Stap in de wereld. Starten met vroeg vreemdetalenonderwijs: Stappenplan. 30012015_Opl.750_2142674

Stap in de wereld Starten met vroeg vreemdetalenonderwijs: Stappenplan 30012015_Opl.750_2142674

Inhoud Vroeg vreemdetalenonderwijs op uw school 4 1 Het nut van vroeg vreemdetalenonderwijs: talentontwikkeling, verdiepen en profileren 5 2 De drie pijlers waar vroeg vreemdetalenonderwijs op rust 7 3 Staan voor kwaliteit: De Landelijke Standaard en het kwaliteitskeurmerk 8 Wat staat er in de Landelijke Standaard? 8 Het behalen van het keurmerk vvto-school 8 4 De invoering van vroeg vreemdetalenonderwijs; een stappenplan 10 De voorbereidingsfase 10 De aanvangsfase (jaar 1) 11 De implementatiefase (jaar 2) 12 De implementatiefase (jaar 3/4) 13 5 Meer informatie 15 EP-NUFFIC: INTERNATIONALISING EDUCATION EP-Nuffic is hét expertise- en dienstencentrum voor internationalisering in het Nederlandse onderwijs. Van primair en voortgezet onderwijs tot beroepsgericht en hoger onderwijs en onderzoek. EP-Nuffic is het resultaat van een fusie tussen het Europees Platform en de Nuffic, organisaties die sinds jaar en dag werken aan internationalisering. EP-Nuffic gaat vanuit het hoofdkantoor in Den Haag en elf kantoren wereldwijd uiteraard door met het inspireren en ondersteunen van het Nederlandse onderwijs. 2015 EP-Nuffic internationalising education Tekst: Myrna Feuerstake Redactie: Petra Dam Foto s: Wilco van Dijen Vormgeving en druk: nr58 / total communication 2 3

Vroeg vreemdetalenonderwijs op uw school 1 Het nut van vroeg vreemdetalenonderwijs: talentontwikkeling, verdiepen en profileren Having no aim is like a traveller without a map, you cannot get to your destination without a goal Vroeg vreemdetalenonderwijs is in de regel het eerder aanbieden van een tweede taal op de basisschool dan groep 7. Deze checklist is geschreven Op een basisschool met vroeg vreemdetalenonderwijs (vvto) krijgen alle leerlingen in hun gehele schoolloopbaan tussen de 60 en 200 minuten per De school krijgt een duidelijk profiel. Dit heeft een bewezen aantrekkingskracht op nieuwe leerlingen. AUTHOR UNKNOWN voor basisscholen die met vvto Engels willen starten. week les in een andere taal dan de moedertaal, De voordelen op leerlingniveau zijn: Maar ook wie wil starten met Duits, Frans of Spaans bijvoorbeeld het Engels. De doeltaal is de voertaal. Eerder starten met Engels zorgt voor communicatief als tweede taal, kan in deze brochure informatie en De leerkracht spreekt Engels met de leerlingen en vaardigere leerlingen, die beter toegerust naar het Met het schoolteam bent u eruit. De beslissing is handige tips vinden. de leerlingen leren dat onderling ook te doen. voortgezet onderwijs gaan (bron: Eindtermen vvto, gevallen; u wilt starten met vroeg vreemdetalenon- De kracht van vvto is dat leerlingen de taal ook op Rick de Graaf e.a, juli 2014). Sinds 1 augustus 2012 is derwijs (vvto). Wat komt er kijken bij vvto? Wat maakt Mocht u na het lezen van deze brochure nog vragen andere momenten leren zonder er expliciet mee Engels een kernvak in het voortgezet onderwijs, het concept succesvol? Wat moet er gebeuren om hebben, dan kunt u contact met ons opnemen. bezig te zijn. De leerlingen volgen dan een reeks samen met de vakken wiskunde en Nederlands. Dat aan de Landelijke Standaard vvto te voldoen? Waar Onze contactgegevens vindt u in hoofdstuk 5. lessen over een onderwerp of een ander vak in het wil zeggen dat op het eindexamen voor slechts één moet u op letten? Tevens kunt u meer informatie vinden op onze Engels. We noemen dit Content and Language van deze vakken het cijfer 5 mag worden gehaald. website: www.europeesplatform.nl/vvto Integrated Learning (CLIL). Een belangrijk speerpunt Door de leerlingen op jonge leeftijd te laten Deze uitgave geeft antwoord op de meest van vvto is internationalisering. Een van de doelen kennismaken met de internationale en prangende vragen. U leest over het nut van vroeg van het leren van Engels is immers om de leerlingen interculturele samenleving, krijgen zij een vreemdetalenonderwijs (hoofdstuk 1), de kern ervan te kunnen laten communiceren met leeftijdsge- breder perspectief en worden zij toegerust op (hoofdstuk 2), de Landelijke Standaard en het nootjes in het buitenland, maar ook om de leerlingen het functioneren in deze samenleving. kwaliteitskeurmerk (hoofdstuk 3). Daarna volgt een voor te bereiden op de internationale samenleving. stappenplan voor scholen die vroeg vreemde- VROEG VREEMDETALENONDERWIJS talenonderwijs willen invoeren (hoofdstuk 4). IN NEDERLAND Vvto heeft voordelen op zowel school- als leerling- Zo n 1.100 basisscholen bieden vroeg vreemde- niveau. talenonderwijs aan en het aantal groeit De voordelen op schoolniveau zijn: gestaag. Bijna 90% van deze scholen biedt De school haalt met vroeg vreemdetalenonderwijs Engels aan, voornamelijk omdat het de Lingua het beste uit zijn leerlingen en werkt hiermee aan Franca van de 21e eeuw is. talentontwikkeling. De eerste basisschool met Engels vanaf groep 1 De school kan het curriculum verdiepen door er startte in 1994. een internationale dimensie aan te geven. De invoering van vroeg vreemdetalenonderwijs GEEN NEGATIEVE EFFECTEN stelt scholen in staat om hun onderwijsaanbod VOOR HET NEDERLANDS inhoudelijk te verbeteren, meer uitdaging te Onderzoek toont verder aan dat er geen negatieve bieden en de leerkrachten verder te effecten zijn voor het Nederlands van de leerlingen, professionaliseren. als 15% van de onderwijstijd les wordt gegeven in het Engels of Duits. Leerlingen, ouders, leerkrachten en schoolleiders zijn er enthousiast over. Bovendien is deze vorm van onderwijs effectief. De taal wordt op een natuurlijke manier aangeleerd zonder dat er tijd verloren gaat voor andere vakken. Uit: Plan van Aanpak Engels in het primair onderwijs, staatssecretaris Dekker (juli 2013) 4 5

Een traject van drie tot vier jaar 2 De drie pijlers waar vroeg vreemdetalenonderwijs op rust Toen wij besloten met vroeg Engels te starten, sloeg dat bij de ouders in als een bom: zij waren razend enthousiast. Tijdens mijn intakegesprekken is het Engels een belangrijk gespreksonderdeel en ik leid de toekomstige ouders ook het liefst rond als er Engels in de klassen wordt gegeven. Een school die kiest voor vroeg vreemdetalenonderwijs, kiest voor een gefaseerde en verantwoorde invoering van het Engels. De school belooft ouders en leerlingen immers een bijzonder onderwijsconcept, met uitstekende resultaten. Om deze belofte waar te kunnen maken, is een goede Vroeg vreemdetalenonderwijs rust op drie pijlers: natuurlijke taalverwerving, Content and Language Integrated Learning en internationalisering. 1 NATUURLIJKE TAALVERWERVING Het leren van de moedertaal gaat op een natuurlijke manier. Door heel veel taal om je heen te horen en 3 INTERNATIONALISERING Vroeg vreemdetalenonderwijs is in veel gevallen het middel om samen met de leerlingen over grenzen heen te kijken. De beheersing van de vreemde taal zorgt ervoor dat de leerlingen kunnen communiceren en samenwerken met leeftijdsgenoten in het buitenland. Door samenwerking met een school uit Ik vraag altijd aan de ouders waarom zij voor onze school kiezen. Het argument dat ik vaak terug hoor is het aanbieden van vroeg Engels. voorbereiding nodig. De ervaring leert dat scholen er drie tot vier jaar over doen om aan de Landelijke Standaard vvto te voldoen. door interactie en feedback krijg je de taal onder de knie. Het is deze vorm van leren die ook gehanteerd wordt bij het leren van een vreemde taal op jonge leeftijd. Door de Engelse les in het Engels te geven, leren de leerlingen impliciet veel taal (doeltaal = een ander land leren zij op een betekenisvolle manier over andere culturen en gewoonten. Zo verbreden zij hun blik. We zijn als basisschool flink gegroeid. Een groot deel van de toename van het aantal leerlingen is daaraan te danken. voertaal principe). De nadruk ligt op het luisteren, begrijpen en spreken van de vreemde taal. De woordenschat wordt systematisch opgebouwd door het gebruik van PIET VAN GENDEREN, liedjes, rijm, chants, spel, drama, verhalen en Total DIRECTEUR OBS DE PHOENIX, ROZENBURG Physical Response (TPR). Halverwege groep 4 komt daar het lezen en weer later het schrijven bij. 2 CONTENT AND LANGUAGE INTEGRATED LEARNING (CLIL) Bij CLIL-lessen wordt de geleerde taalvaardigheid toegepast en verder uitgebreid in andere vakken. Ook tijdens de CLIL-lessen is de voertaal Engels en ligt de focus op zowel het vak dat aangeboden wordt (Content) als de taal (Language) die geleerd wordt. De belangrijkste kenmerken zijn: Het aanbod bestaat uit verschillende lessen rond een thema, aansluitend bij de kerndoelen van het basisonderwijs. Er wordt voortgebouwd op de kennis en vaardigheden die de leerlingen al hebben in het Engels. Belangrijk daarbij is dat de taalinput moeilijker en uitdagender is (n+1). Het belangrijkste doel van internationaliseren is kinderen de houding mee te geven dat ze zich overal ter wereld thuis kunnen voelen, dat ze zich een plekje weten te verwerven. Activerende werkvormen, zoals coöperatief leren, staan centraal, zodat er veel interactie in de doeltaal is. Door internationalisering worden kinderen in contact gebracht met kinderen in andere landen. Het is belangrijk voor het kweken van wederzijds begrip en het vinden van raakvlakken. PAUL GROOT, DIRECTEUR ENSCHEDESE SCHOOLVERENIGING 6 7

3 Staan voor kwaliteit: de Landelijke Standaard en het kwaliteitskeurmerk Would you tell me please, which way I ought to go from here?, said Alice. That depends a good deal on where you want to get to, said the cat. WAT STAAT ER IN DE LANDELIJKE STANDAARD VVTO? In de Landelijke Standaard vvto Engels staat het volgende: HET BEHALEN VAN HET KEURMERK VVTO-SCHOOL Een basisschool kan er voor kiezen een keurmerk te behalen. Dit betekent dat de school twee keer HET LANDELIJK NETWERK VVTO Als basisschool kunt u zich aansluiten bij het Landelijk Netwerk vvto. Scholen in het netwerk kunnen deelnemen aan halfjaarlijkse UIT : ALICE IN WONDERLAND, LEWIS CAROLL In alle groepen wordt minimaal zestig minuten gevisiteerd wordt. Ons advies is om na ongeveer een studiebijeenkomsten. In deze bijeenkomsten per week lesgegeven in het Engels. jaar vroeg vreemdetalenonderwijs de eerste visitatie worden kennis en ervaringen gedeeld, met als Er is sprake van een goede doorgaande leerlijn aan te vragen. De tweede visitatie vindt dan meestal doel kwalitatief goed vvto neer te zetten. De Elke school met vvto heeft de vrijheid om het in de school. na drie à vier jaar plaats. Ervaring wijst uit dat dit de inhoud van de bijeenkomsten verschilt per onderwijs op zijn eigen manier vorm te geven. De leerkrachten zijn adequaat geschoold in de tijd is, die de school nodig heeft om de Landelijke keer, maar de opzet blijft gelijk: informatie Voor het basisonderwijs zijn er globale kerndoelen vakdidactiek en hebben een goede beheersing Standaard vvto te bereiken. over onderzoeksresultaten, het bespreken van voor Engels geformuleerd. Om meer richting te van het Engels. Zij bezitten een taalvaardigheid De drie, door EP-Nuffic erkende, kwaliteitskeur- recente ontwikkelingen en ervaringen en het geven, heeft het Platform vvto een standaard vroeg op ten minste B2-niveau op de vaardigheden merken zijn het keurmerk Drietalige scholen (Cedin), delen van good practices tussen de scholen. vreemdetalenonderwijs Engels ontwikkeld. luisteren en begrijpen, spreken en lezen. Voor het keurmerk TalenT (Christelijke Hogeschool Iedere twee jaar wordt er een landelijke In deze standaard zijn alle elementen opgenomen schrijven volstaat B1. Ede en samenwerkende pabo s) en het keurmerk conferentie georganiseerd, waar netwerkscho- die nodig zijn om de kwaliteit te borgen. Naast het vak Engels wordt er ook met Content EarlyBird (EarlyBird). len met korting aan deel kunnen nemen. and Language Integrated Learning (CLIL) gewerkt. Elke leerling heeft aan gerichte internationale activiteiten meegedaan. Vvto is opgenomen in het kwaliteitsbeleid van de school. Er is een significant effect van het aantal minuten Engelse les per week: zestig minuten of minder per week leidt tot significant lagere scores voor Engels in vergelijking met de kinderen met meer dan zestig minuten. UIT: FOREIGN LANGUAGES IN PRIMARY SCHOOL PROJECT, NOVEMBER 2012 Effective instruction is critical if the extra time and early start are to be advantageous. Quality instruction may be more important than time and age of learning alone. UIT: IS EARLY SECOND LANGUAGE LEARNING REALLY BETTER?, FRED GENESEE, JANUARI 2014 8 9

4 De invoering van vroeg vreemdetalenonderwijs; een stappenplan De invoering van vroeg vreemdetalenonderwijs vergt voorbereidingstijd. Wat moet u precies doen? Dat leest u hierna. De genoemde activiteiten hoeven elkaar niet op te volgen, ze kunnen ook naast elkaar plaatsvinden. Tijdens een studiedag om de koers van het nieuwe schoolplan uit te zetten, hebben we met ons team lang stilgestaan bij de vraag: Wat willen wij nu met onze leerlingen? Willen we ze kansen geven of afnemen? Wat voor beroepen gaan deze kinderen uitvoeren? Als vanzelfsprekend kwam toen vvto Engels naar boven en het besef dat we de kinderen tekort doen als we dit als school niet oppakken. Uiteindelijk hebben vier collega s aangegeven dit spannende traject niet in te willen en zij zijn op een andere school gaan werken. De andere 85% heeft het Engels letterlijk omarmd. SANDOR VAN DER LAAN, DIRECTEUR BASISSCHOOL DEVELHOEK, ZWIJNDRECHT DE VOORBEREIDINGSFASE INVENTARISEER EN CREËER DRAAGVLAK IN DE SCHOOL Voldoende draagvlak is een belangrijke voorwaarde voor het slagen van vroeg vreemdetalenonderwijs. Vvto is niet iets dat je erbij kunt doen. Informeer het schoolteam en de medezeggenschapsraad (MR) goed over vroeg vreemdetalenonderwijs om het draagvlak te vergroten: ga op bezoek bij collega-scholen, laat u informeren door EP-Nuffic, bezoek voorlichtingsbijeenkomsten, congressen, bekijk lesmethoden voor groep 1 t/m 8, vraag informatie aan bij de verschillende aanbieders van nascholing, et cetera. Op basis hiervan kan dan bepaald worden of vvto haalbaar is voor uw school. FORMEER EEN VVTO-WERKGROEP ONDER LEIDING VAN EEN COÖRDINATOR De beslissing is gevallen; vvto wordt daadwerkelijk ingevoerd! Het verdient aanbeveling tijd en middelen vrij te maken om een werkgroep en een coördinator Engels aan te stellen. De werkgroep kan zich oriënteren op de verschillende methodes en een voorstel doen aan de rest van het team. Daarnaast kunnen zij een globaal lesplan voor het eerste jaar uitwerken. Eventueel kan er extern begeleiding ingeschakeld worden. Een lijst van aanbieders kunt u vinden op www.europeesplatform.nl/vvto/vvto-engels/ vvto-engels-nascholing. In het begin heeft de directeur het zelf opgepakt. Hij moest echter zoveel ballen in de lucht houden, dat er te veel dingen bleven liggen. Ik heb een beleidsplan geschreven en die ter goedkeuring aan de directeur voorgelegd. Ik probeer zoveel mogelijk belemmeringen bij het team weg te nemen door ze te adviseren hoe ze vvto Engels het beste kunnen voeren en door suggesties voor materialen te geven. HET BELEIDSPLAN ADRIANNE CAPEL, VVTO-COÖRDINATOR, CBS HET KOMPAS, 10 11 YERSEKE Voor de invoering van vvto is een beleidsplan onmisbaar. Hierin wordt de visie en de missie ten aanzien van vroeg vreemdetalenonderwijs beschreven met daarbij de te nemen stappen voor de komende drie à vier jaar met behulp van de Landelijke Standaard vvto. Neem in het beleidsplan ook een meerjarenbegroting op. Voor de invoering van vvto is subsidie aan te vragen voor nascholing en materialen (Vios en Erasmus+). Wilt u hiervoor in aanmerking komen, dan is uw beleidsplan vvto een voorwaarde bij de aanvraag. Bovendien helpt het beleidsplan u om het aanvraagformulier adequaat in te vullen. Meer informatie vindt u op www.europeesplatform.nl/vvto/subsidies. In de Toolkit Internationalisering primair onderwijs vindt u een format voor het schrijven van een beleidsplan. De Toolkit is te vinden op de webpagina www.europeesplatform.nl/basisonderwijs. DE AANVANGSFASE (JAAR 1) DE KICK OFF Veel scholen met vvto op hun school starten op de Europese dag van de talen (26 september) met een ludieke kick off. Denk bijvoorbeeld aan een bezoek van Queen Elizabeth, een ritje met een rode dubbeldekker of een High Tea in alle klassen. SCHOLING VAN DE LEERKRACHTEN Engels staat op het rooster en er is een start gemaakt met de lessen in alle groepen. Om de lessen Engels goed uit te voeren, is goede nascholing in zowel de vakdidactiek als de taalvaardigheid bijna een voorwaarde. De vreemde taal is immers ook de voertaal tijdens de les. Ons advies is om in deze fase te starten met nascholing, zodat het geleerde direct in de praktijk kan worden toegepast. Dit kan zowel een cursus op maat zijn voor het hele team op uw school, als individuele taalcursussen of een cursus in het buitenland. Dit is niet alleen goed voor de taalverwerving maar ook voor de teamvorming. Een lijst met aanbieders van nascholing vindt u op de vvto-site van het Europees Platform: www.europeesplatform.nl/vvto/vvto-engels/ vvto-engels-nascholing/ Via het nationale subsidieprogramma Vios kunnen scholen subsidie aanvragen voor de invoering van vvto. Hiermee kunt u deels de nascholing bekostigen. Via het Europese subsidieprogramma Erasmus+ kan uw school een subsidie aanvragen voor mobiliteitsprojecten waarbinnen leerkrachten een cursus in het buitenland volgen. De subsidie dekt (een deel van) de reis-, verblijf- en cursuskosten. Maak een nascholingsplan voor de teamleden. Vergeet niet om in uw aannamebeleid ook taalvaardigheid Engels en de bereidheid tot nascholing mee te nemen.

De nascholing in Engeland is heel goed geweest voor de persoonlijke ontwikkeling van de leerkrachten. In het begin vond iedereen het nog heel spannend om in het Engels te praten, maar later in de week werd iedereen steeds bedrevener in de Engelse taal. We hebben ook veel gehad aan de lesideeën en aan het bezoek aan een Engelse basisschool. Een beter teamuitje kun je je niet bedenken! KIM VAN BERCKEN, VVTO-COORDINATOR, KBS DE NIEUWE WEG, POELDIJK VAKLEERKRACHTEN Als u extra budget heeft, is het aanstellen van MONITORING EN RAPPORTAGE een vakleerkracht Engels (al dan niet native Na een jaar vvto Engels wordt het tijd om de vorder- speaker) aan te raden. De vakleerkracht kan ingen van de leerlingen te monitoren. Zowel voor de dan samen met de groepsleerkracht de leerlingen als de ouders en de leerkrachten is het vvto-lessen geven, zodat er een gezamenlijke belangrijk om te weten of er vooruitgang is geboekt. verantwoordelijkheid is. Voor de vakleerkracht is het van belang om een onderwijsbevoegd- TIP heid te hebben én een goede kennis van de Ga met het team het gesprek aan over welke didactiek van het vreemdetalenonderwijs vorderingen er gemeten worden en op welke voor het jonge kind. manier. Hoe worden de resultaten op het rapport gecommuniceerd? Methodegebonden toetsen OUDERAVOND DE IMPLEMENTATIEFASE (JAAR 2) UITBREIDING ENGELSTALIG MATERIAAL en observatieformulieren kunnen hierbij een hulpmiddel zijn. Organiseer een ouderavond waarin u de ouders Naast de aanschaf van een Engelstalige methode informeert over vroeg vreemdetalenonderwijs en AANVRAAG EERSTE VISITATIE voor groep 1 t/m 8 is het ook belangrijk aanvullende hoe dit er in de praktijk uitziet. Als de school besluit op te gaan voor een keurmerk, is het na zo n tien maanden tijd voor het eerste materialen aan te schaffen, zodat er in de klassen English areas ingericht kunnen worden en een English DE IMPLEMENTATIEFASE (JAAR 3/4) piketpaaltje. Tijdens de eerste visitatie wordt er library. Denk hierbij ook aan woordenboeken, Maak een filmpje van het Engels in de groepen gekeken of er een goede basis is gelegd en de school spelletjes en computerprogramma s. CONTENT AND LANGUAGE INTEGRATED en laat het tijdens de ouderavond zien. klaar is om de volgende stappen op weg naar de LEARNING (CLIL) Informeer de ouders regelmatig over het Engels Landelijke Standaard vvto te nemen. TIP De vvto-lessen worden adequaat gegeven, de leer- in de groepen via de nieuwsbrief of de website Organiseer op school een boekenmarkt in samen- lingen (en de leerkrachten) maken goede vorderin- van de school. werking met een uitgever. Door een boekenmarkt gen en nu is het tijd voor de volgende stap: andere EVALUATIE EN TERUGKOPPELING Om de invoering van het vvto-programma te doen slagen is het belangrijk regelmatig te evalueren. Eventuele knelpunten kunt u dan bespreken, good Je bent al even bezig, maar je weet niet zo goed of je op de goede weg zit. Het is dan heel fijn om dit met een eerste visitatie bevestigd te krijgen. op school te houden, krijgen ouders en leerlingen de gelegenheid om Engelstalige kinderboeken aan te schaffen. De school heeft hier ook voordeel bij: van een percentage van de opbrengst mag de school boeken en spelletjes uitzoeken. vakken en activiteiten aanbieden in het Engels. Bij CLIL gaat het niet om één les, maar om een reeks lessen over een onderwerp (bijvoorbeeld een practices kunnen gedeeld worden en indien nodig kunt u het beleidsplan aanpassen. Het heeft ons een energie-boost gegeven om de volgende stappen te zetten. project), waarin de leerlingen zowel aan taaldoelen als aan vakinhoudelijke doelen werken. CLIL is bij uitstek geschikt voor de zaakvakken. TIP KIM VAN BERCKEN, VVTO-COORDINATOR, Tot 15% van uw lestijd mag u wettelijk gezien Zet vvto in de beginfase maandelijks op de agenda KBS DE NIEUWE WEG, POELDIJK lesgeven in het Engels, Frans of Duits. van de teamvergadering. 12 13

5 Meer informatie INTERNATIONALE ACTIVITEITEN DOOR NAAR HET VOORTGEZET ONDERWIJS MISSIE VVTO VAN EP-NUFFIC HANDBOEK VVTO Internationalisering is onderdeel van het vvto-pro- Voor de leerling is het van belang dat de vo-school Het stimuleren van kwalitatief goed vreemde Heeft u het Handboek vvto al? gramma. Het doel van het leren van Engels is immers waar hij/zij het onderwijs vervolgt, inspeelt op de talenonderwijs en internationale oriëntatie aan Dit boek is speciaal geschreven voor iedereen om de leerlingen te kunnen laten communiceren met opgedane kennis van het Engels. De leerling moet de basisschoolleerlingen, waardoor zij 21e-eeuwse die belangstelling heeft voor vvto Engels en leeftijdsgenootjes in het buitenland, maar ook om de mogelijkheid krijgen om verder te leren op zijn eigen vaardigheden leren. Zo kunnen zij effectief geeft een schat aan (achtergrond) informatie, leerlingen voor te bereiden op de internationale niveau. Tussen uw school en de ontvangende communiceren, leren, werken en leven met zodat u vvto op een goede manier kunt samenleving. Internationaliseren is ook aandacht vo-scholen zal er een gesprek plaats moeten vinden iedereen in onze globaliserende wereld en zijn zij invoeren. Het handboek is te bestellen via besteden aan andere culturen en landen, projecten om informatie uit te wisselen en te overleggen over toegerust op een toekomst waarin een internationale www.coutinho.nl. uitwerken die de hele wereld aangaan of een school de doorgaande leerlijn. Vaak leiden deze gesprekken samenleving en samenwerking vanzelfsprekend is. ondersteunen in een ontwikkelingsland. tot een goede samenwerking en een betere opvang van de vvto-leerlingen. Bent u enthousiast geworden? EP-Nuffic helpt u graag verder. Op zoek naar een partnerschool of Neem contact met ons op en vraag projectvoorbeelden in het buitenland? Kijk op Maak gebruik van een niet-methodegebonden naar het vvto-team. www.etwinning.net, de online community voor eindtoets Engels. scholen in meer dan dertig Europese landen. Toetsen voor het basisonderwijs zijn bijvoorbeeld EP-Nuffic internationalising education Meer weten over internationalisering in het de examens van Anglia (www.anglia.nl), basisonderwijs? Download de Toolkit Cambridge (www.cambridgeenglish.org/exams) Bezoekadres: Internationalisering primair onderwijs via en de Oxford Young Learners Placement Test Kortenaerkade 11 www.europeesplatform.nl/basisonderwijs. (www.oxfordenglishtesting.com). Zie voor een 2518 AX Den Haag volledig overzicht van alle toetsen www.europeesplatform.nl/vvto/vvto-engels/ Postadres: Neem het Engels op in het Onderwijskundig Postbus 29777 Engels geven vanaf groep 1 zegt nog niets over de kwaliteit ervan. Ik zie dat er te veel hapsnap wordt aangeboden in het basisonderwijs. Als je Engels geeft, moet je de kwaliteit kunnen waarborgen en ook echt iets te bieden hebben. Met het keurmerk heb je een valide basis, een stevig fundament. Je laat zien dat je als basisschool kwaliteit biedt. Rapport. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het vermelden van de gebruikte methode, de resultaten van de toetsen die zijn afgenomen en of de leerling van huis uit tweetalig is opgevoed. Een voorbeeld hiervan vindt u op www.europeesplatform.nl/vvto/vvto-engels/ vvto-engels-aansluiting-voortgezet-onderwijs. VISITATIE TOT CERTIFICERING De implementatiefase kan worden afgerond met een 2502 LT Den Haag Telefoon: 070 4 260 260 www.europeesplatform.nl/vvto vvto@epnuffic.nl SANDOR VAN DER LAAN, DIRECTEUR tweede visitatie. Als uw school aan alle aspecten van BASISSCHOOL DEVELHOEK, ZWIJNDRECHT de Landelijke Standaard vvto voldoet, wordt het keurmerk toegekend. 14 15