Volgt wonen het werken; lessen voor Brainport en focus op B5 dr. Cees-Jan Pen Lector Vastgoed/lectoraat Brainport (Lectorale rede 10-09-2013)
I Drijfveer - Bijdragen aan cultuuromslag vastgoedsector en vernieuwing/transformatie opleiding a. Van nieuwbouw naar bestaande bouw b. Van grexdenken naar vraagdenken c. Van planoptimisme naar realisme d. Van maakbaarheid naar raakbaarheid e. Van master- naar microplannen f. Van groei naar duurzaamheid g. Van gebouw/project via gebied naar regio Voettekst 2
Thema presentatie (1 e verkenning) Planologen-geografen-sociologen Werken volgt wonen. In steden waar mensen graag willen wonen neemt werkgelegenheid toe. Aan de aantrekkelijkste woonsteden gaat niet alleen de bevolkingskrimp voorbij, ze doen het economisch beter. Uiteindelijk maakt gunstige ligging in combi met stedelijke voorzieningen een stad aantrekkelijk Inzicht in de woon-werkdynamiek is kaderstellend en richtinggevend voor de planning van woningbouwlocaties en bedrijventerreinen Voettekst 3
Economen You should not bring the jobs to the people, but the people to the jobs. Het is de economie die bepaalt en de mensen hobbelen er achteraan. Dat is de regel. Mensen vestigden zich toch van oudsher waar ze de kost konden verdienen zou dit weer het geval zijn als gevolg van de crisis? Voettekst 4
Metropool of megaregio Voettekst 5
It s the city stupid II Toekomst stad Voettekst 6
II Toekomst stad Randstad en wat Brainport Voettekst 7
Randstad en wat Brainport Voettekst 8
II It s the city stupid Eeuw van de stad/stedelijke nabijheid. Ongelijk Thomas Friedman World is Flat Globaliserende economie draait om stedelijke regio s ipv landen vs geography of enterprise Kennis, innovatie, ontmoeten, interactie, dichtheid, diensten, etc Zowel mono- als polycentrisch (Randstad plus) Groot gat centrum-grijze tussengebied-periferie Voettekst 9
Must read Voettekst 10
II It s the city stupid Wanneer stad doorgroeit, zijn keuzen onvermijdelijk: Kracht van diversiteit van milieus en mensen! als uitgangspunt? Oog voor verdringingseffecten (auto s in centrum?) Fundamenteel voor excellent vestigingsklimaat zijn: Internationale connectiviteit (meer dan asfalt) Kennis (topuniversiteiten, private kennis investeringen) Quality of Living En diversiteit van hoogwaardige woonmilieus Voettekst 11
Aantrekkelijkheid van de stad Stad en land Onverklaard; 23% Bereikbaarheid banen; 34% Overlast; 2% Stedelijke voorzieningen; 22% Ligging; 18% 12
Aantrekkelijkheid: de determinanten Stad en land Amsterdam Haarlem Utrecht 's-gravenhage Rotterdam Grondprijsverschil feitelijk 396 255 169 254 101 Grondprijsverschil verwacht 379 193 181 237 139 Loon 12 3 6 11 6 Bereikbaarheid werk per auto 58 36 44 48 29 Bereikbaarheid werk per OV 38 27 39 43 34 Historische binnenstad 49 8 1-3 -7 Podiumkunsten 119 32 44 45 30 Culinair aanbod 19 8 4 12 3 Luxe winkels 80 44 42 60 44 Stadspark, natuur 4 23 12 16 6 Disamenities 0 11-10 6 0 13
Verstedelijkingsnota 1976 III Werk volgt wonen? Over de manier waarop de ruimtelijke ontwikkeling en de sociaal-economische ontwikkeling elkaar beïnvloeden is weinig bekend. Met name over de invloed over en weer van de woonplaatskeuze van de mensen en de werkplaatskeuze van bedrijven bestaat nog grote onzekerheid Voettekst 14
KNIP 1990 III Werk volgt wonen? Concentratie vs deconcentratie Suburbanisatie: overheerste tot eind jaren 80 Trek uit de Randstad naar groene Hart en de buitenring, gebundelde deconcentratie Urbanisatie: overheerst sinds de jaren 90 Trek uit de periferie naar de Randstad (vooral universiteitssteden Amsterdam, Utrecht) New towns? Leeg ommeland? Onderkant? Voettekst 15
III Werk volgt toch wonen? - Werk volgt wonen! Diversiteit woonmilieus, nabijheid groen, bruisend centrum, cultuur-economiemonument, citymarketing: Marlet, aantrekkelijke stad - De (creatieve) kenniswerker zoekt hippe appartementen in hoge dichtheden en leuke stad: succes Adam. Gadet terug naar de stad en gezinnen ook! - Idem zoekt technische kenniswerker ruimte en groen: succes Brainport? Of volgt wonen het succes van Brainport? Economisch ipv woonbeleid? Voettekst 16
III Werk volgt toch wonen? - Atlas NL gemeenten/platform31: werk/studie magneet lange afstandsmigratie naar regio. Keuze woonplaats wordt bepaald door banen (nu sterker) - Binnen landingsregio voorzieningen leidend (Haarlem). NL? Alle sectoren/leeftijden? luxevraagstuk? - Bereidheid reizen lange afstand wel voor werk en niet voor voorzieningen. Of anno 2013 anders? - Geldt voor hoger opgeleiden en kansrijke groepen, al is deze groep al bijna 50%. Tweedeling dreigt Voettekst 17
III Werk volgt toch wonen? - PBL/Hospers: burgers en bedrijven zijn honkvast (30 km) plus fenomeen boomerang migranten - Van Dijk ea: hoe lager opgeleid hoe minder mobiel. VB Granieten kern rapport mbt strippenkaart - Venhorst ea: van afgestudeerden woont en werkt een groter aandeel na afloop van studie in de steden, dan dat er voorafgaand aan de studie woonden - Hoogstra: geen bewijs dat bevolkingsgroei = economische groei Voettekst 18
III Werk volgt toch wonen? Van Oort 2011: Werken volgt wonen = Randstedelijk fenomeen (Noordvleugel) Werken volgt werken In Periferie wordt er weinig gevolgd (als er al iets wordt gevolgd, dan volgt wonen werken) Brainport: niet alleen wonen, maar aantrekkelijke banen en leefomgeving: woonlocatiekeuze minder beperkt Brainport: nieuwe woningen, nieuwe inwoners leidt niet tot banen in productiestad, wel verzorgingsstad Voettekst 19
IV Brainport 2020 Bevestiging prio s Brainport mbt kennis &innovatie!! Kracht wonen in Brainport is de regio??-groen Triple Helix, maar binding afgestudeerden? Human capital agenda, maar onderkant? Teveel focus op asfalt Diversiteit/dichtheid wonen, winkelen in de stad, culturele hoofdstad en monumenten Economische kansen etniciteit (MOE-landers)? Vliegveld irt Schiphol? Mate en betaalbaarheid stedelijke voorzieningen Hogesnelheids OV verbindingen, maar station Bereikbaarheid banen?? B 5? Voettekst 20
VI De B5 50% productiestad prima, maar 50% consumptiestad? Leegstand binnenstad Metropolitaan denken Brabant-Limburg: B5 Bereikbaarheid beheer/onderhoud stad en openbare ruimte bouwen inbreiden/verdichten ipv uitleg/nieuwbouw Voettekst 21
Voettekst 22