Richtlijnen Goede Voeding en recente ontwikkelingen

Transcriptie

1 Richtlijnen Goede Voeding en recente ontwikkelingen Professor Frans J Kok Afdeling Humane Voeding Bijdrage van zuivel aan de Nederlandse voeding Energie en macro-nutrienten (%) Mannen & Vrouwen (VCP 1998, n=5958) Bijdrage (%) Energie en macro-nutrienten melk (producten) kaas (products) Energie Eiwit Vet Verzadigd vet

2 Bijdrage van zuivel aan de Nederlandse Voeding Micronutrienten (%) 2003, leeftijd jr Iron Vitamin E 3 5 Vitamin D Vitamin C Vitamin B6 Folic acid Vitamin B1 Selenium Retinol Magnesium Copper Zinc 26 Vitamin B12 35 Vitamin B2 46 Calcium RIVM Report Nutrienten-dichtheid zuivelproducten Grote bijdrage aan inname calcium, vitamine B2 en B12, eiwit en zink Relevante bijdrage voor magnesium, vitamine B1, B6 en B11, vitamine A en D, en selenium Circa 15% van de energie-inname en een kwart van het verzadigd vet komt van zuivel Bijdrage van zuivel aan nutrienten vergelijkbaar voor jong volwassenen en ouderen (65+ jr) 2

3 Voedingscentrum: Richtlijnen Voedselkeuze Dagelijks ml melk(produkten) en g kaas voor de leeftijdscategorieën 19-50, en 70+ jr Aanbeveling voor jongeren onder 19 jr ml melk(produkten) en g kaas Doel Richtlijnen Voedselkeuze - Voedingspatroon met optimale energie- en nutrientenvoorziening - Verzadigd vet een van de criteria voor classificatie van produkten Verband energiedichtheid en nutrienten-dichtheid Drewnowski, AJCN 82, ,

4 Zuivelconsumptie en gezondheid bij mensen met overgewicht CARDIA Study 10 jr follow up Jong volwassenen BMI 25 : Zuivelconsumptie minder gezondheidsproblemen Pereira et al, JAMA 2002 Verband calcium/zuivel en gewicht- en vetverlies Gewichtsverlies Lichaamsvet-verlies low p<0.01 high p<0.01 dairy low p<0.01 high p<0.01 dairy (500 kcal dagelijkse energiebeperking bij volwassenen met obesitas) (24 wk dieet) Zemel et al, Obesity Res

5 Gecombineerde effecten zuivel? Overgewicht & obesitas Hoge nutrienten-dichtheid Verhoogde fecale vet uitscheiding (calcium-zeep) Betere verzadiging eiwit, geen lege calorieën Verhoogde energie-verbruik (thermogenese) eiwit, calcium Betere glycemische controle eiwit, lactose Richtlijnen Goede Voeding 2006 Gezondheidsraad 1. Vijf of meer dagen per week 30 min lichaamsbeweging zoals stevig lopen, fietsen of tuinieren. 2. Eet g groente en 200 g fruit per dag. 3. Eet g vezel per dag, met name afkomstig van groente, fruit en volkoren graanproducten. 4. Neem twee porties vis (à g) per week, waarvan ten minste één keer vette vis. 5

6 Richtlijnen Goede Voeding 2006 (vervolg) 5. Minder dan 10 en% verzadigd vet en minder dan 1 en% transvet. 6. Maximaal 7 eet/drinkmomenten per dag gemakkelijk vergistbare suikers en dranken met een hoog gehalte aan voedingszuren. 7. Minder dan 6 g keukenzout per dag. 8. Bij alcoholgebruik: maximaal twee glazen (mannen) of één glas (vrouwen) per dag. Bij gewichtstoename en overgewicht (BMI 25.0 kg/m²) 1. Verhoog lichamelijke activiteit tot ten minste 60 min. per dag. 2. Verminder de energie-inneming door beperking van: * Producten met een hoge energiedichtheid ¹. * Dranken die toegevoegde suikers bevatten. * Portiegrootte. ¹ Producten met veel verzadigd vet, transvet en toegevoegde suikers ( kale calorieën ). 6

7 Aanbeveling voor het voedingsbeleid Overheid Voorlichting, zonodig regelgeving over gezond eten en bewegen. Geen inhoudelijke spanning tussen overheidsvoorlichting en productpromotie. Voedingseducatie en fitness- en bewegingslessen op scholen. Goede voeding voor alle bevolkingsgroepen voldoende verkrijgbaar en betaalbaar. Aanbeveling voor het voedingsbeleid Bedrijfsleven Consument inzichtelijk informeren over de energetische waarde en de voedingsstoffensamenstelling van producten (etikettering). Productontwikkeling en -aanpassing richten op aanbevelingen over gezonde voeding en portiegrootte. NB School-, bedrijfs- en sportkantines, en cateringbedrijven kunnen bijdrage leveren. 7

8 Recente ontwikkelingen Voedingsstoffen N-3 vetzuren Zout Voedingsvezel Beleid Richtlijnen Voedselkeuze Logo s Claims Convenanten 8

9 n-3 vetzuren DHA / EPA ALA Makreel Zalm Forel Sardines Gezondheidseffecten: n-3 vetzuren Hart- en herseninfarct waarschijnlijk Hersenfunctie kinderen/ouderen Kanker m.n. darmkanker mogelijk mogelijk Ontstekingsaandoeningen (arthritis) mogelijk Dementie, depressie, ADHD)?? 9

10 Alpha Omega Trial Interventie-studie Visvetzuren (EPA en DHA: 400 mg per dag) Alfa-linoleenzuur (ALA: 2 gram per dag) Dubbel-blind, door middel van: omega-3 verrijkte margarines Studie duur: 3 jaar. Eindpunt: sterfte hartziekte Onderzoekspopulatie: 5000 mannen en vrouwen Leeftijd: jaar Hartinfarct in afgelopen 10 jaar Trends n-3 vetzuren Thuisverbruik vis 2007 tov 2006: 2% 2006 tov 2005: 4% Omega-3 verrijkte produkten 10

11 Bronnen van zout 77% fabrieksmatig 12% van nature 6% tafelzout 5% bereiding 11

12 Trends zout Gezondheidsraad 2006: <6 g NaCl per dag FNLI Taskforce Zout 2008: 12% minder zout in 2010, daarna verlaging 25-30% Voedingsnota VWS 2008: geen bindend advies Deskundigen: 10% minder zout direct haalbaar, consument merkt het niet. Zoutgehalte: licht afgenomen: wit brood ongeveer gelijk: bruin brood, kant-en-klare nasi/bami, pizza, tomatensoep uit blik licht toegenomen: doperwten, kaas 48+, knakworst, kroketten, roerbaksaus, sandwichspread, speculaas toegenomen: borrelnootjes, schouderham Consumentenbond

13 Bronnen (VCP-3) 04/12/2009 Bronnen van voedingsvezel (VCP-3) Diversen 19% Brood 28% Koek/gebak 5% Noten/zaden 5% Fruit 10% Groenten 14% Aardappelen 19% Definitie en claims voedingsvezel Koolhydraatpolymeren: 10 monomere eenheden, niet gehydrolyseerd door endogene enzymen in de dunne darm van de mens. Uitgangspunt: fysiologische werking van voedingsvezel. Niet-verteerbare voedingsbestanddelen geen intrinsiek deel plantencelwand maar met fysiologisch effect ook voedingsvezel. Voedingsclaims: bron van vezel ( 3 g per 100 g) vezelrijk ( 6 g per 100 g). Calorische waarde: 2 kcal/g voedingsvezel Codex Alimentarius

14 Mijn vezelconsumptie gr voedingsvezel 4 sneden volkorenbrood 8 1 snee Roggebrood g groenten g aardappels 4,5 1 appel +1 peer 4 Yoghurt met muesli 2 Noten 2 Koek(jes) 2 Totaal 30 Vezelverrijking Gezondheidsraad: verschil in gezondheidseffect van nature aanwezige en toegevoegde vezels, zoals inuline. Een product met geïsoleerde vezels geen (volwaardige) vervanger van producten met vezels uit volkoren granen. Ze eten wit maar krijgen bruin Kinderen niet op laten groeien met het idee dat witbrood eten net zo gezond is als volkorenbrood. Dit is misleidend. 14

15 Richtlijnen Voedselkeuze bij voorkeur middenweg bij uitzondering 15

16 Logo s Gezondheidsraad 2008: Logo s onder de loep Advies: één logo, twee verschijningsvormen, overeenkomend met categorieën bij voorkeur en middenweg van het Voedingscentrum. Reactie Minister Klink 10 sep 2009: Streefdatum uiterlijk 1 jan 2011 EU-Claims verordening Voedingsclaims (Art 8) (bijv. bevat meer/minder, bron van, rijk aan ) - mits voldaan aan gehalte - gebonden aan voedingsprofiel Gezondheidsclaims (Art 13.1) Generieke claims over rol nutriënt (stof) bij groei/ontwikkeling en lichaamsfuncties incl. psychologische en gedrag-functies en gewichts-controle/verzadiging Eerste batch van 523 claims beoordeeld Circa een derde positief advies Risicoreductie claims (Art 14) gezondheidsclaims over rol nutrient bij beperking ziekterisico 260 dossiers ingediend (stand nov 2009) 59 beoordeeld: 26 met positief advies [ 16

17 Toegestaan Stof Claim Gebruiks-voorwaarden ALA & linolzuur Ca Eiwit Afgewezen Essentiële vetzuren zijn nodig voor een normale groei en ontwikkeling van kinderen voor een normale groei en ontwikkeling van het beendergestel van kinderen > 1% linolzuur > 0,2% ALA bron van (> 15% ADH/ 100g) Zuivelproducten (Ierland) Zuivelproducten (3 porties per dag) kunnen bijdragen aan een gezond lichaamsgewicht van kinderen en adolescenten DHA & EPA ondersteunt hersenontwikkeling van kinderen, kalmerend, ondersteunt de geestelijke ontwikkeling, helpt gezichtsvermogen te ondersteunen, denkvermogen bevorderen, leervermogen te ondersteunen Convenant Overgewicht De Minister van VWS heeft de eerste stap gezet om met maatschappelijke partners het probleem overgewicht gezamenlijk aan te pakken. Om dit te bekrachtigen is op 27 januari 2005 het Convenant Overgewicht ondertekend. 17

18 Prioriteiten Convenant Overgewicht Gezonde voeding en bewegen in het basisonderwijs 2. Stimuleren van sport en bewegen in en rondom school 3. Het bevorderen van gezonde keuze in het aanbod van schoolkantines in het voortgezet onderwijs 4. Aanleg van sport- en speelruimte in de veertig prachtwijken van voormalig minster Vogelaar; het landelijk vastleggen van de buitenspeelnorm: ieder kind verdient een aantrekkelijke en veilige speelplek binnen 400 meter van huis 5. Eén herkenbaar keuzebevorderend logo 6. Bevorderen van een beter zichtbaar en vindbaar aanbod van gezonde producten in supermarkten. 7. Bevorderen van gezond aanbod eten en drinken en sport- en beweegmogelijkheden binnen bedrijven. 8. Het belang van ouders als opvoeder bij het leren van een gezonde leefstijl 9. Onderzoek naar de ontwikkeling van overgewicht 10. Versterken van de interdepartementale coördinatie en afstemming 11. Een meer centrale plaats voor voedingsleer in het basis- en voortgezet onderwijs 12. Aanpassing van de reclamecode voor voedingsmiddelen, gericht op kinderen tot 12 jaar 18