Directie Mw. drs. G.H.M. de Veen

Directie Mw. drs. G.H.M. de Veen Leden van bestuur Mw. A.M.G.H. Bos-van Bun Mw. drs. G.H.G. Leers-Poelmans Dhr. R.P.H. Klinkers RA Mw. mr. M.H.W. Clijsen Mw. drs. A.M.H. Heuvelmans Dhr. A.E. Kleijnen Dhr. drs. A.J.F. Knols Dhr. G.J. Stijnen Leden van de cliëntenraad (CR) Mw. L. Bemer Mw. G. van Hooren Mw. B. Kaetzke Mw. T. Koot Mw. T. Oldenkamp Dhr. H. Moonen Dhr. J. Schöpping Dhr. J. Vroemen Mw. T. van Winsen clientenraad@voormantelzorgers.nl Leden van de vrijwilligersadviesraad (VAR) Dhr. N. Duprez Dhr. A. Van Leth Dhr. W. Otten Mw. J. Pot Mw. A. van der Laan Dhr. S. Vleugels Mw. J. Weekers vrijwilligersadviesraad@voormantelzorgers.nl 5 Voorwoord 8 Missie 9 Visie 10 Werkgebied 11 Strategische doelstelling 12 Organigram 13 Verslag bestuur 18 Speerpunten 2010 18 Speerpunt 1 Zicht krijgen op de behoeften van cliënten en zorgvrijwilligers 21 Speerpunt 2 Ontwikkelen, uitvoeren en evalueren van individuele en groepsgerichte ondersteuning 36 Speerpunt 3 Coördinatie intensieve vrijwilligerszorg 42 Speerpunt 4 Coördinatie intensieve vrijwilligerszorg voor mensen in de terminale fase van hun leven en hun mantelzorgers. 43 Speerpunt 5 Samenwerking met partners uit de sectoren welzijn, wonen, zorg en arbeid 48 Speerpunt 6 Kennisoverdracht over en positief labellen van mantelzorg en intensieve vrijwilligerszorg 52 Speerpunt 7 Kwaliteitszorg 5Z Speerpunt 8 Verwerven van alternatieve financieringsbronnen 55 Speerpunt 9 Realiseren van goede arbeidsomstandigheden voor de werknemers 57 Speerpunten 2011 60 Colofon 2 Jaarverslag 2010 3 Jaarverslag 2010

4 Jaarverslag 2010 5 Jaarverslag 2010 / Voorwoord Na analyse van de kengetallen, de speerpunten en aanvullende managementgegevens, maar vooral ook terugkijkend op mijn persoonlijke ervaringen in de praktijk doen mij het jaar 2010 bestempelen als een kwaliteitsjaar. Niet dat we in de afgelopen jaren geen kwaliteit hebben geleverd (integendeel!), maar dit jaar was het anders.

Tevreden mantelzorgers en zorgvrijwilligers Ruim 2 jaar nadat we zijn gestart met de invoering van een kwaliteitsmanagementsysteem bij Steunpunt Mantelzorg is een stevige basis gelegd voor het beheersen en verbeteren van de kwaliteit van de mantelzorgondersteuning en de ondersteuning van de intensieve vrijwilligerszorg. Bestuur, medewerkers, de cliëntenraad, vrijwilligersadviesraad en niet te vergeten onze cliënten en zorgvrijwilligers hebben allen op een positieve en stimulerende wijze bijgedragen aan de ontwikkeling en verbetering van de kwaliteitszorg. Einddoel van deze waardevolle samenwerking zijn tevreden cliënten en zorgvrijwilligers. Door het in gebruik nemen van diverse kwaliteitsinstrumenten heeft Steunpunt Mantelzorg structureel zicht op de tevredenheid van cliënten en zorgvrijwilligers. We zetten de ondersteuning voort waar de tevredenheid voldoende is en pakken gesignaleerde tekortkomingen actief aan. Meten, analyseren en verbeteren ; het geeft de medewerkers van Steunpunt Mantelzorg de benodigde handvatten om te (blijven) werken aan kwalitatief goede en verantwoorde ondersteuning voor onze mantelzorgers, hulpvragers en zorgvrijwilligers. In augustus 2010 is het zover. Het Keurmerkinstituut voert voor het eerst een onafhankelijk onderzoek uit naar de stand van zaken rondom de kwaliteitszorg van Steunpunt Mantelzorg. We zijn zo trots als een pauw wanneer we horen dat we als eerste zelfstandige organisatie in de informele zorg in Nederland het HKZ-kwaliteitscertificaat mogen ontvangen. Reden om samen met de burgemeester van Maastricht, Onno Hoes, op 25 november 2010 het glas te heffen. Mantelzorgers vragen geen hulp Steunpunt Mantelzorg kan dus sinds 2010 haar werk betrouwbaar, transparant en inzichtelijk maken voor mantelzorgers, hulpvragers, zorgvrijwilligers en subsidiënten. De door het Steunpunt geboden directe ondersteuning stelt mantelzorgers en zorgvrijwilligers in staat hun zorgtaken te vervullen en zonder belemmeringen deel te nemen aan de samenleving. Maar hoe bereik je nu de mantelzorger met deze kwalitatief goede en verantwoorde ondersteuning? Voor de beantwoording van deze vraag is wetenschappelijk onderzoek naar de kenmerken van mantelzorgers en hun behoefte aan ondersteuning onmisbaar. Gelukkig wordt het belang van dit onderzoek steeds vaker onderkend en gefinancierd. Ook het Steunpunt verleent regelmatig haar medewerking aan onderzoek op het terrein van mantelzorg en/of mantelzorgondersteuning. Zo is onlangs door het Sociaal Cultureel Planbureau een onderzoek uitgevoerd naar de redenen waarom partners van een hulpbehoevende persoon geen hulp aanvragen. Door dit kwalitatieve onderzoek hebben we meer inzicht gekregen in de denk- en handelswijze van mantelzorgers. De onderzoeksgegevens tonen aan dat veel mantelzorgers van mening zijn dat zij zelf de beste zorg aan hun partner kunnen bieden. En dat deze hulpbehoevende partner vaak ook geen vreemde in huis wil. Het hebben en vasthouden van de eigen regie is voor beiden zeer belangrijk. Vrienden, bekenden en buren willen ze verder niet belasten met hun vragen om hulp. Hulp vragen staat voor veel mantelzorgers gevoelsmatig gelijk aan toegeven dat je de situatie niet aankunt. In de praktijk van de mantelzorgondersteuning worden onze consulenten en mantelzorgmakelaar regelmatig geconfronteerd met de gevolgen van deze denkwijze. Veel mantelzorgers bereiken we pas in een laat stadium, meestal op het moment dat er al duidelijke signalen van overbelasting waarneembaar zijn. Terwijl uit voorafgaand wetenschappelijk onderzoek blijkt dat je met vroegtijdige mantelzorgondersteuning de beste resultaten bereikt. Met deze wetenschap in gedachte besteedt Steunpunt Mantelzorg, naast het direct ondersteunen van de mantelzorger zelf, steeds meer tijd en aandacht aan de samenwerking met organisaties waar de mantelzorger in een vroeg stadium in beeld is. Gezamenlijke verantwoordelijkheid Bewustwording en scholing van zorg- en welzijnsorganisaties en professionals waarmee mantelzorgers (en hulpvragers) in aanraking komen is een taak van Steunpunt Mantelzorg die in 2010 zichtbaar is gegroeid. We geven in het contact met deze professionals onze kennis en ervaring in het werken met mantelzorgers door. Op deze manier krijgen meer professionals oog voor het welzijn van de mantelzorger en draagt iedereen bij aan het vroegtijdig signaleren van (over)belasting bij mantelzorgers en het tijdig bieden van ondersteuning. Ook landelijk is deze verschuiving te zien in de taakopvatting van steunpunten mantelzorg. Naast directe ondersteuning van individuele mantelzorgers komt er meer aandacht voor kennisoverdracht aan intermediairen. De ondersteuning van mantelzorgers wordt niet meer alleen als taak van een steunpunt gezien, de gezamenlijke verantwoordelijkheid krijgt vorm binnen nieuwe netwerkstructuren, projecten en samenwerkingsafspraken. Samenwerking Steunpunt Mantelzorg en haar samenwerkingspartners hebben in het verslagjaar tal van nieuwe initiatieven op dit terrein ontwikkeld. Voorbeelden van waardevolle samenwerking in de zorg voor mantelzorgers en hulpvragers zijn; de ontwikkeling van het Netwerk Zorg en Welzijn Wijkgericht in de 4 krachtwijken van Maastricht, het organiseren van Mantelzorgsalons in diverse zorgcentra in Maastricht en de Heuvellandgemeenten, het versterken van werkgroepen gericht op mantelzorgbeleid in zorgcentra, het verzorgen van presentaties over mantelzorg en mantelzorgondersteuning voor praktijkondersteuners, zorgcoördinatoren en docenten, het samenwerken met familievertrouwenspersonen in de GGZ en het uitvoeren van spreekuren over het mantelzorgcompliment in samenwerking met de buurtloketten. En er liggen nog veel meer uitdagingen op dit terrein. Door een goed samenspel van professionals op het terrein van de zorg, welzijn, wonen, arbeid en onderwijs creëren we gezamenlijk een vangnet voor mantelzorgers die even dat steuntje in de rug nodig hebben. En meer oog en begrip voor mantelzorgers vergroot op termijn ook de kwaliteit van de samenwerking tussen de formele en de informele zorg. Dankzij een adequate en plezierige samenwerking met mantelzorgers kunnen hulpbehoevende mensen langer in de thuissituatie blijven wonen. Kennisoverdracht en het initiëren en onderhouden van netwerkcontacten is binnen de ondersteuning van mantelzorgers gegroeid tot een belangrijke kerntaak. Steunpunt Mantelzorg zal in 2011 onderzoeken op welke wijze deze kerntaak verder inhoud en vorm gegeven kan worden. Nieuw kantoorpand Een kwaliteitsjaar is het ook omdat Steunpunt Mantelzorg vanaf januari haar nieuwe kantoorpand aan de Sphinxlunet 3 in Maastricht kon betrekken. Nabij station, bushalte en uitvalswegen naar het Heuvelland gelegen, zijn we veel beter bereikbaar voor de mantelzorgers en zorgvrijwilligers. Het is een locatie die goed aansluit bij de boodschap die het Steunpunt wil uitdragen naar haar cliënten: professioneel en laagdrempelig. Speerpunten 2010 De rode draad in het jaarverslag 2010 wordt gevormd door de speerpunten uit het jaarplan 2010 van Steunpunt Mantelzorg. De speerpunten uit het jaarplan worden verder uitgewerkt in doelstellingen, kengetallen, projecten en activiteiten. Mede dankzij onze inspanningen op het terrein van de kwaliteitszorg zijn we nu in staat u een nog completer overzicht van onze ondersteuning aan te bieden. Ik reken erop, dat dit jaarverslag bijdraagt aan het begrip en de waardering voor het werk van mantelzorgers en zorgvrijwilligers. Dat dit werk soms zwaar is, leert het jaarverslag 2010, maar het leert ons ook dat zorgen voor iemand veel voldoening geeft! Wij zijn blij met de resultaten en met de medewerking die wij van velen ontvangen bij ons werk. In het bijzonder onze bestuursleden, zorgvrijwilligers, samenwerkingspartners, subsidiënten en sponsoren danken wij hartelijk. Gertie de Veen directeur 6 Jaarverslag 2010 / Voorwoord 7 Jaarverslag 2010 / Voorwoord

Steunpunt Mantelzorg is een organisatie die mantelzorgers, hulpvragers en zorgvrijwilligers verantwoorde ondersteuning biedt. Het Steunpunt levert met haar ondersteunings- aanbod een bijdrage aan de kwaliteit van leven van mensen die zorg vragen en van mensen die zorg bieden. Mantelzorg is een vanzelfsprekend onderdeel van het leven. Iedereen die zorg biedt aan een ander of zorg nodig heeft, kan een beroep doen op de ondersteuning van Steunpunt Mantelzorg. De inzet van zorgvrijwilligers is daarbij essentieel. 8 Jaarverslag 2010 / Missie 9 Jaarverslag 2010 / Visie

Steunpunt Mantelzorg biedt ondersteuning aan mantelzorgers en hulpvragers in de gemeenten Maastricht, Meerssen, Eijsden- Margraten, Valkenburg aan de Geul, Gulpen-Wittem en Vaals en aan de vrijwilligers die werkzaam zijn in de vrijwillige thuiszorg en het Hospice Martinus in Mechelen. Het bieden van verantwoorde ondersteuning aan mantelzorgers, hulpvragers en zorgvrijwilligers om hen in staat te stellen zo goed en zo zelfstandig mogelijk te kunnen blijven deelnemen aan het maatschappelijke leven en/of hun zorgtaken te kunnen blijven uitvoeren. De ondersteuning wordt zowel locaal als regionaal gerealiseerd. 10 Jaarverslag 2010 / Werkgebied 11 Jaarverslag 2010 / Strategische doelstelling

Bestuur Cliëntenraad (CR) Staf Ondersteuning mantelzorg Directie Ondersteuning intensieve vrijwilligerszorg Vrijwilligersadviesraad (VAR) Administratieve en facilitaire zaken Financiën Het bestuur van Steunpunt Mantelzorg voert haar bestuurstaken uit conform de in de statuten beschreven afspraken en in overeenstemming met de Zorgbrede Governancecode. De financiële positie vormt in relatie tot de toename van de hulpvragen en het aantal cliënten voor Steunpunt Mantelzorg een belangrijk risico. Het aantal hulpvragen en cliënten neemt steeds verder toe, maar de financiële middelen blijven achter. Op (korte) termijn is te verwachten dat niet meer aan alle hulpvragen tegemoet gekomen kan worden. 12 Jaarverslag 2010 / Organigram 13 Jaarverslag 2010 / Verslag bestuur Steunpunt Mantelzorg

Naam Aandachtsgebied (Neven)functies Eerste benoeming/ moment aftreden Mw. A.M.G.H. Bos van Bun Voorzitter Lid Wmo-platform Meerssen 1e benoeming: 13-11 - 2004 herbenoeming: 13-11 - 2008 aftreden: 01-11 - 2012 Mw. drs. G.H.G. Leers-Poelmans Secretaris Lid Provinciale Staten van Limburg Lid Raad van toezicht GroenekruisDomicura Lid comité van aanbeveling Eetcafé Doe Gewoon van Radar Lid comité van aanbeveling Borstkankervereniging afdeling Maastricht - Heuvelland Adviseur CDA afdeling Maastricht (gekoppeld aan Statenlidmaatschap) Lid Nationaal Comité van aanbeveling van het Europees Jaar van het Vrijwilligerswerk 1e benoeming: 14-09 - 2005 herbenoeming: 14-10 - 2007 aftreden: 14-11 - 2011 Dhr. R.P.H. Klinkers RA Financiën 1e benoeming: 05-07 - 1999 herbenoeming: 05-09 - 2008 aftreden: 01-11 - 2012 Mw. mr. H.H.W. Clijsen Juridische en personele zaken Voorzitter Klachtencommissie voor cliënten van Stichting Xonar 1e benoeming 14-01 - 2007 herbenoeming: 01-01 - 2011 aftreden: 01-01 - 2015 Mw. drs. A.M.H. Heuvelmans Langdurige zorg / AWBZ Personele zaken Lid van de Raad van Advies van de bacheloropleiding Management in Zorg en Welzijn van het NCOI gevestigd te Hilversum Toegevoegd aan het bestuur van de Stichting Kwaliteitskring Limburg (aandachtsgebied leiderschap) gevestigd te Roermond. Free-lance arbeids- en organisatie-psycholoog, Adviseur en interim-manager c.q. bestuurder verbonden aan Heuvelmans & Heuvelmans 1e benoeming: 01-09 - 2010 herbenoeming: 01-09 - 2014 aftreden: 01-09 - 2018 Dhr. A.E. Kleijnen Belangen mantelzorgers bij de uitvoering van de Wmo Lid Wmo-raden Eijsden-Margraten en Gulpen-Wittem 1e benoeming: 01-04 - 2005 herbenoeming: 01-10 - 2009 aftreden: 01-04 - 2013 Zetel op voordracht van de cliëntenraad. Dhr. drs. A.J.F. Knols Dementie en Palliatieve zorg Voorzitter afdeling Heuvelland Alzheimer Nederland. Voorzitter netwerk palliatieve zorg Westelijke mijnstreek Arts met speciale aandacht palliatieve zorg, werkzaam in Hospice Daniken 1e benoeming: 26-10 - 2006 herbenoeming: 01-10 - 2010 aftreden: 01-10 - 2014 Dhr. G.J. Stijnen Vrijwilligers/ Ouderen Vice voorzitter Wmo-raad Maastricht Bestuurslid Rode Kruis Redactie adviesraad Zorgbelang Vz Platform uitgeprocedeerde asielzoekers VZ Golfclub 1e benoeming: 01-04 - 2002 herbenoeming: 01-09 - 2006 en 01-09 - 2010 aftreden: 01-09 - 2014 Zetel op voordracht van het Rode Kruis. Bijgewoonde vergaderingen 6/6 6/6 3/6 3/6 5/6 5/6 6/6 6/6 14 Jaarverslag 2010 / Verslag bestuur Steunpunt Mantelzorg 15 Jaarverslag 2010 15 Jaarverslag 2010 / Verslag bestuur Steunpunt Mantelzorg

Agendapunt Statutenwijziging Financiële zaken waaronder begroting, subsidie en jaarrekening Management - gegevens Managementstatuut Verzekering bestuursaansprakelijkheid HKZkwaliteitscertificering Huisvesting Jaarplan 2011 Functiebeschrijving directeur Waarneming directeursfunctie Resultaat De wijziging van de statuten is in 2010 doorgevoerd. Een belangrijke wijziging vormt de overgang naar het besturingsmodel bestuur met titulaire directie. Tegelijkertijd is de tenaamstelling van de stichting veranderd in Stichting Steunpunt Mantelzorg Rode Kruis Zuidelijk Zuid-Limburg Opvallend is de stijging van de personele kosten. Deze kostenstijging is vooral toe te schrijven aan de uitvoering van de van toepassing zijnde CAO Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening en de arbeidsongeschiktheidsverzekering. Het negatieve resultaat van 2010 is gecompenseerd door de inzet van financiële reservemiddelen met als gevolg dat deze fors zijn gedaald. Per 1 januari 2010 beschikt Steunpunt Mantelzorg over 13 professionele medewerkers. Met ingang van 1 juni 2010 bedraagt dit aantal nog 12 personen (8.7 fte). De aansturing geschiedt door een directeur die handelt op basis van een managementstatuut met mandatering door het bestuur. Het managementstatuut, dat al eerder door het bestuur werd vastgesteld, is formeel in werking getreden op 1 mei 2010 na de wijziging van de statuten. Voor de leden van het bestuur is een bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering afgesloten. Met trots melden wij dat Steunpunt Mantelzorg als eerste zelfstan - dige organisatie op het gebied van de informele zorg in Nederland het HKZ-kwaliteitscertificaat heeft behaald. De kwaliteit van de door het Steunpunt geboden ondersteuning wordt systematisch bewaakt en verbeterd. Steunpunt Mantelzorg heeft vanaf januari 2010 een nieuw kantoorpand betrokken. De beschikbare faciliteiten, de toegankelijkheid, bereikbaarheid en herkenbaarheid van het kantoorpand maken dat het Steunpunt een optimale ondersteuning aan mantelzorgers, alleenstaande hulpvragers en zorgvrijwilligers kan bieden. In het Jaarplan 2011 zijn de speerpunten van de Strategische Visie 2010-2014 uitgewerkt. Het jaarplan op haar beurt is vertaald in een Activiteitenplan Mantelzorgondersteuning 2011 en een Activiteitenplan Ondersteuning Intensieve Vrijwilligerszorg 2011. Voor de directeur is een functiebeschrijving vastgesteld. De waarneming van de directeur is geregeld in de notitie Waarneming directeursfunctie, welke door het bestuur is vastgesteld. 16 Jaarverslag 2010 / Agendapunten 2010 17 Jaarverslag 2010

In onderstaande tabel staat een overzicht van de leden van de cliëntenraad (CR). In dit jaar heeft mw. Ellen van Hezik afscheid genomen als vertegenwoordiger voor de gemeente Maastricht. Dhr. Joof Schöpping heeft haar taken in de cliëntenraad en de vertegenwoordiging in de Wmo-raad overgenomen. De inspanningen voor de werving van vertegenwoordigers voor de gemeenten Gulpen-Wittem en Vaals hebben helaas (nog) geen resultaat opgeleverd. gemeente lid CR vertegenwoordiger in de Wmo-raad Zicht krijgen op de behoeften en wensen van mantelzorgers, hulpvragers en zorgvrijwilligers zodat een vraaggericht aanbod gerealiseerd kan worden. Maastricht dhr. J. Schöpping mw. G. van Hooren mw. B. Kaetzke dhr. J. Schöpping Eijsden-Margraten dhr. H. Moonen dhr. A. Kleijnen (bestuurslid) Gulpen-Wittem Vacature dhr. A. Kleijnen (bestuurlid) Meerssen mw. T. Koot mw. T. Koot Valkenburg aan de Geul mw. L. Bemer mw. L. Bemer Vaals Vacature Vacature Vanaf mei 2010 zijn de consulenten, de mantelzorgmakelaar en de coördinatoren gestart met de invoering van structurele evaluaties binnen de primaire processen mantelzorgondersteuning en ondersteuning intensieve vrijwilligerszorg. Het is voor alle betrokkenen even wennen. Het inplannen van de (extra) evaluatiegesprekken, het stilstaan bij de ondersteuning en het aangeven van verbeteringen. Maar na enige aanpassing van afspraken en formulieren worden de evaluatiemomenten door de meeste betrokkenen als waardevol gezien. De mening van mantelzorgers, hulpvragers en zorgvrijwilligers over de ontvangen ondersteuning staat nu op papier. De verzamelde evaluatiegegevens worden halfjaarlijks geanalyseerd en indien nodig als actiepunt toegevoegd aan het jaarplan. De resultaten uit de eerste analyse van de evaluatiegegevens bevestigen gelukkig onze verwachting dat de meeste mantelzorgers en zorgvrijwilligers zeer tevreden zijn over de ontvangen ondersteuning. De volgende 2 aandachtspunten zijn meegenomen in het jaarplan van 2011: Beperkte telefonische bereikbaarheid van het Steunpunt Steunpunt Mantelzorg is nog bij veel mantelzorgers onbekend Verslag van de cliëntenraad (met dank aan Tiny Koot en Ellen van Hezik, leden CR) De cliëntenraad vertegenwoordigt de mantelzorgers in Maastricht en de Heuvellandgemeenten: Meerssen, Eijsden-Margraten, Gulpen-Wittem, Vaals en Valkenburg aan de Geul. De cliëntenraad is het afgelopen jaar vier keer bijeen geweest. Onderwerpen van bespreking zijn geweest: de HKZ-kwaliteitscertificering van Steunpunt Mantelzorg. Met zorg is gekeken naar en geadviseerd over onder andere de leveringsvoorwaarden, de gedragscode en de klachtenregeling voor cliënten. Als eerste zelfstandige Steunpunt in Nederland heeft Steunpunt Mantelzorg Rode Kruis ZZL op 14 september de HKZ certificering gekregen. We mogen oprecht gelukkig zijn met deze erkenning. Als cliëntenraad dragen wij dit ook uit naar de aangesloten gemeenten. Een aantal leden van de cliëntenraad is ook vertegenwoordigd in de Wmo-raad van de betreffende gemeente. Op deze wijze behartigen zij de belangen van de mantelzorgers in de gemeenten en vragen steeds weer aandacht voor mantelzorg en mantelzorgondersteuning die onder andere door Steunpunt Mantelzorg wordt geboden. Er wordt dan ook steeds meer een beroep gedaan op de mantelzorgondersteuning zoals educatieve activiteiten, informatie en advies, praktische ondersteuning en mantelzorgcontact waaronder de mantelzorgsalons. Als cliëntenraadsleden hebben we de opening van het nieuwe kantoor in Maastricht en de uitreiking van het HKZ kwaliteits-certificaat aan Steunpunt Mantelzorg door burgemeester Onno Hoes als bijzondere gebeurtenissen ervaren. De cliëntenraad (met een afgevaardigde in het bestuur van het Steunpunt Mantelzorg) heeft in 2010 op haar wijze een bijdrage geleverd aan het goed functioneren van het Steunpunt. 18 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 1 19 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 1

De vrijwilligersadviesraad (VAR) bestaat uit minimaal 11 en maximaal 13 stemgerechtigde leden, die bij voorkeur actief zijn als vrijwilliger bij Steunpunt Mantelzorg. Daarbij wordt uitgegaan van een deelname in de VAR van gemeente lid vrijwillige (terminale) thuiszorg maximaal 3 personen uit de gemeente Maastricht en per Heuvellandgemeente 1 persoon en 2 vrijwilligers die werkzaam zijn in het Hospice Martinus. lid zorgvrijwilligers Hospice Martinus Het ontwikkelen, uitvoeren en evalueren van verantwoorde, laagdrempelige, individuele en groepsgerichte mantelzorgondersteuning en ondersteuning intensieve vrijwilligerszorg. Maastricht Dhr. A. Van Leth Dhr. S. Vleugels Mw. J. Weekers Mw. J. Pot Verslag van de vrijwilligersadviesraad (met dank aan Alard van Leth en Niek Duprez) De VAR behartigt de gemeenschappelijke belangen van de vrijwilligers. Zij vertegenwoordigt de vrijwilligers van de organisatie in het besluit-/ beleidsvormingsproces van de organisatie, daar waar het gaat om vrijwilligerswerk. Dat de VAR als belangrijk voor het Steunpunt wordt ervaren is af te leiden uit het feit dat de raad om advies wordt gevraagd bij diverse aangelegenheden die de vrijwilligers betreffen en hun werkzaamheden voor Steunpunt Mantelzorg. Ofschoon de VAR geen beslissingsbevoegdheid heeft ervaar ik de samenwerking tussen VAR en directie als waardevol voor de organisatie omdat er met aandacht gekeken wordt naar beleid dat de intensieve vrijwilligerszorg betreft. Dhr. N. Duprez Eijsden-Margraten Dhr. W. Otten Mw. A. van der Laan Gulpen-Wittem / Meerssen / Valkenburg / Vaals Vacature Vacature Een greep uit de besproken onderwerpen tijdens de vier vergaderingen van de VAR in 2010. Vrijwillige coach Klachtenregeling HKZ-certifiëring Vrijwilligersbeleid Zorgvrijwilligers competenties Gedragscode Ondersteuningsovereenkomst Steunpunt Mantelzorg - cliënt Werving nieuwe zorgvrijwilligers Mantelzorgondersteuning is de verzamelterm voor alle voorzieningen en diensten die de draagkracht van mantelzorgers vergroten en/of de draaglast verlichten. Mantelzorgondersteuning is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de lokale overheid, zorgaanbieder, eerstelijns hulpverlener, welzijnsinstelling, vrijwilligersorganisatie, verzekeraar, werkgever en natuurlijk Steunpunt Mantelzorg. Steunpunt Mantelzorg biedt, naast de hulp aan mantelzorgers en hun naasten, ook ondersteuning aan individuele hulpvragers die geen of (te) weinig gebruik kunnen maken van mantelzorg. Deze ondersteuning noemen we vervangende mantelzorg en omvat de diensten ziekenhuisbegeleiding en vrijwillige thuiszorg. Binnen mantelzorgondersteuning kan een onderscheid worden gemaakt tussen directeen indirecte ondersteuning. Directe ondersteuning wordt direct aan de mantelzorger geboden, dit kan zowel individueel als groepsgewijs gebeuren. Bij het bieden van adequate steun staat de eigen regie en keuzevrijheid van de mantelzorger centraal. Iedere mantelzorgsituatie is uniek en de geboden ondersteuning dient een antwoord te zijn op de hulpvraag van de betreffende mantelzorger waardoor draaglast en draagkracht weer (meer) in balans komen. In dit kader biedt Steunpunt Mantelzorg de volgende basisfuncties: informatie en advies, praktische hulp, educatie, respijtzorg en emotionele steun. Indirecte ondersteuning omvat alle activiteiten die niet direct aan mantelzorgers en hulpvragers worden geboden, maar wel van invloed zijn op hun situatie. Elders in dit jaarverslag leest u meer over de nieuwe initiatieven gericht op deze kennisoverdracht en netwerkontwikkeling. Met cliënten van Steunpunt Mantelzorg worden mantelzorgers en hulpvragers bedoeld uit de gemeenten Maastricht, Eijsden-Margraten, Gulpen-Wittem, Meerssen, Vaals en Valkenburg aan de Geul die ingeschreven staan bij Steunpunt Mantelzorg. Wanneer in onderstaande tabellen gesproken wordt over mantelzorgers dan betreffen de gegevens mensen die een naaste verzorgen en ondersteuning van het Steunpunt ontvangen. Hulpvragers zijn cliënten van het Steunpunt die gebruik maken van de vrijwillige (terminale) thuiszorg. Eind 2009 staan 2.467 cliënten ingeschreven bij het Steunpunt. Eind 2010 is dit aantal gestegen naar 3.043 cliënten; 2.222 mantelzorgers en 821 hulpvragers. Dit is een stijging van 19 %. 20 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 1 21 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 2

Tabel 1: cliënten per gemeente gemeente 2009 2010 Maastricht 1.606 1.988 382 Eijsden-Margraten 219 262 43 Gulpen-Wittem 142 201 59 Meerssen 186 230 44 Vaals 81 111 30 Valkenburg aan de Geul 154 198 44 buiten werkgebied 79 53-26 totaal 2.467 3.043 576 (cliënten = mantelzorgers en hulpvragers die geregistreerd staan bij het Steunpunt) Tabel 2: mantelzorgers per gemeente gemeente 2009 2010 Maastricht 1.155 1.377 222 Eijsden-Margraten 176 215 39 Gulpen-Wittem 121 170 49 Meerssen 142 168 26 Vaals 67 90 23 Valkenburg aan de Geul 122 155 33 buiten werkgebied 48 47-1 totaal 1.831 2.222 391 (mantelzorgers = cliënten die een naaste verzorgen en ondersteuning van het Steunpunt ontvangen) Tabel 3: mantelzorgers naar geslacht geslacht 2010 vrouw 1.518 man 649 onbekend 55 totaal 2.222 Tabel 4: mantelzorgers naar leeftijd leeftijdscategorie 2010 jonge mantelzorgers (0 24 jaar) 59 ouder dan 65 jaar 459 onbekend (het grote aantal heeft met de overgang naar het nieuwe cliënt- registratiesysteem te maken) Tabel 5: nieuw ingeschreven mantelzorgers gemeente 2009 2010 Maastricht 407 277 Eijsden-Margraten 50 53 Gulpen-Wittem 43 53 Meerssen 57 38 Vaals 23 28 Valkenburg aan de Geul 54 39 Buiten werkgebied 20 14 totaal 654 502 Tabel 6: uitgeschreven mantelzorgers gemeente 2009 2010 Maastricht 49 70 Eijsden-Margraten 15 7 Gulpen-Wittem 6 8 Meerssen 10 12 Vaals 4 2 Valkenburg a/d Geul 3 7 buiten werkgebied 6 1 totaal 93 107 1.114 totaal 2.222 22 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 2 23 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 2

24 Jaarverslag 2010 25 Jaarverslag 2010

Tabel 7: hulpvragers vrijwillige (terminale) thuiszorg gemeente 2009 2010 Maastricht 451 611 160 Eijsden-Margraten 43 47 4 Gulpen-Wittem 21 31 10 Meerssen 44 62 18 Vaals 14 21 7 Valkenburg a/d Geul 32 43 11 Buiten werkgebied 31 6-25 totaal 636 821 185 (hulpvragers = cliënten die gebruik maken van de vrijwillige (terminale) thuiszorg) Tabel 8: hulpvragers naar geslacht geslacht 2010 vrouw 532 man 195 onbekend 94 totaal 821 Tabel 9: hulpvragers naar leeftijd leeftijdscategorie 2010 25 65 jaar 98 Tabel 10: nieuw ingeschreven hulpvragers gemeente 2009 2010 Maastricht 163 200 Eijsden-Margraten 15 15 Gulpen-Wittem 12 16 Meerssen 27 22 Vaals 4 7 Valkenburg aan de Geul 15 15 Buiten werkgebied 22 2 totaal 258 277 Tabel 11: uitgeschreven hulpvragers gemeente 2009 2010 Maastricht 59 103 Eijsden-Margraten 11 8 Gulpen-Wittem 6 4 Meerssen 4 17 Vaals 1 3 Valkenburg aan de Geul 6 8 Buiten werkgebied 5 2 totaal 92 145 Ouder dan 65 jaar 470 Onbekend 253 totaal 821 26 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 2 27 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 2

Tabel 12: gerealiseerde individuele mantelzorgondersteuning gemeente informatie en advies praktische hulp emotionele steun totaal 2010 Maastricht 1.237 1.150 445 2.832 Eijsden-Margraten 228 146 66 440 Gulpen-Wittem 209 197 79 485 Meerssen 197 110 51 358 Vaals 96 102 22 220 Valkenburg aan de Geul 203 98 39 340 Uit ervaring blijkt dat het bereiken van jonge mantelzorgers moeizaam verloopt. Steunpunt Mantelzorg bereikt bepaalde groepen jonge mantelzorgers niet of onvoldoende met haar ondersteuningsaanbod. Daarom heeft Steunpunt Mantelzorg in 2010 het projectvoorstel Uitbreiding en versterking van de ondersteuning van jonge mantelzorgers van 12 tot 18 jaar ingediend bij de Provincie Limburg. Het project omvat de ontwikkeling van de Wat een geluk dat jij er bent - pakketten, een website voor jonge mantelzorgers en een documentaire over jonge mantelzorgers. Het bereik van specifieke groepen jonge mantelzorgers wordt verder vergroot door het initiëren en versterken van de samenwerking met partners uit het onderwijs, de thuiszorg, de GGZ en de jeugdgezondheidszorg. totaal 2.170 1.803 702 4.675 (gerealiseerde individuele mantelzorgondersteuning = aantal inzetten van mantelzorgconsulent en mantelzorgmakelaar ten behoeve van bovenstaande basisfuncties mantelzorgondersteuning) Tabel 13: gerealiseerde individuele ondersteuning zorgvrijwilligers basisfunctie 2010 informatie en advies 421 Het Mantelzorgcompliment is een jaarlijkse vergoeding voor mantelzorgers. De overheid spreekt met het uitreiken hiervan haar waardering uit voor het werk dat mantelzorgers verrichten. Hulpvragers die (mantel)zorg ontvangen van een familielid, vriend of buur, kunnen het Mantelzorgcompliment, dat bestaat uit een geldbedrag van 250,-, schenken aan de naaste die voor hen zorgt. Mantelzorgers en hun naasten, die willen weten of ze in aanmerking komen voor deze vergoeding, hebben in de maanden oktober en november een afspraak gepland voor één van de spreekuren van Steunpunt Mantelzorg. Dankzij samenwerking met de Heuvellandgemeenten en welzijnsorganisatie Trajekt in Maastricht zijn de spreekuren dit jaar voor het eerst aangeboden in alle gemeenten en in 5 wijken in Maastricht, zodat mantelzorgers de mogelijkheid hebben om dicht bij huis een spreekuur te bezoeken. De spreekuren worden uitgevoerd door de mantelzorgmakelaar van Steunpunt Mantelzorg. Mantelzorgers zijn onmisbaar in de zorg voor kwetsbare en hulpbehoevende mensen en verdienen onze waardering en respect! Zij maken het mogelijk dat hun naasten die beperkt zijn door een ziekte of een handicap toch gewoon thuis kunnen blijven wonen en deel kunnen nemen aan het maatschappelijke leven. In de week van 10 november (Dag van de Mantelzorg) hebben de wethouders Breed Welzijn van Maastricht en de Heuvellandgemeenten de mantelzorgonderscheidingen van Steunpunt Mantelzorg uitgereikt aan de volgende personen; Maastricht: Mw. A. van Geleen-Hendrikx Meerssen: Mw. D. Boumans Margraten: Mw. J. Coolen- Meex Valkenburg aan de Geul: Mw. M. Hamacher Eijsden: Mw. M. Liegeois Gulpen Wittem: Dhr. J. Lukkien Vaals: Mw. M. Kleinevoss - Frösch praktische hulp 2 emotionele steun 68 begeleiding 217 totaal 708 (gerealiseerde individuele ondersteuning zorgvrijwilligers = aantal inzetten van coördinatoren intensieve vrijwilligerszorg ten behoeve van bovenstaande basisfuncties ondersteuning intensieve vrijwilligerszorg) Tabel 14: deelnemers groepsgewijze ondersteuning gemeente 2009 2010 Maastricht 970 1.491 521 Eijsden-Margraten 132 188 56 Gulpen-Wittem 167 217 50 Meerssen 95 163 68 Vaals 64 99 35 Valkenburg aan de Geul 164 143-21 Onbekend 86 108 22 totaal 1.678 2.409 731 28 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 2 29 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 2

Tabel 15: groepsgewijze mantelzorgondersteuning activiteit soort activiteit nieuw Anders leren omgaan met stress en piekergedrag themabijeenkomst Bezoek glasblazerij mantel-uit activiteit X Blijf fit, eet gezond themabijeenkomst X Bezoek Dahliatuin mantel-uit activiteit Even tijd voor mezelf themabijeenkomst X Goed voor jezelf zorgen cursus X Workshop Eens even lekker lachen themabijeenkomst X Mindfullness; introductie themabijeenkomst X PGB, iets voor mij? themabijeenkomst Samen zingen mantel-uit activitieit X Viering Dag van de Mantelzorg: Het geheim van optimisme en geluk Workshop Vlaaien bakken Workshop Percussie Contactgroep dementie Maastricht mantel-uit activiteit en themabijeenkomst mantel-uit activiteit mantel-uit activiteit mantelzorgcontact X X Tabel 15: groepsgewijze mantelzorgondersteuning (vervolg) activiteit soort activiteit nieuw Mantelzorgsalon Meerssen mantelzorgcontact X Stilstaan bij zorgen cursus X Rondleiding in Gouvernement mantel-uit activiteit X Stadswandeling Maastricht mantel-uit activiteit X Tiltechnieken Vakanties met zorg training themabijeenkomst Veranderd gedrag na een CVA themabijeenkomst X Wandeling in Valkenburg aan de Geul mantel-uit activiteit X Eenvoudig masseren voor mantelzorgers training X Ontdek je eigen kracht themabijeenkomst X Workshop Boetseren mantel-uit activiteit X Workshop voor jonge mantelzorgers: Everybody can be a model Workshop Schilderen Eindejaarsviering 2010 mantelzorgcontact mantel-uit activiteit mantel-uit activiteit X Contactgroep dementie Vilt Omgaan met dementie door dr. Anneke van der Plaats mantelzorgcontact cursus High Tea voor jonge mantelzorgers mantelzorgcontact X HotSpot kookclub voor jonge mantelzorgers mantelzorgcontact Indoor-Karten voor jonge mantelzorgers mantelzorgcontact X Eenvoudig leren ontspannen training X Mantelzorgsalon Gulpen mantelzorgcontact X Mantelzorgsalon Maastricht mantelzorgcontact X 30 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 2 31 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 2

Met veel plezier heeft Steunpunt Mantelzorg mantelzorgers in de maand september uitgenodigd voor deelname aan de nieuwe workshop Eens even lekker lachen. Als je veel zorgen hebt, schiet het lachen er soms bij in. Heel begrijpelijk, maar wel jammer. Een positieve of humoristische kijk op het leven helpt mantelzorgers de zorgtaken beter aan te kunnen. Humor helpt relativeren en is hoe dan ook een belangrijk communicatiemiddel. En: lachen is gezond! Het geeft een positief gevoel en leidt tot stemmingsverbetering en ontspanning. Tijdens de workshop werken mantelzorgers aan de eigen gezondheid, door de zorgen even te vergeten en weer eens even goed te lachen. Naast een gezellige en ontspannen avond ontvangen de mantelzorgers meer informatie over de positieve effecten van lachen. Met een drankje en wat lekkers wordt het een informatieve en gezellige avond. Iedereen is er naar op zoek, velen vinden er stukken en brokken van, maar wat maakt ons precies gelukkig? De Belgische schrijver Leo Bormans vroeg het aan 100 geluksprofessoren uit 50 landen. Geen dromers en filosofen maar onderzoekers en wetenschappers, van Amerika tot China, van Australië tot IJsland en Japan. Hun kennis en wijsheid verzamelde hij in het unieke boek Geluk: The World Book of Happiness. Ter gelegenheid van de viering van de Dag van de Mantelzorg 2010 hebben ruim 160 mantelzorgers zijn lezing over geluk bijgewoond waarin hij hen meenam naar de kern van het geluk en een positieve levensstijl. De lezing werd afgesloten met honderd concrete tips die bijdragen aan een wereld van geluk, voor de mantelzorger zelf en zijn naaste. Eind 2009 is Steunpunt Mantelzorg gestart met de ontwikkeling van een laagdrempelige vorm van mantelzorgcontact: de zogenaamde Mantelzorgsalon. Op een vast dagdeel per maand kunnen mantelzorgers de salon binnenlopen voor een kopje koffie en een praatje. Iedere salon start met een korte inleiding over een actueel mantelzorgthema. Bijvoorbeeld over aanpassingen in de AWBZindicatiestelling of over een nieuwe vorm van respijtzorg. Centraal staat echter de ontmoeting tussen mantelzorgers onderling en het contact met de mantelzorgconsulent van Steunpunt Mantelzorg bij wie ze terecht kunnen met al hun vragen. Eind 2010 is in de gemeenten Maastricht, Meerssen en Gulpen-Wittem een Mantelzorgsalon gerealiseerd. De opening van de salons in de gemeenten Valkenburg aan de Geul, Vaals en Eijsden-Margraten heeft plaats in de eerste helft van 2011. 32 Jaarverslag 2010 33 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 2

Tabel 16: groepsgewijze ondersteuning zorgvrijwilligers activiteit soort activiteit nieuw Anders leren omgaan met stress en piekergedrag Introductiecursus zorgvrijwilligers Verkorte introductiecursus zorgvrijwilligers themabijeenkomst cursus cursus Blijf fit, eet gezond themabijeenkomst X Omgaan met dementie cursus X X De Vrijwilligersfoyer is een sfeervolle ontmoetingsplek voor zorgvrijwilligers. Een plek waar vrijwilligers onder het genot van een kopje koffie elkaar kunnen ontmoeten, ervaringen kunnen uitwisselen en geïnformeerd worden over actuele thema s die het zorgvrijwilligerswerk betreffen. Ook mensen die belangstelling hebben voor het zorgvrijwilligerswerk zijn van harte welkom tijdens de Vrijwilligersfoyer. Loop gewoon eens een keertje binnen! De Vrijwilligersfoyer vindt 1 keer per kwartaal plaats in het kantoor van Steunpunt Mantelzorg. Dementie ECO-bijeenkomsten Hospice themabijeenkomst intervisie Intervisiebijeenkomst vrijwillige thuiszorg Social hour/ Vrijwilligersfoyer Rondleiding Gouvernement Tiltechnieken Communicatie vrijwilligers en beroepskrachten Herfstwandeling intervisie ontmoeting/ontspanning ontmoeting/ontspanning training themabijeenkomst ontmoeting/ontspanning Wereldreligies themabijeenkomst X Viering Dag van de Vrijwilliger ontmoeting/ontspanning Vrijwilligers verwendag van Fonds NutsOhra ontmoeting/ontspanning X Eindejaarsviering 2010 ontmoeting/ontspanning X (met dank aan Jan Boom, zorgvrijwilliger) Om 11 uur kwamen we bij elkaar in de hal van het Kruisherenhotel in Maastricht waar we getrakteerd werden op een heerlijke kop koffie of thee met daarbij een lekker stuk Limburgse vlaai. Langzaamaan druppelden er steeds meer vrijwilligers binnen tot het aantal van ruim 60 bereikt was. In het Kruisherenhotel, dat gevestigd is in een Gotische kerk met klooster, kregen we een rondleiding. We verzamelden op de binnenplaats van het klooster, de pandhof, waar duidelijk te zien was hoe de moderne tijd en de Middeleeuwen gecombineerd werden. De gids vertelde ons dat het gebouw sinds de 16e eeuw vele bestemmingen heeft gehad. Zo nam in de 18e eeuw het Franse leger het gebouw in beslag en in de 20e eeuw werd een deel van het gebouw gebruikt door het Rijkslandbouwkundig proefstation. Het hotel, dat er nu in is gevestigd, is zo ingericht dat de oorspronkelijke architectuur onverlet is gelaten. Alles wat nieuw is, kan in 3 maanden weg worden gehaald, zonder het oorspronkelijke gebouw te beschadigen. Het Kruisherenhotel beschikt over zestig individueel gedecoreerde designkamers, waarvan we er enkele mochten bekijken. Rond 12.15 uur gingen we te voet, per fiets of auto richting Maas, want het volgende onderdeel van het uitstapje was een boottocht. Onderweg deelden de deelnemers hun talrijke en interessante ervaringen in het vrijwilligerswerk en zo voelden de nieuwelingen zich al snel thuis in de groep en leerden de anderen elkaar weer wat beter kennen, want de sfeer was uitstekend. Ook tijdens de korte boottocht naar Slavante gingen de gesprekken onverminderd voort. Tijdens de tocht vertelde de kapitein via de geluidsinstallatie uitvoerig over Maastricht, het Bonnefantenmuseum, het Gouvernement (en speciaal nog over verdrag van Maastricht) en de St-Pietersberg. Hieraan werd echter weinig aandacht besteed. De vrijwilligers hadden elkaar zelf teveel te vertellen. Na aankomst bij de steiger begon de klim naar Buitengoed Slavante op de St. Pietersberg. Onderweg genoten we al van de weidse blik over het prachtige Maasdal. In de salon van het uit 1846 daterende romantische gebouw werden we getrakteerd op een overheerlijke lunch met soep, koffie of thee en smakelijk belegde broodjes. Tijdens de lunch hield de snipverkouden Gertie nog een toespraak waarin ze alle vrijwilligers dankte voor hun onvermoeibare inzet gedurende het afgelopen jaar. Om 3 uur zetten we onze boottocht weer voort tot aan de Belgische grens en vervolgens weer terug naar Maastricht. We arriveerden daar rond 4 uur en bedankten Marlies en Fieke, die ook dit uitstapje weer tot in de puntjes hadden georganiseerd. 34 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 2 35 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 2

Tabel 19: uitgeschreven zorgvrijwilligers gemeente 2010 Maastricht 7 Intensieve vrijwilligerszorg coördineren en aanbieden aan mantelzorgers en hulpvragers in de vorm van respijtzorg, ziekenhuisbegeleiding en vervangende mantelzorg. Eijsden-Margraten 1 Gulpen-Wittem 2 Meerssen 1 Vaals 0 Valkenburg a/d Geul 2 buiten werkgebied 2 totaal 15 Tabel 17: zorgvrijwilligers per type inzet type inzet 2009 2010 Hospice 43 50 7 Vrijwillige thuiszorg 116 144 28 totaal 159 194 35 Tabel 18: zorgvrijwilligers per gemeente gemeente 2009 2010 Maastricht 72 97 25 Eijsden-Margraten 16 20 4 Gulpen-Wittem 22 24 2 Meerssen 12 12 0 Vaals 5 13 8 Valkenburg aan de Geul 9 9 0 buiten werkgebied 23 19-4 totaal 159 194 35 Tabel 20: wachtlijst vrijwillige thuiszorg gemeente 2009 2010 Maastricht 49 71 22 Eijsden-Margraten 2 7 5 Gulpen-Wittem 0 4 4 Meerssen 8 15 7 Vaals 0 0 0 Valkenburg a/d Geul 1 6 5 buiten werkgebied 1 0-1 totaal 61 104 42 Tabel 21: meest voorkomende hulpvragen vrijwilligerszorg Gezelschap Samen erop uit Oppas/aanwezigheid Hulp bij vrijetijdsbesteding Terminale zorg 36 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 3 37 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 3

Eind 2010 heeft Steunpunt Mantelzorg de procedure Wachtlijstbeheer respijtzorg en vervangende mantelzorg ingevoerd. Mantelzorgers c.q. hulpvragers die gebruik willen maken van respijtzorg of vervangende mantelzorg worden in eerste instantie op een wachtlijst geplaatst. Het verantwoord koppelen van een zorgvrijwilliger aan een hulpvraag kost namelijk de nodige tijd en de vraag naar respijtzorg en vervangende mantelzorg overtreft structureel het aanbod. De wachtlijst wordt door de coördinatoren intensieve vrijwilligerszorg beheerd in MezzoRegistratie, het cliëntregistratiesysteem van Steunpunt Mantelzorg. Het koppelen van een zorgvrijwilliger aan een hulpvrager die op de wachtlijst staat vindt plaats aan de hand van een aantal toewijzingscriteria zoals urgentie, wachttijd, prioriteit en matchingscriteria (wensen en behoeften van mantelzorgers, hulpvragers en zorgvrijwilligers). Er geldt geen wachtlijst voor vrijwillige thuiszorg bij terminale hulpvragers, bij ziekenhuisbegeleiding en bij vragen voor respijtzorg of vervangende mantelzorg in situaties die door de mantelzorgconsulent, -makelaar en/of verwijzers als crisissituatie (ernstige signalen van overbelasting bij mantelzorger en/of vermoeden van verwaarlozing hulpvrager) worden aangewezen. Gedurende de periode dat mantelzorgers c.q. hulpvragers op de wachtlijst staan wordt volgens een vastgestelde frequentie telefonisch contact met hen opgenomen. Het doel van dit contact is meerledig, namelijk: mantelzorgers c.q. hulpvragers laten merken dat we nog op zoek zijn naar een geschikte zorgvrijwilliger, inventariseren of de wensen van de mantelzorgers c.q. hulpvragers veranderd zijn, door te beschikken over recente informatie gaat het koppelen sneller en blijven langer wachtenden ook beter in beeld, mantelzorgers op de hoogte brengen van andere ondersteuningsmogelijkheden die Steunpunt Mantelzorg biedt, Tabel 22: koppelingen zorgvrijwilligers en hulpvragers gemeente 2009 2010 Maastricht 182 274 92 Eijsden-Margraten 4 20 16 Gulpen-Wittem 17 23 6 Meerssen 15 19 4 Vaals 2 6 2 Valkenburg aan de Geul 16 14-2 totaal 239 356 + 118 (koppelingen = het aantal zorgvrijwilligers dat incidenteel of structureel wordt ingezet bij een hulpvrager) 38 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 3 39 Jaarverslag 2010

Tabel 23: beëindigde koppelingen gemeente 2009 2010 Maastricht 75 135 Eijsden-Margraten 1 9 Gulpen-Wittem 6 12 Meerssen 5 8 Vaals 2 2 Valkenburg aan de Geul 6 3 totaal 95 169 Tabel 24: uren inzet zorgvrijwilligers type inzet 2009 2010 Vrijwillige (terminale) thuiszorg 21.924 34.563 12.639 Ziekenhuis begeleiding 1.521 1.530 9 Hospice Martinus 5.460 5.460 0 totaal 28.905 41.553 12.648 Steunpunt Mantelzorg merkt de gevolgen van deze maatschappelijke ontwikkelingen in de praktijk van alle dag. Het aantal nieuwe hulpvragen van mantelzorgers en hulpvragers stijgt voortdurend. Het team zorgvrijwilligers groeit gestaag maar kan de stijging van de vraag naar intensieve vrijwilligerszorg niet bijhouden. Hierdoor ontstaat binnen de intensieve vrijwilligerszorg een wachtlijst. Eind 2010 bestaat deze wachtlijst uit 104 hulpvragers. Door deze maatschappelijke ontwikkelingen en de wijzigingen in het zorgstelsel is uitbreiding en vernieuwing van het brede veld van (de ondersteuning van) intensieve vrijwilligerszorg harder nodig dan ooit. Steunpunt Mantelzorg is daarom eind 2010 gestart met het werven van aanvullende financiële middelen voor de uitvoering van het project: Innovatie binnen de intensieve vrijwilligerszorg. Het project omvat de volgende deelprojecten: 1. Coördinatie en uitvoering campagne Het Europese jaar van het Vrijwilligerswerk. Steunpunt Mantelzorg wil uitbreiding van het team zorgvrijwilligers bereiken door actieve deelname aan de landelijke campagne ter gelegenheid van het Het Europese jaar van het Vrijwilligerswerk. (EJV). 3. Spreekuur informele zorg in de wijk Doel van het spreekuur informele zorg in de wijk is mantelzorgondersteuning en intensieve vrijwilligerszorg gecombineerd, dichtbij huis en het dagelijkse leven aan te bieden. Het spreekuur is bedoeld voor zowel mantelzorgers als (kandidaat-) zorgvrijwilligers in de wijk. Mantelzorgers kunnen er terecht voor informatie en advies, doorverwijzing en ondersteuning door zorgvrijwilligers. (Kandidaat-)zorgvrijwilligers kunnen tijdens het spreekuur terecht voor informatie en advies, ondersteuning en informatie over intensieve vrijwilligerszorg. Steunpunt Mantelzorg ondersteunt in 2010 meer dan 3000 mantelzorgers/hulpvragers en 194 vrijwilligers in de intensieve vrijwilligerszorg. Mantelzorgers en zorgvrijwilligers geven samen ongeveer 80% van de zorg aan mensen thuis. Zonder deze inzet zou het Nederlandse zorgsysteem niet houdbaar zijn. De vraag naar informele zorg groeit (Mezzo, 2010). Diverse ontwikkelingen in de samenleving zijn daarvan de oorzaak: 1. het aantal chronisch zieken neemt toe, 2. de indicatiestelling voor professionele zorg wordt strenger, 3. zorgvragers blijven langer zelfstandig wonen met bijpassende zorg, 4. de opnameduur in ziekenhuizen wordt steeds korter, 5. het aantal eenpersoons huishoudens neemt toe (individualisering), 6. het aantal ouderen neemt toe (vergrijzing), 7. en het aantal jongeren in de maatschappij neemt af (ontgroening). 2. Vrijwillige Coaches Zorgvrijwilligers van Steunpunt Mantelzorg krijgen begeleiding van twee professionele coördinatoren intensieve vrijwilligerszorg. Uit de evaluatiegesprekken blijkt dat de zorgvrijwilligers deze persoonlijke begeleiding erg op prijs stellen. En extra begeleiding van zorgvrijwilligers komt diens werk ten goede. Daarom start Steunpunt Mantelzorg met het aanstellen van vrijwillige coaches. Dit zijn vrijwilligers die (meestal) zelf al jaren ervaring hebben opgedaan in het zorgvrijwilligerswerk en hun ervaring willen gebruiken in de begeleiding van collega-zorgvrijwilligers. Dankzij de inzet van deze vrijwillige coaches krijgt de (kandidaat-) zorgvrijwilliger de aandacht en begeleiding die hij of zij verdient. Verder kunnen ervaren zorgvrijwilligers, in hun rol als vrijwillige coach, hun talenten kwijt in uitdagend vrijwilligerswerk. 40 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 3 41 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 3

Intensieve vrijwilligerszorg coördineren en aanbieden ter ondersteuning van mensen in de palliatief terminale fase van hun leven en hun mantelzorgers, in de thuissituatie en het Hospice Martinus. In het kader van de terminale palliatieve zorg aan zieken in Hospice Martinus (Sevagram) in Mechelen, werken beroepskrachten en het team zorgvrijwilligers van Steunpunt Mantelzorg intensief samen. Het doel van de zorgvrijwilligers is een zo persoonlijk mogelijk afgestemd verzorgingsaanbod te bieden aan mensen in de laatste fase van hun leven. De geboden zorg van de vrijwilligers is niet alleen gericht op de bewoners maar ook op hun mantelzorgers. De meesten voelen zich door deze aandacht en zorg van beroepskrachten en zorgvrijwilligers in Hospice Martinus thuis. Sinds augustus 2010 worden alle mantelzorgers en gasten van Hospice Martinus structureel ingeschreven bij Steunpunt Mantelzorg zodat zij via de Nieuwsbrief regelmatig worden geïnformeerd over het ondersteuningsaanbod. Met betrekking tot deze registratie zijn samenwerkingsafspraken gemaakt met het team beroepskrachten van Sevagram en is een specifiek aanmeldformulier ontwikkeld. Volgend op deze schriftelijke informatie neemt een mantelzorgconsulent zo spoedig mogelijk telefonisch contact op met de mantelzorger en gaat na of de mantelzorger behoefte heeft aan aanvullende ondersteuning. De structurele registratie van mantelzorgers stelt Steunpunt Mantelzorg tevens in staat met regelmaat de geboden vrijwillige ondersteuning aan mantelzorgers en hulpvragers in Hospice Martinus te evalueren. In 2010 heeft het team zorgvrijwilligers in Hospice Martinus weer een vrijwillige inzet van maar liefst 5.460 uur geleverd. Optimaliseren van de samenwerking met partners uit de sectoren welzijn, wonen, zorg en arbeid. Mantelzorgers vragen niet snel hulp, ondanks de vaak zware zorgtaak die zij vervullen. Dit feit blijkt uit steeds meer wetenschappelijk onderzoek. Het Sociaal Cultureel Planbureau heeft een recent onderzoek uitgevoerd bij mantelzorgende partners van mensen met dementie (Iemand moet het doen, 2010). Waarom vragen mantelzorgers niet snel om hulp? Op de eerste plaats vinden veel mantelzorgers dat ze zelf de beste zorg aan hun partner bieden. En deze hulpbehoevende partner wil vaak óók geen vreemde in huis. Verder willen beide partners familie en vrienden niet belasten met vragen om hulp. Tot slot staat voor veel mantelzorgers hulp vragen gevoelsmatig gelijk aan toegeven dat je de situatie niet aankunt. De dagelijkse praktijk leert echter dat het belangrijk is om in een vroeg stadium gebruik te maken van ondersteuningsmogelijkheden. Hierdoor vermindert de kans op overbelasting. Mantelzorgers herkennen zich echter niet in persberichten over een ondersteuningsaanbod. Ze zeggen regelmatig, nadat ze met het water aan de lippen het Steunpunt bereiken: Had ik dit maar eerder geweten. Met de wetenschap dat mantelzorgers zelf niet met een hulpvraag komen investeert Steunpunt Mantelzorg veel tijd in het informeren van en samenwerken met organisaties die de mantelzorger in een vroeg stadium in beeld hebben. Steunpunt Mantelzorg vraagt hun medewerking in het vroeg signaleren van (dreigende) overbelasting bij mantelzorgers en de doorverwijzing naar het Steunpunt. Samenwerking vindt plaats rondom concrete casuïstiek tussen medewerkers van het Steunpunt en medewerkers van zorgorganisaties, welzijnsorganisaties, onderwijsinstellingen en werkgevers. In de volgende tabel ziet u een overzicht van de wegen via welke mantelzorgers het Steunpunt bereiken. Daarnaast neemt Steunpunt Mantelzorg deel aan projecten en overlegstructuren waarin samenwerking in de ondersteuning van mantelzorgers en zorgvrijwilligers centraal staat. Een aantal voorbeelden van deze projecten volgen na het overzicht. 42 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 4 43 Jaarverslag 2010 / Speerpunt 5