederen 17,1 consumptiegoederen food 24,7 consumptiegoederen non-food 22,7 Bron: CBS; raming en bewerking EIM Investeringen Stabiele investeringen De omvang van de investeringssom is een graadmeter voor het vertrouwen van het bedrijfsleven in de economie. De totale investeringssom in de groothandel bedroeg in de jaren 1998 en 1999 naar schatting 16,4 respectievelijk 16,3 miljard gulden (zie tabel 3). Het gros van de groothandelsinvesteringen tegen de 40% wordt besteed aan grond en gebouwen voor huisvesting van opslag, overslag en diensten. De tweede belangrijke investeringscategorie voor 27

28 Structuur van de groothandel en subsectoren in 1998 vrijwel alle subsectoren is transport, met een aandeel van rond 25%. Intern transport scoort daarbij vooral hoog in de foodsector. Investeringsbereidheid neemt toe Ondanks het stabiele beeld van de investeringssom, is het percentage investerende bedrijven gestegen. In 1993 werd door 59% van de groothandelsondernemingen geïnvesteerd; in de jaren is dat percentage toegenomen tot circa 62. Ingrijpende veranderingen in de logistieke en communicatie-infrastructuren en de inspanningen om het millenniumprobleem voor te zijn, hebben in belangrijke mate bijgedragen aan de groei van investeringen. 4.9 Kosten en prestaties Winsten verbeteren aanhoudend Na de betrekkelijk teleurstellende jaren 1992 en 1993, waarin de winst voor belasting daalde tot 2,6 respectievelijk 2,2% van de nettoomzet, is er sedert 1994 een herstel aan de gang. In 1996 is dat herstel doorgegaan tot rond 4% van de netto-omzet, voor 1997 werd een bedrijfsresultaat van iets minder dan 3% van de netto-omzet genoteerd. Voor het jaar 1998 wordt een resultaat van ruim 3% berekend, dat wil zeggen: circa 15% van de handelsmarge (zie tabel 15). Deze bevindingen worden bevestigd door de uitkomsten van de jaarlijkse ERBO van de Kamers van Koophandel 1. Zo blijkt daar, dat in 1998 het percentage groothandelsondernemingen met winst 87 bedroeg (tegen 85 in 1997), terwijl het percentage bedrijven met voldoende winst onveranderd op 74 bleef staan. Het bedrijfsresultaat in de groothandel in grondstoffen en halffabrikaten is, met 2,2% van de omzet, duidelijk lager dan dat in de andere subsectoren. Wordt echter rekening gehouden met de arbeidsintensiteit, dan zijn de verschillen minder dramatisch: het bedrijfsresultaat varieert van rond 30 mille per manjaar in de bouwmaterialen tot bijna 40 mille in non-food consumptiegoederen. 1 Het bedrijfsleven in Nederland 1998, Vereniging Kamers van Koophandel (1998). 28

29 Structuur van de groothandel en subsectoren in 1998 tabel 15 resultatenrekening groothandel totaal en per subsector, 1998 totale grondstoffen consumptie- consumptiegroot- en bouw- kapitaal- goederen goederen omschrijving handel halffabrikaten materialen goederen food non-food netto-omzet 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 inkoopwaarde 78,2 84,3 78,7 71,6 86,6 72,5 brutowinst 21,8 15,7 21,3 28,4 13,4 27,5 exploitatiekosten 17,9 12,9 17,1 24,2 10,3 22,1 bedrijfsresultaat 3,8 2,8 4,3 4,2 3,0 5,4 overige baten 0,5 0,5 0,8 0,3 0,0 1,5 resultaat voor belastingen 3,3 2,2 3,5 3,9 3,1 3,9 Bron: CBS; raming en bewerking EIM. Samenstelling exploitatiekosten verandert langzaam Het aandeel van personeelskosten in het totaal van de exploitatiekosten daalt langzaam. Huisvesting wordt daarentegen een steeds belangrijkere post. tabel 16 samenstelling exploitatiekosten (incl. afschrijvingen) groothandel totaal en per subsector, 1998 (in %) totale grondstoffen consumptie- consumptiegroot- en bouw- kapitaal- goederen goederen omschrijving handel halffabrikaten materialen goederen food non-food personeelskosten 38,3 38,8 52,8 39,5 42,7 29,3 overige kosten 53,7 51,1 38,4 53,1 48,3 63,9 (netto) betaalde rente 1,9 2,3 2,9 2,5 1,7 0,6 afschrijvingen 6,1 7,8 6,0 4,9 7,4 6,2 totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Bron: CBS; raming en bewerking EIM. Brutowinstprestaties in subsectoren hebben kleine bandbreedte Tussen de subsectoren bestaan er aanmerkelijke verschillen in de samenstelling van de exploitatiekosten. Deze zijn vooral toe te schrijven aan de verschillen in voorraadniveau, dienstenintensiteit en de distributiestructuur waarin men opereert. Wat omzetprestaties en vooral brutowinstbijdragen betreft, blijkt grotere eenvormigheid. In tabel 17 staan de omzetprestaties en winstprestaties voor de verschillende subsectoren vermeld. Gegeven de aanzienlijke verschillen in handelsmarge tussen subsectoren (variërend van 13 tot 28%) zijn 29

30 Structuur van de groothandel en subsectoren in 1998 de brutowinstbedragen per arbeidsjaar eveneens aanzienlijk, te weten tussen ca en gulden. tabel 17 financiële kengetallen in de groothandel totaal en per subsector, 1998 omzet per werk- omzet per brutowinst per brutowinst per zame persoon arbeidsjaar werkzame persoon arbeidsjaar (x mln. gld.) (x mln. gld.) (x ƒ 1.000) (x ƒ 1.000) grondstoffen en halffabrikaten 1,1 1, bouwmaterialen 0,7 0, kapitaalgoederen 0,9 1, consumptiegoederen food 1,0 1, consumptiegoederen non-food 0,8 1, groothandel totaal 0,9 1, Bron: CBS; raming en bewerking EIM Voorraadfunctie Omloopsnelheid van voorraad stijgt tot bijna 11 De waarde van de voorraden in de groothandel bedroeg in 1997 ruim 9% van de omzet. Gegeven de omzetstijgingen in 1998 en 1999 van in totaal zo n 8%, zal de waarde van de groothandelsvoorraad momenteel op een niveau van 43 miljard gulden liggen. De omloopsnelheid van de voorraad is na het dal in 1992 met een waarde van 8,8 weer stijgend. Dit laatste komt tot uitdrukking in de daling van de voorraadtermijn. In 1992 was deze gestegen tot 41 dagen. In 1998 is de omloopsnelheid van de voorraad toegenomen tot 10,8 met een voorraadtermijn van 34 dagen. Deze ontwikkeling weerspiegelt het verloop van de conjunctuur. Waarschijnlijk is de verkorting van de voorraadtermijn nog groter, wanneer wordt afgezien van de (tegen)effecten van het steeds vaker hanteren van value added logistics (VAL). Activiteiten zoals assemblage, veredeling en eenvoudige handelingen in het eindstadium van het productieproces van de toeleverancier winnen aan belang. Zij maken deel uit van de brede scala van mogelijke behandelingen die de groothandelsvoorraad kan ondergaan. Wanneer de groothandel meerdere activiteiten gaat verrichten, kan dit uiteraard reden zijn om de voorraad langer binnen het bedrijf te houden. Toenemend vermogensbeslag door voorraden gaat overwegend gepaard met handhaven van de brutomarge. 30

31 Structuur van de groothandel en subsectoren in 1998 De verschillende subsectoren lopen uiteen qua voorraadniveau en qua voorraadtermijn. Producten die snel bederven hebben doorgaans een korte voorraadtermijn. Zo blijven agrarische producten en consumptiegoederen food gemiddeld maximaal zo n 5 weken in de groothandel. Aan de andere kant staan de groothandel in bouwmaterialen en de groothandel in consumptiegoederen non-food, waar producten pas na dagen uitgaan. Naar schatting de helft van de waarde van de voorraden zit bij de kapitaalgoederengroothandel Financiële structuur De financiële structuur van de groothandelssector wordt weergegeven door de financiële gegevens van bijna rechtspersonen in de groothandel, die samen goed zijn voor ruim 80% van de sectoromzet. tabel 18 financiële structuur van de sector groothandel (rechtspersonen), omschrijving eenheid bestandsgegevens aantal ondernemingen ,3 17,9 18,1 20,6 21,4 29,6 29,7 31,8 omzet mld. gld. 269,3 300,5 284,9 307,7 304,7 282,1 300,3 325,1 aantal werknemers ,3 322,3 324,1 381, activa vaste activa mld. gld. 57,0 79,1 85,1 90,8 98,2 59,8 56,2 60,6 (im)materiële mld. gld. 24,1 26,1 27,2 30,0 26,7 27,0 29,2 28,5 financiële mld. gld. 32,9 52,9 57,9 60,8 71,6 32,8 27,0 32,1 vlottende activa mld. gld. 85,8 102,8 105,0 109,8 116,6 97,5 103,1 111,7 vorderingen mld. gld. 48,4 61,1 60,6 61,9 69,4 52,4 55,9 64,1 liquide middelen mld. gld. 12,2 12,8 15,5 17,0 17,7 17,2 19,2 17,5 passiva eigen vermogen mld. gld. 47,6 57,3 64,5 67,4 70,8 63,1 64,8 67,8 vreemd vermogen mld. gld. 95,3 124,5 125,6 133,3 144,0 94,3 94,4 107,1 vreemd vermogen lang mld. gld. 30,7 46,1 51,0 56,1 53,6 25,4 22,1 28,4 vreemd vermogen kort mld. gld. 64,6 78,4 74,6 77,2 90,5 68,9 72,3 78,7 kengetallen rentabiliteit a % 14,3 11,8 9,7 7,4 13,9 12,7 12,8 14,3 solvabiliteit b % 33,3 31,5 33,9 33,6 33,0 40,1 40,7 38,8 current ratio c 1,33 1,31 1,41 1,42 1,29 1,42 1,43 1,42 quick ratio d 0,94 0,95 1,02 1,02 0,96 1,01 1,04 1,04 omloopsnelheid totaal vermogen e 1,88 1,65 1,50 1,53 1,42 1,79 1,89 1,86 debiteurentermijn f dagen 39,0 39,2 37,4 35,3 44,9 42,6 43,0 41,8 a (nettoresultaat / eigen vermogen) x 100% b (eigen vermogen / totaal vermogen) x 100% c vlottende activa / vreemd vermogen kort d (vlottende activa -/- voorraden) / vreemd vermogen kort e omzet / totaal vermogen f (debiteuren / omzet) x 365 Bron: CBS (statistiek financiën van ondernemingen). 31

32 Structuur van de groothandel en subsectoren in 1998 De berekende kengetallen geven aan dat: de verhouding eigen vermogen/vreemd vermogen in 1997 is gedaald, in het bijzonder door de sterke toeneming van het lang vreemd vermogen (+30%); het bedrag aan vorderingen fors stijgt; de debiteurentermijn desondanks weer terugloopt Ondernemingsconcentratie en kolomverhoudingen Aantal overnames groeit Het aantal transacties van bedrijven, gericht op acquisitie en samenwerking, was in 1998 circa 10% groter dan in 1997, ondanks de problemen op de Russische, Aziatische en Zuid-Amerikaanse markten. Uit de gegevens van Het Financieele Dagblad 1 blijkt dat de groothandel ruim 8% van de transacties voor zijn rekening neemt. De grensoverschrijdende samenwerking in de groothandel vindt vooral richting buitenland plaats. Overnames door buitenlandse bedrijven van Nederlandse groothandelaren zijn betrekkelijk zeldzaam. De acquisities op mondiaal vlak gebeuren overwegend door de handelshuizen (conglomeraten) en handelsondernemingen. Op binnenlands en EU-terrein is vooral de technische groothandel actief. Voorbeelden zijn: Econosto, Hagemeyer, Eriks en Geveke. Internatio- Müller was zeer actief op het gebied van chemie; Bührmann was in het nieuws op de markten voor papier/kantoor/grafische sector. Er vonden vanzelfsprekend ook tegengestelde bewegingen plaats. Ceteco bijvoorbeeld, desinvesteerde in Zuid-Amerika en SHV verkocht het Europese deel van Makro aan Metro. Een blik op de aard en omvang van transacties in de groothandel toont onder meer het volgende. Veel overgenomen bedrijven zijn betrekkelijk overzienbaar van omvang. Daarmee in lijn is het gegeven dat overnames van ten opzichte van de overnemende partij kleinere bedrijven momenteel veruit favoriet zijn boven fusies, samenwerkingsvormen en financiële participatie. De meeste bewegingen vinden plaats bij handelshuizen en de technische groothandel Acquisities zijn sterk meelopend met de conjunctuurbeweging. Het aantal transacties was maximaal aan het begin van de jaren 1 Compendium Nederlands Bedrijfsleven

33 Structuur van de groothandel en subsectoren in 1998 negentig, liep terug in 1993 en 1994 en trekt weer aan in de jaren nadien. De in 1999 plaatsgevonden hebbende introductie van de euro lijkt de fusiekoorts ook aangewakkerd te hebben. Acquisities in de groothandel hebben uiteenlopende achtergronden. functies verbijzonderen intensiveren van lopende activiteiten internationalisering afzetkanalen toevoegen. Een belangrijke gemeenschappelijke achtergrond van verschillende varianten van ondernemingsconcentratie is het zoeken naar schaalvoordelen c.q. het elimineren van vermijdbare schaalnadelen. 33

34

35 Ondernemen in de Groothandel Trends en prognoses voor 1999 en Algemene trends Inleiding In de ontwikkelingen waarmee het Nederlandse bedrijfsleven wordt geconfronteerd kunnen een aantal trends worden onderscheiden die een universeel karakter hebben. Het gaat hier om een tiental trends die ook maar niet uitsluitend van invloed zijn op de Nederlandse groothandel, te weten: 1. de krapte op de arbeidsmarkt 2. administratieve lasten 3. veranderingen in het stelsel van sociale zekerheid 4. veranderende marktverhoudingen door fusies en overnames 5. de komst van de euro 6. de opkomst van Internet en electronic commerce 7. afname van de bereikbaarheid 8. de klant wordt steeds veeleisender 9. de opkomst van certificerings- en kwaliteitskeurmerken 10. de crisis in Azië, Oost-Europa en Zuid-Amerika Via een telefonisch onderzoek is achterhaald of en in welke mate MKB-ondernemers in Nederland gevolgen ondervinden van deze trends 1. Er wordt tevens besproken welke acties men daartegen onderneemt. Daarbij wordt steeds een vergelijking gemaakt met vijf andere sectoren uit het bedrijfsleven: industrie, ambacht, bouwnijverheid, detailhandel en diensten Overzicht van tien trends De mate waarin ondernemers de tien voornoemde trends als reëel beschouwen, in de zin van gevolgen ervan ervaren, varieert sterk. Datzelfde geldt voor het daadwerkelijk actie ondernemen, indien men gevolgen van trends ervaart of verwacht. In figuur 11 zijn die beide aspecten van de trends weergegeven. 1 EIM voert ieder kwartaal een onderzoek uit onder MKB-ondernemers naar relevante maatschappelijke ontwikkelingen. 35

36 Trends en prognoses voor 1999 en 2000 figuur 11 % groothandelaren dat gevolgen van trend ervaart en % daarvan dat daarop actie onderneemt ONTBREEKT Opvallend is, dat het hemd nader is dan de rok. Bedrijfsinterne raakpunten bijvoorbeeld klanten en personeelsvoorziening spreken meer aan dan meer macro-achtige verschijnselen zoals bijvoorbeeld het socialezekerheidsstelsel. Gemiddeld genomen wordt een trend door bijna de helft van de ondernemers ervaren en indien dat zo is in bijna 3 / 4 van die gevallen in actie omgezet. Een echte uitschieter is certificering/kwaliteitszorg, die voor betrekkelijk weinig bedrijven merkbaar speelt, maar die dan wel in vrijwel alle gevallen tot actie leidt De klant wordt steeds veeleisender Beschrijving 1 Wereldwijd is te zien dat klanten steeds meer invloed krijgen op de aansturing van productie van consumptiegoederen. Terwijl vroeger het bedrijfsleven bepaalde uit welke producten en diensten de klant kon kiezen, is het nu de klant die dat bepaalt. Een bekend voorbeeld uit de autobranche laat zien dat de klant voor een proces van ketenomkering heeft gezorgd. Het autoaanbod was vroeger weinig gedifferentieerd. De klant van nu neemt daar geen genoegen meer mee. Hij wil een auto op maat die perfect is afgestemd op zijn wensen 1 M. Clement, De klant centraal, in: Vogels, R. (samensteller), Megatrends en de effecten voor het MKB, Stichting Teleac/NOT, Utrecht,