Cijfers over dementie Inleiding Door de demografische ontwikkelingen neemt het aantal mensen met dementie de komende decennia sterk toe. Mensen worden steeds ouder en er komen meer ouderen. Omdat dementie vaker voorkomt naar mate de leeftijd toeneemt zullen steeds meer mensen met dementie te maken krijgen. Dit heeft consequenties voor de zorg en voor de samenleving als geheel. De kosten van de zorg voor mensen met dementie zullen toenemen. Daarnaast zal het steeds moeilijker worden om voldoende mensen te vinden om in de (dementie)zorg te werken omdat het aantal jongeren afneemt. Dit vraagt aanpassingen in de zorg maar ook een andere kijk op dementie in de samenleving. Hieronder zetten we de feiten rond dementie op een rijtje. De vergrijzing Het aantal 65 plussers neemt toe terwijl het aantal jongeren gelijk blijft: bron: CBS, Prognose bevolking kerncijfers, 2012-2060 De levensverwachting neemt toe: aantal 65 plus (percentage) aantal 0 20 jr. (percentage) 2015 3,0 miljoen (17,8 %) 3,8 miljoen (22,7 %) 2025 3,8 miljoen (21,8 %) 3,7 miljoen (21,3 %) 2035 4,5 miljoen (25,6 %) 3,8 miljoen (21,4 %) 2045 4,7 miljoen (26,4 %) 3,8 miljoen (21,2 %) bij geboorte (vrouw man) bij bereiken 65 jr. (vrouw man) 2015 81,5 (83,2 79,8) 84,8 (86,1 83,4) 2025 83,0 (84,5 81,6) 85,8 (86,8 84,7) 2035 84,6 (86,0 83,3) 86,9 (87,8 85,9) 2045 86,6 (87,7 84,9) 88,2 (89,2 87,1)
bron: CBS, Prognose bevolking kerncijfers, 2012-2060 Het huidig aantal mensen met dementie Het is niet precies bekend hoeveel mensen er in Nederland zijn met dementie. Op 1 basis van bevolkingsonderzoek wordt geschat dat dit er op dit moment rond de 260.000 moeten zijn. Bron: Alzheimer Nederland/TNO In Nederland hebben zo n 12.000 mensen de ziekte voor het 65 levensjaar gekregen. Bron: Alzheimer Nederland Het aantal mensen met dementie dat bij de huisarts bekend is werd op basis van steekproeven in 2011 geschat op 80.000. Het aantal personen met dementie dat in oktober 2013 in een verpleeg- of verzorgingshuis was opgenomen wordt op basis van AWBZ zorgindicaties (CIZ, 2014) geschat op 82.000. Al met al is het moeilijk om een eenduidig beeld te krijgen op basis van de cijfers. Zo zullen een deel van de mensen in een verpleeghuis ook bij de huisarts bekend zijn. Ook is niet duidelijk of alle mensen met een zorgindicatie daadwerkelijk zullen zijn opgenomen. Wat zich hier wreekt is dat er geen eenduidige zorgregistratie bestaat van mensen met dementie. Verder lopen schattingen uiteen omdat veel mensen met een vroeg stadium van dementie geen diagnose hebben en niet altijd worden meegeteld. Toename van het aantal mensen met dementie Leeftijd is de belangrijkste risicofactor voor het verkrijgen van dementie. Door de demografische ontwikkelingen (dubbele vergrijzing) zal het aantal mensen met dementie sterk gaan stijgen. Hierover bestaat geen discussie. De mate waarin dit gebeurt is echter niet exact te voorspellen. Gezond gedrag kan andere risicofactoren voor dementie (overgewicht, diabetes, vaatlijden, overmatig alcoholgebruik) terugdringen. Anderzijds verhoogt gezond gedrag de levensverwachting waardoor de kans op dementie juist weer toeneemt. De verwachting is dat het aantal mensen met dementie tussen 2011 en 2030 met 70% toeneemt. Deze stijging komt overeen met de verwachtingen van Alzheimer Nederland. 1 - Ott A, Breteler MMB, Birkenhäger-Gillesse EB, Harskamp F van, Koning I de, Hofman A.; De prevalentie bij ouderen van de ziekte van Alzheimer, vasculaire dementie en dementie bij de ziekte van Parkinson; het ERGO-onderzoek. Ned Tijdschr Geneeskd 1996 ; 140: 200-205. - Perenboom RJM, Boshuizen HC, Breteler MMB, Ott A, van de water HPA. Dementia-free life expectancy (DemFLE) in the Netherlands. Social Science and Medicine 1996: 43 (120: 1703-1707. - TNO gebruikt voor de bevolkingscijfers & prognoses het Primos Bestand van ABF Research.
In 2040 zal het aantal mensen met dementie ten opzichte van het huidige aantal zijn verdubbeld. Bron: Alzheimer Nederland, Wereld Alzheimerdag Rapport 2011 In 2010 was er 1 dementiepatiënt op elke 43 (potentieel) werkenden (20-65 jarigen). In 2050 zal dit aantal zijn gedaald naar 1 op 16 werkenden (20 67 jarigen). Bron: TNO, CBS Dementie belangrijkste doodsoorzaak in 2030 Het aantal mensen dat zal overlijden aan dementie neemt toe, vooral bij ouderen. In 2030 zal dementie de belangrijkste doodsoorzaak zijn. In 2012 stierven bijna 10.000 mensen aan dementie, in 2030 verdubbelt dit aantal naar ruim 21.000. Bron: Een gezonder Nederland, kernboodschappen VTV 2014. De zorg voor mensen met dementie Ruim 70% van de mensen met dementie woont thuis Bron: Alzheimer Nederland, TNO, http://www.zorgcijfersdatabank.nl 60% van thuiswonenden is afhankelijk van 24-uurs zorg Bron: Factsheet Mantelzorg en dementie, NIZW 2005. 300.000 mantelzorgers leveren gedurende 5 jaar gemiddeld 20 uur per week zorg. Dit zijn 6 miljoen uren per week wat neerkomt op 150.000 FTE. Bron: Peeters, et al, Problemen van mantelzorgers bij dementie stapelen zich op, Tijdschrift voor Verpleegkundigen 2011 Ruim de helft van de mantelzorgers van mensen met dementie is zeer zwaar belast. Drie procent van deze mensen is zelfs overbelast. Als de mantelzorger de ondersteuning van iemand met dementie niet meer aankan, is dat een belangrijke reden voor opname in een verpleeg- of verzorgingshuis. Bron Alzheimer Nederland, Mantelzorg Monitor 2013 Per huisartsenpraktijk zijn er gemiddeld zestien thuiswonende patiënten met dementie Bron: NHG.artsennet.nl In Nederland hebben ruim 14.000 mensen met dementie een indicatie voor dagbesteding. Bron: CIZ Dementie is volgens artsen en onderzoekers de volksziekte met de hoogste ziektelast voor de patiënt.
Diagnostiek Het diagnostisch onderzoek bij een vermoeden van dementie omvat zowel ziekteals zorgdiagnostiek en wordt integraal uitgevoerd. Het diagnostisch onderzoek voldoet aan de wensen en eisen van mensen met een vermoeden van dementie en hun naasten en past bij hun specifieke situatie. Diagnostiek wordt volgens de richtlijnen en standaarden uitgevoerd, onder meer: Richtlijn diagnostiek en medicamenteuze behandeling van dementie (CBO, 2005), NHG-standaard M21 Dementie (NHG, 2004) en Handreiking diagnostiek van Dementie (Veresso, 2008). Bron: Zorgstandaard dementie, 2012 Alzheimer Nederland pleit voor tijdige diagnostiek bij dementie. Tijdige diagnostiek bij dementie is het op initiatief van patiënt en/of mantelzorger stellen van de diagnose dementie door huisarts of specialist, vanaf het eerste moment dat er signalen van dementie zijn; de zogenaamde niet pluis fase. De zorgkosten voor mensen met dementie In 2011 bedroegen de zorgkosten voor mensen met dementie 4,8 miljard euro. Dat is 5,3 % van de totale zorgkosten Bron: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, november 2013 Dementie is de ziekte met op een na de hoogste zorgkosten, alleen de kosten voor mensen met een verstandelijke handicap zijn hoger. RIVM, www.kostenvanziekten.nl Kosten dementie: (miljoenen) http://www.kostenvanziekten.nl 2003 2005 2007 2011 3.125,3 3.245,4 3.485,8 4.758,0
In de periode 2003-2011 zijn de kosten met 50% toegenomen. Dat is gemiddeld ruim 5% per jaar, waarbij de stijging in de laatste jaren groter is. Kosten per sector, 2011 (miljoenen) Sector Kosten (2011) Ziekenhuiszorg 81,3 Eerstelijns 5,5 Verpleeg/thuiszorg 4.468,7 GGZ+MO 126,9 Genees- en hulpmiddelen 20,0 Ov aanbieders 0,2 Beheer 55,4 Totaal 4.758 Bron: http://www.kostenvanziekten.nl Financiering dementie 2011 (miljoenen) Zorgverzekeri ng AWBZ Overheid Overig Totaal 257,1 4.249,2 219,5 32,2 4.758 Bron: http://www.kostenvanziekten.nl Vanwege de grote omvang van de patiëntpopulatie zal een minimale verbetering in efficiëntie in de zorg tot grote besparingen leiden. Zo leidt bijvoorbeeld uitstel van opname met gemiddeld 1 dag per patiënt (wat het equivalent is van uitstel
van opname bij 1% van de populatie met ca. 3 maanden) tot een besparing van 9,1 miljoen euro. Bron: KPMG, Businesscase Nationaal register dementie, 2014 (interne publicatie). Meer informatie: www.deltaplandementie.nl