NEDERLAND LEEST JUNIOR HANDLEIDING LEERKRACHTEN GROEP 7 EN 8

Transcriptie

1 NEDERLAND LEEST JUNIOR HANDLEIDING LEERKRACHTEN GROEP 7 EN 8 In november kunnen uw leerlingen lekker lezen want het thema van Nederland Leest Junior is dit jaar voeding. Leerlingen gaan met elkaar in gesprek over dit thema aan de hand van het boek Graaf Sandwich en andere etenswaardigheden van Jan Paul Schutten. In deze les van 90 minuten leren leerlingen stap voor stap een mening te vormen en met elkaar in gesprek te gaan. De stelling die centraal staat is: Het is belangrijk om te weten waar je voeding vandaan komt. KERNDOELEN EN REFERENTIENIVEAUS Kerndoelen Nederland Leest Junior sluit aan op de kerndoelen en 21st century skills. Er zijn raakvlakken met veel kerndoelen, maar dit zijn de belangrijkste: Mondelinge taalvaardigheid 1. De leerlingen leren informatie te verwerven uit gesproken taal. Ze leren tevens die informatie, mondeling of schriftelijk, gestructureerd weer te geven. 2. De leerlingen leren zich naar vorm en inhoud uit te drukken bij het geven en vragen van informatie, het uitbrengen van verslag, het geven van uitleg, het instrueren en bij het discussiëren. 3. De leerlingen leren informatie te beoordelen in discussies en in een gesprek dat informatief of opiniërend van karakter is en leren met argumenten te reageren. 1 Referentieniveau mondelinge taalvaardigheid Gesprekken algemeen groepen. De leerling kan initiatief nemen om gesprekken aan te gaan in kleine en grote De leerling kan de hoofdpunten volgen, kan de eigen mening verwoorden en onderbouwen met argumenten in een grotere groep. Luisteren algemeen De leerling kan wat hij hoort koppelen aan eigen gevoelens, ervaringen en andere dingen die hij kent, weet en gezien heeft. De leerling kan een koppeling leggen tussen de inhoud van de beluisterde tekst en eigen ervaringen. De leerling kan kritisch luisteren naar mondelinge informatie en meningen.

2 De leerling kan informatie en meningen interpreteren voor zover deze dichtbij de leerling staan. Referentieniveau sociaal-emotioneel en burgerschap: en praten over: Eerlijke handel De consumptiemaatschappij De leerling heeft een mening over de stelling en wordt aangezet tot nadenken Duurzame, biologische en/of gezonde voeding ORGANISATIE De les duurt ongeveer 90 minuten en is als volgt opgebouwd: 1. Opzetfase 15 minuten 2. Beeldvormingsfase 25 minuten 3. Meningsvormende fase 15 minuten 4. Verdiepingsfase 25 minuten 5. Evaluatiefase 5 minuten BENODIGDHEDEN Boek Graaf Sandwich en andere etenswaardigheden van Jan Paul Schutten Presentatie voor het digibord (nederlandleest.nl/junior) Werkblad ABC-schema (nederlandleest.nl/junior) Printblad rood/groen (nederlandleest.nl/junior) Bronmateriaal (nederlandleest.nl/junior) Zachte bal of ander voorwerp om mee te gooien WOORDENSCHAT: De mening = ik vind Het argument = omdat Het feit = een te controleren waarheid. De discussie = een gesprek waarin mensen het met elkaar oneens zijn en elkaar proberen te overtuigen. Overtuigen = overhalen zodat de ander vindt wat jij vindt. Het debat = een aan regels gebonden discussie. Bij een debat is altijd een derde persoon aanwezig die het debat beoordeelt op argumenten. OPZETFASE (15 MINUTEN): 2 Voorkennis activeren / energizer Laat het boek zien en geef de opdracht: We hebben allemaal het boek Graaf sandwich en andere etenswaardigheden gelezen. Welk weetje heb je uit het boek onthouden? Straks formuleer je jouw weetje in één volledige zin. Kom allemaal even staan. Hier heb ik een bal. De bal gaat rond. Als de muziek speelt

3 gaat de bal rond. Als de muziek stopt en je hebt de bal, mag je vertellen wat je weet (sheet 2). Geef een paar seconden denktijd en start het filmpje over eerlijke handel van Het Klokhuis met Typhoon (sheet 3 of nederlandleest.nl/junior). Voor dit onderdeel is alleen het geluid voldoende. Las op gezette momenten een pauze in. Uitleg Leg uit: We gaan vandaag discussiëren en debatteren over het boek Graaf sandwich en andere etenswaardigheden, want dat discussiëren, kun je leren. Vraag: Hebben de leerlingen weleens gediscussieerd? Waarvoor is discussie nuttig? Wat gaat goed en wat kan beter als het gaat om leren discussiëren? Komt van discussie ruzie of luister je en gebruik je argumenten? Wijs op de sheet in de presentatie met de spelregels (sheet 4). Spreek met de kinderen af wat volgens hen de belangrijkste spelregel is. Dit wordt het doel van de les. Hebben de leerlingen ook een persoonlijk doel? Vertel hoe de structuur van de les eruit ziet. Deze staat ook in de presentatie (sheet 5). Eerst leg ik belangrijke basisbegrippen uit. Sommigen ken je misschien, maar nu gaat het om diepe woordkennis. Dat betekent dat je de uitleg ook kent. Daarna doen we verschillende opdrachten in tweetallen en in teams, daarmee bereiden we ons voor op het debat. Over ongeveer een uur wordt het tijd voor het debat en tenslotte volgt een terugblik. Het debat komt dus pas later. Het debat is wat kort. Als we verder willen discussiëren, dan kan dat misschien op een ander moment. Dan kunnen we ons bijvoorbeeld ook nog wat meer verdiepen in het onderwerp. Ga naar nederlandleest.nl/junior voor een lijst met boeken en links naar online informatie om verder te lezen over het thema voeding. Toon sheet 6 en lees onderstaand script voor (of vertel in eigen woorden): Wie vraagt er thuis vaak: Wat gaan we eten? En bij wie volgt daarna een discussie, omdat je iets anders wilt eten en het gerecht dat op het menu staat niet zo lekker vindt? Lukt het om jouw ouder of verzorger te overtuigen? Aten jullie toen iets anders? Of eet je altijd wat de pot schaft? Vandaag krijgen jullie de kans om beter te leren discussiëren en om te overtuigen. Je leert om te luisteren naar de meningen en argumenten van anderen. Een mening is: dat wat je vindt. Als je tijdens het geven van je mening overtuigend wilt zijn, dan zeg je: Ik vind en gebruik je argumenten. Een argument is een reden waarom je iets vindt. Je zegt dan: Want, of omdat. Vandaag gaan we discussiëren en debatteren. Een discussie is een gesprek dat je hebt met als doel om de ander te overtuigen van je gelijk. Vandaag gaan we een stapje verder dan de discussie. We gaan debatteren. Het verschil tussen een debat en een discussie is dat een debat aan regels gebonden is en dat er altijd een derde aanwezig is om het debat te beoordelen op argumenten. Daarom oefenen we met het zeggen van: Ik vind omdat Als je omdat zegt, dan geef je argumenten. Je vertelt wat je weet en wat je hebt meegemaakt. 3 Door met elkaar te discussiëren en ervaringen te delen, leren we van anderen. Maar zo leer je ook meer over jezelf. Als je weet wat jouw mening is, waar die vandaan komt en wat de invloed is van je ouders of vrienden, leer je wie je bent. Misschien durf je je eigen mening niet te uiten, omdat je voldoende kennis hebt over het onderwerp. Er valt zoveel te weten over voeding en ook zoveel over te discussiëren.

4 Bijvoorbeeld over of brood gezond is of niet. Of over minder vlees eten. Gelukkig hebben wij het boek Graaf Sandwich en andere etenswaardigheden gelezen, want vandaag discussiëren we over de stelling: Het is belangrijk om te weten waar je voeding vandaan komt. Opdracht 1: Feit of mening Pak het boek erbij. Zoek twee meningen over voeding in het boek. Schrijf ze op. Daarna zoek je twee feiten. Jullie krijgen twee minuten. Als de tijd voorbij is, loop je naar iemand in de klas die dezelfde kleur kleding draagt. Jullie mogen dan in tweetallen de meningen en feiten delen. Vraag aan drie leerlingen: Wat heb je net gehoord van de ander? Vraag dan weer aan een andere leerling (geen vingers): Klopt dat? Is het een feit of een mening? Kun je dat uitleggen? BEELDVORMINGSFASE (25 MINUTEN): Verdeel de klas in heterogene groepen van vijf leerlingen. Iedere leerling in het groepje krijgt een nummer: 1, 2, 3 en 4. Elke groep krijgt een rood en een groen blaadje. Er is een voorzitter (nummer 5) die de tijd en de spelregels bewaakt en die de beurten verdeelt. Zo presenteert nummer 1: de hamburger, nummer 2 de aardappel, nummer 3 de cola en nummer 4 de cacao. Opdracht 2: Rood of groen? Uitleg Op het digibord verschijnt telkens een foto van een gerecht (sheet 8, 9, 10 en 11). Stel de leerlingen de volgende vragen: Past dit product beter bij verantwoord (eerlijk) of onverantwoord (oneerlijk)? En kun je dat uitleggen? Overleg, zoek in je boek, gebruik de online bronmaterialen op nederlandleest.nl/junior, bedenk argumenten, kom tot een conclusie en zeg: Wij vinden omdat Hamburger (blz. 26 t/m 32 of nederlandleest.nl/junior) Antwoordmogelijkheid = waterverbruik, ongezond want veel vet. 2. De aardappel (blz. 16/17 of nederlandleest.nl/junior) Antwoordmogelijkheid = gezond, goedkoop. 3. Cola (blz. 13 t/m 15 of nederlandleest.nl/junior) Antwoordmogelijkheid = zuur, veel suiker, slecht voor tanden, vage ingrediënten zoals cocaïne (vroeger). 4. Cacao / chocolade (blz. 76/77 of nederlandleest.nl/junior) Antwoordmogelijkheid = veel suiker, verslavend, oneerlijke handel, plantage /slavernij. 4 Aanpak Las per voedingsmiddel drie minuten in voor de leerlingen om te overleggen, informatie op te zoeken en argumenten te bedenken. Werk eventueel met een klok of timer en geef extra tijd als de leerlingen dat willen. Merk je dat de leerlingen het met gemak binnen de tijd kunnen doen, geef ze dan iets minder tijd om het uitdagender te maken. Kijk op nederlandleest.nl/junior voor een link naar een timer.

5 Deel per tweetal het printblad (nederlandleest.nl/junior) uit. Laat de leerlingen de kaartjes uitknippen. Vraag: Past dit product beter bij verantwoord (eerlijk = groen) of onverantwoord (oneerlijk = rood)? Laat de kaartjes maar zien: rood of groen? Vraag aan de kinderen welk argument van welke groep het meest overtuigend is. Hoeveel feiten zijn er gebruikt in het argument? Per groepje staan de presentatoren op. Elk groepje onderbouwt met een argument. Extra: Voeg een competitief element toe De groep met de meest overtuigende argumenten krijgt per ronde 1 punt. De groep met de meeste punten heeft gewonnen. MENINGSVORMENDE FASE (15 MINUTEN) Vat samen en trek een conclusie waarbij je een link legt naar de stelling. Bijvoorbeeld: Je kent nu heel veel feiten uit het boek, maar wat gebeurt er als je googelt? Zie je door de bomen het bos nog wel? Weet je wat waar is en niet waar? Moet je alles geloven wat je leest? Moet je weten wat je eet? komt. De stelling is: Het is belangrijk om te weten waar jouw voeding vandaan Kijk nu goed naar het filmpje over eerlijke handel van Het Klokhuis met Typhoon (sheet 12 of nederlandleest.nl/junior). Vraag: Wie kent het refrein al uit zijn hoofd? Licht het ABC-schema toe d.m.v. modelling; hardop denkend voordoen (sheet 13). Bijvoorbeeld: Ik neem de stelling in mijn hoofd en ik doe alsof ik het eens ben. Ik kan zeggen: Ja, ik ben het met de stelling eens omdat ik graag een gezonde / verantwoorde / diervriendelijke keuze wil maken. Ik kan ook een voorbeeld geven: Als ik kip koop, denk ik meestal niet na over het leven dat die kip had. Bijvoorbeeld een heel klein hok of slechte voeding (met als doel om hen zo snel mogelijk te laten groeien). Als het op de verpakking staat, weet ik wat ik eet. Benadruk dat ze voor- en tegenargumenten mogen gebruiken en beide kanten van het schema moeten invullen. Misschien vinden ze het lastig meer argumenten te bedenken? Nodig de leerlingen dan uit om in ieder geval meer voorbeelden aan te dragen. instructietafel. Geef verlengde instructie aan de kinderen die dat willen. Nodig ze uit aan de Vraag: Hoeveel tijd hebben jullie hiervoor nodig? Neem acht tot tien minuten de tijd voor het ABC-schema. 5 VERDIEPINGSFASE (25 MINUTEN) Hebben de leerlingen hun argumenten op papier? Dan wordt het tijd voor de Lagerhuisdiscussie (sheet 14). Maak een U-vormige kring met de klas. Voordat je begint met het debat, wijs je op de spelregel die centraal staat: Welk doel hebben jullie voor jezelf geformuleerd? Hoe kunnen wij er samen voor zorgen dat dit doel wordt behaald? Maak afspraken m.b.t. lichaamstaal: Wat doen we als teveel leerlingen staan? En te weinig? Werk aan sociale groepscohesie. Hoe kunnen we elkaar helpen? Zullen we afspreken dat we alle argumenten serieus nemen? Heb je een stille klas, laat de leerlingen dan eerst in tweetallen 1 minuut oefenen.

6 Heb je een praatgrage klas, doe dat dan na afloop van het debat. Tijdens het debat laat je de klok lopen. Je verdeelt de beurten en stelt eventueel (sub)vragen om het debat op gang te brengen. Vragen voor het debat Mag jij thuis (mede) bepalen wat je eet? Op welke manier? Kook je zelf weleens? Hoe maak je dan de keuze wat je eet? Wie drinkt er elke dag frisdrank? Denk je dan na over de hoeveelheid suiker? Kies je in de supermarkt vaak wat het goedkoopste is? Wie gaat er vaak naar een biologische winkel en waarom? Lees je de verpakking van een product? Waar let je dan op? Vind je het belangrijk dat vlees op een diervriendelijk manier is geproduceerd? Wie is vegetariër of veganist en waarom? Hoe kun je eerlijke koffie of chocolade herkennen? Spreek je je ouders/verzorgers erop aan als ze de verkeerde producten in hun mandje/winkelwagentje stoppen? Als je meer wilt weten over jouw voeding, waar haal jij dan jouw informatie vandaan? Welke rol spelen influencers op social media? Tip! Wil je inzetten op het verbeteren van het proces? Las dan time-outs in voor feedback met opstekers en tips. 6

7 EVALUATIEFASE (5 MINUTEN) Vraag of de leerlingen hun eigen doelstelling hebben behaald. Tevens evalueer je de inhoud van de les (sheet 15). Gebruik de hulpzin: Ik zie dat Mag ik je een tip geven? Je zou Vraag of je een tip mag geven en laat het kind reageren dat een tip krijgt en vraag ook naar een top of opsteker. Hebben de leerlingen nog een tip voor jou als debatleider? Vraag: Kun je een conclusie trekken? Geef de volgende hulpzin: Ik weet nu dat dus Kijk voor meer informatie, bronmaterialen en de handleiding voor de Bibliotheek op school op nederlandleest.nl/junior. Deze les is ontwikkeld door Discussieren kun je leren voor Nederland Leest Junior