Luister naar het alfabet en de voorbeelden. Kijk ook naar de afbeeldingen. voorbeeld letter. b bee [b] bus [ə] een. hemd

Transcriptie

1 Het alfabet Van A tot Z Het Nederlandse alfabet heeft 26 letters. Deze letters zijn klinkers en medeklinkers. Er zijn 6 klinkers: a, e, i, o, u, y. Er zijn 20 medeklinkers: b, c, d, f, g, h, j, k, l, m, n, p, q, r, s, t, v, w, x, z. Luister naar het alfabet en de voorbeelden. Kijk ook naar de afbeeldingen. letter uitspraak in alfabet uitspraak in woord afbeelding voorbeeld letter uitspraak in alfabet uitspraak in woord afbeelding voorbeeld [a] kat [e] bed a aa [aa] maan e ee [ee] eend b bee [b] bus [ə] het, de, een [s] citroen f ef [f] fiets c see [k] cactus g gee [g] geld [d] das h haa [h] hand d dee [t] hemd 1

2 letter uitspraak in alfabet uitspraak in woord afbeelding voorbeeld letter uitspraak in alfabet uitspraak in woord afbeelding voorbeeld i ie [i] vis r er [r] roos 4 [ie] vier s es [s] slang j jee [j] jas t tee [t] taart k kaa [k] kip [u] mug u uu l el [l] lamp [uu] muur m em [m] melk v vee [v] voetbal n en [n] banaan w wee [w] water [o] mond x iks [x] x-stralen o oo [oo] boom [j] yoghurt y ij p pee [p] paard [ie] baby? q kuu [k] quiz z zet [z] zeep Instroom 1 p

3 Combinaties van letters letter uitspraak in alfabet uitspraak in woord afbeelding voorbeeld letter uitspraak in alfabet uitspraak in woord afbeelding voorbeeld au au [ou] auto oe oe [oe] stoel ou ou [ou] hout eu eu [eu] neus ij ij [ij] ijsje ui ui [ui] duim ei ei [ij] trein Instroom 1 p. 12 3

4 Hoofdletters Wanneer schrijven we hoofdletters? Deze woorden schrijven we met een hoofdletter: 1 het eerste woord van de zin, Voorbeeld: Ik studeer. 2 namen van personen, Voorbeeld: Tom Boonen is super! 3 namen van landen en talen. Voorbeeld: Sven komt uit Denemarken. Hij spreekt Deens. Instroom 1 p. 18 4

5 Lettergrepen Splitsen in lettergrepen Een woord bestaat uit één lettergreep of uit verschillende lettergrepen. kat, huis, kop, pen, heet, woon kamer, wonen, telefoon, pennenzak kamer ka-mer twee lettergrepen wonen wo-nen twee lettergrepen telefoon te-le-foon drie lettergrepen pennenzak pen-nen-zak drie lettergrepen Een lettergreep die op het einde een klinker heeft, noemen we een open lettergreep. ka-mer wo-nen te-le-foon pen-nen-zak Een lettergreep die op het einde een medeklinker heeft, noemen we een gesloten lettergreep. ka-mer wo-nen te-le-foon pen-nen-zak Luister goed naar de uitspraak van een woord. Dat helpt je om het woord goed te schrijven en de lettergrepen te vinden! Woorden met één lettergreep: kop korte klank + gesloten lettergreep we schrijven één klinker naam lange klank + gesloten lettergreep we schrijven twee klinkers Woorden met meer lettergrepen: kop-pen korte klank + gesloten lettergreep we schrijven de medeklinker dubbel na-men lange klank + open lettergreep we schrijven één klinker Instroom 1 p. 76 5

6 Zelfstandig naamwoord Het lidwoord Thomas heeft een fiets. De fiets is mooi. Nikos heeft een boek. Het boek is dik. Op tafel liggen boeken. De boeken zijn interessant. Een lidwoord staat bij een zelfstandig naamwoord. De en het zijn bepaalde lidwoorden, een is een onbepaald lidwoord. Soms staat er geen lidwoord bij een zelfstandig naamwoord. ENKELVOUD MEERVOUD bepaald: de fiets en het boek bepaald: de fietsen, de boeken onbepaald: een fiets en een boek onbepaald: fietsen, boeken (geen lidwoord) 1 We gebruiken de: bij namen van personen: de man, de vrouw, de leraar, de bakker het meisje, het kind bij namen van groenten: de broccoli, de tomaat, de aardappel het witlof 6

7 bij namen van fruit: de appel, de banaan, de kiwi bij namen van dranken: de cola, de melk, de wijn het water, het bier, het sap bij namen van voertuigen: de auto, de trein, de fiets... het schip, het vliegtuig... 2 We gebruiken het: bij namen van talen: het Nederlands, het Japans, het Italiaans bij namen van sporten: het tennis, het voetbal, het basketbal... bij alle verkleinwoorden: het kindje, het klasje, het boekje... Als we het lidwoord niet weten, zoeken we het op in een woordenboek: m. mannelijk de vr. vrouwelijk de onz. onzijdig het Instroom 1 p

8 Het meervoud + en De meeste woorden hebben een meervoud op 'en'. de bank de banken het boek de boeken LET OP de spelling! korte klank dubbele medeklinker de man de mannen de pen de pennen lange klank de muur de week 's' 'z' het huis 'f' 'v' de brief één klinker de muren de weken de huizen de brieven + s Deze woorden hebben een meervoud op 's'. woorden op 'er', 'el', 'en', 'ier', 'je','ie','e' of 'eur' de kamer de kamers de lepel de lepels de jongen de jongens de ambulancier de ambulanciers het meisje de meisjes de vakantie de vakanties de studente de studentes de directeur de directeurs woorden uit een vreemde taal het café de cafés het ticket de tickets woorden met op het einde 'a', 'i', 'o', 'u', 'y' hebben een meervoud op s de auto de auto s Instroom 1 p

9 Bijvoeglijk naamwoord Het bijvoeglijk naamwoord vormen een mooie tuin vriendelijke buren het nieuwe appartement een groot huis lekker brood bijvoeglijk zelfstandig bijvoeglijk zelfstandig naamwoord naamwoord naamwoord naamwoord Een zelfstandig naamwoord is een persoon, een ding of een dier. Een bijvoeglijk naamwoord zegt iets meer over het zelfstandig naamwoord waar het bij staat. Een bijvoeglijk naamwoord voor een zelfstandig naamwoord krijgt soms een andere vorm, soms niet. 1 een bijvoeglijk naamwoord bij een de-woord: + e een mooie tuin 2 een bijvoeglijk naamwoord bij een meervoud: + e vriendelijke buren 3 een bijvoeglijk naamwoord bij een bepaald het-woord: + e het nieuwe appartement 4 een bijvoeglijk naamwoord bij een onbepaald het-woord: / een groot huis lekker brood Een bijvoeglijk naamwoord achter een zelfstandig naamwoord verandert nooit. De tuin is mooi. De buren zijn vriendelijk. Het appartement is nieuw. Het huis is groot. Het brood is lekker. Instroom 1 p. 78 9

10 De spelling van het bijvoeglijk naamwoord Voorbeeld: De dikke kat zit onder de hoge boom. dikke (< dik) Een korte klank blijft kort. We schrijven een dubbele medeklinker. hoge (< hoog) De lettergreep 'ho' noemen we open: hij eindigt op een klinker. We schrijven één klinker. Instroom 1 p. 83 De vergrotende trap (de comparatief) Dennis is groot. Manu is groot. Zijn Dennis en Manu even groot? Nee, Dennis is kleiner dan Manu. De vergrotende trap = het bijvoeglijk naamwoord + 'er' klein kleiner 1 Soms verandert de spelling. mooi warm mooier warmer snel sneller Een korte klank blijft kort. We schrijven een dubbele medeklinker. groot groter De lettergreep gro is een open lettergreep. We schrijven één klinker. 2 Bijvoeglijke naamwoorden op r krijgen een vergrotende trap op der : duur duurder, ver verder. 3 Er zijn enkele onregelmatige vormen. goed beter veel meer weinig minder graag liever dikwijls vaker Instroom 1 p

11 Woorden en zinnen Woordsoorten Voorbeeld: Het meisje heeft een gsm. De gsm zit in de rugzak. het, een, de = lidwoord meisje, gsm, rugzak = zelfstandig naamwoord (substantief) heeft, zit = persoonsvorm van het werkwoord (pv) in = voorzetsel De zin Voorbeeld: Ik woon in Lier. onderwerp pv van het werkwoord wonen Ik woon in Lier is een zin. Een zin heeft een onderwerp en een werkwoord. Het werkwoord is de actie: woon. Het onderwerp is de persoon die de actie uitvoert: ik. Het onderwerp kan ook een ding of een dier zijn. Voorbeeld: De klas is groot. (de klas = onderwerp) We hebben verschillende soorten zinnen. 1 Een zin met informatie. Thomas spreekt Frans. Wij studeren Nederlands. Achter deze zinnen schrijven we een punt (.). Het eerste woord begint met een hoofdletter. 2 Een vraag. Spreekt Louisa Nederlands? Uit welk land kom jij? Achter deze zinnen schrijven we een vraagteken (?). Het eerste woord begint met een hoofdletter. Instroom 1 p

12 Voegwoorden De voegwoorden en, of, maar en want Thomas woont in Antwerpen. Hij heeft een broer. Thomas woont in Antwerpen en hij heeft een broer. Woon je in Brussel? Woon je in Antwerpen? Woon je in Brussel of woon je in Antwerpen? Ik woon in Brussel. Ik studeer in Leuven. Ik woon in Brussel, maar ik studeer in Leuven. Nikos studeert Nederlands. Hij woont in België. Nikos studeert Nederlands, want hij woont in België. En, of, maar, want noemen we nevenschikkende voegwoorden. Met deze voegwoorden combineren we zinnen. Dit noemen we samengestelde zinnen. Instroom 1 p

13 De structuur van de zin met omdat zin 1 zin 2 Ik eet. Waarom? Ik heb honger. Ik eet omdat ik honger heb. Het woord omdat geeft een reden aan. Het is een antwoord op de vraag Waarom? Het woord omdat is een voegwoord: het maakt van twee aparte zinnen één zin. Door omdat springt het werkwoord naar het einde van de zin. Niet correct is dus: Ik eet omdat ik heb honger. 1 Bij de omdat-constructie met een modaal hulpwerkwoord + infinitief staan de twee werkwoorden op het einde van de zin: het modaal hulpwerkwoord komt eerst (1), de infinitief staat altijd op de laatste plaats (2). zin 1 zin 2 Ik studeer. Waarom? Ik wil slagen. Ik studeer omdat ik wil slagen. (1) (2) Ik studeer. Waarom? Ik wil graag slagen. Ik studeer omdat ik graag wil slagen. (1) (2) 2 Het woord want is een synoniem van omdat. Hier verandert de structuur van de zin niet! zin 1 zin 2 Ik eet. Waarom? Ik heb honger. Ik eet, want ik heb honger. Instroom 1 p

14 De ontkenning Geen of niet? Heb jij een broer? Nee, ik heb geen broer. Zwem jij graag? Nee, ik zwem niet graag. 1 We gebruiken geen: bij een + zelfstandig naamwoord, Heeft Nikos een televisie? bij talen, Spreekt Nikos Frans? bij sporten, Speelt Louisa tennis? bij getallen. Heeft Thomas drie broers? 2 We gebruiken niet: bij werkwoorden, Werk jij? bij een groep met voorzetsel, Woont Rachel in Antwerpen? bij een bijvoeglijk naamwoord, Is de kamer donker? bij een bijwoord. Tennis je graag? Heb je veel tijd? Nee, Nikos heeft geen televisie. Nee, Nikos spreekt geen Frans. Nee, Louisa speelt geen tennis. Nee, Thomas heeft geen drie broers. Nee, ik werk niet. Ik studeer. Nee, Rachel woont niet in Antwerpen. Nee, de kamer is niet donker. Nee, ik tennis niet graag. Nee, ik heb niet veel tijd. Instroom 1 p

15 Voorzetsels Voorzetsels van plaats Waar is de tas? De tas ligt op de tafel. Waar zijn de boeken? De boeken zitten in de tas. Waar zijn de boeken? De boeken liggen op de tas. Waar zijn de boeken? De boeken liggen onder de tas. Waar zijn de boeken? De boeken liggen naast de tas. Waar zijn de boeken? De boeken staan achter de tas. Waar is het blad papier? Het blad papier zit tussen het boek. Waar is de jas? De jas hangt aan de kapstok. Instroom 1 p

16 Voorzetsels van tijd (zie ook 2.5) Hoe laat begint de les? Om u. Wanneer ga je naar de dokter? Tussen 9 u. en 10 u. Wanneer slaap je? Van 10 u. tot 7 u. Het is nu u. Wanneer komt de bus? Over 10 minuten, om u. Instroom 1 p

17 Bijwoord Heel of veel? heel staat bij een bijvoeglijk naamwoord; maakt het bijvoeglijk naamwoord sterker. Het is heel druk in de stad. veel staat bij een zelfstandig naamwoord of een werkwoord; duidt een hoeveelheid aan. We kunnen ook heel veel zeggen. Dat betekent: meer dan veel. Instroom 1 p. 111 Ik ben heel moe. Jef heeft veel katten. Ik wil veel koekjes. Jim werkt veel. Je eet veel. Lara eet heel veel pralines. Thierry houdt heel veel van zijn vrouw. 17

18 Er Er als plaatsonderwerp Er zitten leerlingen in de klas. Er staat een boom in de tuin. Er hangt een tekening aan de muur. Er ligt een baby in bed. eerste onderwerp tweede onderwerp Deze zinnen hebben twee onderwerpen. Het eerste onderwerp is er. Het staat aan het begin van de zin. Het tweede onderwerp is altijd onbepaald (leerlingen, een boom, een tekening, een baby). Niet correct is dus: Er zitten de leerlingen in de klas. De constructie met er zie je ook met andere werkwoorden. Er zijn veel mensen op straat. Er rijdt een auto op de weg. Er loopt een hond tussen de bloemen. Instroom 1 p. 134 Het woord er als plaatsaanduiding Een plaats in een zin kunnen we vaak vervangen door het woordje er. Er betekent daar of hier. Thomas studeert in de school. Thomas studeert er. Thomas studeert daar. Thomas studeert hier. Er als plaatsaanduiding kan niet aan het begin van de zin staan. De woorden hier en daar kunnen wel aan het begin van de zin staan. In de school studeert Thomas. Daar studeert Thomas. Hier studeert Thomas. Er studeert Thomas Instroom 1 p

19 Voornaamwoorden Het persoonlijk voornaamwoord (als onderwerp) enkelvoud 1 ik Ik woon in Brussel. 2 jij Jij bent mijn vriend. u Dag mijnheer. Hoe heet u? 3 hij Nikos komt uit Griekenland. Hij woont nu in België. zij Louisa komt uit Portugal. Zij spreekt Portugees. meervoud 1 wij Mijn vriendin en ik wonen in Brussel. Wij zijn één maand in België. 2 jullie De leraar zegt: Jullie zijn welkom! 3 zij Thomas en zijn vriend komen naar school. Zij leren Nederlands. Als we spreken over dieren en dingen, gebruiken we in het enkelvoud hij, ze of het. In het meervoud schrijven we ze. De fiets is mooi. Hij is mooi. De leeuwin slaapt. Ze slaapt. Het huis is groot. Het is groot. De boeken liggen op de bank. Ze liggen op de bank. jij = je zij = ze wij = we Instroom 1 p

20 Het bezittelijk voornaamwoord persoonlijk voornaamwoord Ik heb een vriend. Jij hebt een fiets. U heeft een tas. Hij heeft een voetbal. Zij heeft een gsm. Het kind heeft een pen. Wij hebben een boek. Wij hebben een klas. Jullie hebben een leraar. Zij hebben een huis. bezittelijk voornaamwoord Het is mijn vriend. Het is je/jouw* fiets. Het is uw tas. Het is zijn voetbal. Het is haar gsm. Het is zijn pen. Het is ons boek. Het is onze** klas. Het is jullie leraar. Het is hun huis. * je boek (zonder klemtoon) jouw boek (met klemtoon) ** ons huis (het-woord) onze auto (de-woord) Instroom 1 p. 47 Het aanwijzend voornaamwoord hier (dicht bij mij) daar (niet dicht bij mij) de tafel (de-woord) deze tafel die tafel het boek (het-woord) dit boek dat boek de appels (meervoud) deze appels die appels Instroom 1 p

21 Het persoonlijk voornaamwoord (als voorwerp) enkelvoud Ik ga naar de dokter. 1 mij/me De dokter onderzoekt mij/me. 2 jou/je 3 hem haar Jij bent mijn vriend. Ik ken jou/je goed. Nikos komt uit Griekenland. Je ziet hem op de foto. Louisa komt uit Portugal. Je ziet haar op de foto. Dag mijnheer. u Hoe gaat het met u? meervoud 1 ons 2 jullie 3 hen/ze Wij lachen. De leraar fotografeert ons. Jullie zitten in de klas. De leraar ziet jullie. Thomas en Nikos praten over de les. Ik hoor hen/ze. 21

22 Als we spreken over dieren en voorwerpen, gebruiken we in het enkelvoud hem, ze of het. In het meervoud schrijven we ze. Ik koop de fiets. Ik koop hem. De secretaresse brengt de inschrijving in orde. De secretaresse brengt ze in orde. Zie je het appartement? Zie je het? Nikos neemt de boeken uit zijn tas. Nikos neemt ze uit zijn tas. Thomas geeft de katten eten. Hij geeft ze eten. mij = me jou = je hen = ze Instroom 1 p

23 Werkwoorden Hebben en zijn De twee belangrijkste werkwoorden in het Nederlands zijn hebben en zijn. Ik ben Thomas. Ik heb een fiets. persoon onderwerp hebben zijn 1 enk. ik heb ben 2 enk. jij/u hebt bent 3 enk. hij/zij/het heeft is 1 mv. wij hebben zijn 2 mv. jullie hebben zijn 3 mv. zij hebben zijn Instroom 1 p

24 Het werkwoord: enkelvoud en meervoud persoon onderwerp werken wonen heten komen spreken 1 enk. ik werk woon heet kom spreek 2 enk. jij/u werkt woont heet komt spreekt 3 enk. hij/zij/het werkt woont heet komt spreekt 1 mv. wij werken wonen heten komen spreken 2 mv. jullie werken wonen heten komen spreken 3 mv. zij werken wonen heten komen spreken Jij komt. Jij spreekt. Jij woont. Kom jij? Spreek jij? Woon jij? U komt. Komt u? Zij spreekt. Spreekt zij? Jij woont. Woon jij? Het werkwoord staat in het enkelvoud (spreekt, komt, zegt) of het meervoud (werken, komen, zeggen). Instroom 1 p

25 Onderwerp, infinitief, stam persoon onderwerp werken infinitief 1 enk. ik werk stam 2 enk. jij/u werkt 3 enk. hij/zij/het werkt 1 mv. wij werken 2 mv. jullie werken 3 mv. zij werken Werken, komen, zeggen, studeren noemen we de infinitief van het werkwoord. Zo staan de woorden in het woordenboek. De eerste persoon van het werkwoord noemen we de stam: (ik) werk, (ik) kom, (ik) zeg, (ik) studeer. Een werkwoord staat bij een onderwerp. Dat is een persoon, een ding of een dier. Pieter spreekt Nederlands. De bus komt. Wij studeren Nederlands. De kat zegt miauw! De tegenwoordige tijd (tt) van enkele werkwoorden persoon onderwerp helpen zitten rijden spelen gaan lezen 1 enk. ik help zit rijd speel ga lees 2 enk. jij/u helpt zit rijdt speelt gaat leest 3 enk. hij/zij/het helpt zit rijdt speelt gaat leest 1 mv. wij helpen zitten rijden spelen gaan lezen 2 mv. jullie helpen zitten rijden spelen gaan lezen 3 mv. zij helpen zitten rijden spelen gaan lezen We schrijven nooit twee keer dezelfde medeklinker aan het einde van een woord (jij praatt). We behouden de lange klank van de infinitief in het hele werkwoord. We schrijven dus een dubbele klinker in het enkelvoud (bijvoorbeeld: spreken spreek). Werkwoorden als gaan en staan zijn speciaal: in de eerste persoon valt de tweede a weg (ik gaa). Een woord eindigt in het Nederlands nooit op v of z. De letter v wordt f en z wordt s. Instroom 1 p

26 Inversie 1 Nikos gaat vandaag naar school. 2 Vandaag gaat Nikos naar school. In zin 1 staat het onderwerp voor het werkwoord. In zin 2 staat het onderwerp achter het werkwoord. Dat noemen we inversie. Kijk nu naar het schema. Nikos gaat vandaag naar school. o pv tijd plaats Vandaag gaat Nikos naar school. tijd pv o plaats In een vraag hebben we altijd inversie: Gaat Nikos vandaag naar school? Instroom 1 p

27 Scheidbaar samengestelde werkwoorden Ik sta om 7 u. op. Thomas trekt zijn pyjama uit. De bus komt om 17 u. aan. opstaan uittrekken aankomen Zo staan deze werkwoorden in het woordenboek. We noemen deze werkwoorden scheidbaar samengestelde werkwoorden. We kunnen ze in twee delen splitsen. Het eerste deel is een kort woordje (op, uit, thuis, mee ). Dat noemen we het afgescheiden deel. Het tweede deel is een werkwoord (gaan, komen, rijden, doen ). De klemtoon ligt altijd op het eerste deel: opstaan, uittrekken, aankomen. Hier vind je een overzicht van andere scheidbaar samengestelde werkwoorden. infinitief voorbeeld aandoen uitdoen Tim doet het licht aan. Tim doet het licht uit. aankomen De bus komt om 6 u. aan. aantrekken uittrekken Jason trekt zijn schoenen aan. Jason trekt zijn schoenen uit. afwassen Lisa wast de borden af. binnenkomen De leraar komt binnen. 27

28 infinitief voorbeeld invullen We vullen de oefening in. koffiezetten Ik zet s morgens koffie. meegaan Jij gaat met mij mee. meewerken Mijn vriend werkt mee. nadenken Angelina denkt na. omdraaien Kurt draait de bladzijde om. opstaan Celine staat op. overschrijven Frederic schrijft de tekst over. oversteken Monica steekt de straat over. televisiekijken Mijn zusje kijkt televisie. Instroom 1 p

29 Werkwoorden: hangen liggen staan zitten hangen Mijn T-shirt hangt aan de kapstok. De foto s hangen aan de muur. liggen De bril ligt naast het kopje. staan De potloden liggen op de tafel. Het kopje koffie staat op de tafel. De mensen staan in de rij. zitten De man zit op de bank. De tickets zitten in zijn hemd. Instroom 1 p

30 Modale hulpwerkwoorden An kan mooi tekenen. Leerlingen moeten veel studeren. Ik ben 14, ik mag geen alcohol drinken. Ik wil mijn diploma behalen. William zal nooit naar China gaan. modaal hulpwerkwoord rest infinitief Kunnen, moeten, mogen, willen, zullen noemen we modale hulpwerkwoorden. persoon onderwerp kunnen moeten mogen willen zullen 1 enk. ik kan moet mag wil zal 2 enk. jij/u kan (kunt) moet mag wil (wilt) zal (zult) 3 enk. hij/zij/het kan moet mag wil zal 1 mv. wij kunnen moeten mogen willen zullen 2 mv. jullie kunnen moeten mogen willen zullen 3 mv. zij kunnen moeten mogen willen zullen Er is één vorm voor het enkelvoud en één vorm voor het meervoud. Voor kunnen, willen en zullen kan je ook de vormen kunt, wilt, zult gebruiken. Deze zijn formeler. De derde persoon (hij/zij/het) krijgt nooit een t op het einde! Het modale hulpwerkwoord staat altijd met een infinitief. Deze infinitief staat op het einde van de zin. De extra informatie (rest) staat altijd tussen het modale hulpwerkwoord en de infinitief. Instroom 1 p

31 De imperatief (de gebiedende wijs) Neem een appel! Geef vijf euro! De imperatief is een bevel of een instructie. De vorm van de imperatief is de eerste persoon enkelvoud van het werkwoord. infinitief eerste persoon enkelvoud imperatief nemen ik neem Neem! geven ik geef Geef! Het werkwoord zijn heeft een onregelmatige vorm: wees. Wees beleefd! Wees voorzichtig! Instroom 1 p

32 De voltooid tegenwoordige tijd vormen Voorbeeld: Nikos maakt zijn huiswerk. Nikos heeft zijn huiswerk gemaakt. De actie is nu bezig. De actie is voorbij. tegenwoordige tijd voltooid tegenwoordige tijd Hoe vorm je de voltooid tegenwoordige tijd? Nikos heeft zijn huiswerk gemaakt. een vorm van hebben of zijn het voltooid deelwoord Vertrek van de infinitief -'en'. De laatste letter is een medeklinker uit t kofschip +'t' maken ge maak t stappen ge stap t koken ge kook t De laatste letter is geen medeklinker uit t kofschip +'d' wandelen ge wandel d telefoneren ge telefoneer d huren ge huur d Je moet de korte of lange klank van de infinitief behouden. Dat betekent dat de spelling soms verandert. Zie ook 3.5 Lettergrepen. maken (lange a ) stoppen (korte o ) gemaakt (we schrijven twee keer de letter a ) gestopt (we schrijven één keer de letter p ) In Instroom 1 leren we de vorming van regelmatige werkwoorden. Er zijn ook onregelmatige werkwoorden. Die leren we in Instroom 2. Instroom 1 p

33 Wederkerende werkwoorden Voorbeeld: Thomas wast zich. (Thomas = zich) Een wederkerend werkwoord heeft een wederkerend voornaamwoord. Het onderwerp en het wederkerend voornaamwoord verwijzen naar dezelfde persoon. Voorbeeld: zich wassen persoon onderwerp werkwoord wederkerend voornaamwoord 1 enk. ik was me 2 enk. jij wast je 3 enk. hij/zij/u wast zich 1 mv. wij wassen ons 2 mv. jullie wassen je 3 mv. zij wassen zich Extra informatie noemen we de rest. De rest komt altijd achter het wederkerend voornaamwoord. onderwerp werkwoord wederkerend voornaamwoord rest Ik voel me goed. Jij excuseert je altijd. Thomas haast zich naar de bus. Wij vervelen ons nooit. Jullie vergissen je soms. De ouders herinneren zich de afspraak. De werkwoorden zich aankleden en zich uitkleden zijn speciaal. 1 Het afgescheiden deel van het werkwoord staat meestal op de laatste plaats in de zin. Voorbeeld: Ik kleed me s morgens aan. afgescheiden deel 2 Bij een zinsdeel dat begint met een voorzetsel staat het afgescheiden deel voor of achter dat zinsdeel. Voorbeeld: Nikos kleedt zich bij de dokter uit. rest afgescheiden deel Nikos kleedt zich uit bij de dokter. rest afgescheiden deel Instroom 1 p

34 Constructies met infinitief Om te + infinitief Voorbeeld: Ik ga naar school om te leren. ( ) om ( ) te infinitief We gebruiken de constructie om te + infinitief om een doel uit te drukken. Ik ga naar school om Nederlands te leren. ( ) om ( ) te infinitief In het voorbeeld is het woord Nederlands extra informatie. Die informatie staat altijd tussen de woorden om en te. Nikos gaat naar de bakker om brood te kopen. Detlev neemt zijn gsm om een bericht te sturen. Ik studeer om slim te worden. Instroom 1 p. 152 gaan + infinitief Ik ga je iets vertellen. Volgende week gaat het sneeuwen. Morgen gaan we zwemmen. We gebruiken deze constructie: 1 als we praten over de toekomst, Voorbeeld: Vanavond ga ik eten met Marleen. 2 als we een plan willen realiseren. Voorbeeld: In de vakantie gaat Leon reizen. Met het werkwoord gaan is deze constructie niet mogelijk. Voorbeeld: Ik ga straks naar de dokter gaan. Instroom 1 p

35 Wat ben je aan het doen? Waar ben je mee bezig? Voorbeeld: Timo is aan het tennissen. De constructie aan het + infinitief duidt op de duur van een handeling. Vaak kunnen we ze vervangen door het werkwoord in de tegenwoordige tijd: Timo tennist. Extra informatie schrijven we voor het woord aan. Voorbeeld: Timo is al een uur aan het tennissen. We kunnen aan het ook schrijven als aan t. Voorbeeld: Timo is al een uur aan t tennissen. Instroom 1 p