Vlaams Actieplan. Europese. werkgelegenheidsrichtsnoeren. Een Vlaamse bijdrage. aan het Belgisch Nationaal Actieplan 2002

Transcriptie

1 Vlaams Actieplan Europese werkgelegenheidsrichtsnoeren 2002 Een Vlaamse bijdrage aan het Belgisch Nationaal Actieplan 2002

2 Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding Synthese en aanbevelingen De Vlaamse werkzaamheidsgraad opnieuw doen toenemen Een versterkte preventieve en actieve aanpak van de werkloosheid De daling van het bereik voor laaggeschoolde langdurig werkzoekenden Beleidsprioriteit voor ouderen De ongekwalificeerde uitstroom verder terugdringen ICT-basisvaardigheden in het onderwijs Werknemers en werkzoekenden blijven bij via permanente vorming Evenredige arbeidsdeelname voor kansengroepen Administratieve vereenvoudiging voor meer ondernemerschap en werkgelegenheid Subregionaal en lokaal werkgelegenheidsbeleid geënt op de Europese richtsnoeren? Modernisering van de arbeidsorganisatie Combinatie arbeid en zorg en gelijke kansen M/V Besluit: een evenwichtige beleidsmix met aandacht voor de kwaliteit van de arbeid Beleidsoverzicht: Vlaamse maatregelen voor een Europese Werkgelegenheidsstrategie Inleiding Horizontale doelstellingen en individuele aanbevelingen aan België Verhogen van de werkzaamheidsgraad (horizontale doelstelling A) Verbetering van de kwaliteit van de arbeid (horizontale doelstelling B) Een coherente en integrale strategie voor Levenslang Leren (horizontale doelstelling C) Een alomvattend partnerschap met de sociale partners (horizontale doelstelling D) De inzetbaarheid van arbeidskrachten verhogen (pijler 1) Een versterkte preventieve aanpak van de werkloosheid (richtsnoer 1) Herinschakeling van langdurig werklozen (richtsnoer 1) Modernisering van de openbare dienst voor arbeidsvoorziening (richtsnoer 1) Werkloosheid aanpakken via randvoorwaarden inzake kinderopvang en mobiliteit (richtsnoer 2) Actief ouder worden (richtsnoer 3) Trajectbegeleiding voor oudere werkzoekenden Oudere werknemers langer aan het werk Sociale partners en actief ouder worden

3 2.6 Een leven lang leren in goede banen (richtsnoer 4) Het garanderen van een voldoende startkwalificatie via het initieel onderwijs Een brede toegang tot het initieel onderwijs Modularisering Het aantrekkelijker maken van het technisch en beroepsonderwijs Herwaardering van de leertijd Een vlotte overgang van school naar werk Het garanderen van voldoende toegang tot informatie over permanente vorming Het garanderen van toegang tot permanente vorming voor iedereen Het terugdringen van ongeletterdheid bij jongeren en volwassenen Permanente vorming voor werkzoekenden en werknemers Vreemdetalenonderwijs Erkenning en validering van competenties E-learning voor alle burgers (richtsnoer 5) ICT-basisvaardigheden voor iedereen Leerlingen goede digitale vaardigheden bijbrengen De opleiding van docenten in het gebruik van internet en multimedia Monitoring Het bestrijden van knelpunten op de arbeidsmarkt (richtsnoer 6) Identificatie van knelpunten Het oplossen van knelpunten Europese gegevensbanken met vacatures en scholingsmogelijkheden Bestrijding van discriminatie door toegang tot werk (richtsnoer 7) Een overkoepelend beleid voor evenredige arbeidsdeelname Een groot draagvlak voor het beleid Allochtonen Beleid gericht op nieuwkomers Actieplan Personen met een handicap Actieplan (ex-)gedetineerden Arbeidszorg Non-discriminatie en gelijke kansenbeleid in het onderwijs De bevordering van ondernemerschap en het scheppen van banen (pijler 2) Administratieve vereenvoudiging voor ondernemingen (richtsnoer 8) Situering Beleidsmaatregelen Bevorderen van ondernemerschap (richtsnoer 9) Ondernemerschap in het onderwijs Verstrekken van risicokapitaal Bedrijfsadvies Opleiding van ondernemers Het groeipotentieel van de meerwaardeneconomie (richtsnoer 10) Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Sociale economie Uitbouw lokale diensteneconomie Meer en betere jobs in de social profit sector Het werkgelegenheidspotentieel van de milieusector

4 3.4 Partnerschap voor regionale en lokale werkgelegenheid (richtsnoer 11) Het lokale werkgelegenheidsbeleid Het subregionale niveau Belastinghervormingen voor werkgelegenheid en opleiding (richtsnoer 12) De bevordering van het aanpassingsvermogen van de ondernemingen en hun werknemers (pijler 3) Modernisering van de arbeidsorganisatie (richtsnoer 13) Ondersteuning aanpassingsvermogen als onderdeel van levenslang leren (richtsnoer 15) Hefboomkrediet voor werknemersopleidingen Opleidingskrediet De versterking van het gelijkekansenbeleid voor mannen en vrouwen (pijler 4) Monitoring van gelijke kansen (richtsnoer 16) Gendermainstreaming Beleidsinitiatieven Bestrijding van ongelijkheid en ondervertegenwoordiging op de arbeidsmarkt (richtsnoer 17) Gelijke kansen op de arbeidsmarkt Gelijke toegang tot onderwijs en opleiding Combineren van arbeid en zorg (richtsnoer 18) Evenwicht tussen werk en vrije tijd Kinderopvang in Vlaanderen Opvang van zorgbehoevende bejaarden Bijlagen Bijlage 1: Vlaams Monitoringsinstrument Europese Werkgelegenheidsrichtsnoeren Bijlage 2: De preventieve en actieve aanpak van werkloosheid in Vlaanderen Bijlage 3: VDAB-realisaties in het kader van de Europese Werkgelegenheidsstrategie Bijlage 4: De relatie tussen het Europees Sociaal Fonds (ESF) Doelstelling 3 Vlaanderen ( 00-06) en de Europese werkgelegenheidsstrategie Bijlage 5: Budgettair overzicht van innovatieve Vlaamse maatregelen Bijlage 6: STC-beleidsplannen in het kader van de Europese richtsnoeren Bijlage 7: Prognose voor het aantal plaatsen voor kinderopvang ( ) Bijlage 8: Uittreksels uit het Europese «werkgelegenheidspakket» Richtsnoeren voor het werkgelegenheidsbeleid van de lidstaten voor Individuele aanbevelingen voor België Europese Commissie: gezamenlijk verslag over de werkgelegenheid 2001: Deel II, de lidstaten: België Supporting document m.b.t. België Lijst van figuren Figuur 1: De globale werkzaamheidsgraad (in % van de bevolking tussen 15 en 64 jaar) Figuur 2: De preventieve aanpak van langdurige werkloosheid (Vlaams Gewest) Figuur 3: De werkzaamheidsgraad bij ouderen (55 tot 64 jaar) Figuur 4: De ongekwalificeerde uitstroom uit het initiële onderwijs Figuur 5: De participatie aan permanente vorming (25-64 jaar) Figuur 6: De in het kader van de trajectwerking bereikte werklozen naar module en geslacht (Vlaams Gewest, 2001)

5 VOORWOORD Voorwoord Sinds de start van de Europese werkgelegenheidsstrategie in 1998, levert de Vlaamse regering samen met de sociale partners een jaarlijkse bijdrage aan het Belgisch Nationaal Actieplan Werkgelegenheid. Sinds kort bestaat op Europees niveau groeiende aandacht voor de regionale dimensie van het werkgelegenheidsbeleid. Bijgevolg besliste de Vlaamse regering op mijn voorstel, om het Vlaams Actieplan Werkgelegenheid in 2002 voor het eerst ook officieel als een Regionaal Actieplan neer te leggen bij de Europese Commissie. Het Vlaams Actieplan Werkgelegenheid is opgebouwd volgens de Europese indeling (pijlers en richtsnoeren). Het plan omvat een evaluatie van de Vlaamse beleidsinitiatieven van 2001, alsook een overzicht van de maatregelen die op stapel staan voor Het actieplan biedt een breed perspectief want de Europese werkgelegenheidsstrategie raakt immers aan diverse beleidsdomeinen. Een greep uit het omvangrijke lijstje toont dit aan: de Vlaamse aanpak inzake werkzoekendenwerking en evenredige participatie, de vernieuwde strategie inzake beroepsopleiding en andere beleidsmaatregelen om voortdurend bij te blijven, het omvangrijke actieplan voor de bevordering van ICT-basisvaardigheden bij werkzoekenden en werknemers, de implementatie van maatschappelijk verantwoord ondernemerschap, de verbetering van de Vlaamse kinderopvang en maatregelen voor de bevordering van de mobiliteit van werkzoekenden. Mijn bijzondere dank gaat uit naar de die dit proces in goede banen heeft geleid. Ook de betrokken kabinetten, administraties en VOI's die dit actieplan mogelijk hebben gemaakt, wens ik voor hun inzet te bedanken. De Europese werkgelegenheidsstrategie streeft naar een gecoördineerd en geïntegreerd arbeidsmarktbeleid. We hopen vanuit Vlaanderen alvast met deze publicatie aan deze doelstelling te kunnen bijdragen. Renaat Landuyt Vlaams minister van Werkgelegenheid en Toerisme 7

6 INLEIDING 8

7 INLEIDING Inleiding De laatste cyclus in het proces van Luxemburg? Ondanks haar ambitieuze uitgangspunt berust de Europese werkgelegenheidsstrategie niet op een uitgebreid regelgevend kader van Europese richtlijnen of verordeningen, maar ontleent ze haar slagkracht aan de vrij nieuwe methode van open coördinatie. De basis hiervoor werd in 1997 gelegd op de buitengewone top van Luxemburg. In het kader van het proces van Luxemburg wordt sindsdien elk jaar een nieuwe versie opgemaakt van de Europese beleidsdoelstellingen of richtsnoeren voor het werkgelegenheidsbeleid. Op basis van deze richtsnoeren maakt elke lidstaat een Nationaal Actieplan op, dat een overzicht biedt van de realisaties in het afgelopen jaar en de geplande acties voor het volgende jaar. Op basis van een analyse van deze actieplannen keuren de Europese Commissie en Raad vervolgens een gezamenlijk verslag goed over het gevoerde beleid in de diverse lidstaten, met o.m. de aanduiding van goede praktijkvoorbeelden en aangevuld met een aantal individuele aanbevelingen aan het adres van elke lidstaat. Vervolgens wordt in overleg met de lidstaten een nieuwe versie goedgekeurd van de gemeenschappelijke beleidsdoelstellingen of richtsnoeren. Deze drie elementen (gezamenlijk verslag, individuele aanbevelingen, gemeenschappelijke richtsnoeren) vormen samen het jaarlijks terugkerende Europese werkgelegenheidspakket. Het proces van Luxemburg is intussen al aan de vijfde cyclus toe. Het nieuwe werkgelegenheidspakket werd tijdens het Belgisch EU-Voorzitterschap goedgekeurd op de Europese ministerraad Werkgelegenheid en Sociale Zaken op 3/12/2001, en enkele dagen later formeel bevestigd door de staats- en regeringsleiders tijdens de top van Laken. De wijzigingen t.a.v. de richtsnoeren van 2001 bleven vrij beperkt. De belangrijkste verandering is wellicht de introductie van een nieuwe horizontale doelstelling met betrekking tot de kwaliteit van de arbeid (meer én betere banen). In de tweede helft van 2002 is een belangrijk ogenblik aangebroken voor de toekomst van de Europese werkgelegenheidsstrategie. Na afloop van de 5e cyclus wordt het proces van Luxemburg immers grondig hertekend. Deze geplande hervorming zal in 2003 haar definitieve beslag krijgen en leiden tot afspraken over een nieuwe procedure, waarbij het niet zeker is of de klassieke 4 pijler-structuur en indeling in richtsnoeren zal worden behouden. Het huidige tijdspad zal allicht 6 maanden worden opgeschoven. De Nationale Actieplannen 2003 zullen dus niet zoals gebruikelijk begin mei maar pas begin november 2003 worden neergelegd bij de Europese Commissie. Deze geplande hervorming van de Europese werkgelegenheidsstrategie heeft vanzelfsprekend implicaties voor de opmaak van het Vlaams Actieplan 2003 (allicht pas goedkeuring in oktober 2003 en publicatie van de nieuwe brochure in december 2003). De opmaak van het Vlaams Actieplan 2002 Dit Vlaams Actieplan is gebaseerd op een inbreng vanuit de Vlaamse beleidsdomeinen werkgelegenheid, onderwijs en vorming, economie en welzijn. De voorbereiding en coördinatie ervan gebeurde in een Vlaamse interkabinettaire werkgroep, m.m.v. de betrokken administraties en VOI s (met name VDAB, VIZO en Kind en Gezin). De eindredactie werd verzorgd door de. Ook de bijdrage van de Vlaamse sociale partners (neergelegd op 13 maart 2002) werd geïntegreerd in deze beleidstekst. De definitieve tekst werd op 19 april 2002 goedgekeurd door de Vlaamse Regering, en op 24 april 2002 door de Vlaamse sociale partners in VESOC. Dit actieplan vormde tevens de basis voor de Vlaamse inbreng in het Belgisch Nationaal Actieplan 2002, dat op 1 mei 2002 bij de Europese Commissie werd neergelegd. 9

8 INLEIDING Inhoud en structuur van de brochure In een beknopte synthese vooraan in deze brochure worden de belangrijkste Vlaamse beleidsinitiatieven en uitdagingen geschetst in het licht van een aantal Europese prestatie-indicatoren. In het uitvoerige beleidsoverzicht komen eerst de horizontale doelstellingen en de individuele aanbevelingen aan België kort aan bod ( 1). Vervolgens ( 2 tot 5) wordt de structuur van de 4 pijlers en 18 richtsnoeren van de Europese werkgelegenheidsstrategie gevolgd, met voor elk van deze Europese richtsnoeren een evaluatie van de realisaties in 2001 en een overzicht van de engagementen voor Overzicht van de bijlagen In bijlage 1 vindt u een geactualiseerde versie van het Vlaams Monitoringsinstrument Europese Werkgelegenheidsrichtsnoeren, gebaseerd op de boordtabellen van het Belgisch Nationaal Actieplan 2002 (samengesteld door het Federale MTA). Dit monitoringsinstrument wordt nog in een definitieve vorm geactualiseerd i.s.m. het Steunpunt WAV. Vanaf eind juli 2002 kan u deze definitieve indicatoren voor 2001 raadplegen via (luik cijfers en duiding) en (luik Europees beleid en monitoring). Bijlage 2 bevat een evaluatie van de Vlaamse prestaties in het licht van de preventieve en actieve aanpak van werkloosheid (cf. Europese richtsnoeren 1 en 2). Bijlage 3 biedt een gedetailleerd overzicht van de VDAB-realisaties in het kader van de Europese werkgelegenheidsstrategie. Deze bijlage werd net als vorig jaar gerealiseerd dankzij een intensieve en vruchtbare samenwerking met de afdelingen Strategische Planning en Data-Beheer en Data-Analyse (DBDA) van de VDAB. Bijlage 4 schetst de bijdrage van het Vlaamse Europees Sociaal Fonds (ESF)-programma (doelstelling 3) in het licht van de objectieven van de Europese werkgelegenheidsstrategie. Bijlage 5 bevat een budgettair overzicht van een aantal innovatieve maatregelen die beantwoorden aan de Europese richtsnoeren. Bijlage 6 biedt een overzicht van de subregionale invulling van de Europese richtsnoeren in de beleidsplannen 2002 van de 13 Vlaamse Subregionale Tewerkstellingscomités (STC s). Bijlage 7 bevat een prognose van het aantal plaatsen voor kinderopvang in de periode Bijlage 8 omvat uittreksels uit de drie elementen van het Europese werkgelegenheidspakket: de integrale versie van de richtsnoeren voor 2002, de individuele aanbevelingen voor België en de analyse over België uit deel II van het gezamenlijk verslag. Voor meer informatie over de opmaak van dit Vlaams Actieplan en de Vlaamse bijdrage aan het Nationaal Actieplan kan u contact opnemen met de cel Europees beleid en monitoring van de afdeling Migratie en Arbeidsmarktbeleid van de Administratie Werkgelegenheid (tel. 02/ of 02/ ) 10

9 SYNTHESE EN AANBEVELINGEN Synthese en aanbevelingen: 1 De Vlaamse werkzaamheidsgraad opnieuw doen toenemen Door de recente kentering in de Vlaamse werkzaamheidsgraad (lichte daling van 63,9% in 2000 tot 63,3% in 2001) worden de Europese benchmarks of streefcijfers hierover nog scherper gesteld op Vlaams niveau. Voor het bereiken van de gestelde objectieven op middellange en lange termijn (65,5% tot 67% in 2004 uit het Vlaams regeerakkoord, 70% in 2010 uit het pact van Vilvoorde) is het dan ook noodzakelijk de huidige en verwachte conjuncturele heropleving de komende jaren voluit te vertalen in een sterke groei van het aantal werkende Vlamingen. De Vlaamse regering en sociale partners kunnen hiertoe bijdragen m.b.v. een effectieve en evenwichtige beleidsmix. Hieronder worden een aantal van de betrokken beleidslijnen en uitdagingen beknopt toegelicht. Figuur 1: De globale werkzaamheidsgraad (in % van de bevolking tussen 15 en 64 jaar) 65% 64% 63% 62% 61% 60% 59% * 58% 57% Vlaams Gewest België Euro-15 Bron: Eurostat, NIS-Enquête naar de arbeidskrachten * voorlopige raming o.b.v. de eerste drie kwartalen van 2001 van de NIS-Enquête 2 Een versterkte preventieve en actieve aanpak van de werkloosheid De Europese richtsnoeren over de preventieve en actieve aanpak van werkloosheid worden in Vlaanderen vertaald in de verdere uitbouw van de individuele trajectwerking voor werkzoekenden, met als algemene doelstelling de werkzoekenden actief te bereiken (via een intensieve begeleiding en/of het aanbieden van een (beroeps)opleiding of werkervaring) vooraleer ze instromen in de langdurige werkloosheid. Het aantal bereikte werkzoekenden met een individuele trajectovereenkomst neemt dan ook verder toe in Vlaanderen (van in 2000 tot in 2001). Uitgedrukt als een % van het totaal aantal ingeschreven niet-werkende werkzoekenden op de laatste dag van het jaar bedraagt de globale dekkingsgraad van de trajectwerking 31% in

10 SYNTHESE EN AANBEVELINGEN In Europees perspectief ligt het aandeel Vlaamse werkzoekenden die in de opvolgingsperiode (6 maand voor jongeren, 12 maand voor volwassenen) werden bereikt via één of meerdere actieve maatregelen (vorming, werkervaring of intensieve begeleiding) echter iets lager dan gemiddeld in de EU (26% tegenover 30%). 3 De daling van het bereik voor laaggeschoolde volwassen werkzoekenden Uit diverse indicatoren blijkt dat Vlaanderen en België er steeds beter in slagen deze preventieve aanpak te realiseren voor de jonge werkzoekenden, in Vlaanderen o.m. via de systematische intake van jonge werkzoekenden in hun 3e of 4e maand werkloosheid, en via de samenwerkingsakkoorden met de federale overheid over het inschakelingsplan en de startbaanovereenkomst. Ook de vooropgestelde beleidsprioriteit voor de laaggeschoolde jonge werkzoekenden wordt in 2001 verder in praktijk gebracht. Uit de opvolging van het bereik en niet-bereik van de volwassen werkzoekenden (ouder dan 25 jaar) blijkt echter dat hun instroom in de langdurige werkloosheid verder toeneemt (van 25% in 2000 tot 36% in 2001), en dat het aandeel volwassen werkzoekenden die instromen in de langdurige werkloosheid zonder het afsluiten van een individuele trajectovereenkomst recent is toegenomen, en dit volledig op rekening van de laaggeschoolde volwassen werkzoekenden (42% niet-naleving in 2001 tegenover 28,5% in 2000). Figuur 2: De preventieve aanpak van langdurige werkloosheid (Vlaams Gewest) 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Jonge werkzoekenden (- 25 jaar) Instroom in de langdurige werkloosheid Niet-bereik % 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Volwassen werkzoekenden (+ 25 jaar) Instroom in de langdurige werkloosheid Niet-bereik Bron: VDAB 12

11 SYNTHESE EN AANBEVELINGEN 4 Beleidsprioriteit voor ouderen Uit de meest recente cijfers blijkt dat de structureel lage werkzaamheidsgraad bij ouderen - de werkzaamheid van de groep tussen 55 en 64 jaar is in Vlaanderen en België het laagst van de EU - opnieuw daalt (van 25,6% in 2000 tot 24,5% in 2001), terwijl de groei bij de ouderen in 2000 nog sterker was dan gemiddeld. Het nieuwe VESOC-actieplan ter bevordering van de werkgelegenheid van ouderen biedt een eerste antwoord op deze acute beleidsuitdaging voor de Vlaamse overheid (o.m. via de zilverpasplannen). In de toekomst is een versterkte beleidsinspanning voor de oudere werkzoekenden en werknemers aangewezen, o.m. in het licht van de geplande afbouw van het federale stelsel van oudere uitgeschreven werklozen, waardoor in de nabije toekomst een groter aantal 50-plussers tot de bij de VDAB geregistreerde werkzoekenden zal behoren. Figuur 3: De werkzaamheidsgraad bij ouderen (55 tot 64 jaar) 40% 35% 30% 25% * 20% 15% Vlaams Gewest België Euro-15 Bron: Eurostat, NIS-Enquête naar de arbeidskrachten * voorlopige raming o.b.v. de eerste drie kwartalen van 2001 van de NIS-Enquête 5 De ongekwalificeerde uitstroom verder terugdringen Het garanderen van een voldoende startkwalificatie vormt een belangrijk objectief van het initiële onderwijs. In 2001 is de ongekwalificeerde uitstroom, dit zijn de schoolverlaters zonder een diploma hoger secundair, lichtjes gedaald in Vlaanderen (van 11,9% tot 11,4%). De verdere daling van deze ongekwalificeerde uitstroom wordt door de Vlaamse regering en sociale partners nagestreefd via tal van initiatieven zoals de herwaardering van het technisch en beroepsonderwijs (o.m. via de projecten modularisering, de stages en de regionale technologische centra), en de herwaardering van de leertijd en het alternerend leren. Voor het bereiken van de in Vlaanderen vooropgestelde daling van de ongekwalificeerde uitstroom (-20% tegen 2004, halvering tegen 2010) is een verdere inspanning nodig. 13

12 SYNTHESE EN AANBEVELINGEN Figuur 4: De ongekwalificeerde uitstroom uit het initiële onderwijs 24% 22% 20% 18% 16% 14% 12% * 10% 8% 6% Vlaams Gewest België EU-15 Bron: Eurostat, NIS-Enquête naar de arbeidskrachten * voorlopige raming o.b.v. de eerste drie kwartalen van 2001 van de NIS-Enquête 6 ICT-basisvaardigheden in het onderwijs Vlaanderen boekte de afgelopen jaren een belangrijke vooruitgang in het licht van de Europese ICT-benchmarks voor het onderwijs (1 PC per 10 leerlingen, 100% van de scholen internet-aansluiting voor educatieve doeleinden eind 2001, nascholing van alle docenten in het gebruik van internet en multimedia tegen eind 2002). Belangrijke Vlaamse beleidsinitiatieven in dit verband zijn de PC-infrastructuurprogramma s, de uitbouw van regionale expertisecentra en de aanstelling van ICT-coördinatoren in de scholen. Deze initiatieven moeten ervoor zorgen dat Vlaanderen de betrokken Europese benchmarks tijdig en volledig bereikt. 7 Werknemers en werkzoekenden blijven bij via permanente vorming In het licht van de Europese strategische doelstelling over de ontwikkeling van de kennismaatschappij is het van cruciaal belang dat aan werknemers en werkzoekenden voldoende kansen geboden wordt zich permanent bij te scholen. De deelnamekans aan permanente vorming evolueert licht positief in Vlaanderen (van 6,9% in 2000 tot 7,1% in 2001). De verdere verhoging van deze opleidingsparticipatie tot 10% tegen 2010 (zoals afgesproken in het pact van Vilvoorde) vormt een belangrijke beleidsuitdaging voor de komende jaren. 14

13 SYNTHESE EN AANBEVELINGEN Figuur 5: De participatie aan permanente vorming (25-64 jaar) 8,5% 8,0% 7,5% 7,0% 6,5% 6,0% * 5,5% 5,0% Vlaams Gewest België EU-15 Bron: Eurostat, NIS-Enquête naar de arbeidskrachten * voorlopige raming o.b.v. de eerste drie kwartalen van 2001 van de NIS-Enquête In dit verband werden in Vlaanderen recent diverse beleidsinitiatieven genomen. Voor de werknemers zijn er o.m. de opleidingscheques, het opleidingskrediet en het Hefboomkrediet. De acties voor werkzoekenden (o.m. rond ICT-basisvaardigheden) worden ingebed in de opleidingsmodules van de individuele trajectwerking. In 2001 bedroeg de gemiddelde opleidingsparticipatie 1 van de geregistreerde Vlaamse werkzoekenden 7,5%. Ook deze indicator is toegenomen ten opzichte van 2000 (6,6%), wat wijst op een toegenomen opleidingsinspanning voor de Vlaamse werkzoekenden. Het kan zinvol zijn om een nieuwe kwantitatieve doelstelling m.b.t. dit activeringspercentage van werkzoekenden via vorming en opleiding in het vooruitzicht te stellen, bv. 10% tegen 2004 en 15% tegen Uit een recente internationale survey blijkt dat in Vlaanderen een relatief groot aandeel van de opgeleide werkzoekenden meer dan één type opleiding volgen (naar schatting 50% tegenover 10% gemiddeld in de EU), wat er op wijst dat Vlaamse werkzoekenden relatief vaak geïntegreerde opleidingsvormen krijgen aangeboden en volgen. Het gevolgde opleidingstraject wordt door de Vlaamse werkzoekenden bovendien positief beoordeeld. Ongeveer 85% van de ondervraagde werkzoekenden vond de gevolgde opleiding of intensieve begeleiding nuttig tot zeer nuttig met het oog op het vinden van werk, tegenover iets meer dan 60% gemiddeld in Europa. Uit de lage tevredenheid in de drie Scandinavische landen blijkt dat de in deze landen geldende vormings- en begeleidingsplicht wel leidt tot een hoger aandeel actief bereikte werkzoekenden, met als keerzijde van de medaille een negatieve evaluatie over de impact ervan bij een aantal (minder gemotiveerde) werkzoekenden. 1) verhouding tussen het gemiddeld aantal in de loop van een maand via vorming en opleiding bereikte werkzoekenden en het gemiddeld aantal ingeschreven werkzoekenden op de laatste dag van de maand 15

14 SYNTHESE EN AANBEVELINGEN 8 Evenredige arbeidsdeelname voor kansengroepen In de Europese werkgelegenheidsstrategie wordt ook aandacht gevraagd voor de bestrijding van diverse vormen van discriminatie en uitsluiting op de arbeidsmarkt. De Vlaamse regering en sociale partners komen hieraan tegemoet door de diverse VESOC-actieplannen voor kansengroepen (allochtonen, personen met een handicap, ouderen, ) vanaf 2002 in te bedden in een overkoepelend beleid voor evenredige arbeidsdeelname. Diverse indicatoren wijzen immers op de vaak grote en blijvende kloof in de arbeidsdeelname afhankelijk van een aantal persoonskenmerken. Zo is bv. de nationaliteitskloof (verschil EU-burgers / niet-eu burgers) in de werkzaamheidsgraad in Vlaanderen vooral erg groot bij de vrouwen. 9 Administratieve vereenvoudiging voor meer ondernemerschap en werkgelegenheid Uit recent onderzoek blijkt dat de hoge administratieve lasten een belangrijk pijnpunt blijven voor Belgische en Vlaamse ondernemers (o.m. door de complexe regelgeving inzake tewerkstelling). Op vlak van de online-beschikbaarheid van overheidsdiensten belandde België in een recent Europees onderzoek met 20% op de voorlaatste plaats. In de Europese werkgelegenheidsstrategie neemt de bevordering van het ondernemerschap via o.m. een administratieve vereenvoudiging een belangrijke plaats in. De Vlaamse overheid komt aan deze vraag tegemoet via het project e-government (uniek loket voor alle communicatie met de overheid) en via een vereenvoudiging van de tewerkstellingsmaatregelen (ook in overleg over het vereenvoudigde banenplan met de Federale overheid). 10 Subregionaal en lokaal werkgelegenheidsbeleid geënt op de Europese richtsnoeren? De afgelopen jaren is op Europees niveau de aandacht voor de (sub)regionale en lokale dimensie van het werkgelegenheidsbeleid toegenomen. In Vlaanderen werden de STC-beleidsplannen voor 2002 afgestemd op de structuur van de Europese richtsnoeren. Op lokaal niveau staan de verdere uitbouw van de lokale werkgelegenheidsfora en de lokale werkwinkels vooraan op de beleidsagenda. Een belangrijk nieuw initiatief voor 2002 is de lancering van het nieuwe stelsel van dienstencheques, waarbij de creatie van lokale dienstenwerkgelegenheid gekoppeld wordt aan de invulling van een aantal niet-vervulde maatschappelijke behoeften op het gebied van zorg en gezinsdiensten. 11 Modernisering van de arbeidsorganisatie De Europese doelstelling over de modernisering van de arbeidsorganisatie beoogt een optimale afstemming tussen flexibiliteit en zekerheid. Een belangrijk Vlaamse beleidsinitiatief in dit verband is de vernieuwing van het stelsel van de aanmoedigingspremies voor loopbaanonderbreking (vanaf 2002 tijdskrediet). De nadruk verschuift hierbij naar het autonoom beheer van de loopbaan, met specifieke aandacht voor levenslang leren en de vlotte combinatie tussen arbeid en zorg, waarbij de sectoren zelf een keuzemenu kunnen opstellen. 16

15 SYNTHESE EN AANBEVELINGEN Het stelsel van loopbaanonderbreking/tijdskrediet kent een hoge vlucht in het Vlaams Gewest: van loopbaanonderbrekers in 2000 naar in 2001 (+17%). Vooral de combinatie van deeltijds werk met een aanvullende premie voor deeltijdse loopbaanonderbreking wint de laatste jaren aan belang ( in 2001). De tijdelijke (vaak deeltijdse) onderbreking van de loopbaan beantwoordt dus duidelijk aan een maatschappelijke behoefte. Het aandeel onvrijwillige deeltijdarbeid is in Vlaanderen in Belgisch perspectief dan ook relatief beperkt, en daalt verder in Combinatie arbeid en zorg en gelijke kansen M/V De aandacht voor de gelijke kansen tussen mannen en vrouwen vormt een horizontaal aandachtspunt in de Europese werkgelegenheidsstrategie. Vanuit het idee van gendermainstreaming wordt aan de lidstaten gevraagd voor elk van de richtsnoeren en beleidsinitiatieven de nodige aandacht te besteden aan de genderdimensie. De genderkloof in de werkzaamheidsgraad blijft aanzienlijk in Vlaanderen (18 procentpunten), maar neemt wel verder af. In de Vlaamse tewerkstellingsprogramma s zijn de vrouwen alvast iets sterker vertegenwoordigd dan hun globale aandeel in de werkloosheid. Een belangrijke randvoorwaarde voor de arbeidsmarktdeelname van mannen én vrouwen is de beschikbaarheid van voldoende en kwalitatief goede opvang voor kinderen en andere zorgbehoevenden. Met de geplande uitbreiding in de voorzieningen voor kinderopvang ( extra plaatsen op 4 jaar tijd) en de uitbreiding van het urencontingent in de gezinszorg komt de Vlaamse overheid tegemoet aan de Europese doelstellingen op dit vlak. 13 Besluit: een evenwichtige beleidsmix met aandacht voor de kwaliteit van de arbeid Voor het bereiken van een werkzaamheidsgraad van 70% in 2010 is een verdere daling van de officiële werkloosheid onvoldoende, maar dienen ook een grote groep inactieven aangesproken te worden die zich om uiteenlopende redenen niet (langer) actief aanbieden op de arbeidsmarkt, en dienen oudere werknemers te worden aangemoedigd langer aan het arbeidsproces deel te nemen. Via beleidsinitiatieven inzake de kwaliteit van de arbeid (o.m. loonharmonisatie en regularisatie van de DAC- en PBW-contracten in het Social Profit Akkoord) en een verbetering van de afstemming tussen arbeid en zorg (o.m. via de aanmoedigingspremies voor tijdskrediet en uitbreiding van kinderopvang) kan deze verhoogde (her)intrede of latere uittrede aangemoedigd worden. Ook drempelverlagende initiatieven bij de VDAB zoals de electronische zelfinschrijving via dossiermanager dragen hiertoe bij. Aansluitend zorgt de verhoging van de inzetbaarheid van de werkzoekenden (via de maatgerichte trajectwerking) en van werknemers (o.m. via loopbaanbegeleiding en het stimuleren van hun deelname aan permanente vorming) ervoor dat de afstemming tussen vraag en aanbod op de Vlaamse arbeidsmarkt vlotter verloopt. 17

16 1 Beleidsoverzicht: Vlaamse maatregelen voor een Europese Werkgelegenheidsstrategie 19

17 Inleiding Het is gebaseerd op enerzijds de bijdrage vanuit de diverse betrokken Vlaamse beleidsdomeinen (kabinetten, administraties en VOI s) en anderzijds de aanbeveling van de Vlaamse sociale partners 1. Eerst komen de horizontale doelstellingen en de individuele aanbevelingen aan België kort aan bod ( 1), vervolgens volgt deze beleidstekst de structuur van de 4 pijlers en 18 richtsnoeren van de Europese werkgelegenheidsstrategie ( 2 tot 5), met voor elk van deze Europese richtsnoeren een evaluatie van de realisaties in 2001 en een overzicht van de engagementen voor Horizontale doelstellingen en individuele aanbevelingen aan België 1.1 Verhogen van de werkzaamheidsgraad (horizontale doelstelling A) De conjuncturele vertraging in 2001 laat zich voelen in de centrale indicator van het Vlaams en Europees werkgelegenheidsbeleid: de Vlaamse werkzaamheidsgraad daalt lichtjes van 63,9% in 2000 tot 63,3% in 2001 (-0,6 procentpunt, cf. bijlage 1) 2. Dit is de eerste negatieve evolutie van deze indicator sinds de crisis op de arbeidsmarkt in de eerste helft van de jaren 90. In het topjaar 2000 was er nog een groei van 1,3 procentpunten. Deze kentering is iets sterker in het Vlaams Gewest dan gemiddeld in België, met name de Waalse werkzaamheidsgraad blijft ongeveer stabiel in 2001 (-0,1 ppt). Bij deze centrale vaststelling past wel enig methodologisch voorbehoud. Enerzijds zijn deze cijfers gebaseerd op de eerste 3 kwartalen van de NIS-enquête naar de arbeidskrachten voor Vermits de negatieve kentering op de arbeidsmarkt zich vooral eind 2001 heeft doorgezet, zou de reële daling o.b.v. het volledige jaar 2001 dus nog iets sterker kunnen zijn. Anderzijds zijn er een aantal wijzigingen doorgevoerd in de methodologie van de gehanteerde bron (NIS EAK), met een mogelijke vertekening als gevolg 3. Per saldo valt te verwachten dat deze beide effecten elkaar minstens gedeeltelijk zullen opheffen, zodat ook de reële evolutie van de werkzaamheidsgraad in Vlaanderen o.b.v. het volledige jaar (4 kwartalen) en een geharmoniseerde tijdreeks allicht licht dalend was in 2001 (zie ook voetnoot 2). De daling van de Vlaamse werkzaamheidsgraad zet iets sterker door bij de mannen. Een mogelijke verklaring voor deze daling is het grote aantal bedrijfssluitingen en herstructureringen, waarbij ook de mannelijke werknemers sterk getroffen werden. Uit de verdeling naar leeftijd blijkt dat de daling het sterkst is bij de ouderen (55-64 jaar). De in internationaal perspectief reeds erg lage werkzaamheidsgraad bij de Vlaamse 55-plussers daalt dus verder o.b.v. deze enquête-resultaten: van 25,6% in 2000 naar 24,5% in 2001 (-1,1 ppt). Een opvallende vaststelling is ook dat de werkzaamheidsgraad bij de Vlaamse jongeren (15-24 jaar) tegen de algemene trend in verder is toegenomen in 2001 (+0,8 ppt), wat wijst op een mogelijk gunstig effect van de beleidsinspanning gericht op (laaggeschoolde) jongeren (cf. inschakelingsplan en startbaanovereenkomst, zie bespreking richtsnoer 1). In de grote middengroep (25-54 jaar) daalt de werkzaamheidsgraad ongeveer even sterk als gemiddeld, en dit iets sterker bij mannen dan bij vrouwen. Het zijn dus de Vlaamse mannen in de middelste leeftijdsklasse, waarvan de werkzaamheidsgraad in het verleden reeds erg hoge toppen bereikte (niet minder dan 91,6% in 2000), die een beetje terugvallen in 2001 (tot 90,6%). 1) Aanbeveling van de Vlaamse sociale partners voor het Vlaamse Actieplan in uitvoering van de Europese richtsnoeren 2002 (13 maart 2002) 2) Deze indicatoren voor 2001 werden overgenomen uit de boordtabellen van het Belgisch Nationaal Actieplan 2001 (versie 26/03/2002), en zijn gebaseerd op de eerste 3 kwartalen van de NIS-enquête naar de arbeidskrachten voor Van zodra de volledige en gedetailleerde NIS-enquêtegegevens voor 2001 beschikbaar zijn (allicht pas in de zomer van 2002) zullen deze door het Steunpunt WAV worden geanalyseerd en geverifiëerd, en kan het Vlaams monitoringsinstrument Europese richtsnoeren definitief worden geactualiseerd tot en met 2001 (met o.m. ook de Europese vergelijking die voorlopig ontbreekt voor 2001 in de boordtabellen van het NAP 2002). 3) Zo werden in 2000 de werknemers in (voltijdse) loopbaanonderbreking nog meegerekend bij de categorie werkenden, vanaf 2001 is dit niet langer het geval (allicht omdat ze niet beantwoorden aan het voorgeschreven ILO-concept van werkenden, met name minstens 2 uur betaalde arbeid verrichten in de bevraagde referentieweek) 20

18 Door deze recente kentering in de Vlaamse werkzaamheidsgraad worden de ambitieuze benchmarks hierover op Europees en Vlaams niveau nog scherper gesteld. Op de top van Lissabon werd als centrale doelstelling tegen 2010 het verhogen van de globale werkzaamheidsgraad tot 70% vooropgesteld, en tot minstens 60% voor de vrouwen. Een jaar later werd op de top van Stockholm de aanvullende doelstelling geformuleerd om tegen 2010 de werkzaamheidgraad van ouderen (55 tot 64 jaar) te verhogen tot 50%. De Vlaamse regering en sociale partners hebben inmiddels de centrale Europese benchmark van 70% tegen 2010 onderschreven in het pact van Vilvoorde. Als doelstelling voor het einde van deze regeerperiode stelt de Vlaamse regering voor 2004 een globale werkzaamheidsgraad van 65,5% tot 67% voorop (in ,3%). De Vlaamse werkloosheidsgraad daalt wel verder op basis van de NIS-enquête-resultaten: van 4,3% in 2000 naar 3,7% in 2001 (gemiddeld in Europa ongeveer 7 à 8%). 4 Deze daling is o.m. merkbaar bij jongeren en langdurig werklozen. 1.2 Verbetering van de kwaliteit van de arbeid (horizontale doelstelling B) De aandacht voor de kwaliteit van de arbeid is een relatief nieuw gegeven in de Europese werkgelegenheidsstrategie. Deze kwaliteitsdimensie (meer én betere banen) werd tijdens het Belgisch EU-voorzitterschap expliciet op de agenda geplaatst. De regionale verdeling van deze nieuwe kwaliteitsindicatoren wordt voor zover als mogelijk opgenomen in het Vlaams monitoringsinstrument Europese richtsnoeren (zie bijlage 1), in de definitieve versie van dit monitoringsinstrument zullen een aantal aanvullende kwaliteitsindicatoren worden opgenomen. De Vlaamse sociale partners wensen de link te leggen tussen deze Europese indicatoren inzake kwaliteit van de arbeid en de Vlaamse werkbaarheidsgraad. Een substantiële verhoging van deze werkbaarheidsgraad werd vooropgesteld in het Pact van Vilvoorde in het kader van de Vlaamse Kleurenconferentie. In de eerste helft van 2002 zal een VIONA-studie hierover worden opgeleverd (m.m.v. STV-Innovatie & Arbeid). Een nulmeting voor Vlaanderen en verdere afspraken over de opvolging ervan vormen een volgende stap. Een belangrijk beleidsinitiatief ter verbetering van de kwaliteit van de arbeid is de regularisering van de tewerkstellingsprogramma s Derde Arbeidscircuit (DAC) en het Programma ter Bevordering van de Werkgelegenheid in de non-profit sector (PBW). Op 1 januari 2001 werd reeds het statuut van een eerste DAC ers en PBW ers uit de welzijnssector omgezet in een volwaardig werknemersstatuut (harmonisering met de loon- en arbeidsvoorwaarden van de sectoren waarin ze effectief tewerkgesteld zijn). Het budget bedroeg hiervoor respectievelijk 80 miljoen en 25,7 miljoen. Op 1 januari 2002 werden bijkomend 647 DAC-plaatsen in de welzijnssector en ongeveer 1000 plaatsen in het onderwijs omgezet. In 2002 wordt de regularisering bovendien uitgebreid tot de DAC-plaatsen in de sectoren cultuur en ontwikkelingssamenwerking (voorzien budget 16 miljoen ) en toerisme, en de gesubsidieerde contractuelen (GESCO s) in het onderwijs (voorzien budget 15 miljoen ). Een aantal andere belangrijke beleidsinitiatieven die bijdragen tot het ruime Europese concept van kwaliteit van de arbeid komen verder in deze tekst aan bod onder de bespreking van individuele richtsnoeren: verruimde toegang tot permanente vorming (o.m. via opleidingscheques), anti-discriminatie (o.m. via VESOC-actieplannen), flexibiliteit en zekerheid (o.m. via aanmoediginspremies voor loopbaanonderbreking), combinatie arbeid en privé (o.m. uitbreiding kinderopvang). 1.3 Een coherente en integrale strategie voor Levenslang Leren (horizontale doelstelling C) Levenslang leren (LLL) vormt al enkele jaren één van de belangrijkste prioriteiten binnen de Europese werkgelegenheidsstrategie. In de horizontale doelstelling C wordt in 2002 voor het tweede jaar op rij aangedrongen op een alomvattende en coherente strategie terzake, het vastleggen van nationale doelstellingen voor de toename van de investeringen in menselijke hulpbronnen en de participatie aan bijscholing (hetzij formeel, hetzij informeel), en een regelmatige evaluatie ervan. Ook de individuele aanbeveling aan het adres van België over het ontbreken van een coherente strategie voor levenslang leren wordt herhaald, met als vernieuwing dit jaar de expliciete vermelding van de doelstelling de tekorten aan geschoolde arbeidskrachten te voorkomen en het technisch en beroepsonderwijs aantrekkelijker te maken. 4) Dit is de internationaal vergelijkbare werkloosheidsgraad volgens het ILO-concept (met de volgende drie voorwaarden tot werkloosheid: niet-werken, onmiddellijke beschikbaarheid en actief zoekgedrag). Vermits het laatste kwartaal van 2001 nog niet in deze cijfers verrekend is, en vooral na de zomer van 2001 de (officiële) werkloosheid is beginnen toenemen, valt het te verwachten dat de volledige jaarcijfers voor 2001 iets minder gunstig zullen ogen (de VDAB-cijfers wijzen op een globale stabilisatie van het jaargemiddelde geregistreerde werkzoekenden in Vlaanderen in de periode ). 21

19 De coherentie van het beleid voor levenslang leren wordt in Vlaanderen verzekerd via het Actieplan een leven lang leren in goede banen dat door de Vlaamse ministers van Werkgelegenheid, Economie en Onderwijs op 7 juli 2000 werd afgesloten. In 2001 werd een stand van zaken opgemaakt over de werkzaamheden in het kader van dit Actieplan, aangevuld met een aantal elementen uit het gevoerde maatschappelijk debat en vanuit de visieteksten Vlaanderen als lerend trefpunt en Vlaanderen als werkend trefpunt. Deze stand van zaken met het voorstel tot aanvulling werd op 22 februari 2002 goedgekeurd door de Vlaamse regering. Om in Vlaanderen te komen tot een doorzichtiger opleidingsaanbod keurde de Vlaamse regering bovendien op 15 juni 2001 de krijtlijnen goed van de samenwerking tussen de publieke vormingsactoren, als voorbode van de reorganisatie van de vormingssector. De voorgestelde reorganisatie wordt per 1 januari 2003 operationeel en wordt gecoördineerd door de Vlaamse minister van Onderwijs en Vorming, die het ministerieel comité met de Vlaamse ministers van Werkgelegenheid, Economie en Cultuur voorzit. De diverse Vlaamse beleidsinitiatieven voor LLL kunnen worden gebundeld onder de volgende vijf beleidsobjectieven (onder de richtsnoeren 4, 5, 12 en 15 worden deze verschillende beleidsinitiatieven meer uitvoerig toegelicht): (1) Het garanderen van een voldoende startkwalificatie via het initieel onderwijs, met o.m. het verzekeren van een brede toegang via het gelijke kansenbeleid in het onderwijs, de hervorming van het studietoelagenstelsel, het experiment modularisering in het beroepssecundair onderwijs, het aantrekkelijker maken van het technisch en beroepssecundair onderwijs via o.m. stages en de regionale technologische centra, en de herwaardering van de leertijd en het deeltijds onderwijs. (2) Het garanderen van voldoende toegang tot informatie over permanente vorming, met o.m. initiatieven als de Grote Leerweek en nieuwe on-line databanken als de Leerwinkel en de Educatieve Kaart. (3) Het garanderen van toegang tot permanente vorming voor iedereen, o.m. via een geletterdheidsplan, het tweedekansonderwijs en Begeleid Individueel Studeren. Belangrijke initiatieven gericht op werkzoekenden en werknemers zijn o.m. de mogelijkheid tot loopbaanadvisering via de VDAB-competentiecentra en stimuleringsmaatregelen zoals het vernieuwde Hefboomkrediet, het opleidingskrediet en de opleidingscheques. (4) De erkenning en validering van competenties, o.m. via de ontwikkeling van een referentiesysteem voor (sleutel)competenties (5) ICT-basisvaardigheden voor iedereen, o.m. via initiatieven als de European Computer Drivers Licence (ECDL), laagdrempelige lessen en eindtermen voor ICT-geletterdheid, infrastructuurprogramma s in het onderwijs (PC/KD en I-line) en ICT-nascholing voor docenten via de regionale expertisenetwerken. Kwantitatieve doelstellingen voor het Vlaams beleid voor levenslang leren In het Gezamenlijk Verslag voor 2001 wordt vastgesteld dat amper de helft van de EU-lidstaten m.b.t. enkele van de te bereiken LLL-doelstellingen streefcijfers voorop stellen. De Vlaamse regering en sociale partners hebben zich inmiddels in het Pact van Vilvoorde geëngageerd om tegen 2010 minimum 10% van de bevolking tussen 25 en 64 jaar te laten participeren aan permanente vorming, het aantal functioneel geletterden en het aantal personen met ICT-vaardigheden te laten stijgen tot meer dan driekwart van de bevolking, en het aantal vroegtijdige schoolverlaters met hoogstens een diploma lager secundair onderwijs (de ongekwalificeerde uitstroom ) te halveren. De Vlaamse minister van Onderwijs en Vorming stelt de tussentijdse doelstelling voorop om tegen het einde van de legislatuur in 2004 deze ongekwalificeerde uitstroom met 20 % te verminderen. De nieuwe cijfers voor 2001 (zie bijlage 1) bevestigen de positieve trend in de diverse indicatoren voor levenslang leren in Vlaanderen. De ongekwalificeerde uitstroom uit het initiële onderwijs vertoont een licht dalende trend: van 11,9% in 2000 tot 11,4% in 2001 (al blijft dit kwantitatief onvoldoende in het licht van de vooropgestelde halvering tegen 2010). Het Vlaams Gewest scoort op deze indicator nog steeds beter dan het Belgisch en Europees gemiddelde. Ook de deelnamekans aan permanente vorming evolueert licht positief. De globale deelnamekans neemt in het Vlaams Gewest toe van 6,9% in 2000 tot 7,1% in 2001 (inwoners tussen 25 en 64 jaar, cf. 10%-norm uit het Pact van Vilvoorde). Het Belgisch gemiddelde blijft hangen op een iets lager niveau (6,2%). De deelnamekans voor de subcategorie van Vlaamse werknemers (25-64 jaar) neemt even sterk toe: van 8,3% in 2000 tot 8,5% in Een alomvattend partnerschap met de sociale partners (horizontale doelstelling D) In de horizontale doelstelling D worden de Europese lidstaten opgeroepen om op alle niveaus een alomvattend partnerschap met de sociale partners af te sluiten in het kader van de uitvoering, evaluatie en opvolging van de Europese werkgelegenheidsstrategie. De sociale partners worden ook opgeroepen in dit verband een eigen proces te ontwikkelen en regelmatig verslag uit te brengen over de uitvoering van de richtsnoeren waarvoor zij verantwoordelijk zijn. 22

20 In het Gezamenlijk Verslag 2001 wordt België aangehaald als goede praktijk m.b.t. de inbreng van de sociale partners in de opmaak van het Nationaal Actieplan, en wordt gewezen op het goede sociale klimaat en samenwerking tussen de verschillende regeringen en hun sociale partners. De nauwe betrokkenheid van de Vlaamse sociale partners wordt gegarandeerd door hun rol als gesprekspartner in de ontwikkeling van het werkgelegenheidsbeleid. Ze zijn actief betrokken bij tal van beleidsinitiatieven zoals de lokale werkgelegenheidsfora, de competentiecentra van de VDAB, de opmaak van beroepsprofielen, het bevorderen van deeltijdse tewerkstelling via de sectorconsulenten, enz. De Vlaamse sociale partners zijn ook formeel vertegenwoordigd in diverse beleidsorganen (bv. het beheerscomité van de VDAB en de Subregionale Tewerkstellingscomités), nemen hun rol op als regisseur van ESF3 zwaartepunt 4 en in inhoudelijke werkgroepen (bv. Werkgroep Erkenning van Verworven Competenties, VIONA-visiegroepen, ) en treden in dialoog met de Vlaamse Regering in het kader van het VESOC-overleg. De sociale partners spelen een essentiële ondersteunende en aanmoedigende rol t.a.v. bedrijven en sectoren (in 2002 komt hierbij de nadruk te liggen op de begeleiding van de netwerken van sectorconsulenten) en dragen jaarlijks bij aan de opmaak van dit Vlaamse Regionale Actieplan (RAP) in het kader van de Europese werkgelegenheidsrichtsnoeren Op 22 november 2001 kreeg een ruim maatschappelijk debat in het kader van de Vlaamse Kleurenconferentie zijn beslag in het Pact van Vilvoorde tussen de Vlaamse regering en de sociale partners, en de ondertekening van 21 doelstellingen voor de 21e eeuw. Een aantal van deze doelstellingen sluit naadloos aan bij een aantal benchmarks uit de Europese werkgelegenheidsstrategie: de werkzaamheidsgraad tegen 2010 zo dicht mogelijk bij de 70% brengen, het wegwerken van de achterstand van vrouwen en kansengroepen in hun deelname aan het arbeidsproces en hun oververtegenwoordiging in de werkloosheid, in 2010 het aantal functioneel geletterden en het aantal personen met ICT-vaardigheid laten stijgen tot meer dan driekwart van de bevolking, enz. Deze en andere prioriteiten weerspiegelen zich ook in het Werkgelegenheidsakkoord dat de sociale partners in januari 2001 sloten voor de periode , met o.m. afspraken over een verhoging van de deelname aan levenslang leren (het objectief van 10% van de bevolking tussen 25 en 64 jaar tegen 2010, zie 1.3) en aandacht voor de kwaliteit van de arbeid (een substantiële verhoging van de werkbaarheidsgraad, zie 1.2). De Europese Commissie merkt in het Gezamenlijk Verslag 2001 ook op dat m.b.t. de arbeidsparticipatie van ouderen in België de samenwerking tussen de overheid en sociale partners onvoldoende is. België ontvangt trouwens opnieuw een individuele aanbeveling over de te lage arbeidsdeelname van ouderen. Een belangrijk beleidsinitiatief in dit verband is het actieplan ter bevordering van de werkgelegenheid van ouderen dat in juni 2001 werd goedgekeurd door de Vlaamse regering en sociale partners. De sociale partners engageren zich in dit plan om actief mee te werken aan het ontwikkelen en verfijnen van methoden en projecten om de evenredige en volwaardige arbeidsdeelname van ouderen te stimuleren. In het kader van dit VESOC-actieplan worden ook middelen vrijgemaakt voor het opstarten van Zilverpasplannen voor een leeftijdsbewust personeelsbeleid (zie richtsnoer 3). Naast deze acties in het kader van het VESOC-actieplan zal er ook gewerkt worden aan een globaal Vlaams actieplan ouderen op basis van een algemene visie terzake, dit plan zal deel uitmaken van de globale meerjarenprogrammatie inzake evenredige arbeidsdeelname en diversiteit. 2. De inzetbaarheid van arbeidskrachten verhogen (Pijler 1) 2.1 Een versterkte preventieve aanpak van werkloosheid (richtsnoer 1) Om het menselijk kapitaal ten volle te benutten dient de instroom in de langdurige werkloosheid te worden ingedamd aan de hand van een efficiënt begeleidingssysteem dat kort op de bal speelt en werkzoekenden in een vroeg stadium bereikt. Met het oog op een sluitende en preventieve aanpak van langdurige werkloosheid bouwt Vlaanderen de individuele trajectwerking verder uit. De aanpak in de trajectwerking is preventief omdat de werkzoekenden bereikt worden vooraleer ze instromen in de langdurige werkloosheid, en sluitend omdat (in principe) alle betrokken werkzoekenden bereikt worden. Het trajectmodel werd in haar verfijnde vorm opgenomen in de VDAB-beheersovereenkomst die op 1 juni 2001 werd goedgekeurd. Het totaal aantal werkzoekenden die in de loop van het jaar bereikt werden in de trajectwerking nam in 2001 licht toe ( werkzoekenden tegenover in 2000). Uitgedrukt als een % van het totaal aantal ingeschreven niet-werkende werkzoekenden op de laatste dag van het jaar bedraagt de dekkingsgraad van de trajectwerking 31% in