Onderzoek burgerinitiatief Tevredenheid van indieners
In opdracht van: De Raadsgriffier Uitgevoerd door: Team Beleidsonderzoek en Informatiemanagement Gemeente Purmerend Denise Floris Bert Mentink April 2008 Verkrijgbaar bij: Gemeente Purmerend Team Beleidsonderzoek en Informatiemanagement Purmersteenweg 42 kamer A2.14 Telefoon: 0299-452588 E-mail: AJM.Panka@purmerend.nl 2
Inhoudsopgave Samenvatting, conclusies en aanbevelingen 5 1 Inleiding 9 2 Beleving van initiatiefnemers 11 3 Opmerkingen van initiatiefnemers 15 Onderzoek burgerinitiatief 3 Gemeente Purmerend, Team B&I
4
Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Samenvatting Inleiding Sinds 2005 bestaat in Purmerend het burgerinitiatief. Dit geeft burgers de mogelijkheid om op laagdrempelige wijze een vraag te stellen aan de gemeenteraad. Uitgangspunt hierbij is dat de initiatieven snel worden behandeld door het college en/of de raad en dat de gemeente goed gemotiveerd reageert. Op verzoek van de raadsgriffier is een onderzoek gehouden naar de tevredenheid onder indieners van een burgerinitiatief. Het onderzoek geeft inzicht in de tevredenheid over het gehele traject dat een burgerinitiatief doorloopt: van indiening tot beantwoording. In de periode 2005 t/m 2007 zijn er ongeveer 100 burgerinitiatieven ingediend. De 81 indieners van wie de adresgegevens ten tijde van het onderzoek bekend waren hebben een schriftelijke enquête ontvangen. 42 van hen hebben meegewerkt aan dit onderzoek, wat een respons geeft van 52%. Burgerinitiatieven deels gehonoreerd, deels afgewezen Onder de respondenten bevinden zich 15 burgers van wie het initiatief is gehonoreerd. 17 respondenten hebben een afwijzing ontvangen. Een aantal burgerinitiatieven is nog in behandeling. Vaak goede beoordeling traject burgerinitiatief, maar ook onvoldoendes Het traject wat een burgerinitiatief van begin tot eind doorloopt wordt gewaardeerd met een gemiddeld rapportcijfer van 6,3. Hierbij is sprake van een grote variatie in de waardering. Ruim de helft van de respondenten geeft een 7 of hoger. Een derde geeft een onvoldoende. Deze onvoldoendes zijn met name afkomstig van respondenten van wie het initiatief (nog) niet is gehonoreerd. Minderheid is ontevreden over deelaspecten van het traject Het indienen van een burgerinitiatief is gemakkelijk. Het traject dat daarop volgt verloopt in veel gevallen goed, maar er zijn ook negatieve ervaringen. Een minderheid van de ondervraagde initiatiefnemers is niet tevreden met de communicatie vanuit de gemeente en de beantwoording van het initiatief. Vaak is het antwoord wel duidelijk, maar lang niet altijd snel, goed gemotiveerd en/of redelijk. Burgers van wie het initiatief is gehonoreerd zijn over het algemeen meer tevreden dan diegenen waarvan het initiatief is afgewezen. Kritische opmerkingen over het burgerinitiatief Veel respondenten hebben gebruik gemaakt van de mogelijkheid om hun ervaring met het burgerinitiatief toe te lichten. Sommigen vinden het een goede zaak dat het burgerinitiatief bestaat. Vele anderen benadrukken echter dat de behandeling van de initiatieven te wensen over laat. Traagheid en gebrek aan communicatie zijn de meest genoemde kritiekpunten. Toch is het resultaat uiteindelijk wat telt. Wat hebben de initiatiefnemers bereikt? De teleurstelling blijkt groot te zijn als de gemeente geen Onderzoek burgerinitiatief 5 Gemeente Purmerend, Team B&I
(bevredigende) oplossing biedt voor aangekaarte problemen. Conclusies en aanbevelingen Een meerderheid van de indieners van een burgerinitiatief is tevreden over het vervolgtraject. Wel zijn er een aantal aandachtspunten die van belang zijn voor het functioneren van dit instrument voor burgerparticipatie. Deze aandachtspunten hebben betrekking op twee vlakken, namelijk de behandeling van het initiatief door de gemeente en het resultaat dat een burgerinitiatief oplevert. Hieronder volgen de conclusies en aanbevelingen voor verschillende aspecten uit het traject van een burgerinitiatief: 1. Het indienen van een burgerinitiatief is eenvoudig. De laagdrempelige opzet werkt goed. 2. De behandeling van een burgerinitiatief kan erg lang duren. Het is te adviseren om een bepaalde doorlooptijd te hanteren. Bij voorkeur is dit een standaardtermijn. Afhankelijk van de complexiteit van een te behandelen initiatief kan eventueel een afwijkende termijn worden vastgesteld. 3. Het is voor initiatiefnemers niet altijd duidelijk bij welke afdeling(en) of medewerker(s) de behandeling van het initiatief ligt. Het is aan te bevelen om bij elk initiatief één persoon aan te wijzen die verantwoordelijk is voor zowel de behandeling binnen de organisatie als de communicatie naar de burger toe. 4. Sommige indieners van een burgerinitiatief voelen zich niet goed op de hoogte gehouden door de gemeente. Het is belangrijk om de initiatiefnemer goed te (blijven) infomeren over de status van het initiatief. Dit geldt helemaal als een behandeling onverhoopt vertraging oploopt. 5. Initiatiefnemers vinden soms het antwoord op hun initiatief onduidelijk, slecht gemotiveerd of onredelijk. De gemeente dient in alle gevallen te zorgen voor een helder antwoord voorzien van een goede motivering. Indien een initiatief niet gehonoreerd wordt is het helemaal van belang dit goed te onderbouwen, zodat de initiatiefnemer begrijpt waarom dit is. Of de initiatiefnemer het antwoord uiteindelijk redelijk vindt lijkt verder lastig te beïnvloeden. 6. Met een afwijzend antwoord eindigt het traject van het burgerinitiatief. Dit terwijl sommige initiatiefnemers naar aanleiding van dit besluit behoefte hebben om in gesprek te gaan. Ze willen ingaan op de argumentatie of een toelichting geven op hun initiatief. Voor een goede afhandeling is het wellicht nodig om ruimte te geven aan de initiatiefnemer voor een reactie. Bijvoorbeeld door nadrukkelijk de mogelijkheid te bieden om telefonisch contact op te nemen met de behandelaar om de uitkomst te bespreken. 7. Door middel van een burgerinitiatief signaleren burgers vaak een probleem waar zij een oplossing voor willen zien. Bij afwijzing van hun initiatief is het probleem niet opgelost. Dit leidt tot ontevredenheid onder initiatiefnemers over de gemeente in het algemeen en het burgerinitiatief in het bijzonder. 6
8. Het burgerinitiatief wekt verwachtingen; het is dé manier om iets voor elkaar te krijgen. Wanneer niet het gewenste effect wordt bereikt is de teleurstelling groot. Het lijkt verstandig om het burgerinitiatief voornamelijk te promoten als een instrument om iets onder de aandacht te brengen van de gemeenteraad. Een vervolgactie vanuit de gemeente hoeft daarbij niet vanzelfsprekend te zijn. Onderzoek burgerinitiatief 7 Gemeente Purmerend, Team B&I
8
Inleiding Achtergrond Sinds twee jaar bestaat voor burgers de mogelijkheid om een Burgerinitiatief in te dienen. Zij kunnen individueel of als groep direct een vraag stellen aan de gemeenteraad. In Purmerend is er voor gekozen (nagenoeg) geen drempel op te werpen bij het indienen. Een brief of een e-mail naar de griffier is voldoende. In Purmerend wordt doorlopend bekendheid gegeven aan de mogelijkheid om een Burgerinitiatief in te dienen. Uitgangspunt is dat de initiatieven snel worden behandeld door het college en/of de raad en dat de gemeente goed gemotiveerd reageert. In een evaluatie na het eerste jaar heeft de griffier voorgesteld om onderzoek te doen naar de tevredenheid van de indieners. Onderzoeksvraag Het onderzoek geeft antwoord op de vraag: Hoe tevreden zijn burgers die een burgerinitiatief indienden over het door de gemeente ingezette traject na de indiening van het initiatief? * Welk rapportcijfer geven indieners van een burgerinitiatief aan het gehele traject en hoe tevreden zijn zij over deelaspecten ervan? * Welke delen van het traject scoren niet goed en waarom? Beleidsdoel van het onderzoek is checken of het traject dat volgt op een ingediend burgerinitiatief naar tevredenheid van de indiener verloopt. Naar aanleiding van de onderzoeksresultaten kunnen eventuele verbeteringen in het traject worden doorgevoerd. Respons In de periode 2005 t/m 2007 zijn ongeveer 100 burgerinitiatieven ingediend. Alle indieners waarvan de adresgegevens bekend waren ten tijde van het onderzoek hebben een schriftelijke vragenlijst ontvangen. Van de 81 potentiële respondenten hebben er 42 aan het onderzoek deelgenomen. De respons bedraagt 52%. Onderzoek burgerinitiatief 9 Gemeente Purmerend, Team B&I
10
Beleving van initiatiefnemers Samenvatting Het indienen van een burgerinitiatief kost weinig moeite. Het traject wat daarop volgt verloopt in veel gevallen goed, maar er zijn ook negatieve ervaringen. Een minderheid van de ondervraagde initiatiefnemers is niet tevreden met de communicatie vanuit de gemeente en de beantwoording van het initiatief. Vaak is het antwoord wel duidelijk, maar lang niet altijd snel, goed gemotiveerd en/of redelijk. Burgers van wie het initiatief is gehonoreerd zijn over het algemeen meer tevreden dan diegenen waarvan het initiatief is afgewezen. Inleiding Dit hoofdstuk gaat in op de ervaring die deelnemers hebben met het burgerinitiatief. Hoe beoordelen zij het hele traject, van het indienen van het initiatief tot de beantwoording? Hierbij kijken we naar mogelijke verschillen in mening tussen deelnemers van wie het initiatief wel of niet is gehonoreerd. Burgerinitiatieven deels gehonoreerd, deels afgewezen Van 15 respondenten is het burgerinitiatief gehonoreerd. 22 respondenten hebben (nog) geen honorering tegemoet gezien. Van deze initiatieven is het merendeel afgewezen en een drietal initiatieven is nog in behandeling. Tabel 1 geeft een overzicht van wat er met de burgerinitiatieven is gebeurd. Tabel 1: Wat is er gebeurd met het burgerinitiatief? Aantal burgerinitiatieven Gehonoreerd 15 Gemotiveerd doorverwezen naar een ander bevoegd orgaan 1 Uitgelegd dat het al bestaand beleid is 1 Afgewezen met het argument dat het beleid anders is 13 Gemotiveerd afgewezen 4 Nog in behandeling 3 Totaal 37 Het indienen van een burgerinitiatief is eenvoudig Bijna alle respondenten vonden het (zeer) makkelijk om aan informatie te komen over hoe ze een burgerinitiatief in kunnen dienen. Ook het indienen zelf is als (zeer) makkelijk ervaren. Slechts een enkeling heeft er moeite mee gehad. Zie tabel 2. Onderzoek burgerinitiatief 11 Gemeente Purmerend, Team B&I
Tabel 2: Gemakkelijkheid van het indienen van een burgerinitiatief (aantal respondenten) Informatie vinden Indienen van initiatief over het indienen van initiatief Zeer gemakkelijk 16 18 Gemakkelijk 21 22 Niet gemakkelijk, niet moeilijk 3 1 Moeilijk 1 1 Zeer moeilijk - - Totaal 41 42 Een kwart is ontevreden over de communicatie vanuit de gemeente De respondenten hebben verschillende meningen over de communicatie vanuit de gemeente gedurende het hele traject. Ruim de helft is hier tevreden over, terwijl een kwart juist (zeer) ontevreden is. Zie tabel 3. Onder de ontevredenen bevinden zich voornamelijk respondenten van wie het initiatief afgewezen is of nog in behandeling. Tabel 3: Tevredenheid over communicatie Aantal respondenten Zeer tevreden 8 Tevreden 16 Niet tevreden, niet ontevreden 7 Ontevreden 3 Zeer ontevreden 8 Totaal 42 Minderheid is niet tevreden met antwoord Aan het eind van het traject ontvangt de indiener een antwoord op het initiatief. De respondenten is gevraagd naar hun mening over de duidelijkheid, de motivatie, de snelheid en de redelijkheid van het antwoord. Tabel 4 geeft een overzicht van de tevredenheid over deze vier aspecten van de beantwoording van het burgerinitiatief. Figuur 1: Tevredenheid over antwoord Tevredenheid over antw oord Redelijkheid 4 12 10 10 5 Snelheid 3 13 11 5 7 Zeer tevreden Tevreden Niet tevreden, niet ontevreden Motivatie 3 14 14 6 4 Ontevreden Zeer ontevreden Duidelijkheid 2 21 9 8 1 0 10 20 30 40 50 Aantal respondenten 12
Over de duidelijkheid en motivering van het antwoord lopen de meningen uiteen. Meer dan de helft van de respondenten vond het antwoord duidelijk. Bijna een kwart vond het antwoord echter onduidelijk. Bij ruim een derde van de respondenten ging het antwoord vergezeld van een goede motivatie. Een kwart vond het antwoord slecht gemotiveerd. Iets meer dan een derde van de respondenten ontving snel een antwoord. Bijna een derde vond het daarentegen (zeer) lang duren. Over de redelijkheid van het antwoord zijn verschillende meningen. Ruim een derde vond het antwoord op het ingediende initiatief redelijk. Een even grote groep vond het antwoord echter onredelijk. Een bepaalde groep respondenten geeft in verhouding vaker aan dat het verkregen antwoord onduidelijk is en slecht gemotiveerd. Dit zijn de burgers van wie het initiatief is afgewezen met het argument dat het beleid anders is. Deze groep vindt ook vaker dat het antwoord (zeer) lang op zich liet wachten. In vergelijking met deze groep beschouwen respondenten van wie het initiatief wel is gehonoreerd het antwoord vaker als redelijk. Vaak goede beoordeling traject burgerinitiatief, maar ook onvoldoendes De beoordeling van het hele traject wat een burgerinitiatief doorloopt, van indiening tot beantwoording, is zeer gevarieerd. Zie figuur 2 voor de toegekende rapportcijfers. Ruim de helft van de respondenten geeft een 7 of hoger. Een derde is minder te spreken over het traject en geeft een onvoldoende. Het gemiddelde rapportcijfer is een 6.3, waarbij rekening dient te worden gehouden met de grote spreiding. Figuur 2: Beoordeling traject burgerinitiatief (rapportcijfer) Beoordeling traject burgerinitiatief 10 Aantal respondenten 8 6 4 2 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Rapportcijfer In de beoordeling van het traject is er een verschil tussen respondenten waarvan het initiatief wel of (nog) niet is gehonoreerd. Bij uitblijven van honorering is er sprake van een lagere beoordeling. In de helft van deze gevallen wordt een onvoldoende gegeven, terwijl bij de gehonoreerde initiatieven dit slechts een enkele keer voorkomt. Het gemiddelde rapportcijfer is een 7.1 bij honorering van het initiatief, tegenover een 5.7 bij uitblijven daarvan. Onderzoek burgerinitiatief 13 Gemeente Purmerend, Team B&I
Figuur 3: Beoordeling traject burgerinitiatief bij wel of geen honorering (rapportcijfer) Beoordeling traject burgerinitiatief 6 Aantal respondenten 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Rapportcijfer Wel gehonoreerd (Nog) niet gehonoreerd 14
Opmerkingen van initiatiefnemers Samenvatting Het is goed dat het burgerinitiatief in het leven is geroepen. De behandeling van de initiatieven laat echter te wensen over. Traagheid en gebrek aan communicatie zijn de meest genoemde kritiekpunten. Toch is het resultaat uiteindelijk wat telt. Wat hebben de initiatiefnemers bereikt? De teleurstelling blijkt groot te zijn als de gemeente geen (bevredigende) oplossing biedt voor aangekaarte problemen. Inleiding Dit hoofdstuk behandelt de opmerkingen die deelnemers hebben ten aanzien van het burgerinitiatief. Veel respondenten hebben gebruik gemaakt van de mogelijkheid om hun ervaring met het burgerinitiatief toe te lichten. Dit geldt met name voor de respondenten van wie het initiatief (nog) niet gehonoreerd is. Goed dat het burgerinitiatief bestaat Een aantal respondenten noemt het een goede zaak dat het burgerinitiatief bestaat. Het leidt tot resultaat en op deze manier raken burgers bij de politiek betrokken. Volgens een respondent brengt het de burger dichtbij zijn eigen verantwoordelijkheid om invloed uit te oefenen op zijn leefomgeving. Het belang van het burgerinitiatief wordt door enkele respondenten nog eens benadrukt, omdat zij kritisch staan tegenover het functioneren van de politiek. Ontevreden over behandeling van het initiatief De groep respondenten van wie het initiatief (nog) niet is gehonoreerd heeft veel kritiek op het traject dat het burgerinitiatief doorloopt. Velen van hen zijn ontevreden over de behandeling van hun initiatief. Het gaat hierbij met name om de lange duur van het traject en de slechte communicatie vanuit de gemeente. Ook de vele verwijzingen en het gebrek aan samenwerking tussen afdelingen van de gemeente wordt meerdere malen genoemd. Een aantal initiatiefnemers heeft uiteindelijk zelf aan de bel moeten trekken, omdat de behandeling van hun initiatief schijnbaar stil lag. Afspraken over contact opnemen of op de hoogte houden van ontwikkelingen zijn door de gemeente niet altijd nagekomen. Eén respondent heeft in de krant vernomen dat zijn initiatief is afgewezen. Een andere respondent was zeer onaangenaam verrast toen zijn ingediende klacht onder vermelding van persoonsgegevens in de krant verscheen. Een enkele respondent merkt op dat het initiatief ambtelijk is afgedaan, terwijl een bestuurlijke reactie verwacht mag worden. Teleurstelling omdat probleem niet opgelost is Veel respondenten blijken een burgerinitiatief in te dienen omdat zij een probleem constateren en dat opgelost willen zien. De teleurstelling is dan groot als het initiatief Onderzoek burgerinitiatief 15 Gemeente Purmerend, Team B&I
wordt afgewezen. In de beleving van de indiener doet de gemeente niets om het probleem op te lossen. Er zijn echter ook respondenten waarvan het initiatief wel is gehonoreerd, maar die evengoed teleurgesteld zijn. In hun ogen draagt de oplossing van de gemeente niet afdoende bij aan het verhelpen van het probleem. Voor sommige respondenten is de teleurstelling over wat zij hebben bereikt met het burgerinitiatief aanleiding om nooit meer een burgerinitiatief in te dienen. Anderen geven aan dat zij van plan zijn om hetzelfde initiatief nogmaals in te dienen, omdat zij uiteindelijk toch een bevredigend antwoord en/of oplossing tegemoet willen zien. Eén respondent heeft het gevoel dat te moeilijke initiatieven te makkelijk door de gemeente worden afgewezen. Twee andere respondenten betreuren het gebrek aan mogelijkheden om te reageren op het besluit of een toelichting te geven. 16
Onderzoek burgerinitiatief 17 Gemeente Purmerend, Team B&I
18