Against the grain : The threat of Genetically Engineered Wheat November 2002 Rod MacRae, Ph.D. landbouw Adviseur inzake voedselbeleid Holly Penfound, B.A. Coordonneert de campagne inzake de gezondheid van het milieu van Greenpeace Canada Charles Margulis, B.A. GGO-expert Greenpeace VS Het volledige rapport (in het Engels) is beschikbaar op de website van Greenpeace in België : http://www.greenpeace.be
Samenvatting Gentechnologen zijn momenteel aan het spelen met één van de belangrijkste voedselbronnen van de mensheid tarwe. Het is een gewas met enorme economische, culturele en voedingswaarde. Samen met rijst en maïs, vertegenwoordigt tarwe de kern van de wereldwijde opname aan koolhydraten. De introductie van genetisch gemanipuleerde tarwe staat voor de deur, alhoewel het langer geduurd heeft om het te ontwikkelen en te commercialiseren dan voor de andere dominante transgene voedselgewassen (maïs, koolzaad, sojabonen). Op verschillende transgene tarwe-variëteiten wordt nog onderzoek verricht, maar Monsanto s glyfosaat-resistente lente-tarwe, gekend als Roundup Ready tarwe, staat het dichtst bij commercialisatie. Er rees al belangrijk verzet tegen de verspreiding van transgene tarwe, vooral tegen Roundup Ready tarwe, en dit vaak op onverwachte plaatsen. Vele boeren zijn fel gekant tegen de introductie van Roundup Ready tarwe. Boeren zien het inperken van onkruid als een belangrijk probleem, ondanks de bewering dat Roundup Ready tarwe de controle van onkruid vergemakkelijkt. Consumenten- en milieugroeperingen zijn bezorgd over schade aan gezondheid en milieu. Er zijn zes belangrijke redenen om zich te verzetten tegen transgene tarwe: 1.Belangrijke afzetmarkten zijn gekant tegen transgene tarwe en de Verenigde Staten en Canada zullen minder tarweverkopen De voornaamste VS-exportgroep, U.S. Wheat Associates (USWA), heeft sterk verzet van importeurs van transgene tarwe vastgesteld. De USWA merkt op dat 44 procent van alle geëxporteerde lente-tarwe naar de Europese Unie, Japan en Korea gaat die alle herhaaldelijk en recent verklaard hebben dat ze geen transgene tarwe zullen aanvaarden 1. Volgens schattingen van de Canadian Wheat Board (CWB), wenst twee derde van de Canadese klanten van tarwe geen transgene tarwe aan te kopen of te ontvangen. Volgens de CWB is ook de eigen Canadese en VS-markt gekant tegen transgene tarwe 2. Enkele voorbeelden van verklaringen en standpunten van kopers van Noordamerikaanse tarwe: - De Japanse Flour Millers Association (JFMA), die meer dan 90 procent van de totale Japanse tarwe-markt controleert, zegt Japanse consumenten staan erg argwanend en sceptisch tegenover de veiligheid van transgene producten Maalderijen van meel betwijfelen sterk dat brood, patisserie en deegwaren die van transgene tarwe worden gemaakt of zelfs conventionele tarwe die misschien transgene tarwe bevat ooit zullen aanvaard worden op de Japanse markt. 3 - In Groot-Brittannië hebben de grootste maalderij, Rank Hovis, de Britse en Ierse Milling Association en Warburtons, één van de grootste bakkerijen van het Verenigd Koninkrijk (die tarwe koopt van 900 Canadese boeren onder contract), alle gezegd dat ze transgene tarwe zullen afwijzen. Een woordvoerder van Rank Hovis liet weten dat de goedkeuring van 1 Barbara Fairchild, Release Date for GM Wheat is 2005, Farm Journal, April 2002. 2 Cited in Freeze, C., "Buyers Distrust Modified Wheat," Globe and Mail, 21 May 2001. 3 3 "Japanese Millers State Opposition to GM Wheat," Reuters, Feb. 22, 2001; Marc Kaufman, "Gene Spliced Wheat Stirs Global Fears," The Washington Post, 27 February 2001. 2
transgene tarwe het einde van al haar aankopen van tarwe van de Verenigde Staten zou betekenen 4. - De algemene directeur van de grootste maalderij van Italië, Grand Molini, stemde hiermee in: De Europese meel-industrie zal dan gewoonweg geen enkele kilo VS-tarwe meer kopen. 5 - In Frankrijk zei een vertegenwoordiger van de grootste tarwe-maalderij dat na de introductie van transgene tarwe Frankrijk zal stoppen lente-tarwe van de Verenigde Staten aan te kopen 6. - In België vertelde André & Cie SA, die in de VS geteelde tarwe voor heel Europa voorziet, aan U.S. Wheat dat transgene tarwe de Europese markt voor Amerikaanse boeren zou kunnen vernietigen. Een woordvoerder van het bedrijf merkte op dat hun oppositie tegen transgene tarwe in 2002 nog sterker was dan het jaar daarvoor 7. - Volgens de USWA, zeggen Zuidkoreaanse ambtenaren dat ze geen transgene tarwe zullen aanvaarden. Korea heeft één van de strengste regelgevingen voor transgene voeding ter wereld. - Vertegenwoordigers van andere Noordamerikaanse opkopers van tarwe, zoals Egypte, Algerije, de Filippijnen, Indonesië, Maleisië en Thailand hebben alle duidelijk gemaakt dat ze transgene tarwe zullen afwijzen 8. 2. Segregatie van transgene tarwe zal waarschijnlijk onmogelijk zijn gezien de bestaande infrastructuur niet de nodige garanties kan geven voor zuiverheid Transgene tarwe kan niet-transgene tarwe op verschillende manieren besmetten. Er is de mogelijkheid tot besmetting door pollenverstuiving en door kruisbestuiving, en ook bij laden en lossen. De veranderingen die nodig zijn om een 100 procent zuiverheidssysteem te kunnen opzetten zijn enorm. Zoals boven vermeld, hebben vele importeurs laten horen dat ze tarwe met om het even welk niveau van besmetting door transgene tarwe zullen afwijzen. Zelfs Monsanto heeft herhaaldelijk toegegeven dat het onmogelijk zal zijn om 100 procent zuiverheid van niet-ggo tarwe te verzekeren, eenmaal Roundup Ready tarwe gecommercialiseerd zal zijn. Op de boerderij vindt besmetting plaats tijdens het planten en oogsten, wanneer het materiaal onvoldoende wordt schoongemaakt, zaad kan ook worden gemorst. Het transport per vrachtwagen van de boerderij is ook een bron van besmetting. Maar de grootste besmetting zal waarschijnlijk plaatsvinden bij het verhandelen van het graan. Noch het Canadese, noch het VS-systeem is voorzien om transgene tarwe van niet-transgene tarwe te scheiden, en experts beweren dat ingrijpende en dure veranderingen nodig zullen zijn bij de introductie van transgene tarwe. 4 Roberta Rampton, "Roundup Use May Jeopardize Wheat Premiums, Western Producer, 8 February 2001; Greg Frost, "European buyers warn U.S. over gene wheat plans," Reuters, 2 February 2001; Philip Brasher, "Nervous farmers want curbs on biotech wheat," Associated Press, 17 February 2001. 5 USWA press release, "European and American Millers Tell U.S. Wheat Associates Board to Go Slow on GM Wheat," 28 August 2002. 6 Report on the 2001 AGROGENE Seminar quoted in PRNewswire, Paris, 26 February 2001. 7 Philip Brasher, note 3; "Nervous farmers want curbs on biotech wheat," Associated Press, 17 February 2001; "Monsanto Threatens North Dakota", CropChoice News, 12 March 2001, www.cropchoice.com; "Dear Senator Wanzek," CropChoice News, 9 July 2002, www.cropchoice.com 8 Anonymous, "S. Korea Regulations On Biotechnology Products," Dow Jones Newswires, 5 August 2002. 3
3. Bij de invoering van transgene tarwe zal het bestaande Canadese registratiesysteem voor tarwevariëteiten moeten herbekeken of opgegeven worden; een daad die Canada s reputatie voor kwaliteit zal bezoedelen In Canada vergen de huidige regels van het registratiesysteem voor tarwevariëteiten dat een nieuwe transgene variëteit kan onderscheiden worden van de niet-transgene variëteiten. Onder deze regels, zou transgene tarwe waarschijnlijk als niet te onderscheiden beschouwd worden, en daardoor zou ze niet kunnen worden geregistreerd. Er zijn momenteel voorstellen om het variëteiten-registratiesysteem te verzwakken, zodat het meer zal gaan gelijken op het lakse systeem dat in de VS wordt gebruikt. Canadese tarwe geniet echter een uitstekende reputatie voor kwaliteit, ten gevolge van het variëteiten-registratiesysteem dat consistente tarwe aan haar klanten kan aanbieden. Het ziet ernaar uit dat transgene tarwe in Canada enkel kan geregistreerd worden wanneer het bestaande systeem volledig omgegooid wordt, een daad die Canada s reputatie voor kwaliteitsvariëteiten aanzienlijk zou verzwakken. 4. Landbouwers zullen aanzienlijke managementsproblemen ondervinden wanneer transgene tarwe geïntroduceerd wordt, en er zijn weinig bewijzen dat de zogenaamde economische voordelen bewaarheid zullen worden Biotechbedrijven beloven landbouwers hogere opbrengsten, verminderd pesticidengebruik en economische winst met transgene tarwe. Bij andere transgene gewassen, moeten deze beloften echter nog waargemaakt worden. In tegenstelling tot deze beloften, zijn veel landbouwers door het gebruik van Roundup Ready-gewassen afhankelijker geworden van toxische chemicaliën, hebben ze te kampen met opbrengstverliezen en zijn hun kosten hoger vanwege problemen met Roundup-resistent onkruid. Tot nu toe toont bewijsmateriaal aan dat het gebruik van herbicides bij herbicide-resistente gewassen gemiddeld genomen niet afneemt, en dat de opbrengsten niet verhogen. Landbouwers die Roundup Ready gewassen kweken verhogen in het algemeen het aantal herbicide-toedieningen. Ook is het moeilijker om het vrijwillige onkruid de baas te kunnen en vereist dit vaak een verhoogd herbicide-gebruik. Bovendien hebben tarwe-telers vandaag de mogelijkheid om hun zaden te sparen om ze te herplanten. Deze optie zou verloren gaan zodra biotech-tarwe op grote schaal wordt verbouwd. Ook conventionele tarwe-boeren zullen gecertificeerde niet-transgene zaden moeten kopen, om besmetting te vermijden, en zullen dus hun eigen gespaarde zaden niet meer kunnen gebruiken. Dit zal aanzienlijke kosten met zich meebrengen. Wanneer deze toegevoegd worden aan de verhoogde kosten voor chemicaliën, een potentieel kleinere opbrengst en segregatie, dan lopen landbouwers een groot economisch risico met het gebruik van Roundup Ready tarwe, zelfs zonder het schrikbeeld van exportverliezen. 5. De introductie van transgene tarwe kan leiden tot ecologische schade, met hoger verbruik van schadelijke pesticiden en verlies aan biodiversiteit tot gevolg Genenoverdracht van Roundup Ready tarwe naar verwante tarwesoorten kan leiden tot het ontstaan van oncontroleerbaar onkruid, wanneer deze verwante soorten de herbicideresistente eigenschap van de transgene tarwe overnemen. Toenemend gebruik van Roundup als gevolg van de introductie van Roundup Ready tarwe kan directe en indirecte gevolgen hebben op bodem- en waterkwaliteit, fauna en biodiversiteit. Dit gebeurde reeds bij Roundup Ready soja. Een studie toonde aan dat glyfosaat 9 nuttige bodembacteriën, die samen met 9 Glyfosaat is het herbicide waaraan Monsanto s transgene gewassen resistent werden gemaakt. 4
sojabonen voorkomen, kunnen schaden, en een andere studie toonde een hoger voorkomen van schimmelziektes aan bij sojabonen die met glyfosaat werden behandeld 10. Ook de waterkwaliteit kan te leiden hebben onder Roundup Ready tarwe: een studie ontdekte dat glyfosaat uit bodempartikels kan sijpelen en zo in het water kan lekken. Roundup kan toxisch zijn voor vissen - afhankelijk van verschillende factoren - maar in sommige situaties kunnen concentraties van 10 deeltjes glyfosaat per miljoen deeltjes reeds vissen doden 11. Pesticidenregens op nabijgelegen oorspronkelijke vegetatie kunnen schade toebrengen aan wilde planten en bloemen. De natuurlijke rijkdommen waarvan insecten, vogels en zoogdieren afhankelijk zijn, worden op die manier bedreigd, zodat de biodiversiteit aangetast wordt 12. 6. Regelsystemen in Canada en de Verenigde Staten zijn zo uitgehold, dat er niet kunnen op vertrouwen dat transgene tarwesoorten veilig zullen zijn voor mens en milieu Omdat het wereldwijd geconsumeerd wordt in minimaal bewerkte vorm, zou tarwe de eerste echte grote test kunnen worden voor de impact van transgene voeding op de gezondheid van de mens. Er zijn weinig bewijzen dat regulatieve instanties in staat zijn om de impact op de gezondheid te beoordelen van wat de meest significante introductie van menselijke transgene voeding zou kunnen zijn. Gezien de weigering van de overheden van de Verenigde Staten en Canada om etikettering bij wet te verplichten, is er geen mogelijkheid om gezondheidsrisico s op lange termijn te onderzoeken bij de weidverspreide, maar niet-opspoorbare consumptie van transgene voeding. Een belangrijke tekortkoming van de Amerikaanse en Canadese systemen is de onbekwaamheid van hun regelatieve instanties om te onderzoeken welke de mogelijke gevolgen zijn van het gebruik van transgene gewassen voor het soort gezondheids- en milieuproblemen dat hierboven werd besproken. Er zijn verschillende systematische problemen bij de huidige reglementeringen, o.a.: 1. Het gebrek aan een wetgevend kader voor genetisch gemanipuleerde organismen. In tegenstelling tot toxische chemicaliën, zijn genetisch gemanipuleerde organismen die in het milieu worden verspreid levend, en kunnen ze zich voortplanten in de natuur. De reglementeringen voor transgene gewassen zijn gebaseerd op bestaande wetgeving en op reglementeringen (met slechts kleine aanpassingen) die werden opgemaakt voor andere stoffen en om fraude te voorkomen, en niet specifiek voor de introductie van genetisch gemanipuleerde organismen in het milieu; 10 King, C.A. et al. 2001. Plant growth and nitrogenase activity of glyphosatetolerant soybean in response to foliar glyphosate applications. Agronomy Journal 93:179186; Kremer, R.J. et al. 2000. Herbicide impact on Fusarium spp.and soybean cyst nematode in glyphosate-tolerant soy-bean. Abstract presented at Agronomy Society of America meetings. 11 Piccolo, A. et al. 1994. Adsorption and desorption of glyphosate in some European soils. J. Environ. Sci. Health B29(6):1105-1115; World Health Organization, United Nations Environment Programme, International Labour Organization. 1994. Glyphosate. Environmental Health Criteria 159. Geneva, Switzerland. 12 Cox, C. 1995. Glyphosate, Part 2: human exposure and ecological effects, Herbicide Factsheet, Journal of Pesticide Reform, Winter 1995 15(4). 5
2. De ideologische, wettelijke en wetenschappelijke veronderstellingen die de regelsystemen leiden vertonen grote gebreken.dat leidt tot gebrekkige procedures om gezondheids- en milieurisico s te beoordelen; 3. Regulatieve instanties hebben getoond dat ze slechts beperkte ecologische kennis hebben, door industriële toepassingen voor commercialisatie, die povere milieukwaliteitsgegevens bevatten, klakkeloos te aanvaarden. 4. De bureaucratie en het beleid van de regulatieve instanties leiden ertoe dat kortzichtige beslissingen worden genomen. Al deze elementen dragen bij tot een gebrek aan kennis betreffende de gevolgen voor het milieu en de volksgezondheid, dat baart zorgen inzake de regulatieve instanties. De regulatieve systemen zijn slecht uitgerust om de wisselwerking tussen transgene gewassen en hun gastheren o.a. mensen- in te schatten. Conclusie De introductie van transgene tarwe is een onnodig en een gevaarlijk risico. Transgene tarwe zou weinig of geen voordelen opleveren voor landbouwers en zou bestaande markten voor tarwe-export vanuit de Verenigde Staten en Canada sluiten. Vanwege de economische en ecologische schade die kan voortkomen uit de introductie van transgene tarwe, zou het gevaarlijk zijn om de commercialisatie ervan toe te laten. Gezien de huidige regulatieve structuur en capaciteit in de Verenigde Staten en Canada, zijn er voldoende redenen om te vrezen dat een grondige beoordeling van de economische, milieu- of gezondheidsrisico s van Roundup Ready tarwe of andere transgene tarwe-soorten niet zal plaatsvinden. Daarom moet de verspreiding in het milieu en de commercialisatie van transgene tarwe, alsook het gebruik ervan in voeding, voorkomen worden. 6