Gemeentelijke Rekenkamer Nijmegen JAARVERSLAG 2016

Transcriptie

1 Gemeentelijke Rekenkamer Nijmegen JAARVERSLAG 2016 MAART 2017

2 Colofon De Rekenkamer heeft een onafhankelijke positie binnen de gemeente. Haar doel is de gemeenteraad een extra handvat te bieden zijn controlerende taak uit te voeren. Daartoe voert zij onderzoek uit op het gebied van: Doeltreffendheid: Bij dit type onderzoek wordt nagegaan of de gewenste resultaten daadwerkelijk worden bereikt Doelmatigheid Bij dergelijk onderzoek gaan we na of de gewenste resultaten worden bereikt met zo weinig mogelijk middelen (personeel, geld) Rechtmatigheid: Bij onderzoek op dit terrein staat de vraag centraal of de uitvoering plaatsvindt volgens geldende wetten en regels. Bij de uitvoering van haar onderzoeken kijkt de Rekenkamer altijd terug (wat is besloten, wat is gedaan), met als nadrukkelijk doel daarvan te kunnen leren voor de toekomst. De wijze waarop de Rekenkamer haar onderzoeken (en overige werkzaamheden) uitvoert is vastgelegd in de Notitie Werkwijze. Samenstelling: de heer M. Wilke (voorzitter) de heer H. Bekkers (lid) de heer M. van Dam (lid tot 1 februari 2017) mevrouw B. Cornielje (lid vanaf 1 februari 2017) De Rekenkamer wordt ambtelijk ondersteund door mevrouw J. Smink (secretaris/onderzoeker). Contact: Post: Postbus HG NIJMEGEN Telefoon: Website: Twitter: rekenkamer@nijmegen.nl

3 INHOUDSOPGAVE 1. Samenstelling in Onderzoeken Budgettaire houdbaarheid van evenementen 1 Lokale lastenmeter 2 Strategische aan- en verkopen 4 Tussentijdse verzoeken om onderzoek 5 3. Overige uitgevoerde activiteiten in Nazorg uitgevoerde onderzoeken 7 Contact opgebouwd met rekenkamer(commissie)s in de regio 9 Lexicon geactualiseerd en aangevuld 9 Notitie werkwijze geactualiseerd 10 Werving nieuw lid Financiën 11 Bijlagen: Bijlage 1: Bijlage 2: Stand van zaken uitvoering aanbevelingen en toezeggingen Rekenkameronderzoek financiële ondersteuning sportverenigingen door de gemeente Stand van zaken uitvoering aanbevelingen, toezeggingen en besluiten naar aanleiding van Rekenkameronderzoek strategische aan- en verkopen

4

5 Voor u ligt het jaarverslag van de (verder: de Rekenkamer). Achtereenvolgens gaan wij in op: 1. de samenstelling van de Rekenkamer in 2016; 2. de onderzoeken opgepakt in 2016; 3. de overige uitgevoerde activiteiten in 2016; 4. de financiën. 1. SAMENSTELLING REKENKAMER IN 2016 De gemeenteraad heeft bij het instellen van de Rekenkamer in zijn huidige vorm per 1 januari 2008 bepaald dat de Rekenkamer bestaat uit drie externe leden, waaronder de voorzitter. Lid van de Rekenkamer waren in 2016 de heren M. Wilke (voorzitter, vanaf 1 maart 2016), M. van Dam en H. Bekkers. Op 1 maart 2016 liep de termijn van het voorzitterschap van de heer A. van Ruth af. 2. ONDERZOEKEN 2016 In onderstaande tabel 1 hebben wij een overzicht opgenomen van de belangrijkste adviezen die wij in 2016 hebben uitgebracht. Na de tabel lichten wij deze toe. Tabel 1: Overzicht van adviezen die wij hebben uitgebracht in Budgettaire houdbaarheid evenementen 9 mei 2016 Lokale lastenmeter 7 oktober 2016 Strategische aan- en verkopen 17 november 2016 In 2016 is ook nog een onderzoek uitevoerd, namelijk dat naar de informatievoorziening aan de raad voor de nieuwe Wmo en Jeugdhulp. Het onderzoek zelf is eind 2016 afgerond; de rapportage en ambtelijk en bestuurlijk hoor- en wederhoor zijn in het voorjaar van 2017 aan de orde. Het is de planning dat het rapport eind maart / begin april 2017 aan de raad wordt aangeboden. Budgettaire houdbaarheid van evenementen 9 mei 2016 De afgelopen jaren zijn regelmatig ideeën voor onderzoek bij de Rekenkamer aangeleverd met betrekking tot de (verdeling van) kosten en baten van evenementen. Een van de criteria uit de Kadernota Evenementenbeleid Event Full is de budgettaire houdbaarheid van evenementen. Na overleg met een delegatie uit de gemeenteraad heeft de Rekenkamer besloten een vooronderzoek te doen naar het inzicht dat er binnen de gemeente bestaat in die budgettaire houdbaarheid van evenementen. Onderzocht is wat het criterium inhoudt en hoe hier in de afgelopen jaren in de 1

6 praktijk mee is omgegaan. In het vooronderzoek is dus alleen naar de financiële aspecten van evenementen gekeken. De Rekenkamer heeft daarvoor stukken bestudeerd en gesprekken gevoerd met sleutelfiguren in de organisatie. Aanvullend is nagegaan of en hoe andere gemeenten hiermee omgaan. Dat heeft de Rekenkamer gedaan aan de hand van evaluaties van grote evenementen en evaluaties van het evenementenbeleid in zijn algemeenheid. Gelet op de uitkomsten van het vooronderzoek heeft de Rekenkamer besloten geen verder onderzoek te doen. Wat budgettaire houdbaarheid inhoudt is bestuurlijk noch ambtelijk gedefinieerd. Het criterium budgettaire houdbaarheid wordt in de praktijk niet toegepast, omdat zo blijkt uit de gesprekken het onwerkbaar zou zijn. De kosten en baten voor de gemeente voor evenementen waren en zijn onbekend. De raad heeft de brief met de bevindingen en conclusies uit het vooronderzoek behandeld in de Kamerronde van de Politieke Avond op 8 juni Deze behandeling heeft niet geleid tot besluiten. Lokale lastenmeter 7 oktober 2016 In 2016 heeft de Rekenkamer samen met de afdeling Financiën en inmiddels andere deelnemende gemeenten, de Lokale lastenmeter verder doorontwikkeld. Achtergronden van de Lokale Lastenmeter Met de Lokale Lastenmeter kan iedereen een beeld krijgen van de lokale lasten van bewoners van en bedrijven in Nijmegen, zien hoe deze zijn verdeeld over verschillende groepen en zelf plannen maken. Die iedereen is in dit geval letterlijk, want zowel raadsleden als bewoners kunnen ermee aan de gang. De Lokale Lastenmeter maakt daarmee de lokale belastingen en heffingen transparant, democratiseert die kennis omdat iedereen zelf alternatieven kan bedenken en laat zien wat de effecten daarvan zijn. De lastenmeter biedt lokale politici de mogelijkheid afwegingen en alternatieven in het politieke debat te brengen. Wat is nieuw in de Lokale Lastenmeter 2017 Op basis van de reacties op de versie van vorig jaar heeft de Rekenkamer de Lokale Lastenmeter aangepast en de mogelijkheden vergroot. Ook is de gebruikersvriendelijkheid verder verbeterd. En natuurlijk zijn alle gegevens geactualiseerd. De belangrijkste verandering is dat in het deel waarin aan de knoppen gedraaid kan worden bij riool- en afvalstoffenheffing ook de grondslag voor de heffing kan worden gewijzigd. Tot nu toe was het bij de afval- en rioolheffing zo dat alleen de 2

7 tarieven of opbrengsten aangepast konden worden; de in Nijmegen gehanteerde grondslag was het uitgangspunt. Nu is het dus mogelijk te zien wat het effect is als bijvoorbeeld de rioolheffing niet alleen aan eigenaren maar ook aan huurders wordt opgelegd: op basis van de WOZ-waarde van het pand of door een te werken met een vast bedrag per perceel. De grondslagen die zijn opgenomen, zijn steeds grondslagen die in veel andere gemeenten worden gehanteerd én waarvoor binnen de gemeente Nijmegen cijfers beschikbaar zijn. De kern is gebleven: situaties doorrekenen, vergelijkingen maken, alternatieven ontwikkelen De Lokale Lastenmeter 2017 biedt uiteraard nog steeds de functies uit de vorige versies: gebruikers kunnen situaties doorrekenen, vergelijkingen maken, zien hoe de lasten zijn verdeeld over huishoudens, eigen plannen maken en berekenen wat die betekenen voor huishoudens, bedrijven of voor de gemeentelijke begroting. Nijmegenaren kunnen dit snel en eenvoudig doen - en trouwens mensen van over de hele wereld. Het is immers een openbaar toegankelijke website. Niet voor niets noemen we deze aspecten de kern van de lastenmeter omdat de gemeente op het gebied van lokale lasten relatief veel beleidsvrijheid heeft en in de (nabije) toekomst waarschijnlijk nog meer mogelijkheden krijgt. De keuzes van de raad maken dus echt verschil. Met de lastenmeter hebben raadsleden een extra instrument in handen om op dit gebied goed te kunnen sturen en controleren. Er wordt nog steeds veel gebruik gemaakt van de de Lokale lastenmeter: het gebruik schommelde ook in 2016 weer rond de 20 per dag, met duidelijke pieken in de weekenden na de lancering en het uitgaan van de belastingaanslagen. Het totaal aantal gebruikers komt hiermee op 1 maart 2017 op , waarvan 82% unieke bezoekers. Dit zijn cijfers waar de afdelingen financiën, communicatie en de Rekenkamer heel tevreden mee zijn. Ook verder is er veel belangstelling. Inmiddels hebben 17 andere gemeenten 1 ook een Lokalelastenmeter. Verder zijn workshops verzorgd op het VNG Belastingcongres en het Jaarcongres van de NVRR over de Lokale lastenmeter en is een artikel geschreven voor het Tijdschrift Public Governance, Audit en Control. Tevens is de Rekenkamer weer door diverse gemeenten benaderd die ook graag willen aansluiten op de Lokale lastenmeter. Aan het einde van 2016 heeft de Rekenkamer het beheer en de verdere doorontwikkeling van de Lokale lastenmeter volledig overgedragen aan de afdeling Financiën. 1 De volgende gemeenten werken inmiddels ook met de Lokale lastenmeter: Dalfsen, Deventer, Dordrecht, Heerlen, Hendrik-Ido_Ambacht, Hollands Kroon, Landgraaf, Leeuwarden, Lingewaard, Nieuwegein, Overbetuwe, Papendrecht, Rijswijk, Sliedrecht, Súdwest-Fryslân, Tilburg, Zaanstad, Zwijndrecht en Zwolle. 3

8 Strategische aan- en verkopen 17 november 2016 De Rekenkamer heeft een onderzoek gedaan naar strategische aan- en verkopen van grond en gebouwen en de strategische voorraad in de periode 2013 tot en met Aanleiding hiervoor waren verzoeken van inwoners om twee concrete casussen te analyseren. Bij beide casussen waren er vragen rond de rechtmatigheid, maar ook over hoe strategisch deze aankopen nu feitelijk waren. De Rekenkamer heeft het onderzoek naar strategische aan- en verkopen van grond en gebouwen en de strategische voorraad uitgevoerd aan de hand van de volgende vragen: 1. Wat zijn strategische aan- en verkopen? 2. Welke kaders en spelregels zijn er voor strategische aan- en verkopen? 3. Wat zijn specifieke regels voor het bepalen en beoordelen van kansen en risico s van strategische aan- en verkopen? 4. Hoe heeft de strategische voorraad zich sinds 2013 ontwikkeld? Wat was er strategische aan deze aan- en verkopen en andere verschuivingen in de voorraad? Hoe en door wie is dat bepaald? 5. Welke sturings- en controlemogelijkheden heeft de raad? En hoe maakt hij hier gebruik van? Uit de bevindingen en de analyse daarvan heeft de de Rekenkamer drie conclusies getrokken en zes aanbevelingen aan de raad gedaan: Conclusies 1. er bestaan weinig afspraken en criteria voor strategische aan- en verkopen, ook niet voor de wijze van afwegen van kansen, risico s en alternatieve acties; 2. er is beperkt zicht op de risico s van objecten en gronden in de strategische portefeuille en van strategische aan- en verkopen; 3. de raad is in de onderzochte periode mondjesmaat geïnformeerd en was ook maar beperkt geïnteresseerd. Aanbevelingen: Leg in de kadernota Grondbeleid vast: 1. wat de kaders zijn voor het proces van strategische aan- en verkopen, gebaseerd op een nee, tenzij-principe 2. dat periodiek een heroverweging wordt gemaakt van de strategische portefeuille, met als uitgangspunt: afstoten, tenzij 3. wat de spelregels zijn voor het verkoopproces, met als uitgangspunt: transparantie 4

9 Leg in de Financiële beheerverordening vast: 4. wat de grenswaarden zijn voor privaatrechtelijke transacties door het college 5. dat de raad jaarlijks over de strategische portefeuille wordt geïnformeerd En daarnaast: 6. Geef het college opdracht de strategische voorraad zo snel mogelijk op te schonen volgens de nieuwe BBV-regels en de hiervoor benoemde principes Met de unaniem aangenomen motie Kaders bij strategische aankopen heeft de raad het college op 21 december 2016 opgeroepen: De aanbevelingen van de Rekenkamer te verwerken in de nieuwe Kadernota Grondbeleid en de nieuwe Financiële Beheerverordening; Hierbij een beredeneerd voorstel te doen voor een maximaal te hanteren bedrag waarboven een wensen- en bedenkingenprocedure sowieso wordt toegepast; Voortaan de gemeenteraad jaarlijks een overzicht te verstrekken van strategische aan- en verkopen, inclusief een exploitatieoverzicht per object, zo nodig onder geheimhouding. Op dit moment wordt gewerkt aan de uitvoering van alle aanbevelingen van de Rekenkamer. Nog voor het zomerreces van 2017 wordt duidelijk hoe het college van plan is hier invulling aan te geven. Besluitvorming daarover aan de raad is net voor of direct na het zomerreces aan de orde. Tussentijdse verzoeken om onderzoek In 2016 heeft de Rekenkamer drie verzoeken gekregen om onderzoek te doen. Hieronder is aangegeven om welke onderwerpen het ging, en waarom de Rekenkamer heeft besloten deze niet op te pakken. Wijze waarop de gemeente Nijmegen wijkraden betrekt bij beleid en uitvoering De Rekenkamer heeft een gesprek gevoerd met de indieners van het idee; zij noemden een aantal knelpunten rond de wijze waarop zij door de gemeente worden betrokken (of niet). Op basis daarvan is de Rekenkamer nagegaan wat het beleid van de gemeente Nijmegen is voor het betrekken van wijkraden (of soortgelijke bewonersorganisaties) bij beleid en uitvoering. Zij heeft hiervoor stukken bestudeerd en een gesprek gevoerd met het hoofd van de afdeling wijkmanagement. Er blijkt geen specifiek beleid voor te zijn; afhankelijk van het vraagstuk of project wordt bepaald wie hierbij betrokken worden en op welke manier. De naar voren gebrachte knelpunten bleken bekend en daarvoor werd gewerkt aan oplossingen. De Rekenkamer heeft daarop besloten geen onderzoek te doen. 5

10 Financiële stromen Heumensoord Gevraagd werd om de financiële stromen rond de opvang van asielzoekers op Heumensoord in beeld te brengen, met het oog op een transparante besteding van overheidsmiddelen. De Rekenkamer heeft besloten dit onderzoek niet op te pakken. Redenen daarvoor zijn dat de gemeente Nijmegen de door haar gemaakte kosten gedeclareerd en al grotendeels vergoed had gekregen van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). Het COA is een zelfstandig bestuursorgaan waar de geen onderzoek naar kan doen; dat kan zij alleen naar het gevoerde bestuur van de gemeente Nijmegen. Verder zijn de enige kosten die voor rekening van de gemeente Nijmegen zijn gekomen, die voor de inzet van haar ambtenaren (voeren van overleg, opstellen van stukken en dergelijke). Hiervoor is geen extra capaciteit ingehuurd, de activiteiten zijn uitgevoerd door de staande organisatie voor de ondersteuning van het college. Wij hebben de indiener van het idee de suggestie gedaan zijn vraag neer te leggen bij het COA zelf of bij de Algemene Rekenkamer. Klachtenprocedure sociaal domein / instelling (regionale) ombudsman De Rekenkamer heeft besloten dit onderzoek niet op te pakken, omdat in haar ogen het politiek (te) actueel is en haar ogen aan de raad is om eerst zelf een beter beeld te krijgen van de situatie rond de klachtenafhandeling en/of navraag te doen bij het college naar de verschillen tussen Veur Mekäör (beleidsnota nwe Wmo en Jeugdhulp) waarin een onderzoek naar het instellen van een regionale ombudsman wordt aangekondigd en de reactie op de motie Zeg ken jij de ombudsman waarin het college aangeeft dat een ombudsman niet nodig is. Naast deze inhoudelijke reden, is een belangrijke reden dat bij het oppakken van dit onderzoek één van de geplande onderzoeken uit het Onderzoeksplan zou moeten vervallen. Die andere onderwerpen scoorden in de ogen van de Rekenkamer nog steeds hoger op de afwegingscriteria belang, twijfel, risico en toegevoegde waarde van onderzoek door de Rekenkamer (ipv een ander onderdeel van de gemeente). 6

11 3. OVERIGE UITGEVOERDE ACTIVITEITEN IN 2016 In 2016 heeft de Rekenkamer verder de volgende activiteiten uitgevoerd. Nazorg uitgevoerde onderzoeken; Contact gehouden met rekenkamer(commissie)s van gemeenten uit het Rijk van Nijmegen; Lexicon van begroting en jaarstukken aangevuld en geactualiseerd; Notitie werkwijze geactualiseerd; Nieuw lid geworven. Nazorg uitgevoerde onderzoeken In het kader van de nazorg volgt de Rekenkamer tot drie jaar na het uitbrengen van een onderzoeksprapport hoe het staat met de uitvoering van toezeggingen en raadsbesluiten naar aanleiding van dat rapport. Voor 2016 ging het om nazorg van het onderzoeken naar voortijdig schoolverlaters en de financiële ondersteuning van sportverenigingen door de gemeente. De stand van zaken voor deze verbetertrajecten is bijgewerkt tot 1 maart Nazorg voortijdig schoolverlaters Op suggestie van enkele fracties uit de gemeenteraad heeft de Rekenkamer onderzoek gedaan naar voortijdig schoolverlaters (vsv ers). Het onderzoek naar voortijdig schoolverlaters bestond uit drie delen: Deel I: in dit deel (quick scan) wordt geschetst hoe het veld in elkaar zit; Deel II: in dit deel zijn de cijfers over Nijmegen in perspectief gezet; Deel III: in dit deel wordt inzicht gegeven in de ondersteuningsstructuur op scholen en de relatie met externe zorgstructuren. De rapportages over de delen I en II zijn op 15 november 2013 openbaar gemaakt. De rapportage over deel III is op 21 februari 2014 aan de gemeenteraad aangeboden, en daarmee openbaar geworden. Op onze website vindt u de volledige rapporten, een samenvatting daarvan en het woordelijk verslag van de raadsbehandeling. De gemeenteraad behandelde de rapporten in de Kamerronde tijdens de Politieke Avond van 25 juni De aanwezige raadsleden vonden de toezeggingen van het college in het kader van hoor en wederhoor en die van de portefeuillehouder tijdens de Kamerronde voldoende; een behandeling in de Besluitenronde vonden zij niet meer nodig. Uit de nazorg door de Rekenkamer over 2015 bleek dat één toezegging is uitgevoerd, met drie aanbevelingen en daarop gedane toezeggingen nog niets is gedaan en de uitvoering van de andere nu ter hand zijn genomen. Bij die laatste werd wel opgemerkt worden dat in diverse gevallen pas recent was gestart. De Rekenkamer heeft de raad er toen ook op gewezen dat één van de aanbevelingen was om als raad systematisch en periodiek de balans op te maken en daarover 7

12 concrete afspraken met het college te maken. Dit was in 2015 nog niet gebeurd. Mede daardoor was het voor de Rekenkamer geen sinecure de stand van zaken te schetsen. De Rekenkamer heeft daarop de raad geadviseerd bij het opstellen van het nieuwe vsv-beleidsplan in het voorjaar van 2016 ook goede afspraken te maken over de wijze waarop hij zelf geïnformeerd wordt, zodat de raad steeds een goed totaalinzicht heeft in de problematiek, het gevoerde beleid en de daarmee bereikte resultaten. De Rekenkamer constateert dat dit niet is gebeurd. De startnotitie voor het regionaal programma voortijdig schoolverlaters is op 26 april 2016 door het college aan de raad aangeboden; hij heeft dit op 8 juni 2016 besproken in de Kamerronde van de Politieke Avond. Vanuit de raad zijn toen nog enkele aandachtpunten aan de portefeuillehouder meegegeven voor de definitieve uitwerking, deze zijn echter niet vastgelegd. Het uiteindelijke programma is door het college vastgesteld op 18 oktober. Hoewel geen besluitvorming door de raad aan de orde is, heeft de raad deze besproken in de Kamerronde van de Politieke Avond op 30 november De fracties waren alle zeer te spreken over het regionale programma. Vanuit één fractie is tijdens de Kamerronde aandacht gevraagd voor de informatievoorziening aan de raad. De portefeuillehouder heeft aangegeven dat de raad op de hoogte gehouden zal worden van de uitvoering van en bereikte resultaten met het regionale programma voortijdig schoolverlaten. Nazorg financiële ondersteuning sportverenigingen door de gemeente Het onderzoek van de Rekenkamer naar de financiële ondersteuning van sportverenigingen door de gemeente was vooral gericht op het geven van een antwoord op de vraag van diverse raadsfracties hoe het zit. Er is gekeken naar directe en indirecte subsidies over de jaren 2010 tot en met De gemeente verstrekt directe subsidies aan sportverenigingen (en andere sportorganisaties) voor een bepaald doel, bijvoorbeeld voor deskundigheidsbevordering voor trainers of bestuursleden of voor het aanstellen van een betaalde trainer. Bij indirecte subsidies gaat het om de kosten die de gemeente maakt voor sportaccommodaties die niet gedekt worden door de huur die sportverenigingen betalen. Verder is gekeken naar de sturing en verantwoording op financiële ondersteuning van sportverenigingen. De Rekenkamer heeft het onderzoek afgerond met een aantal aanbevelingen. Het college heeft in het kader van bestuurlijk hoor- en wederhoor en bij de behandeling van het rapport in de Kamerronde een aantal toezeggingen gedaan aanbevelingen uit te voeren. De raad vond deze toezeggingen voldoende; zij vond het niet nodig het rapport te behandelen in de Besluitenronde. In het overzicht in bijlage 2 zijn de aanbevelingen en toezeggingen op een rij gezet. Daarbij heeft de Rekenakmer aangegeven hoe het staat met de uitvoering (peildatum 1 maart 2017). Het overzicht levert een wisselend beeld op van de uitvoering van de aanbevelingen en toezeggingen. Zo zijn de aanbevelingen rond de verstrekking van directe subsidies uitgevoerd. Op basis hiervan kan meer inzicht worden gegeven in de doelen waarvoor subsidies zijn verstrekt en kunnen verenigingen ook meer gericht geïnformeerd worden over de subsidiemogelijkheden. Dat laatste gebeurt nu ook. Aan de nieuwe Sportnota wordt gewerkt. Het is de planning dat deze in het tweede kwartaal van 2017 ter besluitvorming aan de raad wordt voorgelegd. 8

13 Opvallend is het dat een aantal volgens de Rekenkamer - noodzakelijke voorbereidende besluiten nog niet (zichtbaar) is uitgevoerd en niet in de bijeenkomsten van de raadswerkgroep aan de orde zijn geweest. De startnotie voor het beleid rond de buitensportaccommodaties staat gepland voor aanbieding aan de raad in het tweede kwartaal van Het is de bedoeling dat hieraan een evaluatie van de geprivatiseerde buitensportaccommodaties wordt gekoppeld. Voor de aanbeveling om het begrip voldoende gelden uit de NKS uit te werken in nadere regels geldt dat hier niets mee is gebeurd. De raad heeft het college nog geen opdracht gegeven dit op te pakken, en het college zelf is daar ook uit eigener beweging nog niet mee gestart. Ambtelijk is ons aangeven dat inmiddels wel gevraagd wordt naar andere bronnen van inkomsten van verenigingen, zodat die meegenomen kunnen worden in de afweging een subsidie al dan niet toe te kennen. Dit was concreet aan de orde bij de subsidie die in de zomer van 2016 aan de hockeyclubs is verstrekt. De Rekenkamer gaat nog na hoe hierbij te werk is gegaan. Contact uitgebouwd met rekenkamer(commissie)s regio Rijk van Nijmegen Sinds 2015 overleggen de rekenkamer(commissie)s uit de regio Rijk van Nijmegen enkele keren per jaar met elkaar. De overleggen zijn gericht op het delen van kennis en kunde, zaken die in de regiogemeenten spelen, onderzoeksaanpakken en resultaten van de deelnemende rekenkamer(commissie)s en het verkennen van mogelijkheden voor gezamenlijk onderzoek. In 2016 is een poging gedaan een congres voor raadsleden te organiseren met betrekking tot samenwerking. Na overleg met de griffiers uit de regio is hiervan afgezien: zij zagen hierin geen toegevoegde waarde. Eind 2016 is gestart met het verkennen van de mogelijkheiden voor het doen van een gezamenlijk onderzoek naar de taken, bevoegdheden en rollen van de raden rond Veilig Thuis. Lexicon geactualiseerd en aangevuld Bij aanvang van een nieuwe raadsperiode biedt de Rekenkamer raadsleden een geactualiseerde versie aan van het Lexicon van begroting en jaarstukken. De Rekenkamer heeft het Lexicon gemaakt om de gemeenteraad te ondersteunen bij de invulling van zijn budgetrecht. In zijn meest simpele betekenis houdt dit recht in dat de raad over het geld gaat en dat het college tot taak heeft de begroting uit te voeren en daarover aan de raad verantwoording af te leggen. In de praktijk is het budgetrecht met talrijke wettelijke regels omgeven. Deze zijn zeker voor niet deskundigen soms moeilijk te doorgronden. De Rekenkamer probeert in het Lexicon de taal rond deze regels uit te leggen, zodat de achtergrond en de betekenis ervan begrijpelijk gaat worden voor raadsleden. 9

14 De Rekenkamer heeft de belangrijkste begrippen rond de begroting en de jaarstukken in het Lexicon opgenomen. Van alle begrippen is steeds de feitelijke betekenis toegelicht. Van de meeste begrippen is tevens achtergrondinformatie opgenomen. Er zijn verder verwijzingen naar verordeningen, besluitvorming door de raad en/of onderzoeken van de Rekenkamer over het betreffende onderwerp opgenomen. Normaal gesproken actualiseert de Rekenkamer het Lexicon één keer per vier jaar (in het voorjaar waarin gemeenteraadsverkiezingen plaatsvinden). In 2016 zijn dusdanige wijzigingen doorgevoerd in het Besluit Begroting en Verantwoording dat dat er voor is gekozen nu al een actualisatieslag te doen. In 2017 worden de laatste wijzigingen doorgevoerd. Daarna wordt het Lexicon overgedragen aan de griffie. Notitie werkwijze geactualiseerd In 2016 heeft de Rekenkamer haar Notitie werkwijze weer geactualiseerd, In die notitie beschrijft de Rekenkamer hoe zij haar rol opvat en invult en hoe zij onderzoek doet. Omdat de werkwijze van de Rekenkamer zich blijft ontwikkelen, dient deze notitie beschouwd te worden als handreiking. Een keer per jaar gaat de Rekenkamer na of de notitie geactualiseerd moet worden. Werving nieuw lid Omdat de termijn van het lid Van Dam per 1 februari 2017 afliep, is in het najaar van 2016 gestart met de werving van een nieuw lid. De werving is uitgevoerd door de auditcommissie en de Rekenkamer, ondersteund door de griffier en secretaris van de Rekenkamer. Op de oproep hebben 56 kandidaten gereageerd. Met vier van hen is een gesprek gevoerd. Op 18 januari 2017 heeft de gemeenteraad conform voorstel mevrouw B. Cornielje benoemd tot lid van de Rekenkamer. 10

15 4. FINANCIËN Het budget van de Rekenkamer wordt (exclusief de vaste niet beïnvloedbare kosten 2 ) onderscheiden naar onderzoekskosten en overige kosten. Bij de overige kosten gaat het om kosten voor vergaderingen, dienstreizen, congressen en dergelijke. In tabel 2 is per categorie kosten aangegeven wat begroot was en wat gerealiseerd is. Na de tabel wordt een korte toelichting op de afwijkingen gegeven. Tabel 2: Overzicht van begroting vs realisatie van de in 2016 Begroting 3 Realisatie Afwijking Onderzoekskosten onderschrijding Overige kosten Onderschrijding Totaal onderschrijding Voor de uitvoering van onze taken zijn wij binnen het totaal beschikbare budget gebleven. Het resterende budget à vloeit terug naar de algemene middelen. Toelichting afwijking onderzoekskosten In 2016 zijn wij voor vrijwel het volledige budget voor onderzoekskosten verplichtingen aangegaan. Een deel van de ingehuurde deskundigheid wordt in 2017 ingezet, omdat de afronding van de onderzoeken over de jaargrens heen gaan. Deze kosten drukken dus uiteindelijk niet op de begroting Enerzijds kostte het op een rij krijgen van de gegevens betreffende de Wmo en Jeugdhulp meer tijd dan we hadden ingeschat, anderzijds hebben wij een deel van de capaciteit moeten besteden aan het inwerken van de nieuwe voorzitter en de werving van een nieuw lid. Toelichting afwijking overige kosten De onderschrijding op deze post, wordt verklaard door het feit dat de kopieerkosten inmiddels centraal worden betaald. Daarvoor is voor elk organisatie-onderdeel via een verdeelsleutel een bijdrage gedaan aan de daarvoor betreffende post op concernniveau. Voor de Rekenkamer is dat bedrag lager dan zij werkelijk besteedde aan kopieerkosten. Daar komt bij dat de kopieerkosten steeds verder afnemen, omdat een steeds groter deel van de stukken (alleen) digitaal wordt verspreid. Meer specifiek voor 2016 geldt dat de advertenties voor de werving van het nieuwe lid zijn betaald vanuit het P&O-budget in plaats van dat van de Rekenkamer. 2 3 Vaste niet beïnvloedbare kosten van de Rekenkamer: de vergoeding van de leden, de personeelslasten voor de secretaris en de doorberekeningen van overhead. Begroting ultimo

16 12

17 Bijlage 1: Stand van zaken uitvoering aanbevelingen en toezeggingen Rekenkameronderzoek financiële ondersteuning sportverenigingen door de gemeente De Rekenkamer heeft haar onderzoek naar de financiële ondersteuning van sportverenigingen door de gemeente afgerond met een aantal aanbevelingen. Het college heeft in het kader van bestuurlijk hoor- en wederhoor en bij de behandeling van het rapport in de Kamerronde een aantal toezeggingen gedaan aanbevelingen uit te voeren. De raad vond deze toezeggingen voldoende; zij vond het niet nodig het rapport te behandelen in de Besluitenronde. In het overzicht in voorliggende bijlage zijn de aanbevelingen en toezeggingen op een rij gezet. Voor zover al aan de orde, heeft de Rekenkamer aangegeven hoe het staat met de uitvoering per 1 maart In de tabel is gebruik gemaakt van de volgende afkortingen en kleurcoderingen: Afkortingen: BHW: toezeggingen gedaan in de reactie in het kader van bestuurlijk hoor- en wederhoor; KR: toezeggingen gedaan bij de behandeling van het rapport in de Kamerronde op 23 september 2015; O: actie benoemd tijdens de bespreking in diezelfde Kamerronde, maar niet genoteerd als toezegging. Kleurcoderingen: Groen: de toezegging is uitgevoerd Geel: er wordt gewerkt aan de uitvoering van de toezegging Rood: de toezegging is nog niet uitgevoerd Blauw: uitvoering van de toezegging is nog niet aan de orde Bijlage1, bladzijde 1

18 Aanbevelingen Rekenkamer Reactie / toezeggingen college en eventueel raad Stand van zaken per 1 maart 2017 Wanneer de gemeenteraad de ambitie heeft om in de toekomst te gaan sturen en de wil heeft om doelgericht en doeltreffend te zijn op het gebied van sportondersteuning, dan biedt de in 2016 op te stellen Sportnota een uitgelezen kans. De Rekenkamer geeft een aantal voorzetten voor mogelijke denkrichtingen: KR: In 2016 wordt een nieuwe sportnota opgesteld. Er komt een schriftelijk antwoord over de planning. O: De raad heeft onderling bepaald een werkgroep of iets dergelijks te gaan opzetten bij het opstellen van de nieuwe Sportnota. Het is aan de raad om daar vorm aan te geven en op tijd bij de wethouder aan te kloppen met ideeën. Het college heeft de gemeenteraad op 17 november 2015 geïnformeerd over de aanpak en planning van het opstellen van de nieuwe Sportnota Op 24 februari 2016 vond de eerste bijeenkomst van de raadswerkgroep sport plaats. Er is met name gesproken over het gebruik van buitensportaccommodaties. De voorbereiding van de startnotitie voor de nieuwe Sportnota vond plaats op 21 april Kostendekkendheid: Zoek uit hoe andere gemeenten tot hogere kostendekkenheid komen Denk daarbij aan effecten op korte én lange termijn op verschillen in financiële ondersteuning Neem eventueel met die informatie een besluit over te treffen maatregelen KR: er volgt een notitie over de inzet en het gebruik van buitensportaccommodaties en de manier waarop dat verbeterd kan worden. Voor de eerste bijeenkomst van de raadswerkgroep sport is een notitie aangeleverd waarin de kerngegevens per buitensportaccommodatie zijn opgenomen. In deze notitie wordt (nog) niet ingegaan op de kostendekkendheid van de buitensportaccommodaties en de mogelijkheden deze te verhogen. Logischerwijs wordt ook nog niet ingegaan op de mogelijke verschillen in financiële ondersteuning tussen binnen- en buitensport die aanpassingen in de kostendekkendheid van de accommodaties met zich meebrengen. De startnotitie voor de nota buitensportaccommodaties was toegezegd voor het vierde kwartaal van Nu de voorbereidingen meer (doorloop)tijd hebben gekost dan gepland, is de aanlevering uitgesteld tot het tweede kwartaal van Besluitvorming is in de loop van 2017 aan de orde. Bijlage1, bladzijde 2

19 Aanbevelingen Rekenkamer Reactie / toezeggingen college en eventueel raad Stand van zaken per 1 maart 2017 Directe subsidies: Beantwoord de fundamentele vraag over het nut van directe subsidies X Deze vraag is aan de orde bij de voorbereiding van (de startnotitie voor) het nieuwe Sportnota. Noch in de bijeenkomsten van de raadswerkgroep, noch bij de behandeling van de Startnotitie voor de Sportnota is deze vraag aan de orde geweest. Deze zal nu beantwoord moeten worden in de nieuwe Sportnota zelf. Als het instrument van directe subsidie gehandhaafd blijft: Besluit hoe gedetailleerd beleidsregels en subsidieplafonds moeten zijn Deze besluiten zijn aan de orde bij de behandeling van de nieuwe Sportnota. Aangekondigd is dat in de nieuwe Sportnota een voorstel wordt gedaan op basis van het onderzoek van een stagiair (voorjaar 2016) naar de bekendheid, het gebruik en de toepassing van de beleidsregels onder sportverenigingen. Maak een nadere analyse van de categorie overig BHW: in aanvulling op de budgetten gekoppeld aan specifieke beleidsregels ramen we ook een budget overig. Er is geen specifiek onderzoek gedaan naar de categorie overig Geef het college opdracht op basis van de bevindingen een werkbare set beleidsregels te maken BHW: Een afweging tot herziening van de beleidsregels voor directe subsidies maken we bij de oplading van de nieuwe Sportnota. Zo n opdracht is niet door de raad gegeven. Het college zal een voorstel doen in de nieuwe Sportnota die in het tweede kwartaal van 2017 ter bsluitvorming aan de raad wordt voorgelegd. 3

20 Aanbevelingen Rekenkamer Reactie / toezeggingen college en eventueel raad Stand van zaken per 1 maart 2017 Zoek (voordat de Sportnota 2016 wordt vastgesteld) antwoord op de vraag hoe de subsidiënten de Nijmeegse sportclubs het gemeentelijke sportondersteuningsbeleid ervaren. Als onderdeel van het onderzoek door een stagiair naar de beleidsregels, is onder andere een enquête uitgezet onder de sportverenigingen en is met een aantal daarvan een diepte-interview gehouden. O: de bestuurlijke lijn van de afgelopen twee jaar om verenigingen niet actief aan te schrijven over subsidiemogelijkheden wordt veranderd. Hier is op verschillende manieren invulling aan gegeven. In 2015 zijn de bij de gemeente bekende verenigingen rechtstreeks via een mailing op de bestaande subsidiemogelijkheden gewezen. Tevens is een publicatie in De Brug verschenen. Aanvullend is in 2015 het onderzoek door de stagiair (zie hiervoor) gevraagd naar de voorkeuren van de verenigingen voor de wijze van communiceren. Daaruit kwam naar voren dat zij het liefst via sociale media op de hoogte worden gehouden en niet via De Brug. In 2016 is dan ook geen stuk in De Brug geplaatst, maar zijn de verenigingen via een mail geïnformeerd. Tevens is in 2016 een brede bijeenkomst georganiseerd over de subsidiemogelijkheden. 4

21 Aanbevelingen Rekenkamer Reactie / toezeggingen college en eventueel raad Stand van zaken per 1 maart 2017 Monitoring en evaluatie: Zorg voor een goede, transparante, eenvoudig te ontsluiten en controleerbare registratie van verstrekte subsidies BHW: inmiddels is een model ontwikkeld waarmee we inzichtelijk maken aan wie we subsidie geven en wat de grondslag hiervoor is binnen de beleidsregels sport en bewegen. De eerste resultaten presenteren we in de jaarstukken Vanaf januari 2016 worden de verstrekte subsidies gecategoriseerd naar de beleidsregel op basis waarvan de subsidie wordt verstrekt. In het systeem is per beleidsregel tevens het subsidieplafond opgenomen, zodat eenvoudig kan worden nagegaan in hoeverre het budget nog ruimte biedt. De Rekenkamer heeft 24 dossiers bestudeerd van de subsidies die zijn verstrekt in In de beschikkingen is steeds het doel van de subsidie vastgelegd. In 18 gevallen gaat het om een doel dat volgt uit één van de beleidsregels. In 6 gevallen gaat het om subsidies die niet gebaseerd zijn op de beleidsregels: 4 keer voor de begeleidingskosten om tot concrete duurzaamheidsmaatregelen te komen 1 keer voor aanloopkosten om het sportaanbod in Nijmegen Noord te vergroten 1 keer voor deelname van G-teams aan de Special Olympics. Dit is een duidelijke verbetering ten opzichte van de onderzoeksperiode en

22 Aanbevelingen Rekenkamer Reactie / toezeggingen college en eventueel raad Stand van zaken per 1 maart 2017 Ga bij het formuleren van nieuw beleid direct ook na of het meetbaar is Op 21 september 2016 is er een bijeenkomst georganiseerd voor de werkgroep uit de raad. Hierin is, aan de hand van een ambtelijk memo, gesproken over te hanteren indicatoren voor het toekomstige sportbeleid. Ga na wie (raad, college, ambtelijk) welke informatie wil hebben, met welk doel en in welke frequentie BHW: we nemen de door u gemaakte constateringen mee bij het opstellen van de begroting 2016 om de relatie met de doelstellingen uit het beleidsplan nadrukkelijker te leggen. ( ) We gaan ervan uit dat de begroting én jaarstukken 2016 voor het onderdeel sport inzichtelijker zijn voor de raad. O: Waar publiek geld wordt uitgegeven moet de verantwoording transparant en controleerbaar zijn voor de raad. Daarom zijn in de begroting 2016 verschillende verbetersuggesties van de rekenkamer verwerkt. De portefeuillehouder wil graag van de raad terugkrijgen of deze met de nieuwe opzet voldoende in staat is om op hoofdlijnen te sturen en te controleren. In de eerste werkgroepbijeenkomst in februari 2016 heeft de Rekenkamer de raad aangeboden mee te denken over de te hanteren indicatoren. Dat aanbod van de Rekenkamer staat nog steeds. Zij heeft de werkgroepleden voorafgaand aan de bijeenkomst van 21 september 2016 laten weten het alleen zinvol te vinden over te hanteren indicatoren te spreken, als er een concept Sportnota ligt, waarin een volledige set met doelen is opgenomen. Indicatoren zijn er immers voor bedoeld om op gezetten momenten uitspraken te kunnen doen over de mate waarin de doelen van beleid worden gerealiseerd. De tekst in de begroting 2017 is identiek aan die uit de begroting Daarover heeft de Rekenkamer in het kader van de nazorg opgemerkt: De tekst in de begroting is aangepast. Er is een selectie van doelstellingen uit de diverse beleidslijnen uit de Sportnota opgenomen. De beleidslijnen zelf zijn echter niet benoemd, en er is geen toelichting gegeven op de opgenomen doelstellingen. In de ogen van de Rekenkamer is daardoor nog geen sprake van een heldere relatie tussen de Sportnota en de begroting. De Rekenkamer constateert verder dat nu wel een toelichting is gegeven op de herkomst van de indicatoren en is benoemd waarom bepaalde indicatoren niet gevuld zijn. Omdat nog geen wijzigingen in de vulling van de indicatoren heeft plaatsgevonden zijn de mogelijkheden voor sturing en controle door de raad naar het oordeel van de Rekenkamer nog niet toegenomen. 6

23 Aanbevelingen Rekenkamer Reactie / toezeggingen college en eventueel raad Stand van zaken per 1 maart 2017 Voor zover de Rekenkamer heeft kunnen nagaan heeft de raad niet aan het college teruggekoppeld in hoeverre hij met de aanvullingen in de begroting uit de voeten kan. In de begroting 2017 is aangegeven dat de indicatoren in de Zomernota 2017 zullen worden aangepast aan de beleidsdoelstellingen van de nieuwe Sportnota. Opvallend is dat op 21 september 2016, los van de nieuwe beleidsdoelen, al een bijeenkomst voor de raadswerkgroep is georganiseerd over de nieuw te hanteren indicatoren. Zoals hiervoor al aangegeven, heeft de Rekenamer de raad nog niet ondersteund bij het bepalen van de te hanteren indicatoren. In de ogen van de Rekenkamer is het noodzakelijk dat eerst bepaald wordt wat de doelen van het beleid zullen zijn. Pas daarna kan bepaald worden met welke indicator(en) gemeten gaat worden of die doelen gerealiseerd worden. Het aannbod voor ondersteuning van de raad blijft staan. Op het moment dat de doelen bekend zijn, denkt de Rekenkamer graag met de raad mee over de te gebruiken indicatoren. BHW: We gaan de ontwikkeling van de subsidieaanvragen monitoren en zullen op basis hiervan clubs tussentijds informeren over de huidige subsidiemogelijkheden. O: we gaan de ledenaantallen bijhouden. Het gaat erom dat 75% van de leden in Nijmegen moet wonen. Daar hebben we echt iets laten liggen, waarop we meer moeten gaan sturen. Elk kwartaal wordt op een rij gezet hoeveel subsidie per beleidsregel is verstrekt. De clubs worden één keer per jaar via de mail geïnformeerd over de subsidiemogelijkheden. De Rekenkamer heeft 24 dossiers geanalyseerd van de subsidies die in 2016 zijn verstrekt. In 18 gevallen was de ledenlijst van de vereniging bijgevoegd. Hier is een duidelijke verbetering ten opzichte van de onderzoeksperiode en 2015 te zien. 7

24 Aanbevelingen Rekenkamer Reactie / toezeggingen college en eventueel raad Stand van zaken per 1 maart 2017 En verder: Besteed afzonderlijk aandacht aan het beleid van privatisering van accommodaties van sportverenigingen Geef het college opdracht het begrip voldoende gelden uit artikel 11 van de NKS uit te werken in nadere regels, om een afwegingskader te hebben voor het toetsen van subsidieaanvragen. X X Het is de planning dat aan de startnotitie buitensportaccommodaties een evaluatie van de geprivatiseerde sportvelden wordt gekoppeld. De gemeenteraad heeft het college nog niet zo n opdracht gegeven. Ambtelijk is aangegeven dat inmiddels bij aanvragen voor subsidies ook gevraagd wordt naar andere bronnen van inkomsten, zodat die wel meegenomen kunnen worden in de afweging. Het overzicht levert een wisselend beeld op van de uitvoering van de aanbevelingen en toezeggingen. Zo zijn de aanbevelingen rond de verstrekking van directe subsidies uitgevoerd. Op basis hiervan kan meer inzicht worden gegeven in de doelen waarvoor subsidies zijn verstrekt en kunnen verenigingen ook meer gericht geïnformeerd worden over de subsidiemogelijkheden. Dat laatste gebeurt nu ook. Aan de nieuwe Sportnota wordt gewerkt. Het is de planning dat deze in het tweede kwartaal van 2017 ter besluitvorming aan de raad wordt voorgelegd. Opvallend is het dat een aantal volgens de Rekenkamer - noodzakelijke voorbereidende besluiten nog niet (zichtbaar) is uitgevoerd en niet in de bijeenkomsten van de raadswerkgroep aan de orde zijn geweest. De startnotie voor het beleid rond de buitensportaccommodaties staat gepland voor aanbieding aan de raad in het tweede kwartaal van Het is de bedoeling dat hieraan een evaluatie van de geprivatiseerde buitensportaccommodaties wordt gekoppeld. Voor de aanbeveling om het begrip voldoende gelden uit de NKS uit te werken in nadere regels geldt dat hier niets mee is gebeurd. De raad heeft het college nog geen opdracht gegeven dit op te pakken, en het college zelf is daar ook uit eigener beweging nog niet mee gestart. Ambtelijk is ons aangeven dat inmiddels wel gevraagd wordt naar andere bronnen van inkomsten van verenigingen, zodat die meegenomen kunnen worden in de afweging een subsidie al dan niet toe te kennen. Dit was concreet aan de orde bij de subsidie die in de zomer van 2016 aan de hockeyclubs is verstrekt. De Rekenkamer gaat nog na hoe hierbij te werk is gegaan. 8

25 Bijlage 2: Stand van zaken uitvoering aanbevelingen, toezeggingen en besluiten Rekenkameronderzoek strategische aan- en verkopen De Rekenkamer heeft het onderzoek strategische aan- en verkopen afgesloten met een aantal aanbevelingen. Met het unaniem aannemen van de motie Kaders bij strategische aankopen heeft de raad deze aanbevelingen op één na overgenomen. Voor die ene aanbeveling geldt dat het college in de reactie op het rapport in het kader van hoor- en wederhoor al had aangegeven dat het hiermee bezig was. In deze tabel op de volgende bladzijde zijn opgenomen: de aanbevelingen van de Rekenkamer uit het onderzoek Strategische aan- en verkopen het besluit van de raad naar aanleiding van deze aanbevelingen (dd. 21 december 2016) de toezegging van het college naar aanleiding van deze aanbevelingen, in het geval de raad geen expliciet besluit heeft genomen. In de tabel is gebruik gemaakt van de volgende kleurcoderingen: Groen: het raadsbesluit / de toezegging is uitgevoerd Geel: er wordt gewerkt aan de uitvoering van het raadsbesluit / de toezegging Rood: het raadsbesluit / de toezegging is nog niet uitgevoerd Bijlage 2, bladzijde 1

26 Aanbevelingen Rekenkamer Reactie college (C, indien geen raadsbesluit) Raadsbesluit (R, betreft motie dd 21 december 2016) Stand van zaken per 1 maart 2018 Leg in de Kadernota Grondbeleid vast wat de kaders zijn voor het proces van strategische aan- en verkopen, gebaseerd op een nee, tenzij-principe Leg in de Kadernota Grondbeleid vast dat periodiek een heroverweging wordt gemaakt van de strategische portefeuille, met als uitgangspunt: afstoten, tenzij. Leg in de Kadernota Grondbeleid spelregels vast voor de verkoop van (strategische) gronden en vastgoed die gericht zijn op een transparant proces. R: Overgenomen. Het college heeft in zijn brief dd. 24 januari 2017 aangegeven dat het in het eerste helft van 2016 een geactualiseerde Kadernota Grondbeleid aan de raad ter besluitvorming zal aanbieden. Daarin R: Overgenomen worden onder meer deze punten verwerkt. R: Overgenomen Leg in de Financiële beheerverordening de grenswaarden vast voor privaatrechtelijke transacties van het college R: Overgenomen. Specifiek is hierover besloten dat het college een beredeneerd voorstel doet voor een maximaal te hanteren bedrag waarboven een wensenen bedenkingenprocedure sowieso wordt toegepast. Ambtelijk is ons aangegeven dat ook de nieuwe Financiële Beheerverordening in de eerste helft van 2017 aan de raad zal worden aangeboden. Leg in de Financiële beheerverordening vast dat de raad jaarlijks over de strategische portefeuille wordt geïnformeerd Geef het college opdracht de strategische voorraad zo snel mogelijk op te schonen volgens de nieuwe BBV regels en de hiervoor benoemde principes R: Overgenomen. Specifiek is hierover besloten dat jaarlijks een overzicht van de strategische aan- en verkopen wordt gegeven en een exploitatie-overzicht per strategisch object. C: Het college biedt in het eerste kwartaal van 2017 een voorstel aan de raad aan voor het opschonen van de strategische voorraad. Het college heeft in zijn brief dd. 24 januari 2017 aangegeven dat het in het eerste helft van 2016 een geactualiseerde Kadernota Grondbeleid aan de raad ter besluitvorming zal aanbieden. Daarin wordt onder meer dit punt verwerkt. Er worddt gewerkt aan een raadsvoorstel betreffende het opschonen van de strategische voorraad. Bijlage 2, bladzijde 2