Nummer: Onderwerp: Groenblauwe diensten en nieuw Gemeenschappelijk Landbouw Beleid

Transcriptie

1 Onderwerp: Groenblauwe diensten en nieuw Gemeenschappelijk Landbouw Beleid COLLEGE VAN DIJKGRAAF EN HOOGHEEMRADEN COMMISSIE SKK ALGEMEEN BESTUUR Agendapunt 10 Nummer: In D&H: Steller: Msc. E.M. Langbroek In Cie: BMZ Telefoonnummer: (06) SKK Afdeling: Strategie en Innovatie In AB: Portefeuillehouder: Beugelink/Van der Maat Dit onderwerp wordt geagendeerd ter kennisneming ter consultering ter advisering In de vergadering van 6 augustus 2013 heeft het college besloten om: 1. De huidige Stimuleringsregeling natuurvriendelijke oevers en nieuw open water tot en met 2015 te handhaven, en het jaarlijkse budget terug te brengen van naar ; 2. Het resterende deel van het budget ( per jaar) tot en met 2015 in te zetten om te anticiperen op het nieuwe Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid en Plattelandontwikkelingsprogramma, door binnen het KRW gebiedsproces afspraken te maken met agrarische collectieven over een breder pakket groenblauwe diensten ten bate van de KRW en NBW doelstellingen van HDSR. CONSULTERINGSVRAAG De huidige stimuleringsregeling natuurvriendelijke oevers en nieuw open water is niet voldoende krachtig gebleken om de KRW (kaderrichtlijn water) en NBW (nationaal bestuursakkoord water) doelen van HDSR te behalen. De ontwikkelingen in het nieuwe Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) en de uitwerking daarvan in het Plattelandontwikkelingsprogramma (POP3) bieden kansen om in samenwerking met de agrarische sector maatregelen te realiseren ten bate van KRW en NBW. Aan de commissie wordt gevraagd haar mening te geven over het besluit om binnen het KRW gebiedsproces te anticiperen op het nieuwe GLB en daar een deel van het budget van de Stimuleringsregeling natuurvriendelijke oevers en nieuw open water voor in te zetten.

2 INHOUDELIJKE OMSCHRIJVING HDSR heeft te maken met een aantal ontwikkelingen die van invloed zijn op de kansen voor het op een kosten-effectief manier bereiken van de NBW (wateroverlast en droogte) en KRW (waterkwaliteit) doelen. Wateropgave wateroverlast / Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW) We krijgen steeds beter duidelijk waar we precies een opgave hebben, en denken na over verschillende maatregelen om de opgave te realiseren. Het aanleggen van NVO s en open water is een van de mogelijke maatregelen, maar niet meer altijd de meest voor de hand liggende maatregel. Voor de opgave wateroverlast geldt dat er waarschijnlijk voor eind 2013 een bestuurlijk vastgestelde kaart van ons gebied beschikbaar is waarop duidelijk staat welke opgave er waar ligt. Kaderrichtlijn Water (KRW) Ons inzicht in mogelijke oplossingen voor de waterkwaliteitsproblematiek ontwikkelt zich. Inrichtingsmaatregelen zoals de aanleg van natuurvriendelijke oevers (NVO s) dragen zeker bij aan een betere waterkwaliteit en aan het oplossen van de opgave wateroverlast, maar zijn niet de enige en altijd meest effectieve maatregel. Beheermaatregelen zijn ook belangrijk bij de verbetering van de waterkwaliteit. Daarbij blijkt de opgave aan natuurvriendelijke oevers binnen de KRW-waterlichamen moeilijk realiseerbaar te zijn. HDSR, en ook de waterschappen om ons heen, kijkt daarom voor de volgende planperiode of en hoe maatregelen buiten de waterlichamen ook de waterkwaliteit kunnen verbeteren. Groenblauwe diensten kunnen hier een belangrijke rol in spelen. Europees Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB) Binnen het Europees Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB) komt er vanaf 2016 middels cofinanciering geld beschikbaar ter stimulering van de vergroening van de agrarische sector. Het nieuwe GLB start op , de jaren 2014 en 2015 zijn overgangsjaren. Het nieuwe GLB stuurt aan op collectieven van agrariërs die door middel van een gebiedsofferte bij de verschillende overheden cofinanciering kunnen krijgen voor het realiseren van maatschappelijke doelen. De helderheid in onze doelen is daarbij voor onze omgeving van groot belang. Een duidelijke kaart met wat we als HDSR op welke plek willen (vlekkenkaart) is voor de collectieven een bijna onmisbare input. We kunnen optimaal gebruik maken van de mogelijkheden van het GLB, wanneer we zorgen dat we niet alleen goede kaarten en een helder verhaal leveren, maar ook de collectieven ondersteunen in het opstellen van hun gebiedsoffertes. Daarbij moeten we los durven laten, maar wel betrokken blijven. De ontwikkelingen binnen het GLB gaan zeer snel. Wanneer er meer duidelijkheid is over de invulling door het Rijk en de Provincies en de consequenties daarvan voor HDSR, zal het bestuur geïnformeerd worden. Groenblauwe diensten en effectiviteit huidige Stimuleringsregeling NVO s en nieuw open water In de afgelopen periode is met betrokkenen buiten en binnen HDSR gesproken over de (on)mogelijkheden van de huidige stimuleringsregeling van HDSR, en de mogelijkheden die het nieuwe GLB biedt voor groenblauwe diensten. Het resultaat hiervan is het advies in de bijlage, dat hieronder kort toegelicht wordt. In 2008 is HDSR gestart met de Stimuleringsregeling natuurvriendelijke oevers en nieuw open water, een subsidieregeling voor de aanleg van NVO s en nieuw open water door particuliere grondbezitters. Het vertrekpunt van de regeling was de wateropgave wateroverlast (NBW), waarbij waterkwaliteit (KRW) kon meeliften. Met deze werd ook invulling gegeven aan de wens om samen te werken met mensen in ons gebied. Het doel is om in 2015 te voldoen aan de normen voor wateroverlast uit het Nationaal Bestuursakkoord Water, mede door middel van de Stimuleringsregeling natuurvriendelijke oevers en open water. In 2010 is de stimuleringsregeling geëvalueerd. Uit de evaluatie is gebleken dat de regeling binnen het Experiment Groenblauwe Diensten Utrecht-West redelijk succesvol was, maar dat er daarbuiten weinig gebruik wordt gemaakt van de regeling. De huidige Stimuleringsregeling natuurvriendelijke oevers en nieuw open water is niet krachtig genoeg om onze NBW en KRW opgaven te realiseren. Hieronder volgt een korte weergave van de evaluatie van de stimuleringsregeling. Een meer uitgebreide weergave is te vinden in de bijlage. Het animo van grondeigenaren om een NVO aan te leggen is niet groot. Dat heeft een aantal oorzaken: - Agrariërs hebben al te maken met schaarste van land, en leveren liever geen land in;

3 - Het is voor agrariërs soms onduidelijk of de NVO ook in de legger van HDSR komt te staan, en daarmee of het verlies van land permanent is; - HDSR wordt niet altijd als flexibel ervaren wanneer een agrariër ook wil dempen of andere inrichtingsplannen heeft; - Regelingen van de overheid worden als onbetrouwbaar beschouwd, omdat het beleid snel wijzigt; - De regeling is bij veel agrariërs (te) onbekend. Een opvallende succesfactor was het Experiment Groenblauwe Diensten Utrecht-West, waarin drie agrarische natuurverenigingen samenwerkten en een gebiedsmakelaar (agrariër uit het gebied) met een breed pakket groene en blauwe diensten bij de agrarische ondernemers langsging. Het succes kwam mede door het brede maatregelenpakket binnen het experiment waar de regeling voor NVO s er één van was, waardoor de gebiedsmakelaar makkelijker in gesprek kwam met boeren. Ook zat er veel meer energie en geld (in de vorm van een vergoeding voor de gebiedsmakelaar) op het project. HDSR was een van de deelnemers aan dit Experiment. Het Experiment is nu afgelopen omdat voor de meeste maatregelen uit het pakket slechts tot en met 2012 geld beschikbaar is gesteld (beheer en onderhoudsvergoedingen voor reeds aangelegde nvo s worden wel uitbetaald). Het is daarom des te belangrijk om de energie die nu nog aanwezig is binnen de deelnemers van het Experiment vast te houden, en de periode tot aan het nieuwe GLB te gebruiken om groenblauwe diensten te blijven realiseren. ARGUMENTEN Huidige stimuleringsregeling handhaven maar budget terugbrengen naar per jaar tm 2015 Het is gezien de ontwikkelingen van het GLB, de NBW en de KRW, niet verstandig om energie te zetten op het aanpassen van de huidige regeling. Wel is het verstandig om een aantal zaken helder te krijgen, zoals het wel of niet opnemen van de NVO in de legger en het scherp formuleren van onze waterschapsdoelen. Vanaf 2016 zal de regeling voor het aanleggen van NVO s waarschijnlijk niet meer naast het nieuwe GLB kunnen bestaan ivm dubbeling van staatssteun waar vanuit Brussel erg strenge controle op is. Degenen die tot nu toe oevers hebben aangelegd hebben tot uiterlijk 2027 recht op onderhoudsvergoedingen. Er moet geregeld worden dat deze onderhoudsvergoeding onder het nieuwe GLB uitgekeerd kunnen worden. De huidige stimuleringsregeling kan dan opgeheven worden. Onder het nieuwe GLB zal het mogelijk blijven om agrariërs te vergoeden voor aanleg en onderhoud van NVO s, alleen zal dit niet meer via een eigen regeling van HDSR kunnen, maar via co-financiering. Dat geldt ook voor alle andere groenblauwe diensten. Anticiperen op nieuw GLB met groenblauwe diensten en daar per jaar voor reserveren tm 2015 Om meerdere redenen is er weinig animo vanuit de grondbezitters om NVO s aan te leggen. We moeten ons realiseren dat het aanleggen van 45 hectare nieuwe NVO s en open water op de huidige manier niet gaat lukken. Daarnaast is het aanleggen van NVO s een van de (vele) maatregelen die bijdragen aan de NBW en KRW opgaven. Willen we onze opgaven oplossen, dan zullen we een breder pakket aan maatregelen moeten toepassen en stimuleren dan alleen de aanleg van NVO s. Daarbij valt te denken aan maatregelen uit het Nutriëntenadvies Rijn-West en het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer. Het nieuwe GLB biedt kansen voor een breder pakket aan maatregelen en een groter draagvlak bij agrariërs, omdat vergroening en verblauwing een voorwaarde gaan worden voor het ontvangen van gelden uit het GLB. Als we op tijd inspringen op deze mogelijkheden, kunnen we veel bereiken. RELATIE MET ORGANISATIEMISSIE, COLLEGEPROGRAMMA OF ANDERE BELEIDSDOCUMENTEN HDSR Bestuursakkoord In het bestuursakkoord staat over de Kaderrichtlijn Water dat de overige wateren te weinig aandacht hebben gekregen, en dat in deze bestuursperiode de volgende tranche (SGBP2) van de KRW wordt voorbereid, waarbij geldt dat dezelfde ambitie als bij het huidige plan uitgangspunt zal zijn. Synergieprojecten en werk met werk maken hebben de voorkeur. Zowel faseren als het naar voren halen van projecten kunnen hierbij aan de orde zijn. Over groenblauwe diensten staat in het bestuursakkoord dat HDSR in toenemende mate groenblauwe diensten zal ontwikkelen en inzetten om haar (KRW en NBW) doelen te bereiken. Degene met wie die (meerjarige) groenblauwe dienst wordt aangegaan, zal daarvoor een passende vergoeding ontvangen. FINANCIËLE CONSEQUENTIES Voor de uitvoering van de stimuleringsregeling natuurvriendelijke oevers en nieuw open water is er tot 2017 jaarlijks een bedrag van opgenomen in de begroting, voor zowel aanleg als onderhoud. Bij het vaststellen van de regeling in 2008 is tot 2027 voorzien in onderhoudsvergoedingen. Binnen de

4 stimuleringsregeling wordt jaarlijks een deel van het begrote budget uitgekeerd. We lopen achter op de realisatie van onze KRW en NBW doelen, waardoor een groot deel van het budget ongebruikt blijft. Wanneer vanaf 2014 het bedrag dat overblijft (na uitkering van aanleg en onderhoudsvergoedingen voor natuurvriendelijke oevers) ingezet wordt voor een breder maatregelenpakket, zijn we in staat om zowel te anticiperen op het nieuwe GLB, als onze NBW en KRW doelen sneller te realiseren. In onderstaande tabel is weergeven welke bedragen de komende jaren op de begroting staan en wat de uitgaven binnen de huidige stimuleringsregeling zijn. In 2013 betaalt HDSR het laatste deel van de kosten voor het Experiment Groenblauwe Diensten Utrecht-West aan de Provincie Utrecht. Dit bedrag is opgenomen in de uit te keren aanlegkosten. Onderhoudskosten worden jaarlijks uitgekeerd aan agrariërs die al een oever hebben aangelegd, tot en met De onderhoudsvergoedingen voor de periode bedragen in totaal en worden jaarlijks aan de begunstigden uitgekeerd. Tabel 1: Financieel overzicht Jaar Begroot Uit te keren aanlegkosten Afhankelijk van aanvraag Uit te keren onderhoudskosten Afhankelijk van aanvraag Op basis van de aanspraak op de huidige stimuleringsregeling tot nog toe wordt ingeschat dat zowel voor 2014 als 2015 van het totale budget van ongeveer niet wordt gebruikt. Dit restant kan deels worden ingezet voor het anticiperen op het nieuwe GLB. Het overige deel leidt tot een onderschrijding in het betreffende boekjaar en valt vrij ten gunste van het rekeningresultaat in het betreffende boekjaar. KANTTEKENINGEN Het GLB biedt kansen voor samenwerking met de agrarische sector middels de vergoeding van groenblauwe diensten. HDSR is daarbij sterk afhankelijk van de slagkracht van agrarische natuurverenigingen en de bereidheid van agrariërs om zich in te zetten voor de groenblauwe diensten. Er is op dit moment veel energie en betrokkenheid bij de agrarische natuurverenigingen. HDSR moet hierop inspelen en de moed hebben om samen met haar gebiedspartners ongebaande paden te betreden. De ontwikkelingen van het GLB zijn nog onzeker. De rol van gebiedscollectieven staat vast, maar over de wijze van financiering wordt nog intensief overleg gevoerd. Het bedrag dat beschikbaar komt voor cofinanciering van waterschapsmaatregelen wordt nog bediscussieerd en zal met Prinsjesdag bekend worden. Waarschijnlijk gaat het om miljoen per jaar voor alle waterschappen samen. Het oplossen van de KRW en NBW opgaven kan deels gerealiseerd worden middels groenblauwe diensten, maar HDSR zal ook zelf maatregelen moeten blijven nemen. UITVOERING Ambtelijk is er de wens om de energie die nu uit het gebied komt aan te grijpen om ervaring op te doen met het ondersteunen van het opstellen van een lokale gebiedsvisies/gebiedsoffertes, en de uitvoering van de maatregelen die daaruit voortvloeien in 2014 en 2015 financieel mogelijk te maken. Vanaf 2016 zal het mogelijk zijn om via de dan officiële weg van het GLB maatregelen te financieren. Binnen dit project is nauw samengewerkt met het project Nota Oeverbeheer en met het KRW team. In de uitvoering zal deze krachtenbundeling worden voortgezet. Hoe gaan we het in de praktijk doen? Aanhaken bij het KRW gebiedsproces Voor het 2 e stroomgebiedbeheerprogramma van de KRW worden met alle agrarische natuurverenigingen (ANV s) uit ons gebied gesprekken gevoerd. Daarin wordt verkend welke maatregelen kansrijk zijn, zowel voor waterkwaliteitsverbetering als voor het oplossen van de opgaven wateroverlast en droogte. Deze gesprekken kunnen bijdragen aan de gebiedsvisies die ANV s gaan opstellen of al aan het opstellen zijn. We zoeken samen met het gebied naar mogelijkheden, en bieden inhoudelijk ondersteuning in het totstandbrengen van een gebiedsofferte en in een later stadium ook een gebiedsvisie.

5 We kunnen op deze manier anticiperen op het nieuwe GLB: we zoeken samen met het gebied naar mogelijkheden, en bieden ondersteuning in het totstandbrengen van een gebiedsvisie. De maatregelenlijst uit het nutriëntenproject Rijn-West en de plannen uit het DAW gebruiken we hierbij intensief. Op deze manier doen we ervaring op met het inbrengen van onze opgaven bij ANV s, en bereiden we ons gezamenlijk voor op het nieuwe GLB. De gezamenlijke voorbereiding kan ervoor zorgen dat we de periode tot 2016 overbruggen en geen kansen laten liggen om nu al goede maatregelen te nemen en in stand te houden. Vanaf 2016 zijn we dan goed voorbereid, en kan het werk dat nu gedaan wordt door de ANV s gebruikt worden als basis voor gebiedsvisies en gebiedsoffertes voor het nieuwe GLB. De drie ANV s die gezamenlijk het Experiment Groenblauwe Diensten succesvol hebben gerealiseerd, hebben al aangegeven dat ze graag samen met HDSR kijken naar de mogelijkheden om te anticiperen op het nieuwe GLB. Ze schatten in dat het in de periode tot 2016 goed mogelijk is om een aantal blauwe diensten weg te zetten, zoals natuurvriendelijk slootschonen, baggeren met de baggerspuit, onderwaterdrainage en het aanleggen en onderhouden van natuurvriendelijke oevers. In het westelijke veenweidegebied kunnen we de reeds aanwezige structuur en energie benutten, maar ook in andere delen van ons beheergebied zijn goede mogelijkheden om samen met ANV s op het nieuwe GLB te antciperen. Wanneer de commissie positief adviseert op punt 1 en 2 uit dit voorstel, zal een nadere uitwerking van deze plannen, inclusief financiële onderbouwing, aan het college en de commissie ter consultatie voorgelegd worden. COMMUNICATIE We zijn al in gesprek met de agrarische natuurverenigingen, en in overleg met de stuurgroep van het Experiment Groenblauwe Diensten Utrecht-West om te bekijken welke groenblauwe diensten in de komende periode zowel voor agrariërs als voor het waterschap wat opleveren. We blijven actief communiceren en inhoudelijke ondersteuning bieden aan de agrarische collectieven in ons beheergebied. BIJLAGE(N) nee ja, namelijk Advies stimuleringsregeling natuurvriendelijke oevers en nieuw open water (DM ) TER INZAGE nee ja, namelijk

6 Stimuleringsregeling natuurvriendelijke oevers en nieuw open water ADVIES S&I Else Langbroek Mei 2013 DM Inhoudsopgave 1. Aanleiding Achtergrond van het advies...4 Evaluatie huidige regeling...4 Verwachtingen...4 Ontwikkelingen...5 Kosteneffectiviteit Conclusie Advies Anticiperen op het nieuwe GLB...8 Bijlage 1: Achtergrondinformatie KRW, NBW en GLB...10 Bijlage 2: Definitie, HDSR Bestuursakkoord en Gespreksweergaven...12

7 1. Aanleiding In 2008 is het waterschap gestart met de Stimuleringsregeling natuurvriendelijke oevers en nieuw open water, een subsidieregeling voor de aanleg van natuurvriendelijke oevers (nvo s) door particuliere grondbezitters. Met deze regeling worden zowel de ecologische doelen (KRW) als de opgave wateroverlast (NBW) gediend, en wordt samengewerkt met belanghebbenden in het gebied. Het doel is om in 2015 te voldoen aan de normen voor wateroverlast uit het Nationaal Bestuursakkoord Water, en tot ,4 km nieuw aan te leggen nvo s te realiseren, mede door middel van de Stimuleringsregeling natuurvriendelijke oevers en open water. In 2010 is de stimuleringsregeling geëvalueerd. Uit de evaluatie is gebleken dat er te weinig gebruik wordt gemaakt van de regeling. In het Verlengd Bestuursakkoord op hoofdlijnen staat; het waterschap zal in toenemende mate groenblauwe diensten ontwikkelen en inzetten om haar (KRW en NBW) doelen te bereiken. Binnen het Europees Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB) komt er vanaf 2016 waarschijnlijk geld beschikbaar ter stimulering van een meer natuurlijke inrichting van de agrarische sector. De stimuleringsregeling van HDSR kan wellicht meer succes boeken wanneer koppeling met de doelen vanuit de EU mogelijk is. Naar verwachting gaat het nieuwe GLB vanaf 2016 lopen, en wordt de vergroening van de agrarische sector via co financiering geregeld. De Unie van Waterschappen heeft 40 miljoen euro op jaarbasis beschikbaar gesteld. Bij 50% co financiering (op dit moment het plan vanuit de EU) is er potentieel landelijk dus 80 miljoen euro per jaar beschikbaar voor vergroenende watermaatregelen. Relatie met Nota Oeverbeheer Het beleidsplan oevers geeft antwoord op de vraag: welk type oever is in welke situatie het beste? Het dient als een handboek wanneer we de wens hebben om een oever aan te leggen of op te knappen. De vraag via welke weg je dat vervolgens doet wordt deels ook beantwoord in het beleidsplan oevers, en wel in de realisatiestrategie. Uit de afweging die is gemaakt in de realisatiestrategie blijkt dat het in primaire watergangen het over het algemeen het beste is om de inrichting en het onderhoud van een nvo onder verantwoordelijkheid van het waterschap uit te voeren. Wel is het belangrijk om in aanvulling hierop een regeling / budget beschikbaar te hebben voor vergoeding van aangelanden die zelf nvo s willen aanleggen en onderhouden. Zie de realisatiestrategie van het beleidsplan oevers voor een nadere toelichting. Bij de stimuleringsregeling gaat het om de vraag: hoe kunnen we de stimuleringsregeling het beste inzetten vanuit de waterschapsdoelen? De projecten verschillen qua beheerdomein: het beleidsplan oevers is gericht op de opgaven uit het WBP voor het waterschap en daarmee op aanleg en onderhoud van oevers van primaire watergangen. De stimuleringsregeling richt zich voornamelijk op het realiseren van nvo s en open water in het tertiaire water. De voorkeur om in het primaire water oevers in eigen beheer aan te leggen en te onderhouden kunnen we niet doorvertalen naar het tertiaire water. De eigendomssituatie, ligging, oeverconstructie en benodigde werkzaamheden zijn hier heel anders. Uit navraag bij collega waterschappen blijkt dat het de voorkeur heeft om aanleg en onderhoud van nvo s in het tertiaire water aan particuliere grondeigenaren over te laten en te vergoeden via een regeling. 2

8 Werkwijze en resultaten Om te onderzoeken waarom de huidige regeling niet voldoet aan de verwachtingen, en te bekijken hoe we kunnen inspelen op het nieuwe GLB, zijn gesprekken gevoerd met bestuurders van een aantal ANV s, LTO Noord, de afdelingen WSB (grondzaken, huidige stimuleringsregeling), P&A (beleidsplan oevers, KRW), en met portefeuillehouders Guus Beugelink en Huub van der Maat (doel van een stimuleringsregeling). Tegelijk met dit project is bij P&A aan het Beleidsplan Oevers gewerkt. Omdat beide projecten over oevers gaan en een zekere overlap vertonen, is er veel samengewerkt. De beide projectresultaten zijn los van elkaar te lezen, maar in nauwe samenhang tot stand gekomen. Uit gesprekken met betrokkenen komt het beeld naar voren dat een stimuleringregeling voor nvo s nauw verweven is met uiteenlopend beleid van het waterschap, en raakt aan vele vraagstukken zoals handhaafbaarheid, draagvlak, kosteneffectiviteit, uitvoerbaarheid en doelrealisatie. De huidige stimuleringsregeling voldoet niet aan de verwachtingen, maar die verwachtingen blijken zowel intern als extern ook uiteen te lopen. Om tot verbetering van de Stimuleringsregeling natuurvriendelijke oevers en nieuw open water te komen, is op beleidsniveau (1) en op uitvoeringsniveau (2) gekeken naar de mogelijke rol voor en eisen aan een stimuleringsregeling. Leeswijzer Dit advies is tweeledig: enerzijds gaat het over de huidige stimuleringsregeling, en anderzijds gaat het over de wijze waarop we kunnen inspelen op de ontwikkelingen binnen het Europese gemeenschappelijk landbouwbeleid. Beide adviezen zijn in dit stuk verenigd omdat ze beiden voortkomen uit de opdracht om de huidige stimuleringsregeling kritisch te bekijken. Hoofdstuk 2 vindt u een korte evaluatie van de regeling en een schets van de ontwikkelingen in het GLB, de KRW en het NBW. Hoofdstuk 3 bevat de conclusie, en hoofdstuk 4 het advies. In hoofdstuk 5 vindt u de aanzet voor de uitwerking van het advies. In bijlage 1 worden KRW, NBW en GLB verder toegelicht. In bijlage 2 vindt u de definitie van groenblauwe diensten, relevant beleid van HDSR en verslagen van de voor dit project gevoerde gesprekken. 3

9 2. Achtergrond van het advies Evaluatie huidige regeling Vanuit het waterschap We hebben een stimuleringsregeling, maar we kunnen die niet goed uitdragen in ons gebied: - De regeling is bruikbaar, dat blijkt uit de aanvragen die in de praktijk gedaan en gehonoreerd worden. - De regeling is staatssteun proof. - Er is geld beschikbaar, er staat jaarlijks euro op de begroting voor deze regeling. - De doelen van het waterschap zijn in het tertiaire water niet helder (niet duidelijk waar de wateropgave wateroverlast ligt, en geen vastgestelde KRW doelstellingen voor het tertiaire water. Er is wel een algemene waterkwaliteitsdoelstelling). Mensen die met de regeling de boer op moeten, hebben dus geen duidelijk verhaal, ze kunnen geen kaart op tafel leggen waarop staat wat het waterschap op welke plek wil. - Na afloop van het Experiment Groenblauwe Diensten Utrecht West, waarin onder anderen onze stimuleringsregeling via ANV s werd aangeboden, hebben we niet veel energie meer gezet op het benaderen van agrariërs. - De boodschap naar de boer/grondeigenaar is vooral dat WIJ iets van hem willen. Dat valt niet altijd in goede aarde. Het inzetten van een makelaar zoals bij het experiment groenblauwe diensten en bijvoorbeeld bij AGV blijkt succesvoller te zijn dan zelf de boer op gaan. Vanuit de agrariërs De bereidheid van grondeigenaren om een NVO aan te leggen is niet groot. Dat heeft een aantal oorzaken: - Agrariërs hebben al te maken met schaarste van land, en leveren liever geen land in - Het is voor agrariërs soms onduidelijk of de NVO ook in de legger van het waterschap komt te staan, en daarmee of het verlies van land permanent is. - Het waterschap wordt niet altijd als flexibel ervaren wanneer een agrariër ook wil dempen of andere plannen heeft - Regelingen van de overheid worden als onbetrouwbaar beschouwd, omdat het beleid snel wijzigt. - De regeling is (te) onbekend bij veel agrariërs - De regeling was redelijk succesvol binnen het Experiment Groenblauwe Diensten Utrecht West. Dat kwam mede door het brede maatregelenpakket binnen het experiment waar de regeling voor nvo s er éen van was, waardoor de gebiedsmakelaar makkelijker in gesprek kwam met boeren. Ook zat er veel meer energie en geld (in de vorm van een vergoeding voor de gebiedsmakelaar) op het project. Verwachtingen Zoals in de inleiding kort werd aangegeven, lopen de verwachtingen ten aanzien van de stimuleringsregeling uiteen. Hoewel de verwachtingen per individu verschillen kan er een voorzichtige algemene verwachting verwoord worden. Bestuurders en beleidsmedewerkers van het waterschap zijn van mening dat het aanleggen van nvo s in het belang is van de agrariërs omdat daarmee wateroverlast voorkomen kan worden, dus dat het logisch is dat door hen ook een inspanning wordt geleverd. De service die wij bieden door zowel een vergoeding te geven als een heleboel zaken te regelen, zou agrariërs moeten 4

10 enthousiasmeren. Het is de vraag of agrariërs deze wateroverlast ook ervaren. Als hun land een aantal keren per jaar onder water staan is de bereidheid waarschijnlijk groter dan waneer dit niet het geval is en het water in de sloten misschien iets hoger staat dan normaal. Waterschappers die iets dichter op de praktijk staan zien dat agrariërs nu al kampen met een tekort aan land en een grote hoeveelheid regels, en hebben hierdoor een minder hoge verwachtingen van de stimuleringsregeling. Particuliere grondbezitters vinden dat het aanleggen van nvo s een belangrijk waterschapsdoel is, waar ze zelf niet om gevraagd hebben. Er is wel enige bereidheid om met het waterschap mee te werken, maar dan moet daar een ruim voldoende vergoeding tegenover staan, en moet het weinig gedoe opleveren. Een praktisch punt waarop de verwachtingen van waterschap en agrariër niet matchen is het wel of niet opnemen van een nvo in de legger. Voor het waterschap is het logisch om een nvo in de legger op te nemen: we vergoeden het landverlies, en willen graag voor de lange termijn een maatregel nemen. Voor agrariërs is het prettiger wanneer een nvo niet in de legger wordt opgenomen. Het deel van de grond dat nvo wordt, blijft (waarschijnlijk) nog wel meetellen voor mest en melk quotum, wat in het geval van opname in de legger niet meer zo is. En mocht er na een aantal jaar door gewijzigd beleid geen vergoeding meer gegeven worden, dan kan de nvo teruggevormd worden. De 7 % braaklegging van agrarische grond die in het nieuwe GLB wordt voorgesteld kan een oplossing voor dit tegengestelde belang zijn, wanneer een nvo telt als braakliggend land (NB het percentage en de exacte invulling worden hevig bediscussieerd dus verandert waarschijnlijk nog). Ontwikkelingen We hebben te maken met een aantal ontwikkelingen, die van invloed zijn op de (on)mogelijkheden voor de stimuleringsregeling én op de wijze waarop we onze waterschapsdoelen mogelijk kunnen bereiken. Gemeenschappelijk Landbouw Beleid Vanaf 2016 gaat het nieuwe GLB van start. Vergroening (en verblauwing) van het landelijk gebied zal dan via gebiedscollectieven gaan. De waterschappen leveren nu via het ministerie van EZ naar Brussel de maatregelen aan die ze willen co financieren. Een gebiedsaanvraag zal beoordeeld gaan worden door Dienst Regelingen. HDSR co financiert dan bepaalde onderdelen daaruit. Vanuit de Provincie wordt het sterk ontraden om nog een eigen regeling in de lucht te houden, aangezien de staatssteunregels erg streng worden. De maatregelen waar we nu een stimuleringsregeling voor hebben proberen we dan ook via het GLB te regelen. Het nieuwe GLB stuurt aan op collectieven van agrariërs die door middel van een gebiedsofferte bij de verschillende overheden cofinanciering kunnen krijgen voor het realiseren van maatschappelijke doelen. De helderheid in onze doelen is daarbij voor onze omgeving van groot belang. Een duidelijke kaart met wat we als waterschap op welke plek willen is voor de collectieven een bijna onmisbare input. We kunnen optimaal gebruik maken van de mogelijkheden van het GLB, wanneer we zorgen dat we niet alleen goede kaarten en een helder verhaal leveren, maar ook de collectieven ondersteunen in het opstellen van hun gebiedsoffertes. We moeten los durven laten, maar wel betrokken blijven. Een vraag bij deze ontwikkeling is wat we met particuliere grondbezitters doen die geen aanspraak kunnen maken op het GLB omdat ze geen agrariër zijn, maar wel oevers willen aanleggen of andere maatregelen willen treffen. Een goede oplossing zou zijn dat particuliere grondeigenaren zich kunnen aansluiten bij een ANV en binnen een gebiedsofferte ook een vergoeding kunnen krijgen voor de 5

11 geleverde diensten. Hoe dit precies geregeld wordt is nog niet duidelijk. De vraag is wel neergelegd bij de Unie van Waterschappen. Ecologische wateropgave (KRW) Ons inzicht in mogelijke oplossingen voor de waterkwaliteitsproblematiek ontwikkelt zich. Verbetering van de waterkwaliteit kunnen we voor een groot deel behalen door beheermaatregelen. Inrichtingsmaatregelen zoals de aanleg van nvo s dragen zeker bij aan een betere waterkwaliteit en aan het oplossen van de opgave wateroverlast, maar zijn niet langer de enige en altijd meest effectieve maatregel. Bovendien is duidelijk geworden dat ons KRW doel voor de aanleg van km nvo s moeilijk realiseerbaar lijkt. Praktisch gezien lijkt het verstandig om te kiezen voor een combinatie van beheer en inrichtingsmaatregelen, willen we onze KRW doelen behalen. Voor de KRW opgave geldt dat eind 2013 onze plannen voor het tertiaire ( overig ) water klaar moeten zijn. Tegen die tijd hebben we dus ook voor de KRW een duidelijke doelstelling voor het tertiaire water. Daarnaast is binnen het Nutriëntenproject Rijn West in samenwerking met alle belanghebbenden uit het veenweidegebied een maatregelenlijst opgesteld voor het verbeteren van de waterkwaliteit. Het KRW proces, het Nutriëntenproject en het emissiebeleidsplan vormen een goede basis om verder op te bouwen. Wateropgave wateroverlast (NBW) NBW Wateroverlast is gedecentraliseerd beleid dat is vastgelegd in provinciale waterverordeningen. De opgave wateroverlast voor het gebied van HDSR is duidelijk. Er wordt nu nagedacht over verschillende maatregelen om de opgave te realiseren. NVO s en open water is een van de maatregelen, maar niet meer altijd DE maatregel. Voor de opgave wateroverlast geldt dat er waarschijnlijk voor eind 2013 een bestuurlijk vastgestelde kaart van ons gebied beschikbaar is waarop duidelijk staat welke opgave er waar ligt. Kosteneffectiviteit Een interventie is kosteneffectief (oftewel doelmatig) als de kosten die ermee gepaard gaan in verhouding staan tot de effecten. De kosteneffectiviteit van een interventie wordt berekend met een kosteneffectiviteitsanalyse (KEA). Een KEA vergelijkt de kosten en effecten van een nieuwe interventie met die van de standaardinterventie of geen interventie. Een KEA wordt in principe pas uitgevoerd als een interventie effectief is. (RIVM 2013) Met name de vraag: wat is kosteneffectiever: zelf aanleggen en beheren, of laten aanleggen met een stimuleringsregeling? speelde steeds op. Het precies in kaart brengen van alle kosten bleek lastig te zijn. Uit navraag bij collega waterschappen blijkt dat deze vraag nog nergens beantwoord is. Dat komt met name door het feit dat bijvoorbeeld kosten in voorbereiding en uitvoering niet aan projecten worden toegeschreven. Ook zitten de kosten van aanleg van een NVO vaak verstopt in een groter "werk met werk" project zoals baggeren of dijkverzwaring e.d.. Gezamenlijk met het beleidsplan oevers zijn de kosten voor het aanleggen van een theoretische nvo in primair water in beeld gebracht. Dit is gedaan voor 3 scenario s: via de legger, door het waterschap zelf en via de stimuleringsregeling. In de realisatiestrategie van het beleidsplan oevers zijn de resultaten te vinden. De conclusie is dat de aanlegkosten voor een nvo s via de stimuleringsregeling lager zijn dan de aanlegkosten die het waterschap zelf maakt, maar dat er zoveel extra overhead nodig is bij de stimuleringsregeling dat het uiteindelijk goedkoper is om zelf oevers aan te leggen en te onderhouden in primair water. Hoe deze vergelijking uitpakt voor het tertiaire water is niet berekend. De aanlegkosten en overheadkosten blijven voor een simpele oever waarschijnlijk vergelijkbaar. 6

12 De opzet van het nieuwe GLB gaat op dit vlak waarschijnlijk een grote verbetering opleveren: de collectieven gaan de behandeling van aanvragen, controle en uitbetaling op zich nemen. De aanvragen worden bovendien groter, niet langer per agrariër (in praktijk soms stukken nvo van 300 meter), maar een heel gebied in 1 keer (meerdere hectares aan maatregelen). Dat betekent dat de overhead geringer wordt, en daarmee de kosten voor het aanleggen van een nvo via een regeling aantrekkelijker. 3. Conclusie Het is gezien de ontwikkelingen van het GLB, de KRW en de NBW, niet verstandig om energie te zetten op het aanpassen van de huidige regeling. Wel is het verstandig om een aantal zaken helder te krijgen, zoals het wel of niet opnemen van de oever in de legger en het scherp formuleren van onze waterschapsdoelen. De conclusies en aanbevelingen van de evaluatie uit 2010 (DM ) zijn nog steeds relevant en in ieder geval tot 2016 het opvolgen waard. Vanaf 2016 zal de regeling voor het aanleggen van oevers waarschijnlijk niet meer naast het nieuwe GLB kunnen bestaan. We moeten wel zorgen dat degenen die tot nu toe oevers hebben aangelegd wel hun onderhoudsbijdrage blijven ontvangen, via het GLB of via onze eigen stimuleringsregeling. Om meerdere redenen, die in het voorgaande stuk zijn weergegeven, is er weinig animo vanuit de grondbezitters om nvo s aan te leggen. We moeten ons realiseren dat het aanleggen van 45 hectare nieuwe nvo s en open water op de huidige manier niet gaat lukken. Daarnaast is het aanleggen van nvo s een van de (vele) maatregelen die bijdragen aan de KRW en wateroverlast opgave. Willen we onze opgaven oplossen, dan zullen we dus een breder pakket aan maatregelen moeten toepassen en stimuleren dan alleen de aanleg van nvo s. Het nieuwe GLB biedt kansen voor een breder pakket aan maatregelen en een groter draagvlak bij agrariërs, omdat vergroening en verblauwing een voorwaarde gaat worden voor het ontvangen van gelden uit de 2 e pijler van het GLB. Als we op tijd inspringen op deze mogelijkheden, kunnen we veel bereiken. 4. Advies Het nieuwe GLB plaatst ons voor een nieuwe uitdaging: we moeten de agrarische collectieven / natuurverenigingen in ons gebied gaan ondersteunen bij het opstellen van hun gebiedsvisies en de maatregelen uit deze gebiedsvisie co financieren. Het is dan ook verstandig om, net als veel andere waterschapen, nu al ervaring op te doen met deze nieuwe werkwijze. Daarnaast is het, gezien de ontwikkelingen binnen de KRW en de NBW, niet verstandig om energie te steken in het aanpassen van de huidige regeling. De huidige regeling zal onder het nieuwe GLB niet meer nodig zijn en waarschijnlijk ook niet meer toegestaan in verband met mogelijke stapeling van subsidies en verkapte staatssteun. Wel moet er een overgangsregeling komen voor de onderhoudsvergoeding voor degenen die binnen de huidige stimuleringsregeling een natuurvriendelijke oever aangelegd hebben. Het advies is dan ook in de jaren 2013, 2014 en 2015 te anticiperen op het nieuwe GLB: via collectieve gebiedsvisies vanuit agrarische natuurverenigingen (ANV s) die maatregelen inbrengen en eventueel financieren die bijdragen aan onze KRW en NBW doelen. We anticiperen hiermee op het nieuwe GLB, dat vanaf 2016 in werking treedt en een grote verandering met zich meebrengt. We zetten een deel van het budget van de huidige Stimuleringsregeling natuurvriendelijke oevers en open water dat nu niet gebruikt wordt in. De aanleg van natuurvriendelijke oevers en nieuw open water zal wel onderdeel blijven uitmaken van het maatregelenpakket dat nodig is om de KRW en NBW opgaven te realiseren. Daarom is het 7

13 verstandig om een aantal zaken helder te krijgen, zoals het wel of niet opnemen van de oever in de legger en het scherp formuleren van onze waterschapsdoelen. 5. Anticiperen op het nieuwe GLB Het advies voor de stimuleringsregeling natuurvriendelijke oevers en nieuw open water is om te anticiperen op het nieuwe GLB. Hieronder volgt een korte weergave van de invulling van dit anticiperen. De uitvoering zal een nieuw project zijn, en als zodanig ook aan het bestuur worden voorgelegd. Deze korte weergave dient als doorkijk, en als input voor de discussie over welke kant we op willen gaan. Ambtelijk gaat de voorkeur uit naar het opdoen van ervaring in het ondersteunen van het opstellen van een gebiedsvisie, en het eventueel financieren van de maatregelen die daaruit voortvloeien indien dat voor 2016 is. Vanaf 2016 zal het immers mogelijk zijn om via de dan officiële weg van het GLB maatregelen te financieren. Financiën Voor de uitvoering van de stimuleringsregeling natuurvriendelijke oevers en nieuw open water is er tot 2017 jaarlijks een bedrag van euro opgenomen in de begroting, voor zowel aanleg als onderhoud. Bij het vaststellen van de regeling in 2008 is tot 2027 voorzien in onderhoudsvergoedingen. Binnen de stimuleringsregeling wordt jaarlijks een deel van het begrote budget uitgekeerd. Een groot deel blijft echter ongebruikt, waardoor we achterlopen op de realisatie van onze KRW en NBW doelen. Wanneer vanaf 2014 het bedrag dat overblijft (na uitkering van aanleg en onderhoudsvergoedingen voor natuurvriendelijke oevers) ingezet wordt voor een breder maatregelenpakket, zijn we in staat om zowel te anticiperen op het nieuwe GLB, als onze KRW en NBW doelen sneller te realiseren. In onderstaande tabel is weergeven welke bedragen de komende jaren op de begroting staan en wat de uitgaven binnen de huidige stimuleringsregeling zijn. In 2013 betaalt HDSR het laatste deel van de kosten voor het experiment Groenblauwe Diensten Utrecht West aan de Provincie Utrecht. Dit bedrag is opgenomen in de uit te keren aanlegkosten. Onderhoudskosten worden jaarlijks uitgekeerd aan agrariërs die al een oever hebben aangelegd, tot en met De onderhoudsvergoedingen voor de periode bedragen in totaal euro en worden jaarlijks aan de begunstigden uitgekeerd. Tabel 1: Financieel overzicht Jaar Begroot Nvt Uit te keren aanlegkosten Afhankelijk van aanvraag Uit te keren onderhoudskosten Afhankelijk van aanvraag Nvt Op basis van de aanspraak op de huidige stimuleringsregeling tot nog toe wordt ingeschat dat zowel voor 2014 als 2015 van het totale budget van euro ongeveer niet wordt gebruikt. Dit restant kan deels worden ingezet voor het anticiperen op het nieuwe GLB. Het overige deel leidt tot een onderschrijding in het betreffende boekjaar en valt vrij ten gunste van het rekeningresultaat in het betreffende boekjaar. Voor het anticiperen op het GLB is personele inzet vereist voor het ondersteunen van agrarische natuurverenigingen bij de totstandkoming van hun gebiedsvisies, zie beslispunt 3. Een grove 8

14 inschatting is dat er in uur nodig is, en voor de jaren 2014 en 2015 elk 100 uur. Deze personele inzet kan geleverd worden binnen de huidige formatie. Aanhaken bij het KRW gebiedsproces Voor het SGBP2 (KRW) worden met alle ANV s uit ons gebied gesprekken gevoerd. Daarin wordt verkend welke maatregelen kansrijk zijn, zowel voor waterkwaliteitsverbetering als voor het oplossen van de opgaven wateroverlast en droogte. Deze gesprekken kunnen bijdragen aan de gebiedsvisies die ANV s gaan opstellen of al aan het opstellen zijn. We zoeken samen met het gebied naar mogelijkheden, en bieden inhoudelijk ondersteuning in het totstandbrengen van een gebiedsofferte en in een later stadium ook een gebiedsvisie. We kunnen op deze manier anticiperen op het nieuwe GLB: we zoeken samen met het gebied naar mogelijkheden, en bieden ondersteuning in het totstandbrengen van een gebiedsvisie. De maatregelenlijst uit het nutriëntenproject Rijn West en de plannen uit het DAW gebruiken we hierbij intensief. Op deze manier doen we ervaring op met het inbrengen van onze opgaven bij ANV s, en bereiden we ons gezamenlijk voor op het nieuwe GLB. De gezamenlijke voorbereiding kan ervoor zorgen dat we de periode tot 2016 overbruggen en geen kansen laten liggen om nu al goede maatregelen te nemen en in stand te houden. Vanaf 2016 zijn we dan goed voorbereid, en kan het werk dat nu gedaan wordt door de ANV s gebruikt worden als basis voor gebiedsvisies en gebiedsoffertes voor het nieuwe GLB. De drie ANV s die gezamenlijk het Experiment Groenblauwe Diensten succesvol hebben gerealiseerd, hebben al aangegeven dat ze graag samen met HDSR kijken naar de mogelijkheden om te anticiperen op het nieuwe GLB. Ze schatten in dat het in de periode tot 2016 goed mogelijk is om een aantal blauwe diensten weg te zetten, zoals natuurvriendelijk slootschonen, baggeren met de baggerspuit, onderwaterdrainage en het aanleggen en onderhouden van natuurvriendelijke oevers. Wanneer de commissie positief adviseert om Een deel van het budget van de huidige stimuleringsregeling in te zetten om de periode tot 2016 te overbruggen en met een breder pakket aan groenblauwe diensten te anticiperen op het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) zal een nadere uitwerking van deze plannen, inclusief financiële onderbouwing, aan het college en de commissie ter consultatie voorgelegd worden. 9

15 Bijlage 1: Achtergrondinformatie KRW, NBW en GLB Kaderrichtlijn Water (KRW) (Uit HDSR Bestuursakkoord ) We doen het goed in de uitvoering van de KRW, maar ons KRW programma kan verder geoptimaliseerd worden. Zo hebben de overige wateren te weinig aandacht gekregen; in die wateren is naast mogelijkheden tot vismigratie ook een kwaliteit gewenst die overeenkomt met de KRW waterlichamen waar ze op uitmonden. Niet alleen in de aangewezen waterlichamen moet het water schoon zijn en ecologisch goed functioneren. Nog deze bestuursperiode wordt de volgende tranche van de KRW voorbereid, waarbij geldt dat dezelfde ambitie als bij het huidige plan uitgangspunt zal zijn. Synergieprojecten en werk met werk maken hebben de voorkeur. Faseren zowel als het naar voren halen van projecten kunnen hierbij aan de orde zijn. Op dit moment hebben we alleen te maken met opgaven voor de KRW in de waterlichamen. In een aantal van deze waterlichamen zijn al nvo s aangelegd. Voor het overig water (primaire watergangen die geen waterlichaam zijn èn het hele tertiaire stelsel) is er nu alleen een algemene opgave tot verbetering van de waterkwaliteit. Redenerend vanuit opgaven die er nu liggen (smal) is het logisch om alleen in KRW waterlichamen nvo s te realiseren. Redenerend vanuit het algemene doel een goede waterkwaliteit (breed) draagt elke meer natuurvriendelijke inrichting, waar dan ook, bij aan een betere waterkwaliteit en is het logisch om de aanleg van nvo s overal in het gebied te stimuleren. Wateropgave wateroverlast (NBW) (Deels overgenomen uit Implementatiestrategie wateropgave wateroverlast, DM ) De nieuwe opgave is opgesteld met sterk verbeterde data en is uitvoerig getoetst aan praktijkkennis. Het resultaat is een verbeterd inzicht in de opgave. Het algemene beeld van de toetsing uit 2012 is dat de opgave vergelijkbaar is met de opgave uit Het zwaartepunt van de huidige opgave ligt nog steeds in het westen van ons beheergebied. De wateropgave komt ook goed overeen met de gebiedsinzichten van de beheerders en is dus als realistisch te beschouwen. Uitgedrukt in bergingsvolume heeft het totale maatregelenpakket voor De Stichtse Rijnlanden sindsdien een aanzienlijk kleinere omvang: nog slechts m³. Als vervolg op de herziene opgave wordt in 2013 een implementatiestrategie opgesteld. De uitkomst is een besluit over de maatregelen, inclusief planning en krediet. De volgende onderwerpen komen daarbij aan bod: Schaderegeling: Omwille van doelmatigheid wordt daarom onderzocht in welke mate een schaderegeling de voorkeur geniet boven watersysteemmaatregelen. Maatregelen. De vraag is welke set van maatregelen is gewenst per deelgebied. Vasthouden, bergen en afvoeren zijn de traditionele maatregelen die daarbij worden beschouwd. Nieuwe mogelijkheden zijn het vergoeden van schade, het slimmer sturen van water en het accepteren van de inundatie. De ervaring van de afgelopen jaren bij diverse waterschappen in den lande heeft uitgewezen dat de kosten van maatregelen om inundaties te voorkomen vaak niet in verhouding staan tot de schade die daarmee wordt vermeden. Omwille van doelmatigheid wordt daarom onderzocht in welke mate een schaderegeling de voorkeur geniet boven watersysteemmaatregelen. Met name in het veenweidegebied lijkt deze mogelijkheid het onderzoeken waard, aangezien de schades daar vaak 10

16 slechts een fractie betreffen van de kosten voor maatregelen en er van nature reeds veel waterberging aanwezig is. Nvo s zijn bij uitstek geschikt voor het combineren van de ecologische opgave en de wateropgave wateroverlast. Hoewel de waterbergende capaciteit van een nvo over het algemeen kleiner is dan andere maatregelen zoals een schaderegeling of slimmer sturen, is het altijd een maatregel die complementair is. Zeker in natte tijden functioneert ons systeem in zeer nauwe samenhang. Water vasthouden in het ene gebied zorgt daarbij voor minder wateroverlast in het andere gebied. Redenerend vanuit een nauwe taakopvatting zou het alleen in gebieden waar een wateropgave wateroverlast ligt gewenst zijn om nvo s aan te leggen. Redenerend vanuit algemene doel (meer waterberging is altijd goed) zorgt elke natuurvriendelijke oever die je aanlegt voor meer waterberging, en is daarmee een welkome ingreep in het gebied. Europees Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) Brussel werkt aan een Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Dit bestaat uit 2 pijlers, waarbij pijler 2 mogelijkheid biedt om waterschapsopgaven te realiseren op het gebied van KRW, wateropgave wateroverlast en watertekort. Het GLB treedt vanaf in werking. Hoe het nieuwe GLB eruit gaat zien wordt steeds verder uitgewerkt en moet op in vergaande mate uitgewerkt zijn. Er zijn een paar ontwikkelingen gaande waar we alvast rekening mee kunnen houden: Brussel wil af van individuele betaling aan boeren. Men wil naar een professionelere aanpak: volgens de nieuwe GLB regeling wordt er een alleen nog via een collectief gewerkt (= een groep boeren die een offerte maakt met te leveren diensten). Zowel EZ (agrarisch natuurbeheer), provincie (recreatie) als waterschap (water) kunnen hierin hun doelen laten opnemen en co financieren. Hieronder is een korte weergave te vinden van de stand van zaken van voorjaar Wat is verduurzaming? Verbreding van agrarisch Natuurbeheer. Voor de Europese commissie is het doel met agromilieuklimaatmaatregelen (GLB ): de verduurzaming van het landelijk gebied en het voldoen aan de groeiende maatschappelijke behoefte voor milieudiensten. Hiervoor wordt ingezet op het verzachten van de effecten van klimaatverandering, het verbeteren van grond en waterkwaliteit, behoud van landschap en het versterken van de biodiversiteit. Agrarisch natuurbeheer kan breder worden ingezet, waardoor samenwerkende overheden binnen één stelsel logisch is. Om wie gaat het dan? Om een collectief als begunstigde, en samenwerkende overheden als subsidieverlener. Het collectief aan zet, draagvlak. Een collectief kan een ANV zijn. De regie qua doel bij provincies. De regie qua stelsel bij het Rijk en Provincies. Waar: de streek centraal Hoe: Integraliteit, maatregelen in samenhang en slim koppelen, ondersteunend gebiedsprocessen. Voor de ANV s is er veel werk te verzetten. EZ, provincie en bijvoorbeeld het Landschap Erfgoed Utrecht zijn druk bezig met het ondersteunen van deze professionalisering. 11

17 Bijlage 2: Definitie, HDSR Bestuursakkoord en Gespreksweergaven Weergave van inventariserende gesprekken over wensen en mogelijkheden van betrokkenen. Deze gesprekken hebben gediend als input voor het project, en zijn een weergave van de persoonlijke opmerkingen van gesprekspartners. Ze bevatten tips die we bij het anticiperen op bij het nieuwe GLB goed toe kunnen passen. Definitie Groenblauwe diensten ( Groene en blauwe diensten zijn activiteiten die worden ondernomen door particuliere grondeigenaren en grondgebruikers, veelal boeren. Deze activiteiten zijn niet wettelijk verplicht (zogenaamde bovenwettelijke publieke prestaties). Zij zijn gericht op realisatie van maatschappelijke wensen op terreinen als natuur, landschap, waterbeheer en recreatie. Met het doel om de kwaliteit en toegankelijkheid van het gebied te verhogen kunnen (decentrale) overheden een kostendekkende vergoeding voor deze activiteiten gegeven. Voor staatssteun aan de sector landbouw gelden strikte regels, die decentrale overheden dienen na te leven als zij groenblauwe diensten financieren. De Europese Commissie ziet ook streng toe om te voorkomen dat er vergoedingen worden verstrekt aan ondernemers voor diensten waar zij vanuit de goede landbouwpraktijk al toe verplicht zijn, zoals richtlijnen op gebied van nitraat en pesticiden, kaderrichtlijn water en nationale wetgeving. HDSR Bestuursakkoord Kaderrichtlijn Water We doen het goed in de uitvoering van de KRW, maar ons KRW programma kan verder geoptimaliseerd worden. Zo hebben de overige wateren te weinig aandacht gekregen; in die wateren is naast mogelijkheden tot vismigratie ook een kwaliteit gewenst die overeenkomt met de KRW waterlichamen waar ze op uitmonden. Niet alleen in de aangewezen waterlichamen moet het water schoon zijn en ecologisch goed functioneren. Ook moet onderzocht worden wat ons waterschap in de KRW aanpak zou moeten doen ten aanzien van het grondwater. Nog deze bestuursperiode wordt de volgende tranche van de KRW voorbereid, waarbij geldt dat dezelfde ambitie als bij het huidige plan uitgangspunt zal zijn. Synergieprojecten en werk met werk maken hebben de voorkeur. Faseren zowel als het naar voren halen van projecten kunnen hierbij aan de orde zijn. Groen blauwe diensten Het waterschap zal in toenemende mate groen blauwe diensten ontwikkelen en inzetten om haar (KRW en NBW) doelen te bereiken. Denk bijvoorbeeld aan de aanleg en het onderhoud van nvo s, die zowel een kwalitatief (verbetering ecologie) als een kwantitatief (vergroting berging) doel kunnen dienen. Degene met wie die (meerjarige) groen blauwe dienst wordt aangegaan, zal daarvoor een passende vergoeding ontvangen.` Hiervoor zal een pilot worden opgezet. Daarbij zullen de ervaringen van andere waterschappen worden betrokken. Er wordt onderzocht of we het aandeel water binnen het agrarisch eigendom (ongebouwd) op andere wijze kunnen belasten. Dit onderzoek richt zich zowel op juridische als maatschappelijk haalbaarheid. In 2012 wordt een voorstel over de invulling van groen blauwe diensten aan het algemeen bestuur voorgelegd. 12