Vertaald en samengesteld door: Frank Louter & Arie de Korte LTGD -

Transcriptie

1 Vertaald en samengesteld door: Frank Louter & Arie de Korte 2010 LTGD - Versie:

2 Inhoudsopgave Verklarende woordenlijst Voorwoord Introductie Uitgangspunten Een schets van LTGD Onderlinge afhankelijkheid en integratie Tekortkomingen 10 sleutelfactoren Trappen of stadia van LTGD Aandachtspunten en to do -list Impact van LTGD Implementatie Samenvatting Geraadpleegde literatuur Appendix 1 Pagina 1 Pagina 2-3 Pagina 4 Pagina 5 Pagina 6 Pagina 7-12 Pagina Pagina 16 Pagina Pagina 35 Pagina Pagina Pagina 49 Pagina 50 Pagina 51 Pagina

3 Turnen Waar in de tekst gesproken wordt over turnen wordt het turnen dames bedoeld. Het turnen van dames en heren vertoont veel overeenkomsten, echter, er zijn verschillen met name waar het de ontwikkelingsleeftijd in combinatie met vroege en late specialisatie betreft. Adaptatie Aanpassing. Verwijst naar een reactie, respons, op een stimulus of reeks stimuli (doorgaans training). Dit houdt ook in de functionele en morfologische veranderingen in het organisme (lichaam van een turnster). Het niveau van adaptatie is afhankelijk van individueel talent (in aanleg) maar er zijn ook trends, patronen te herkennen in de adaptatieprocessen (window of opportunity). Adolescentie Beslaat over het algemeen de periode van tien tot tweeëntwintig jarige leeftijd en omvat de hele ontwikkelingsfase van kind tot volwassene. Lichamelijke systemen, zowel structureel als functioneel, komen tot volwassenheid. Deze fase begint met een versnelling van de groeisnelheid (groeispurt in de lengte). Na een piek (PHV) volgt een verminderde snelheid van groei om vervolgens de volwassen houding (lengte) te bereiken. Functioneel gezien, meestal in termen van seksuele volwassenwording welke begint met veranderingen in het neuronendocriene systeem (hormoonhuishouding), voordat lichamelijke veranderingen plaatsvinden. Ondersteunende capaciteiten Verwijst naar de kennis en ervaringsachtergrond van een turnster van bv. warming-up, cool-down processen, voeding, hydratatie, rust, herstel, mentale training, taperen en pieken. Verstand van training en andere prestatiefactoren helpt een turnster haar prestatieniveau te verbeteren en ondersteund de eigen verantwoordelijkheid en het meedenken en meebeslissen in het trainingsproces. Kindertijd of kinderjaren Dit is de periode vanaf het eerste levensjaar tot de start van de adolescentie. Deze periode wordt gekarakteriseerd door een relatieve stabiele progressie in groei en rijping en snelle progressie in neuromusculaire en motorische ontwikkeling. Het wordt verdeeld in vroege kindertijd (1 tot 5 jaar) en latere kindertijd of lagere school leeftijd (6 tot de aanvang van de adolescentie). Chronologische leeftijd Dit is het aantal verstreken jaren na de geboorte. Kinderen van dezelfde chronologische leeftijd kunnen jaren verschillen in niveau van biologische groei/rijping/ontwikkeling. Dit wordt bepaald door de onderlinge interactie van genen, hormonen, voeding en fysieke en psychologische omgeving. Deze interactie reguleert de groei van het kind, de neuromusculaire rijping, seksuele volwassenwording en de algemene fysieke metamorfose in de eerste twintig jaar van het leven. Trainingsleeftijd Dit is het aantal verstreken jaren vanaf de start van gerichte, turnspecifieke training. Kritische perioden van ontwikkeling (leergevoelige perioden / window van versnelde adaptatie) Hier wordt verwezen naar een moment in de ontwikkeling van een specifiek gedrag waarbij ervaring of training een optimaal effect heeft op de ontwikkeling. Dezelfde ervaring of training zou op een eerdere of latere leeftijd geen of minder effect hebben of zelfs het verwerven van bewegingstechnische vaardigheden vertragen. 2

4 Ontwikkeling Groei en rijping in relatie tot het verstrijken van de tijd. Hieronder vallen fysieke-, perceptuele-, cognitieve- en sociaal/emotionele ontwikkeling. Het ontwikkelingtempo van deze verschillende gebieden loopt niet altijd parallel. Groei refereert aan observeerbare, stap voor stap, meetbare veranderingen van het lichaam zoals lengte, gewicht en het vetpercentage. Rijping refereert aan kwalitatieve systeemveranderingen, structureel en functioneel, in het proces naar volwassenheid van de turnster zoals bijvoorbeeld de verandering van kraakbeen in bot. Peak height velocity (PHV) De maximale snelheid van lengtegroei tijdens een groeispurt. De leeftijd bij de maximale snelheid van groei wordt de PHV-leeftijd genoemd. Peak strenght velocity (PSV) De maximale snelheid van toename in kracht tijdens een groeispurt. De leeftijd bij de maximale toename van kracht wordt de PSV-leeftijd genoemd. Peak weight velocity (PWV) De maximale snelheid van toename in gewicht tijdens een groeispurt. De leeftijd bij de maximale toename van gewicht wordt de PWV-leeftijd genoemd. Motorische basiseigenschappen Er zijn er vijf, te weten: coördinatie lenigheid uithoudingsvermogen snelheid kracht Grondvormen van bewegen Dit zijn oa. klimmen, klauteren, rennen, rollen, duikelen, werpen, vangen, springen, etc. Deze grondvormen van bewegen zijn de basis voor alle sporten. Basis turnvaardigheden Dit zijn de grondvormen van het turnen voor dames en vormt de basis voor verdere uitbouw. Postnatale groei Er is een verdeling in drie of vier leeftijdsgroepen. Zuigeling (0 tot 1), kindertijd (1 tot adolescentie), adolescentie en volwassenen. Puberteit De leeftijdsfase waarin de geslachtsrijping begint. Deze periode duurt gemiddeld 3,5 jaar en eindigt als de geslachtsklieren volledig functioneren. Gemiddeld start deze fase rond 12 jarige leeftijd en duurt tot een jaar of 15/16. De puberteit omvat de vroege en midden en late adolescentie. Readiness Verwijst naar het niveau van groei, rijping en ontwikkeling waardoor een persoon in bepaalde mate in staat is een training of wedstrijd uit te voeren. Met readiness en kritische perioden voor/van trainbaarheid wordt ook wel bedoeld het juiste moment om bepaalde stimuli (bv. bepaald type training) te programmeren om een optimale adaptatie ten aanzien van de motorische basiseigenschappen, bv. spier- en aerobe power, te bereiken. Leeftijd van het skelet Verwijst naar de volwassenheid van het skelet, die bepaald wordt door de mate van verbening. Het gaat erom in welke mate beenderen ontwikkeld zijn in de richting van volwassenheid qua vorm en de positie ten opzichte van elkaar en niet zo zeer om de grote of lengte van de beenderen. Trainbaarheid Het genetisch vermogen te reageren op trainingsstimuli, door ontwikkelende individuen, in verschillende fasen van groei en rijping (Malina en Bouchard). 3

5 Deze leidraad beschrijft de methodische opbouw van de carrière van een turnster. Op dit moment verovert het Canadese LTAD (Long Term Athlete Development) de wereld en LTGD (Long Term Gymnastics Development) is hier een afgeleide van specifiek voor het turnen dames in Nederland. De ontwikkelingsfase van de turnster bepaald in welke fase van LTGD zij zich bevind. Turnsters die zich ontwikkelen via LTGD hebben training- en wedstrijd programma s die onder andere rekening houden met hun biologische- en trainingsleeftijd en sluiten aan bij hun ontwikkelingsbehoeften. Dit maakt dat LTGD een holistische kijk heeft en dat de verschillende fasen niet door strak afgebakende grenzen worden bepaald. Binnen de methodiek is uiteraard een logische volgorde te herkennen (sequentie). Echter, de trainer/ coach die goed op de individuele ontwikkeling van de turnster let, zal vaak afwijken van deze vaste volgorde door: een stap over te slaan; een stap terug te doen; wat langer bij de hoofdaccenten van een bepaalde fase stil te blijven staan; versneld door een bepaalde fase heen te lopen; accenten uit verschillende fasen tegelijkertijd te trainen (parallel). Door zo flexibel om te gaan met de vaste volgorde is er altijd iets trainbaar en waarborgt men continuïteit in de ontwikkeling. Dit zal vroegtijdige sportverlating tegengaan. Als het trainingsprogramma stagneert, FIND OTHER WAYS!. Doorgaans zal het in de praktijk gaan om het leggen van accenten, waardoor trainings- en wedstrijdprogramma s op maat worden gemaakt. De methodische opbouw die te herkennen is in de verschillende fasen van LTGD kunnen ook gebruikt worden als periodisering van een seizoen. Een ander kenmerk van een goed toegepaste methodiek is dat deze cumulatief is. Er wordt voortgebouwd op de specifieke kenmerken uit de voorgaande fase en er worden specifieke kenmerken van de nieuwe fase toegevoegd. Het LTGD-model is turnstercentraal, coachgestuurd en ondersteund door ouders, besturen, sportwetenschap en sponsoren. De sportwetenschappelijke beschrijvingen en modellen die gebruikt worden in de oorspronkelijke LTAD syllabus zijn gebaseerd op gemiddelden van alle sportdisciplines. Normatieve data (meting- en onderzoeksresultaten), specifiek voor het turnen dames in Nederland, zijn nog niet voldoende beschikbaar. 4

6 LTGD concentreert zich op het raamwerk van de ontwikkeling van turnsters in Nederland met speciale aandacht voor groei, volwassenwording en ontwikkeling, trainbaarheid en integratie van de turnsport in de maatschappij. Het verenigt informatie vanuit verschillende bronnen. De opzet van LTGD is beïnvloed door praktijkervaring in de opleiding van turnsters die zich al bewezen heeft en die ontwikkeling gaat nog door. Hierop aanvullend heeft het FIG (Age Group Development) inzicht en informatie gegeven ten aanzien van de rol van groei, ontwikkeling en volwassenwording in de turnsport. De ondersteunende wetenschappen hierin (FIG-AGD) zijn onder andere kindergeneeskunde met (kinder)fysiotherapie, inspanningsfysiologie, sportpsychologie, psychomotorisch leren, sportsociologie en voedingskunde. Een analyse van de literatuur van organisatieontwikkeling heeft ook een belangrijke bijdrage geleverd. Dit document is gebaseerd op en ondersteund door coachingen trainingsprincipes en het is geschreven voor trainers, coaches, sporttechnische- en beleidsmedewerkers. Hoewel wij onderstrepen dat onderbouwing vanuit de wetenschap een belangrijk punt is bij de totstandkoming van dit stuk realiseren we ons dat er voor de specifieke situatie van het turnen dames in Nederland nog veel wetenschappelijk onderzoek moet plaatsvinden en kunnen sommige generalisaties vaag lijken. Een deel wat niet wetenschappelijk te onderbouwen is, is het fingerspitzengefühl van de coach en deze kunst van het coachen speelt wel degelijk een significante rol. De gezondheid en het welzijn van een land en de medailles die gewonnen zijn op grote wedstrijden zijn simpelweg bijproducten van een effectief sportsysteem We herkennen dat de cognitieve-, emotionele- en psychosociale ontwikkeling van kinderen een belangrijke component is van volwassenwording, maar vanwege ruimtelijke beperkingen is de significantie van deze componenten in verschillende fasen van volwassenwording samengevat weergegeven in de tabellen in Appendix 1. 5

7 1. is gebaseerd op fysieke-, perceptuele-, cognitieve- 5. heeft een invloed op het hele sportcontinuüm, en sociaal/emotionele ontwikkeling van kin- inclusief ouders, coaches, scholen, verenigin- deren en adolescenten; gen, districten en KNGU, Olympische steunpunten, sportwetenschappelijke specialisten en gemeentelijke 2. instellingen; verzekert competentie in motorische basiseigenschappen, grondvormen van bewegen en basis turnvaardigheden waarop excellentie gebouwd kan worden: vanaf vroege kindertijd tot late adolescentie promoot LTGD dagelijkse fysieke activiteiten, o.a. schoolsport en de recreatieve trainingen/lessen op de verenigingen en is een algemene benadering voor het ontwikkelen van fysieke mogelijkheden binnen de wedstrijdgerichte verenigingstrainingen en topsportprogramma s; (h)erkent de behoefte om alle wedstrijdturnsters van laag tot hoog niveau te betrekken. verzekert dat optimale trainings-, wedstrijd- en herstelprogramma's geleverd worden gedurende de hele carrière van de turnster; voorziet in een optimale wedstrijdstructuur in de verschillende stadia van de ontwikkeling van een turnster; 6. integreert topsport en breedte/wedstrijdsport; is made in Nederland en houdt rekening met internationale ontwikkelingen binnen acht topturnlanden, ondersteunt de doelen van het Nederlandse sportbeleid; levert een bijdrage aan de gezonde levensstijl van de turnsters. 6

8 Uit verschillende onderzoeken van de FIG blijkt dat de optimale prestatieleeftijd van de turnsters uit de top 12-landen tussen de 15 en 18 jaar ligt. Het is niet ongewoon dat een wereldkampioene 16 jaar is. Dus kan gesteld worden dat turnen op internationaal topniveau vraagt om een vroege specialisatie. De leeftijdsfasen Trainen voor Trainbaarheid tot en met Trainen om te winnen worden, bij topsport, in minder tijd doorlopen echter wel met een hoge intensiteit (veel trainingsuren). Dit in vergelijking met de oorspronkelijke leeftijdsindeling van LTAD. Om bovengenoemde reden laten wij de chronologische leeftijd vanaf de Trainen voor Trainbaarheid fase weg. Dit betreft voornamelijk turnsters op het internationale topniveau. De ontwikkelingsfase van de top- of wedstrijdturnster bepaald in welke fase van LTGD zij zich bevind. Een andere reden om de chronologische leeftijd weg te laten is dat de LTGD fase waarin een turnster zich bevind eerder bepaald wordt door het ontwikkelingstempo op de verschillende gebieden (technisch, fysiek, cognitief en sociaal/emotioneel) dan door de chronologische leeftijd. De 10 sleutelfactoren die LTGD beïnvloeden 1. De 10 jaarregel 2. Het FUNdament 3. Specialisatie 4. Ontwikkelingsleeftijd 5. Trainbaarheid 6. Fysieke-, perceptuele-, cognitieve-, sociaal/emotionele ontwikkeling 7. Periodisering 8. Kalenderplanning voor wedstrijden 9. Systeemaansluiting en integratie 10. Continu onderzoek en verbetering Figuur 1 toont de verschillende fasen van LTGD 7

9 Actieve Start fase Chronologische leeftijd Meisjes 0-6 jaar De Actieve start fase is onderdeel van het dagelijks leven en moet veel plezier geven. Ontwikkeling van motorische basiseigenschappen en grondvormen van bewegen. Focus ligt daarbij op het aanleren van grondvormen van bewegen, zoals: rennen, springen, draaien, duikelen, rollen, trappen (van een bal), werpen en vangen. Niet langer stilzitten (of liggen) dan 60 minuten, tenzij het kind slaapt. Enige georganiseerde fysieke activiteiten. Hier ligt de kracht van de gymnastiekvereniging, immers weinig andere sporten kunnen dit bieden. Ontdekken en onderzoeken van risico s en limieten in een veilige (speel)omgeving. De bewegingsomgeving moet uitdagen tot activiteit en wordt gecombineerd met goed gestructureerde gymnastiekprogramma s. Dagelijkse fysieke activiteiten. FUNdamentele fase Chronologische leeftijd Meisjes 6-8 jaar Algemene, totale ontwikkeling. Plezier en deelnemen. Grondvormen van bewegen. Motorische basiseigenschappen (CLUSK). Evenwicht als onderdeel van de coördinatie is in deze fase belangrijk. Krachtoefeningen met medicine bal (licht gewicht), Swiss bal en met eigen lichaamsgewicht. Basis specialisatie voor het turnen: voorbereiding basis turnvaardigheden. Geïntegreerde mentale-, cognitieve- en emotionele ontwikkeling. Introduceren van eenvoudige regels van de ethiek van sport. Talentscouting. 8

10 Leren te trainen fase Chronologische leeftijd Meisjes 8 - tot start van de groeispurt Dit is de grote, belangrijke leerfase voor technisch turnen: alle basis turnvaardigheden zouden geleerd moeten worden voordat de meisjes in de Trainen voor trainbaarheid fase komen. Geïntegreerde mentale-, cognitieve-, sociale- en emotionele ontwikkeling. Introductie van mentale voorbereiding. Krachtoefeningen met medicine bal (licht gewicht), Swiss bal en met eigen lichaamsgewicht. Introductie en uitleg van ondersteunende capaciteiten. Bijhouden van talentvolgsysteem: in het laatste deel van deze fase (pupil 1-2) wordt de keuze gemaakt voor turnen op het hoogste niveau. Introduceer periodisering. Tot maximaal 6 keer per week turnspecifieke training (10 tot 18 uur per week). Trainen voor trainbaarheid fase Hier wordt een start gemaakt met de ontwikkeling van optimale fitheid (coördinatie, lenigheid, uithoudingsvermogen, snelheid, kracht). Introduceren van de techniek van trainen met losse gewichten, waaronder pols en enkelgewichten. Het volledige pakket van basis turnvaardigheden wordt verder technisch geperfectioneerd en door fysieke ontwikkeling met meer dynamiek uitgevoerd. Verdere uitbouw hiervan naar complexe technieken. Geïntegreerde mentale, cognitieve en emotionele ontwikkeling. Ontwikkeling van mentale voorbereiding. Ontwikkeling van ondersteunende capaciteiten. Selectie op basis van gegevens van het talentvolgsysteem. Enkele en dubbele periodisering. 6 tot 11 maal per week sportspecifieke training. 9

11 Trainen voor wedstrijden fase De belangrijkste ontwikkelingsfase voor fitheid: met name uithoudingsvermogen en kracht, de motor van het turnen. De aanvang van de groeispurt en de PHV (peak height velocity) zijn de referentiepunten voor wanneer er wat getraind kan worden. Turnsport en toestelspecifieke fysieke conditionering (voorwaarden training). Turnsport en toestelspecifieke technische- en tactische voorbereiding. Turnsport en toestelspecifieke vaardigheden onder wedstrijdomstandigheden. Geïntegreerde mentale-, cognitieve- en emotionele ontwikkeling. Gevorderde mentale voorbereiding. Optimaliseren van ondersteunende capaciteiten. Frequente spier- en skeletonderzoeken gedurende de PHV. Specialisatie Enkele, dubbele en drievoudige periodisering. 9 tot 11 maal per week sportspecifieke technische-, tactische- en fitnesstraining. Trainen te winnen fase Leeftijd is turnspecifiek gebaseerd op internationale normatieve gegevens. Onderhoud en/of verbetering van fitheid. Verdere ontwikkeling van technische- en tactische vaardigheden. Modelleren van alle mogelijke aspecten van de performance in de training. Herhaalde preventieve pauzes bedoeld om eventueel latent aanwezige blessures te laten herstellen. Maximaliseren van ondersteunende capaciteiten. Hoog prestatieniveau. Enkele, dubbele, drievoudige of meervoudige periodisering. 9 tot 15 keer per week sport specifieke technische-, tactische- en fitnesstraining. 10

12 Actief voor het leven fase Kan vanaf elke leeftijd starten Minimaal 60 minuten gemiddelde dagelijkse activiteit of 30 minuten met intense activiteit voor volwassenen. Transfer van de ene sport naar de andere. Overgaan van hoog competitieve sport naar een levenslangdurende competitieve sport met leeftijdsgroepencompetitie. Overgaan van competitieve sport naar recreatieactiviteiten. Overgaan naar (sport)carrières of vrijwilligerswerk. Er is een betere mogelijkheid om actief voor het leven te zijn als de fysieke vaardigheden bereikt zijn voor de Trainen voor trainbaarheid fase. 11

13 Actieve Start fase Chronologische leeftijd Meisjes 0-6 jaar FUNdamentele fase Chronologische leeftijd Meisjes 6-8 jaar Leren te trainen fase Chronologische / ontwikkelingsleeftijd Meisjes 8 - start van de groeispurt Trainen voor trainbaarheid fase Trainen voor wedstrijden fase Trainen om te winnen fase Een sterk punt van de turnsport is dat meisjes op deze leeftijd kunnen starten met gymmen. Hierbij worden de grondvormen van bewegen aangereikt die als basis voor de turnsport dien en eventueel ook voor andere sporten. Meisjes van deze leeftijd ontdekken de lol van het turnen en het plezier van het op de kop staan, rollen, duikelen, over de kop gaan, zwaaien, draaien, balanceren, etc. Centraal in deze fase staat de ontwikkeling van zuivere grondvormen van bewegen en de voorbereiding van de basis turnvaardigheden in wisselwerking met de motorische basiseigenschappen. Evenwicht als onderdeel van de coördinatie is in deze fase belangrijk. Meisjes op deze leeftijd leren om te trainen; om gericht te oefenen voor een (nieuwe) turnbeweging en het verder verbeteren van de motorische basiseigenschappen die daarvoor nodig zijn. Ze hebben plezier in het beheersen en de beleving - en dus veel herhalen - van een nieuw geleerde beweging en willen graag trainen voor het volgende niveau van bewegingen. In de leeftijdscategorieën van de KNGU beginnen de 8-jarigen als voor-instappers en de 9-jarigen als instappers met hun eerste wedstrijdjes. In deze fase wordt de intensiteit van de trainingen opgevoerd tot maximaal. In het laatste jaar van het basisonderwijs worden, in de topsport, een of meerdere ochtendtrainingen gevolgd en bij aanvang van het middelbaar onderwijs vindt er drie maal per week een ochtendtraining plaats. Rond de overgang naar het 2 e jaar wordt er 11 maal per week getraind. Het volledige pakket van basis turnvaardigheden wordt verder technisch geperfectioneerd en door fysieke ontwikkeling met meer dynamiek uitgevoerd. In deze fase wordt hierop verder gebouwd zodat er een individueel programma, dat aansluiting waarborgt bij het toekomstige wedstrijdniveau, ontwikkeld. In deze fase wordt de basis verder ontwikkeld tot een programma op maat voor de individuele turnster. De specifieke kwaliteiten en tekortkomingen bepalen met welk arsenaal aan elementen ze naar een wedstrijd gaat en een wedstrijdprogramma eigen maakt. Ook periodisering wordt steeds belangrijker; het leren een seizoen zo in te richten dat op het moment van de belangrijke wedstrijden ook technisch, fysiek en mentaal gepiekt kan worden. In deze fase wordt het trainingsprogramma verder wedstrijdhard gemaakt. Hier wordt het presteren in combinatie met presenteren tot een art doorontwikkeld. Dit is een combinatie van pieken en presenteren op de momenten in de wedstrijdcyclus waar het er echt om gaat. Het hebben van wedstrijdervaring en een naam kan hierbij belangrijk zijn. Actief voor het leven fase Kan vanaf elke leeftijd starten 12

14 De noodzaak voor LTGD komt deels naar voren door het afnemen van internationale prestaties van Nederlandse topturnsters en de moeilijkheid die de Nederlandse turnsport heeft bij het identificeren en ontwikkelen van de volgende generatie van internationaal succesvolle turnsters. In aanvulling hierop neemt ook de deelname in recreatiesport en fysieke activiteiten af en worden de gymnastiekprogramma s op scholen gemarginaliseerd. 13

15 LTGD is een springplank voor verandering. Het verschilt van andere sportontwikkelingsmodellen omdat het erkent dat topsport, wedstrijdsport en recreatieve gymnastische activiteiten onderling afhankelijk zijn. LTGD beïnvloedt ook op een positieve manier de kwaliteit van trainingen en wedstrijden door rekening te houden met factoren als ontwikkelingsleeftijd en kritische perioden voor optimale trainbaarheid. Het bouwt op het juiste moment aan atletisch vermogen door te beginnen met de motorische basiseigenschappen in combinatie met de grondvormen van bewegen die verder uitgebouwd worden naar kwalitatief hoogwaardige basis turnvaardigheden. LTGD staat in scherp contrast met het huidige KNGU systeem. Traditioneel hebben alle gymnastische sportdisciplines zich gescheiden van elkaar ontwikkeld. Deze benadering is ineffectief en kostbaar. Het resultaat hiervan is dat kinderen, inclusief zij die er voor kiezen om topturnster te worden, een solide basis missen waarop hun sportmogelijkheden worden gebouwd, zowel fysiek, technisch als mentaal. LTGD is een model dat individuen aanmoedigt om betrokken te blijven bij levenslange fysieke gymnastische activiteiten. Dit vindt plaats door de fysieke educatieprogramma s in de recreatiegym af te stemmen op de gymnastische programma s van de topsport. LTGD verzekert dat alle kinderen op een correcte wijze de grondvormen van bewegen en de basis turnvaardigheden leren, omdat deze vaardigheden worden geïntroduceerd tijdens het optimale moment/punt in hun fysieke ontwikkeling, die voor meisjes valt voor de start van de groeispurt. Meisjes die fysiek ontwikkeld zijn op de LTGD manier zullen: zelfvertrouwen voelen en aangemoedigd worden om verder te bouwen door middel van wedstrijd- of recreatieve sportactiviteiten. genieten van een goede gezondheid door het ontwikkelen van grotere fysieke vaardigheid, die hen aanmoedigt tot fysieke activiteit gedurende hun hele leven. Deze levenslange fysieke activiteit keert de huidige trends van obesitas (vetzucht) en cardiovasculaire ziekten om. een weg vinden naar wedstrijden en excellentie op (inter)- nationaal niveau. Cirkel van een fysiek actief leven Turnen en levenslange activiteiten Georganiseerd Internationaal topturnen Schoolsport en wedstrijdsport De afbeelding illustreert het onderlinge verband tussen topsport, wedstrijdsport en recreatieve gymnastische activiteiten. 14

16 Er is nog een belangrijke reden waarom Nederland LTGD nodig heeft. In de afgelopen tientallen jaren hebben we van tijd tot tijd geprobeerd de gaten te dichten in ons turnsysteem door concepten en systemen te kopiëren van landen die internationaal sportsucces hebben bereikt. Daarentegen, om Nederlandse turnsters internationale sportsuccessen te laten bereiken, moet Nederland een Made in Nederland -systeem ontwikkelen dat is gebaseerd op onze eigen cultuur, tradities en geografie en reflecteert aan onze sociale-, politieke - en economische realiteiten. Het Nederlandse LTGD wil dit initiëren. De eerste drie moedigen de ontwikkeling van motorische basiseigenschappen, grondvormen van bewegen en basis turnvaardigheden aan binnen de recreatiesport in de verenigingen: 1. Actieve start 2. FUNdament 3. Leren om te trainen De volgende drie focussen op wedstrijdsport en topsport (gericht trainen voor wedstrijden): 4. Trainen voor trainbaarheid 5. Trainen voor wedstrijden 6. Trainen om te winnen De laatste fase moedigt een levenslange fysieke activiteit aan: 7. Active for Life deelname aan levenslange fysieke activiteit (Way et al, 2005) Andere sporten - Active for Life Voor talentvolle turnsters, die al op jonge leeftijd de keuze maken voor de wedstrijdsport, begint het gericht trainen op de wedstrijden al in de fase Leren om te trainen. Trainen om te winnen Trainen voor wedstrijden Recreatie Een levenlang actief Trainen voor trainbaarheid Leren om te trainen FUNdament Actieve start 15

17 Om LTGD succesvol te implementeren moeten de tekortkomingen en de daaruit voortvloeiende consequenties, die het Nederlandse turnsportsysteem belemmeren, aangepakt worden. Sterke verbeterpunten zijn te maken in de volgende gebieden: wedstrijdsysteem ontwikkelingsleeftijd voorlichting talentidentificatie relatie wedstrijdsport en recreatie kaderontwikkeling samenwerking totaal turnen totaal systeem systemisch werken holistisch denken samenwerken Tekortkomingen De hoeveelheid wedstrijden en trainingen is, bij turnsters in ontwikkeling (zowel fysiek, technisch als mentaal), niet in balans. Teveel wedstrijden en te weinig training (over-compete and under-train) of te weinig wedstrijden en te lang blijven hangen in voorbereidende trainingen (only preperation and under-compete). Trainings- en wedstrijdprogramma s voor volwassenen worden opgelegd aan zich nog ontwikkelende turnsters. Voorbereiding is gericht op kortetermijn uitkomsten, winnen op jonge leeftijd, en niet op het proces gericht op de langetermijn. In plaats van de ontwikkelingsleeftijd wordt eerder de chronologische leeftijd toegepast in training- en wedstrijdplanning. Op grote schaal negeren de coaches de kritische periodes van versnelde adaptatie aan training. Motorische basiseigenschappen, grondvormen van bewegen en basis turnvaardigheden worden technisch niet zuiver en correct aangeleerd. De meest kundige coaches (met een degelijke opleiding, kennis en ervaring) werken met oudere turnsters. Goedwillende, vaak onderbetaalde, vrijwilligers en beginnende coaches werken als trainer met veelal jonge turnsters. In deze fase van sportieve ontwikkeling zijn juist de kundige coaches essentieel. Beleid richt zich voornamelijk op senior turnsters en in mindere mate op de junioren. Beleid en centrale aansturing voor instap t/m jeugd 2 is er nagenoeg niet. Gemeentebesturen, verenigingsbesturen, sponsors, ouders en turnsters zijn niet bekend met LTGD. In het damesturnen verstoort en belemmert het wedstrijdsysteem de ontwikkeling van de turnster op langere termijn. Er is nog geen goed functionerend Talent Identificatie Systeem. Er veelal geen afstemming is tussen de topsport- en recreatieprogramma s binnen de eigen vereniging, tussen de districtsverenigingen onderling en op landelijk niveau. Verenigingen laten de turnsters te vroeg specialiseren in een poging leden aan te trekken en vast te houden (wedstrijden op zeer jonge leeftijd). Het ontbreekt aan een gedegen opleidingsplan voor trainers/coaches van internationaal niveau, waardoor trainers vastlopen in de keuzeoefenstof Er is weinig of geen samenwerking tussen trainers, verenigingen en turninstituten waarbij op hoog niveau zelfs geconcludeerd kan worden dat het concurrentiemodel (prestatiebeloning) de samenwerking niet in de hand werkt. Incidenteel vinden initiatieven plaats om deze tekortkomingen en de daaruit voortvloeiende consequenties op te heffen, maar door het ontbreken van een duidelijke visie, missie en samenhang mislukken de meeste van deze initiatieven. 16

18 10 Sleutel Factoren De volgende factoren zijn resultaat van onderzoek, principes en gereedschappen waarop LTGD is gebaseerd. De 10-jaarregel 1 Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat het nodig is om minimaal 10 jaar en trainingsuren te maken om een sporter op eliteniveau te brengen. Voor turnster en coach vertaalt zich dit in gemiddeld drie uur training of wedstrijden per dag gedurende 10 jaar. Deze factor is ondersteund door The Path to Excellence, dat een veelomvattend en uitgebreid overzicht verschaft van de ontwikkeling van de U.S. Olympiagangers die wedstrijden deden tussen 1984 en 1998 (Ericsson ). De resultaten tonen aan dat: U.S. Olympiagangers hun sportdeelname beginnen op een gemiddelde leeftijd van 12,0 jaar voor mannen en 11,5 jaar voor vrouwen; de meeste Olympiagangers een 12- tot 13-jarige periode van talentontwikkeling doormaken, vanaf de introductie in hun sport tot het halen van het Olympische team; Olympische medaillewinnaars gedurende de eerste 5 fasen van ontwikkeling jonger waren, circa 1,3 tot 3,6 jaar, dan niet-medaillewinnaars. Dit suggereert dat medaillewinnaars op jongere leeftijd trainbaar waren en motorische basiseigenschappen zich op een jongere leeftijd konden ontwikkelen. Daarentegen moeten we er voor waken dat we niet in de val trappen van te vroege specialisatie. Bovenstaande gegevens zijn gebaseerd op gemiddelden van sport in het algemeen. Voor turnen geldt dat er een start gemaakt wordt met de basis turnvaardigheden in de FUNdamentele - fase (6-8 jaar). Dus de 10 jaar regel geldt ook voor de turnsport. Statistisch onderzoek in Rusland (voormalig USSR) toont aan dat de weg van de eerste stappen in gymnastiek tot het beheersen en in trainings- en wedstrijdsituaties kunnen uitvoeren van complexe elementen vijf tot zeven jaar duurt. De leeftijd waarop de pubertijd start is relatief laat, tussen de 15 en 18 jaar. Omdat gymnasten vanaf de leeftijd van 16 jaar, en wellicht in de toekomst nog latere leeftijd, mogen deelnemen aan de Olympische Spelen moeten turnsters op de leeftijd van 14 jaar een compleet arsenaal aan complexe elementen en verbindingen beheersen. De twee jaar die daarop volgen kunnen besteed worden aan het opdoen van wedstrijdervaring. De fysieke en mentale veranderingen die de pubertijd met zich meebrengt kunnen turnsters, door het volledige en technisch beheerste programma, beter doorstaan. 17

19 10 Sleutel Factoren 2 Het FUNdament De kern van het FUNdament is: Plezier (FUN); Ontwikkeling van de motorische basiseigenschappen (MBE); Zuiver aanleren van alle grondvormen van bewegen (GVB); Voorbereiden van basis turnvaardigheden (vbtv); Technisch zuiver trainen van basis turnvaardigheden (BTV) Verder uitbouwen van de BTV naar een (inter)nationaal programma (VU). Actieve start FUNdamentele fase Leren om te trainen Trainen voor trainbaarheid Trainen voor wedstrijden Trainen om te winnen MBE MBE MBE MBE F U N vbtv F U N BTV F U N VU F U N GVB GVB GVB GVB BTV Uit bovenstaande figuur blijkt dat de FUNdamentele fase een centrale plek inneemt en een sleutelfactor is. Volgorde in opbouw De motorische basiseigenschappen en grondvormen van bewegen, in de actieve startfase, zijn het fundament voor latere fasen. Alleen als zij in voldoende mate ontwikkeld zijn kan er in de FUNdamental - en leren te trainen -fase verder op worden gebouwd en gestart worden met de voorbereiding en het technisch zuiver aanleren van basis turnvaardigheden. Dit geldt ook voor de overgang van de leren te trainen -fase naar de volgende fasen. De motorische basiseigenschappen en grondvormen van bewegen dienen in alle fasen doorontwikkeld te worden. Daarbij rekening houdend met het niveau en de ontwikkelingsleeftijd van de turnster. De basis turnvaardigheden worden ook in de latere fasen onderhouden en doorontwikkeld. 18

20 10 Sleutel Factoren Wisselwerking Het is de kunst om, in de verschillende fasen, de (trainings)accenten zo te leggen dat de meest ideale wisselwerking bereikt wordt (zie tekening blz. 17) tussen bovengenoemde gebieden. Met wisselwerking bedoelen we het stimuleren van het één zal de ontwikkeling van het ander beïnvloeden. De ontwikkeling van kracht en souplesse vindt in de FUNdamentele fase plaats op een natuurlijke speelse manier - FUN. Het is wetenschappelijk aangetoond dat leren op een uitdagende, natuurlijke, speelse, sociaal veilige en positief spannende manier veel sneller gaat. De neurale verbindingen (neurale netwerk) worden sneller gelegd, zijn sterker en houden langer stand. Fysieke- en technische basis turnvaardigheden moeten volledig ontwikkeld zijn voor het begin van de adolescente groeispurt. Tijdens deze groeispurt is voorzichtigheid geboden, omdat het lichaam snel kan veranderen qua bouw en hormoonhuishouding. In de periode na deze groeispurt kan er gewerkt worden aan het definitieve (inter)nationaal programma gerelateerd aan het veranderde lichaam. Zonder goede basisfysiek geen goede technische ontwikkeling, zonder goede basistechniek geen goede fysieke ontwikkeling 19

21 10 Sleutel Factoren 3 Specialisatie Sporten kunnen geclassificeerd worden als vroeg- of laatspecialisatie. Als we de turnsport analyseren, met gebruikmaking van internationale normatieve gegevens (FIG), kunnen we concluderen dat het een vroegspecialisatie sport is. De meeste andere sporten zijn laatspecialisatie sporten. Turnen is een vroegspecialisatie sport mede omdat het complexe artistieke- en acrobatische elementen bevat en deze kunnen het beste aangeleerd worden op jonge leeftijd. Tijdens of na de groeispurt kan dit niet meer of alleen met grote moeite. In de praktijk betekent dit dat turnsters al op jonge leeftijd moeten kiezen voor een (inter)nationaal sportieve carrière. Dit roept uiteraard vraagtekens op, immers in hoeverre zijn jonge mensen in staat de consequenties van hun keuze te overzien. Mensen in hun omgeving (ouders, trainer, verenigingsbestuurders, bondsfunctionarissen) hebben hierin een belangrijke begeleidende taak. Omdat turnen al op jonge leeftijd een gedegen en brede basis aan sportvaardigheden biedt, is het mogelijk op latere leeftijd (12 tot 15 jaar) gemakkelijk over te stappen naar andere sporten met een later specialisatiemoment. Te vroege specialisatie kan leiden tot: eenzijdigheid (technisch, fysiek en mentaal); onvoldoende ontwikkeling in de motorische basiseigenschappen, grondvormen van bewegen en basis turnvaardigheden om als fundament te dienen voor de verdere uitbouw; overbelastingsblessures; vroege burnout; vervroegd stoppen met trainen en wedstrijden. Veel vroegspecialisatie turnsters nemen hun toevlucht in remedial (reparatie, herstel) programma s om de tekortkomingen te corrigeren en zo toch te kunnen presteren. 20

22 10 Sleutel Factoren 4 Ontwikkelingsleeftijd De termen groei en volwassenwording/rijping worden vaak tegelijk gebruikt en soms zelfs als synoniemen. Echter refereren beiden aan specifieke biologische activiteiten. Ontwikkelingsleeftijd refereert aan het niveau van fysieke-, mentale-, cognitieve- en emotionele volwassenheid. Groei refereert aan de zichtbare stap voor stap veranderingen in kwantiteit en meetbare veranderingen in lichamelijke afmetingen zoals lengte, gewicht en vetpercentage. Volwassenwording refereert aan de kwalitatieve systeemveranderingen, zowel structureel als functioneel, in de lichamelijke progressie naar volwassenheid zoals de veranderingen van kraakbeen in beenderen in het skelet. Fysieke ontwikkelingsleeftijd kan bepaald worden door skeletvolwassenheid of beenleeftijd te meten waarna de mentale-, cognitieve- en emotionele volwassenheid wordt (h) erkend of bepaald. Ontwikkeling refereert aan het onderlinge verband tussen groei en volwassenwording in relatie tot het verstrijken van tijd. Het concept van ontwikkeling houdt ook de sociale-, emotionele-, intellectuele- en motorische gebieden van het kind in. Chronologische- of kalenderleeftijd refereert aan het aantal jaren en dagen dat verstreken is sinds de geboorte. Kinderen van dezelfde chronologische leeftijd kunnen jaren verschillen in hun niveau van biologische volwassenwording. Volwassenwording (rijping) bij en meisjes (aangepast van growing up door J.M. Tanner Scientific American 1973) 3 meisjes (pre-, mid- en post-puberty) plaatjes bij 12 jaar, 1 meisje voor de puberteit (laat rijpers), 1 midden puberteit (gemiddelde rijpers), 1 na de puberteit (vroege rijpers), respectievelijk meisje, puber en een jonge vrouw Bij LTGD is het belangrijk vroege-, gemiddelde- en late rijpers te identificeren zodat dit als leidraad gebruikt kan worden bij het ontwerpen van geschikte trainings- en wedstrijdprogramma s in relatie tot trainbaarheid en readiness (zie verklarende woordenlijst). Het begin van de groeispurt, de PHV en de menarche zijn zeer belangrijk in de toepassing van LTGD bij het ontwerpen van trainingen en wedstrijden. 21

23 10 Sleutel Factoren De hiernaast getoonde schematische weergave van de groeisnelheid laat zien dat de PHV bij meisjes ongeveer op 12-jarige leeftijd is. Het ontwikkelen van de borsten is meestal het eerste fysieke teken van adolescentie welke verschijnt even na het begin van de groeispurt. Kort daarna begint het schaamhaar te groeien. De menarche, of het begin van de menstruatie, komt nogal laat in de groeispurt, deze verschijnt nadat de PHV is bereikt. De volgorde van ontwikkelingsgebeurtenissen kan twee of zelfs meerdere jaren eerder of later plaatsvinden dan gemiddeld. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat bij turnsters met een hoge trainingsintensiteit de start van de groeispurt, de PHV en de menarche gemiddeld later plaatsvindt. De Nederlandse turntraining- en wedstrijdprogramma s zijn gebaseerd op de chronologische leeftijd. Daarentegen kunnen turnsters van dezelfde chronologische leeftijd, tussen de leeftijd van 10 en 16 jaar, vier tot vijf jaar in ontwikkeling verschillen. Dus de chronologische leeftijd is een gebrekkige, slechte leidraad om adolescenten in te delen voor wedstrijden. De trainingsleeftijd refereert aan de leeftijd waarop de turnsters zijn begonnen met geplande, regelmatige en op wedstrijdgerichte trainingen. Het tempo van de groei van een kind heeft belangrijke gevolgen voor turntraining en wedstrijden omdat turnsters die op een late leeftijd rijpen een groot voordeel hebben op gemiddelde of vroege rijpers tijdens bepaalde fasen (gewicht en lichaamslengte). Naast de voor de hand liggende biomechanische voordelen van klein zijn past het hier te vermelden dat kleine turnsters minder last kunnen hebben van de negatieve bijverschijnselen van de groeispurt. Daarnaast is het zo dat bij late rijpers de periode waarin het lichaam relatief rustig is, gelijkmatige groei (slechts enkele centimeters per jaar), en het neuromusculaire systeem optimaal geschikt is om technisch complexe bewegingen te leren, langer duurt. Zie trainbaarheid. 22

24 10 Sleutel Factoren 5 Trainbaarheid De termen adaptatie en trainbaarheid worden vaak uitwisselbaar gebruikt in coaching. Er zijn echter significante verschillen. Adaptatie refereert aan de veranderingen in het lichaam als gevolg van een stimulus welke leiden tot functionele en/of morfologische (vorm en bouw) veranderingen in het organisme. De mate van adaptatie is afhankelijk van de genetische gegevens (talent in aanleg) van een individu. Deze algemene trends of patronen van adaptatie zijn geïdentificeerd door fysiologisch onderzoek. De richtlijnen van de verschillende adaptatieprocessen zijn duidelijk bepaald (ontworpen). Trainbaarheid refereert aan snellere adaptatie op stimuli en aan de genetische gegevens (talent in aanleg) van turnsters wanneer zij individueel reageren op specifieke stimuli en daarmee in overeenstemming adapteren. Trainbaarheid is gedefinieerd als het vermogen tot reactie (reageerbaarheid) van ontwikkelende individuen op de trainingstimuli in verschillende fasen van groei en rijping. Een leergevoelige periode (kritische periode van ontwikkeling) refereert aan het punt in de ontwikkeling van een specifieke capaciteit wanneer training een optimaal effect heeft. Andere factoren zijn readiness en kritische perioden van trainbaarheid gedurende groei en ontwikkeling van jonge turnsters - waar de stimuli getimed moeten worden om een optimale adaptatie te bereiken - met betrekking tot motorische vaardigheden, musculaire en/of aerobe power. TRAINBAARHEID Neurale Genitale Gemiddeld A = FUNdament B = Leren om te trainen C = Trainen voor trainbaarheid D = Trainen voor wedstrijden E = Trainen om te winnen 1 leeftijd 20 Opvallend in deze grafiek is dat de ontwikkeling van het hersengebieden die betrokken zijn bij de motoriek grotendeels voltooid is op 8- jarige leeftijd. Daarnaast is te zien dat de genitale ontwikkeling (rijping) begint rond 11-jarige leeftijd. Het neurale systeem is optimaal ontwikkeld en omdat het lichaam nog relatief rustig is (genitale ontwikkeling is nog niet gestart) is dit een optimale periode voor het aanleren van technisch complexe bewegingen. In een technisch complexe sport als turnen zijn late rijpers dus in het voordeel omdat deze leergevoelige periode, door het later op gang komen van de genitale ontwikkeling, groter is. 23

25 10 Sleutel Factoren De 5 motorische basiseigenschappen (CLUSK) van training en performance zijn: Coördinatie 1 De optimale window van trainbaarheid treedt op in de leeftijd van 8 tot de start van de groeispurt. Techniek (grondvormen van bewegen en basis turnvaardigheden) is altijd trainbaar. Wedstrijdturnsters die nog niet aan hun groeispurt (of nog meer richting de PHV) begonnen zijn hebben een mechanisch voordeel om complexe turnvaardigheden en combinaties te leren. Voor alle turnsters geldt dat zij eerst de grondvormen van bewegen en de basis turnvaardigheden moeten ontwikkelen, omdat dit de bouwstenen zijn voor het leren van alle (complexe) turnvaardigheden. Tijdens de groeispurt (rondom PHV) moet er speciale aandacht gegeven worden aan vaardigheidstraining. Met de plotselinge toename van lichaamsgrootte, de lengte van de ledematen en de veranderingen in de totale lichaamsproporties kan er een verslechtering in de algemene en specifieke uitvoering van de vaardigheden optreden. Het kan nodig zijn om de training van bepaalde vaardigheden te stoppen of te verminderen of om terug te gaan naar het trainen van basis turnvaardigheden totdat de groeisnelheid is afgenomen. Ouders, trainers en turnsters moeten geïnformeerd worden over de impact van groei op training en de prestaties. Daarbij moeten zij rekening houden met een afname in de snelheid van het leren van nieuwe vaardigheden. Lenigheid De optimale window van trainbaarheid treedt op in de leeftijd van 6 tot 10 jaar. Lenigheid is altijd trainbaar. Speelse activiteiten voor de ontwikkeling van lenigheid moeten worden opgenomen in de prprogramma s aan het eind van de actieve start fase. Rondom de PHV kunnen turnsters een daling in het niveau van lenigheid waarnemen. In deze situaties is speciale aandacht nodig om de lenigheid te onderhouden en het risico op blessures te verminderen. Met name bij dynamische vormen van lenigheid oppassen voor blessures (bijv: Stalder, gymnastische sprongen, beenzwaaien). In het turnen is lenigheid niet alleen belangrijk voor blessurepreventie, maar ook voor de amplitude, de efficiëntie in de techniek en voor de esthetische uitvoering. Uithoudingsvermogen De trainbaarheid neemt toe bij het begin van de groeispurt en de optimale window van trainbaarheid is rondom de PHV. Het aerobe systeem is altijd trainbaar en zelfs turnsters onder de 10 jaar kunnen profiteren van activiteiten met het accent op uithoudingsvermogen. Aeroob uithoudingsvermogen lijkt niet de belangrijkste fysieke capaciteit in de turnsport, maar speelt nog steeds een indirecte rol in het turnen door te helpen met herstel tussen trainingsbeurten of oefeningen, herstel tussen trainingen, omgaan met jetlag en herstel van kleine blessures. De training van het aerobe uithoudingsvermogen kan, als het teveel benadrukt word, resulteren in een verlies van kracht en snelheid (power). Het is belangrijk om de sportspecifieke behoeften voor aeroob uithoudingsvermogen te begrijpen en trainingsprogramma s te ontwikkelen die hieraan voldoen. Aerobe training kan ook een belangrijke bijdrage leveren aan gewichtsbeheersing. Snelheid De eerste optimale window van trainbaarheid treedt op in de FUNdamentele fase (6-8 jaar), op basis van lichaamsbouw en een verbeterd evenwicht. In de leren te trainen fase is de ontwikkeling van snelheid gerelateerd aan de ontwikkeling van het neurale systeem en de window van trainbaarheid voor coördinatie. De tweede window van trainbaarheid treedt op net na de start van de groeispurt tot na de PHV en is vooral op basis van toename van spiermassa (kracht) en een verdere verfijning van de coördinatie. Kracht De optimale window van trainbaarheid treedt op rondom de PHV (kracht I) en de tweede vanaf de menarche (kracht II). Turnsters bewegen hun eigen lichaamsgewicht en dus is relatieve kracht (d.w.z. kracht t.o.v. het lichaamsgewicht) belangrijker dan absolute kracht. Kracht kan getraind worden met hoge weerstand en hoge intensiteit voor de start van de groeispurt met behulp van eigen lichaamsgewicht, elastieken, pols en enkelgewichtjes en andere hulpmiddelen die het skelet niet zwaar belasten. Krachtontwikkeling in deze fase vindt plaats op basis van verbeterde coördinatie (efficiëntie van de beweging). Na de PHV treedt ook de PWV op. Ondanks dat, door de window van trainbaarheid, de absolute kracht is toegenomen is door de PWV en door toename van adipositas de relatieve kracht niet in dezelfde mate toegenomen of zelfs afgenomen. Dit is een belangrijk moment om de moeilijkheidsgraad te controleren ten opzichte van het veranderende lichaam. Doelen en verwachtingen moeten worden aangepast aan het nieuwe niveau van relatieve kracht. 1) Het meest gunstige moment in de ontwikkeling van het lichaam 24

26 10 Sleutel Factoren Reactieve periodisering Met bovenstaande term wordt bedoeld dat de trainer, bij het samenstellen van het trainingsprogramma, rekening dient te houden met de optimale windows van trainbaarheid. gebaseerd op de chronologische leeftijd: vaardigheden (coördinatie) 8 t/m start van de groeispurt snelheid 1 6 t/m 8 jaar lenigheid 6 t/m 10 jaar Gebaseerd op de ontwikkelingsleeftijd (rijping): uithoudingsvermogen Kracht I & II snelheid 2 Op basis van de biologische markeerpunten, te weten de start van de groeispurt, de PHV en de menarche, kan bepaald worden wat de ontwikkelingsleeftijd is. Het feit dat er optimale windows van trainbaarheid zijn, wil echter niet zeggen dat er uitsluitend dan getraind moet of kan worden. Alleen in de optimale periode is het effect van de training vele malen groter. Figuur Pacific Sport Optimale windows van trainbaarheid (Balyi en Way, 2005) Meisjes/vrouwen PHV Coördinatie menarche Snelheid I Snelheid II Uithoudingsvermogen Lenigheid Kracht I Kracht II start van de groeispurt Chronologische leeftijd & fasen van LTGD Chronologische leeftijd - Ontwikkelingsleeftijd < Alle Systemen Zijn Altijd Trainbaar! 25

27 10 Sleutel Factoren De optimale lengte voor een turnster is, volgens FIG Age Group Development, tussen 1.26 mtr. en 1.39 mtr. voor meisje in de leeftijd van 11 tot 13 jaar (trainen voor trainbaarheid fase). Voor turnsters tussen de 15 en 16 jaar is de optimale lengte, volgens FIG AGD, tussen de 1.43 mtr. en 1.53 mtr. De persoonlijke ervaring van de auteurs is dat, bij voldoende en uitgebalanceerde fysieke voorbereiding en aanpassingen in de keuze van complexe elementen, een lengte tot 1.65 mtr. ook mogelijk is voor turnen op internationaal niveau. Turnster zijn relatief klein ten opzichte van hun leeftijdsgenoten en ten opzichte van elkaar. De gemiddelde lengte van de Nederlandse vrouw van 16 t/m 18 jaar ligt ongeveer op 1.70 meter. Topturnsters liggen daar gemiddeld ongeveer 15 centimeter onder. Turnsters kunnen door hun geringe lengte effectiever om hun breedteas roteren. De kritische grens om de dubbele rotatie nog te kunnen maken ligt ongeveer op 1.64 meter (Montreal). De gemiddelde Nederlandse turnster valt buiten de optimale afmetingen om voor de beste 32 in aanmerking te komen op een OS, uitgaande van een meerkamp. Men kan uitsluitend prognoses maken van de kansen van individuen en een ploeg voor een groot kampioenschap afhankelijk van leeftijd, lengte en gewicht en de ontwikkeling daarvan van de individuele deelnemers. Groei gaat, zoals aangetoond, gepaard met progressieve prestatievermindering ten aanzien van de dubbele rotaties. Er is onevenredig meer energie nodig om dezelfde prestatie nog te leveren. Het genereren van deze energie leidt vaak tot blessures. Blessures en verminderd prestatievermogen leiden vaak tot nog meer en intensiever trainen en weer tot nieuwe blessures. Brede ervaring wijst uit dat de rustperiodes bij blessures, na een periode van intensief trainen, tot meer groei kunnen leiden etc. Turnen is een sport, die selecteert naar deelnemers met geringe lengte en gewicht. Dat komt vooral omdat de reglementering (FIG Code de Pointage) dwingt tot dubbele rotaties om de breedteas om aan de hoogste eisen van de inhoud van de oefening te voldoen. De code discrimineert hiermee de turnsters boven 1.60 meter. Dubbele rotaties zijn slechts een zeer beperkt onderdeel van het gehele oefenstofrepertoire. Bron: Gymkaderinfo juni 2005, nummer 2 - Vergelijking tussen turnsters en hoogspringsters - Martijn de Groot en Dick Sol In summary, from these results, for optimal performance in gymnastics the following factors are important: a small body small steady increases in growth high strength : weight ratio training greater than 20 hours per week Bron: - Talent Identification in Elite Gymnasts: Why Body Size is so Important - Joanne Richards 26