Behorend bij Agendapost 11 AB 13 december 2012 Memo Cluster Zorgregie Afdeling Kwetsbare Personen E-mail: cle.vangerven@rotterdam.nl Telefoon: 06-13.02.11.09 Aan: Contractgroep MO II Kopie aan: Programmagroep MO II Van: Christl van Gerven Programmaleider MO II Betreft: Reactie vanuit insteek Contractgroep op regeerakkoord Datum: 5 november 2012 Aanleiding Tijdens de bijeenkomst d.d. 30 oktober 2012 is gevraagd om een inventarisatie van wat het nieuwe regeerakkoord betekent voor de inzet van de Contractgroep. Hieronder worden de voornaamste punten weergegeven, in de bijlage zijn de reacties van GGZ Nederland en de Federatie Opvang terug te vinden; voor een deel is er sprake van overlap. In het regeerakkoord Bruggen slaan wordt tot 2017 in totaal 16 miljard euro bezuinigd. Daarvan moet vier miljard worden opgebracht door gemeenten: er gaat 1 miljard minder naar het gemeentefonds en er is een efficiëntiekorting van drie miljard. De bezuiniging bij het gemeentefonds komt vooral door de Trap-op-trap-af regeling. Dit betekent dat landelijke bezuinigingen procentueel worden doorvertaald naar de lokale overheid. De efficiëntiekorting van 3 miljard is een stapeling van kortingen van de drie decentralisaties die overkomen naar de gemeenten. De grootste korting komt voor rekening van de decentralisatie AWBZ naar de Wmo (25% budgetkorting) en terugbrengen van de huishoudelijke zorg voor alleen voor lage inkomens, een korting van 75%. Gemeenten gaan een aantal bezuinigingen pas echt merken na 2015. Dan vindt het grootste deel van de drie decentralisaties plaats en gaan de meeste nieuwe taken naar de gemeenten. Dit memo kan zowel door instellingen worden gebruikt als aanzet tot verdere uitwerking van de consequenties van het regeerakkoord voor de eigen organisatie, als vanuit de Contractgroep als geheel voor lobby op (onderdelen van) de genoemde punten. Doelgroep Het is opvallend dat de OGGZ groep niet echt wordt genoemd in het stuk. Dat maakt het lastig een beeld te vormen van de cumulatieve effecten van de diverse maatregelen. Veel maatregelen die worden genomen, gelden zeker ook voor de meeste kwetsbare personen, soms zelfs in heftiger mate. Zij maken vaak juist veel gebruik van verschillende functies binnen de AWBZ en hebben een hoge zorgzwaarte. Daarnaast is er sprake van chroniciteit van de problematiek. Indirect lijkt de uitwerking van het scheiden van wonen en zorg funest te worden voor de OGGZ doelgroep(die niet kunnen wonen zonder zorg); de gemeenten zal hier een grote rol in moeten gaan spelen. Ook aan Aruba Curaçao en Sint Maarten worden voortaan eisen gesteld om de integratie te borgen; ook wat betreft gezinshereniging en gezinsvorming. En er komt een voorstel tot regulering van de vestiging van inwoners uit die landen in Nederland. Dit is positief aangezien Antillianen nog steeds een significant deel uitmaken van de instroom in de MO (via CO) en teruggeleiding soms erg ingewikkeld kan zijn. Illegaal verblijf wordt strafbaar gesteld.
blad: 2/5 Dit past binnen de huidige criteria die Rotterdam hanteert inzake de instroom in de MO (zonder legale verblijfsstatus geen toegang tot de MO). Belang van consequent terugkeerbeleid wordt onderkend en dat is positief; echter wat niet expliciet staat benoemd is dat de verantwoordelijkheid voor de uitvoering hiervan bij het Rijk ligt (en niet de gemeenten). Huisvesting De huurtoeslag blijft intact om woningen voor lagere inkomens betaalbaar te maken. Zeer relevant voor de uitstroom uit de MO. Zeker in combinatie met de aanpak van scheefwonen waardoor hopelijk de sociale woningvoorraad weer beschikbaar komt (prikkel voor scheefwoners om te verhuizen leidt tot hogere mutatiegraad betaalbare huurwoningen) toch zal dit in de Rotterdamse praktijk nog lastig worden gezien de oplopende werkloosheid, waardoor meer mensen een beroep zullen doen op een betaalbare woning en mensen die scheefwonen niet zal aanmoedigen om snel te vertrekken. Corporaties komen onder directe aansturing van gemeenten. Gemeenten met + 100.000 inwoners krijgen extra bevoegdheden. Ook dit kan indirect meewerken aan geschikte huisvesting voor kwetsbare personen (mede i.h.k.v. het scheiden van wonen en zorg) en daarmee de door- en uitstroom in de MO stimuleren. Kan ook positief werken op de instroom in de MO, qua voorkomen huisuitzettingen. De inzet van corporaties hier in moet dan minder vrijblijvend worden. Zorg Er ligt een grote bezuinigingsopgave bij de komende decentralisaties. Ook het vorige kabinet koos al voor deze richting, maar Rutte II breidt de decentralisatie van de AWBZ uit. Opvallend is dat het nieuwe kabinet bij de decentralisatie van de AWBZ fors in het budget zal snijden. Het Rijk maakt wel expliciet de keuze voor beleidsvrijheid bij gemeenten. Grootste knelpunt is dat in 2014 de aanspraak voor de functie begeleiding in de AWBZ wordt beperkt door de aanspraak op dagbesteding te laten vervallen. Slecht nieuws, juist omdat de inzet op dagbesteding vanuit het Participatiebudget in Rotterdam ook tot 0 wordt gereduceerd terwijl (arbeidsmatige) dagbesteding cruciaal blijft voor de stabiliteit en zelfredzaamheid van kwetsbare mensen en ook vaak perspectief op een stapje hoger. En al per 2014, wat de sense of urgency aangeeft hier snel op te acteren. Daarbij komt dat de verantwoordelijkheid voor ondersteuning, begeleiding en verzorging pas in 2015 overgaat naar de gemeente; er ontstaat dus een gat. De Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) wordt omgevormd tot een nieuwe landelijke voorziening waarin de intramurale ouderen- en gehandicaptenzorg (vanaf ZZP 5) landelijk wordt georganiseerd met een budgetgrens middels de contracteerruimte. Dus ZZP 1t/m 4 gaat 4 voor deze doelgroepen naar de gemeenten; vanaf ZZP 5 gaat (intramurale) GGZ naar de Zvw en de rest komt in een nieuwe landelijke voorziening. Overheveling langdurige GGZ naar de Zvw. De huidige intramurale GGZ in de AWBZ wordt per 2015 overgeheveld naar de Zvw, waarbij over het onderdeel maatschappelijke opvang (Zvw of gemeenten) nog een nader besluit wordt genomen Dit geeft onzekerheid; en onduidelijkheid wat hiermee wordt bedoeld. De MO wordt nu via een doeluitkering gefinancierd door 43 centrumgemeenten. Gemeente en zorginstellingen hebben de voorkeur dat het naar de centrumgemeenten wordt overgeheveld en niet naar de Zvw. Bovendien wordt hiermee impliciet de boodschap gegeven dat de markt zich afkeert van verliesgevende zorgmijders / de OOGZ doelgroep. Geeft ook nogmaals het belang aan van resultaatgerichte zorginkoop door de gemeente. Daarbij is de vraag wat er onder de huidige langdurige GGZ wordt bedoeld, Vanaf welk ZZP in de GGZ spreekt het Rijk over overheveling naar de ZVW? Hoe denken zorgverzekeraars daarover?
blad: 3/5 Gemeenten worden geheel verantwoordelijk voor de activiteiten op het gebied van ondersteuning, begeleiding en verzorging. De dienstverlening wordt meer gericht op waar ze het hardste nodig is en gaat vallen onder de wet maatschappelijke ondersteuning (WMO). Dit biedt perspectief en kans op een meer integrale aanpak (ontschotting middelen en inzet, synergie). Dit budget komt echter voor 75% over, wat naast beleidsvrijheid ook stringente (financiële) aanpassingen vraagt. Mensen die zich zonder verwijzing van een huisarts melden bij de Spoed Eisende Hulp, betalen een eigen bijdrage van 50,-. Veel kwetsbare personen, m.n. daklozen, hebben geen huisarts. Dit verhoogt de druk voor de Straatdokters, en geeft nogmaals het belang aan om de goede zorg goed te regelen voor kwetsbare personen. Niet duidelijk is overigens hoe die eigen bijdrage wordt verrekend (direct aan de voorkant of achteraf via de ziektekostenverzekering). De eigen bijdrage voor de GGZ verdwijnt niet en inkomensafhankelijke ziektekostenverzekering komt er niet. De doelgroep heeft met name last van deze eigen bijdrage in eerste en tweede lijn door een laag inkomen. Werk en inkomen Dat de plicht tot tegenprestatie naar vermogen voortaan voor iedereen geldt, biedt ook perspectief voor inzet vanuit een lagere loonwaarde (bijvoorbeeld via de Rotterdamse werk coöperatie). Idem voor wat betreft de verruiming van de individuele bijzondere bijstand; in het bijzonder de toeslag voor mensen die langdurig van een laag inkomen moeten rondkomen zonder zicht op verbetering. Waar juist bij kwetsbare personen vaak het geval is. Het kabinet spant zich in EU verband in om ook voor EU onderdanen te laten gelden dat zij pas na 7 jaar bijstand kunnen krijgen. Past binnen het beleid van Rotterdam inzake het beroep van EU onderdanen op sociale voorzieningen zoals WWB en MO. Helpt zo ook mee aan beperken van instroom van EU onderdanen in de MO. Wie de Nederlandse taal niet beheerst krijgt geen bijstandsuitkering. Veel kwetsbare personen en met LVB zijn echter laaggeletterd. Hier moet de gemeente regelvrijheid krijgen bij de uitvoering om maatwerk te kunnen leveren. Is ook een kans om d.m.v. taalonderwijs de competenties te verbeteren en daarmee de loonwaarde te verhogen.
blad: 4/5 BIJLAGE Reacties GGZ Nederland & Federatie Opvang Reactie GGZ Nederland op regeerakkoord Bestuurlijk akkoord GGZ Nederland is verheugd dat het nieuwe kabinet de bestuurlijke akkoorden, ook voor de GGZ, wil voortzetten na 2014. Dit betekent rust in de sector en ruimte om zorg te verplaatsen van de kliniek naar de nabije omgeving van mensen en naar de eerste lijn. De kwaliteit kan verbeteren en de kostenstijging beheerst. Aangekondigd is dat de groeiruimte na 2014 verlaagd wordt ten opzichte van de huidige bestuurlijke akkoorden van 2,5% naar 2%. GGZ Nederland is van mening dat dit niet zomaar kan en wil hierover graag in overleg met de minister. Overheveling langdurende GGZ Ook positief is het voornemen van het kabinet om ook de langdurende GGZ over te hevelen van de awbz naar de zorgverzekeringwet. Dit betekent een flinke besparing op administratieve lasten en doet recht aan het feit dat ook langdurende zorg medisch specialistische zorg is. Er is nog geen besluit genomen over de maatschappelijke opvang. GGZ Nederland is van mening dat die ook naar de Zorgverzekeringswet kan. Eigen bijdrage De nieuwe coalitie heeft tot onze verbazing opnieuw de eigen bijdrage voor de tweedelijns GGZ geïntroduceerd. De eigen bijdrage voor de eerste lijn wordt weliswaar verlaagd maar vervolgens voor hetzelfde bedrag voor de gehele GGZ procentueel ingevoerd. Wij vinden dit onbegrijpelijk gezien de eerdere uitspraken in de campagnes van zowel VVD als PvdA waarin zij beiden aangaven een eigen bijdrage voor de ggz onacceptabel te vinden. Veel beter zou zijn om de gehele eigen bijdrage af te schaffen en te compenseren via een (beperkte) verhoging van het eigen risico dat voor iedereen geldt, en waarbij rekening wordt gehouden met het inkomen. Jeugd-GGZ GGZ Nederland maakt zich ernstig zorgen over de voorgenomen overheveling van de jeugd- GGZ naar de gemeenten. Recent zijn door onder andere de kinderombudsman - na presentatie van het rapport van de commissie Samson - en in een advies in opdracht van het ministerie van VWS dat vorige week naar de kamer is gestuurd, de risico s hiervan helder benoemd. Beiden hebben geadviseerd de overheveling niet te doen dan wel onder strikte voorwaarden en landelijke aansturing. Het regeerakkoord rept met geen woord over de mogelijke risico's zoals het verlies van het recht op zorg voor kinderen met een psychische stoornis, het creëren van nieuwe schotten in de financiering, gebrek aan kwaliteitstoezicht, instandhouding van de landelijke infrastructuur van gespecialiseerde voorzieningen en van opleidingen en onderzoek en het gebrek aan kennis bij ambtenaren over psychische stoornissen.
blad: 5/5 Reactie Federatie Opvang op regeerakkoord De Federatie Opvang maakt zich grote zorgen over de gevolgen van het regeerakkoord voor volwassenen, jongeren en kinderen die getroffen worden door dakloosheid of huiselijk geweld. Het regeerakkoord stelt dat het verstandig en sociaal is om er te zijn voor mensen, die niet mee kunnen komen: Ieder mens is allereerst zelf verantwoordelijk voor succes in het leven en de mogelijkheden daartoe willen wij zo groot mogelijk maken. Maar nooit zullen wij de ogen sluiten voor de mensen die het zonder extra zetje in de rug niet kunnen redden. Cliënten van maatschappelijke opvang, beschermde en begeleide woonvormen en de vrouwenopvang hebben niet alleen een zetje in de rug nodig, maar soms ook langdurige steun in de rug reageert Jan Laurier, voorzitter van de Federatie Opvang. De maatregelen op het gebied van de AWBZ, Wmo, de inkomen- en arbeidsregelingen zullen mogelijk wel een zetje in de rug geven, maar veel minder de mogelijkheid bieden tot de noodzakelijke langdurige ondersteuning. Decentralisaties Het nieuwe kabinet wil een deel van de extramurale zorg (begeleiding, persoonlijke verzorging) naar de gemeenten decentraliseren vanaf 2015. De functie extramurale Verpleging gaat in 2017 naar de Zorgverzekeringswet. Tot 2015 wordt sterk bezuinigd op het budget voor persoonlijke verzorging. Ook wordt in 2014 de aanspraak op dagbesteding uit de functie Begeleiding geschrapt. Het overblijvende budget wordt met een korting van 25 procent naar de gemeenten overgeheveld. Gemeenten zullen met het veel kleinere budget het beleid om dakloosheid en maatschappelijke uitval te verminderen niet kunnen voortzetten. Wij voorzien grote problemen voor mensen in de maatschappelijke opvang die zonder begeleiding en dagbesteding niet kunnen uitstromen naar woningen. Woningcorporaties stellen alleen huisvesting ter beschikking indien begeleiding gegarandeerd is. Verstopping van de nacht- en crisisopvang en toename van dakloosheid op straat kan het gevolg zijn van deze maatregelen. Langdurige GGZ naar Zorgverzekeringswet De Federatie Opvang vindt het onlogisch dat het regeerakkoord kiest voor het onderbrengen van de langdurige GGZ zorg voor mensen in RIBW woonvoorzieningen in de Zorgverzekeringswet. Het is onduidelijk waarom VVD en PvdA ernstig verstandelijke en lichamelijk gehandicapten wel in een romp-awbz onderbrengen en mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen niet? Het gaat hier om langdurige zorg, om care, en niet om de cure uit de Zorgverzekeringswet. Wij zullen zeker laten zien wat het betekent als je mensen met zeer ernstige vormen van autisme, schizofrenie of verslaving niet langdurig ondersteunt en beschermt tegen verwaarlozing en verloedering. Ook de zorgverzekeraars zijn, in navolging van het recente SER advies, geen voorstander van het opnemen van deze zorg in het basispakket van de zorgverzekering.