Gezondheidsvaardigheden, kunnen we daar beter van worden? Alja Bosch, MSc. Docent Fontys Hogescholen Toegepaste Psychologie Communicatiewetenschapper Fysiotherapeut
Inhoud Gezondheidsvaardigheden, waar hebben we het over? Situatie in Nederland Op welke wijze aandacht besteden aan gezondheidsvaardigheden
Gezondheidsvaardigheden Het geheel van vaardigheden of competenties van mensen om in verschillende situaties informatie over ziekte, gezondheid, zelfzorg en zorgvoorzieningen te kunnen zoeken, begrijpen en gebruiken. Bron: UMCG/ IROHLA project 2013
Gezondheidsvaardigheden - Health Literacy Letterlijke vertaling: Gezondheidsalfabetisme Gezondheid en geletterdheid Bron: De Limburger, 2009
Geletterdheid in Nederland? 10% laagste niveau (on- en laaggeletterd) 37% onvoldoende niveau voor een kenniseconomie 2/3 autochtoon contextspecifiek Bron: Bohnen et al., 2004
Van geletterdheid naar gezondheidsvaardigheden Vaardigheden staan centraal! Health literacy
Health literacy Informatie stortvloed Internet Media Familie en vrienden Tv/ radio Gezondheidszorg Overheid/ organisaties
Health literacy Drie niveaus gezondheidsvaardigheden Functioneel basale kennis van gezondheid lezen en begrijpen van informatie Interactief actief informatie zoeken hulp vragen Kritisch informatie kunnen analyseren en toepassen
Hoe meten we gezondheidsvaardigheden? Op niveau functionele gezondheidsvaardigheden Rapid Estimate of Adult Literacy in Medicine (REALM) Test of Functional Health Literacy in Adults (THOFLA) Newest Vital Sign Set of Brief Screening Questions Op niveau interactief en kritisch Functional Communicative and Critical health literacy scale (FCCHL)
Laaggeletterdheid (functional health literacy) heeft effect op gezondheidsuitkomsten Kennis van ziekte Beleving ziekte Opvolgen medische instructies Therapietrouw Frequentie ziekenhuisbezoek Verkeerde perceptie behandeling Communicatie Schaamte Kosten
En in Nederland? Laaggeletterdheid heeft effect op gezondheidsuitkomsten frequenter hartinfarct frequenter diabetes frequenter psychische problemen frequenter bezoek huisarts/ medisch specialist/ fysiotherapeut frequenter ziekenhuisopname Bron: Groot en Maassen van den Brink, 2006
Health literacy versus Empowerment Health Literacy Framework volgens Kickbusch, 2004
(Health) Empowerment Van Regenmortel, 2002 gevoel van controle kritisch bewustzijn participatiegedrag Saan en de Haes, 2005 zelfinzicht en zelfkennis persoonlijk effectief handelen (controle en zeggenschap) zelferkenning (gevoel van eigen waarde, zelfvertrouwen en respect)
Het Generiek model Zelfmanagement Bron: CBO, 2013
Informed consent WGBO: in Nederland zijn alle zorgverleners verplicht hun patiënten/ cliënten op een voor hen begrijpelijke manier in te lichten over hun gezondheidstoestand, het onderzoek, de in te stellen behandeling en eventuele alternatieven. Hoe dat te doen?
Algemene maatregelen Verbeter de toegankelijkheid van informatie (e-health/ i-health?) Train zorgverleners in effectieve communicatie Ontwikkel en implementeer systematische begeleiding Bron: Fransen, Stronks, Essink-Bot, 2011
In de praktijk Herkennen laaggeletterdheid Aandacht vasthouden Korte termijn geheugen aanspreken Lange termijn geheugen mobiliseren - Eigen ervaringen, terugvertelprincipe Informatie doseren NPCF- folder: Help uzelf. Wees duidelijk tegen uw dokter. Bron: NIGZ, 2006
Schriftelijke informatie Eenvoudig schrijven Ook hoogopgeleiden waarderen eenvoudig taalgebruik Gebruik focusgroepen om te pre-testen Doelgroepdifferentiatie Gebruik beeldmateriaal Laat doelgroep zelf voorstellen doen Bron: NIGZ, 2006
e-health Inhoud en structuur bron in één oogopslag duidelijk Inhoud afstemmen op lagere gezondheidsvaardigheden Afbeeldingen om route naar en in de bron aan te geven Teksten en zinnen kort en duidelijk Geen moeilijke woorden Gebruiker kan iets meenemen of afdrukken Bron: NIGZ, 2006
e-health - recente ontwikkelingen App Talking Touch Screen (TransFysA/ HU M. Welbie) Fysio thuis (Het Roessingh) Pijn educatie m.b.v. serious gaming..
Algemeen beleid Creëer bewustwording van het probleem Verbeter de gezondheidsvaardigheden van de bevolking Aanvalsplan Laaggeletterdheid 2012-2015 Investeer in wetenschappelijk onderzoek Bron: Fransen, Stronks, Essink-Bot, 2011
Een gezamenlijke verantwoordelijkheid Bron: Nielsen-Bohlman et al., 2004
Meer weten? Zie website Alliantie Gezondheidsvaardigheden http://www.gezondheidsvaardigheden.nl/ Of http://www.cbo.nl/ Of mail naar: a.bosch@fontys.nl