Sirenes in Helmond: de reactie van de inwoners

Sirenes in Helmond: de reactie van de inwoners

Colofon Titel: Opdrachtgever: Opdrachtnemer: m.m.v. Datum: mei 2007 Omslag: Gemeente Helmond Afdeling Onderzoek en Statistiek Gemeente Helmond Dr. Gooitske Marsman en Evelien Quinten Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (Expertisecentrum Risico- en Crisiscommunicatie: N. de Gouw en dr. F. Alink) Provincie Noord-Brabant (Bureau Kabinetszaken: ir. R. Mohnen) foto gemaakt door Henri van Dijk

Samenvatting en conclusie Aanleiding Het afgaan van een drietal sirenes naar aanleiding van een grote brand bij de metaalverwerkingsfabriek Kabelrecycling van Hout aan de Korte Beemd op 15 april 2007 in Helmond heeft geleid tot de nodige discussie over hoe de inwoners hebben gereageerd op de sirenes. Daarbij ontstond het idee dat een deel van de bevolking de sirenes heeft genegeerd en is doorgegaan met zijn bezigheden. Dit is de aanleiding voor de gemeente Helmond om twee weken na de brand een enquête in het effectgebied van de sirenes te houden. Het onderzoek moet antwoord geven op de vragen: 1. Hoe hebben de inwoners van Helmond gereageerd op de sirenes? 2. Waar hebben de inwoners naar informatie gezocht en hebben ze gevonden wat zij wilden? 3. Hoe heeft men de sirenes ervaren en hoe zou het volgens de inwoners anders kunnen. Naast dit onderzoek onder de inwoners vindt er ook een evaluatie van de (coördinatie)processen behorende bij (de opschaling naar GRIP3) plaats. In die evaluatie wordt ingegaan op de vraag hoe deze processen hebben gefunctioneerd. Aanpak Op de bewuste zondagochtend zijn drie sirenes afgegaan die liggen tussen het spoor en het ziekenhuis. In het effectgebied van de sirenes (een straal van 600m rond de paal) hebben de telefonische enquêtes plaatsgevonden. 83% van de mensen die door het enquêtebureau zijn bereikt, hebben ook meegewerkt. Wat betreft de respons moet opgemerkt worden dat allochtonen mogelijk mede door de keuze van de methodiek niet in voldoende mate vertegenwoordigd zijn. Extra onderzoek onder deze groep om te zien hoe de sirene bij hen overkomt wordt aanbevolen. Eerste actie op sirene De eerste actie op de sirene wordt mede bepaald waar men op het moment van de brand was. Daar komt het volgende beeld uit naar voren: 77% was in huis 5% was in de tuin of op het balkon 8% van de mensen was niet thuis maar wel in Helmond, hiervan was 88% wel in het effectgebied 10% van de mensen was tijdens de brand niet in Helmond 88% van de mensen was in het effectgebied De mensen die tijdens de sirenes in het gebied aanwezig waren hebben als volgt gereageerd: 62% heeft een of meer handelingen gedaan volgens de algemene instructies (ga naar binnen, sluit ramen en deuren en zet TV of radio aan) 24% heeft sirene niet gehoord 14% is doorgegaan met waar men mee bezig was/c.q. een handeling gedaan die niet volgens de algemene instructies was. 38% van de mensen in het effectgebied heeft niet gehandeld volgens de algemene instructies bij een sirene, maar 63% van deze mensen doordat zij de sirene niet hoorde. Het merendeel van de mensen in het effectgebied (82%) die de sirene wel gehoord hebben, heeft gehandeld volgens de algemene instructies. Overigens dacht de helft van de mensen niet direct aan een ernstige situatie toen zij de sirenes hoorden. Zij dachten onder meer wat voor geluid is dit, is het maandag, storing aan de sirenes. In het algemeen is men overigens niet bang geweest. De persoonlijke inschatting van de ernst van de Gemeente Helmond Onderzoek en Statistiek I

situatie speelt een rol bij de reactie. Factoren zoals de afwezigheid van rook en stank beïnvloedden de reactie. Mensen die zijn doorgegaan met waarmee ze bezig waren geven aan dat zij als zij de situatie ernstiger in zouden schatten (bijv. door veel rook of stank, andere wijze van alarmering) zij de alarminstructies wel zouden opvolgen. Ondanks het feit dat misschien niet iedereen heeft gehandeld als men zou verwachten bij het afgaan van de sirene vindt 86% dat het een goed besluit was om de sirenes te laten gaan. 77% vond dat men voor de brand goed geinformeerd was over wat te doen als de sirene gaat. Informatie Voor informatie over wat er aan de hand is, moesten de mensen in Helmond actie ondernemen. De algemene procedure is dat bij het afgaan van de sirene Omroep Brabant als rampenzender informatie uit gaat zenden. Dit is ook gebeurd. Informatie via radio Omroep Brabant Voordat de sirenes afgingen heeft de omroep al gemeld dat er een grote brand gaande was. Om 9.37 maakt Omroep Brabant voor het eerst melding dat de sirenes zijn afgegaan. In het kort luidde de boodschap dat er een grote brand was aan de Korte Beemd, dat de sirene betekent dat men geadviseerd wordt ramen deuren dicht te doen, binnen te blijven en te luisteren naar Omroep Brabant. Hierbij werd het effectgebied omschreven als tussen het ziekenhuis en het spoor. Verder wordt gemeld dat de maatregelen uit voorzorg genomen zijn, er geen reden tot paniek is maar dat inademing van de rook mogelijk schade aan de luchtwegen kan opleveren. Dit bericht is vervolgens om de 5 à 10 minuten herhaald. Na elven werd de bovenstaande melding nog wel gemeld, maar tevens was er in het gebied een reporter onderweg die aangaf dat het (volgens de bewoners) allemaal mee viel en dat de rook was weggetrokken. Informatie via TV Omroep Brabant Wat er precies hoe laat via de televisiezender Omroep Brabant te zien was, is (nog) niet bekend. Wel dat er een tijd een banner met de mededeling van de brand heeft gelopen en dat er meer informatie op teletekst stond. De tekst van het bericht op teletekst om 9.50 uur kwam overeen met het bericht dat op de radio te horen was. Daarbij moet wel opgemerkt worden dat om 10.30 uur op teletekst werd gemeld dat de alarmering was ingetrokken, terwijl om 11.30 uur het eerste bericht, met de algemene instructies weer te lezen was. Het volgende aandeel van de mensen die de sirene heeft gehoord en in het gebied aanwezig was hebben bij de rampenzender Omroep Brabant (TV en radio) naar informatie gezocht: 34% hebben op radio Omroep Brabant naar informatie gezocht (incl. mensen die in eerste instantie doorgegaan zijn met wat ze deden, maar ergens die ochtend toch op zoek gegaan zijn naar informatie). 46% hebben op TV Omroep Brabant naar informatie gezocht (incl. mensen die in eerste instantie doorgegaan zijn met wat ze deden, maar ergens die ochtend toch op zoek gegaan zijn naar informatie). Voor de mensen die hun werkzaamheden wel hebben onderbroken liggen de percentages iets hoger: 38% heeft op radio Omroep Brabant naar informatie gezocht 52% heeft op TV Omroep Brabant naar informatie gezocht Tweederde van de mensen die de sirene hebben gehoord hebben de ochtend gekeken of geluisterd of ze op Omroep Brabant informatie konden vinden. Van degenen die hun werkzaamheden hebben onderbroken door de sirene is driekwart bij Omroep Brabant (tv/radio) op zoek gegaan. Gemeente Helmond Onderzoek en Statistiek II

Nog niet de helft van de mensen is tevreden over de informatie op TV of radio. Opvallend is dat op beide media toch zo n twee op de vijf mensen aangeeft de informatie niet te hebben kunnen vinden. Deels hebben ze op de verkeerde plek gekeken, maar mogelijk ook doordat er niet continue uitzendingen gaande waren. Kijken we naar het moment van afgaan van de sirenes rond 9.41 uur en de uitzending van de melding op radio Omroep Brabant (9.37 uur, 9.41 uur en 9.51 uur) dan is er een gat zichtbaar voor degenen die de radio nog moeten aanzetten. Voor de televisie (en teletekst) zijn dergelijke tijdspatronen niet meer te achterhalen. Degenen die meer informatie hadden willen hebben geven vooral aan dat men gedetailleerdere informatie over bijv. over het effectgebied had willen ontvangen. Handelen na de sirene Afhankelijk hoe men gehandeld heeft is de vraag relevant wanneer men weer naar buiten is gegaan. Van de mensen die op het moment van de sirene binnen waren of naar binnen gegaan zijn kan het volgende gezegd worden: 9% is naar buiten gegaan nadat zij het signaal veilig hebben gehoord. 40% geeft aan voor 12 uur (officiële tijdstip sein veilig) weer naar buiten te zijn gegaan Het is onduidelijk, zeker voor de bewoners, wanneer het weer veilig is om naar buiten te gaan. Er wordt, bijvoorbeeld niet een voor iedereen hoorbaar signaal gegeven. Men moet dit via radio of TV vernemen. Dit heeft er mede toe geleid dat men redelijk snel na de sirenes al weer naar buiten is gegaan. Wat kan anders? Uit dit onderzoek komt een aantal zaken naar voren dat de frictie tussen de theorie en praktijk van de sirene weergeeft. In theorie wordt ervan uitgegaan dat de sirene betekent dat inwoners worden gewaarschuwd voor gevaar en zij bepaalde instructies moeten opvolgen. In de praktijk blijkt dat deze theorie niet altijd op gaat. Allereerst begint dit al met het gegeven dat niet iedereen in het gebied de sirene hoort. Vervolgens maken de inwoners die de sirene wel horen een inschatting van de situatie op grond waarvan zij handelen volgens de algemene instructies of deze in de wind slaan. Deze inschatting speelt ook een rol bij hoe lang men zijn gedrag aanpast. Uit het onderzoek komen de volgende zaken naar voren die vragen om verdere aandacht/uitwerking om de bestaande procedures mogelijk aan te passen: Als maar een keer de sirene gedurende 1,5 minuut af gaat, blijkt uit de reacties in het onderzoek dat er een groep mensen is die gaat twijfelen aan de ernst van de situatie. Dit geldt zeker in een gebied als Helmond waar men in tegenstelling tot bijvoorbeeld het havengebied in en rondom Rotterdam, weinig risico loopt. Dit zou wel minder het geval zijn als: - de sirene vaker/langer zou zijn afgegaan; - de sirene harder zou zijn afgegaan; - alarmering ook op een andere wijze zou plaats vinden (bijv. SMS, geluidswagen) Het gebied waar de sirenes zijn gegaan wordt doorkruist door enkele belangrijke verkeersaders. Mensen die van buiten het gebied kwamen (en dus ook de sirene niet hadden gehoord) konden nog gewoon dwars door het gebied heen gaan. Bij de mensen in het gebied roept dit de vraag op hoe ernstig de situatie is dat dit gewoon kan. De informatievoorziening (en het ontbreken van goede informatie) speelt ook een rol bij hoe men de ernst van de situatie inschat. Punten die hierbij aandacht vragen zijn: - multimediale voorlichting is noodzakelijk, aangezien niet iedereen op eenzelfde wijze informatie gaat zoeken; - op het moment en de periode daarna moeten er informatiekanalen zijn waar men continue informatie kan vinden over hetgeen er aan de hand is i.p.v. het onderbreken van Gemeente Helmond Onderzoek en Statistiek III

reguliere programma s van de rampenzender voor nieuws over de situatie. Een mogelijkheid daarbij zou zijn dat de eerste vijftien minuten nadat de sirene voor het eerst afgaat, het bericht op zowel het radio- als televisiekanaal van de rampenzender (regionale omroep) enige tijd continue wordt uitgezonden; - de mate van gedetailleerd van de informatie. De informatie moet door de tijd heen steeds gedetailleerder worden, waarbij in ieder geval een duidelijke omschrijving moet zijn van het effectgebied en de risico s die mogelijk gelopen worden in beeld gebracht worden; - hoe wordt aangegeven dat de situatie weer veilig is. Er is gekozen om een drietal sirenes te laten afgaan. De sirenes blijken echter, mede door de wind in een groter gebied te horen zijn geweest. Op zich is dit niet verkeerd, maar wekt wel vragen bij de mensen in dit groter gebied. Niet uit de enquête maar wel uit de reacties die in kranten en mail verschenen zijn, bleek de vraag hoe te reageren als je in het bos bent, aangezien de sirene ook in een deel van de Stiphoutse bossen te horen was. Iets dergelijks zou ook kunnen spelen bij de Berkendonkse plas. Gemeente Helmond Onderzoek en Statistiek IV

Inhoud Samenvatting en conclusie... I 1 Inleiding... 1 1.1 Aanleiding... 1 1.2 Onderzoeksvraag... 1 1.3 Aanpak... 1 1.4 Respons... 2 1.5 Kenschetsbevolking in de drie gebieden... 3 1.6 Opbouw rapportage...3 2 Het moment van de sirene... 5 2.1 Waar was men?... 5 2.2 De sirenes... 5 2.3 Eerste reactie... 7 2.4 Eerste handelingen... 7 3 Informatie... 11 3.1 Op zoek naar informatie... 11 3.2 Informatie op de radio...11 3.3 Informatie op de TV... 12 3.4 Bellen en internet... 14 3.5 Hoe laat wist men van de brand... 14 3.6 Tevredenheid met de informatie... 15 4 Handelen na de sirene... 17 4.1 Weer naar buiten... 17 4.2 Een volgende keer...17 5 De sirene en mogelijke nieuwe ontwikkelingen... 19 5.1 Overall oordeel afgaan sirene... 19 5.2 Wist wat ik moest doen... 19 5.3 Alarmering via SMS... 19 5.4 Sirene vaker... 20 5.5 Alarmering met behulp van geluidswagen... 21 5.6 Overige opmerkingen... 22 Bijlage: vragenlijst... 25 Gemeente Helmond Onderzoek en Statistiek

Gemeente Helmond Onderzoek en Statistiek Sirenes in Helmond: de reactie van de inwoners

1 Inleiding 1.1 Aanleiding Op zondagochtend 15 april ontstond om 7.00 uur een brand in de metaalverwerkingsfabriek Kabelrecycling van Hout aan de Korte Beemd in Helmond. Omdat daarbij mogelijk gevaarlijke stoffen vrijkwamen, heeft de brandweer om 9.42 een drietal sirenes laten afgaan. Het idee is ontstaan dat een deel van de bevolking de sirenes heeft genegeerd en is doorgegaan met de dagelijkse bezigheden. Dit is aanleiding voor de gemeente Helmond om een onderzoek te starten naar de werkelijke handelingen en de motieven van het handelen van de betreffende burgers. Naast dit onderzoek onder de burgers heeft ook een evaluatie van de wijze waarop de (coördinatie)processen behorende bij GRIP3 hebben gelopen, plaatsgevonden. Deze is apart gerapporteerd. 1.2 Onderzoeksvraag Het onderzoek moet antwoord geven op de volgende hoofdvragen: Hoe hebben de inwoners van Helmond gereageerd op de sirenes (en wie op welke manier?) Waar hebben de inwoners gezocht naar informatie en konden zij de informatie vinden die zij zochten? Hoe heeft men de sirenes ervaren en hoe zou men graag geïnformeerd worden bij een situatie als deze brand? 1.3 Aanpak In dit onderzoek is gekozen om de inwoners van het gebied waar de sirenes zijn afgegaan telefonisch te ondervragen. Er zijn drie sirenes afgegaan, elke sirene heeft een bereik met een straal van 600 meter. De gebieden rondom de sirene duiden we aan met de straat van de sirene Keizerin Marialaan, Heeklaan en Jan van Brabantlaan. Onderzoeksgebied Sirenes in Helmond: de reactie van de inwoners 1

Er is bewust gekozen om in deze drie gebieden te enquêteren en niet daarbuiten omdat de mensen hier de sirene zouden moeten hebben gehoord. Vragen waarom de sirenes specifiek hier afgegaan zijn en niet op andere plekken in Helmond is niet onderwerp van dit onderzoek. Dit is meegenomen in de procesevaluatie. In het gebied wonen zo n 9.200 personen en zij vormen 4.000 huishoudens. Hierbij is uitgegaan van de mensen die wonen in een zelfstandige woning. Dit wil zeggen dat bijvoorbeeld de inwoners van het verpleeghuis Keizerinnedael buiten beschouwing zijn gelaten. De drie deelgebieden verschillen van grootte. In het gebied rondom de sirene van de Keizerin Marialaan wonen de meeste huishoudens (2.106), gevolgd door het gebied Heeklaan (1.296) en rondom de sirene van de Jan van Brabantlaan (654) wonen de minst aantal personen. Om naar eventuele verschillen tussen de gebieden te kunnen kijken is er voor gekozen om in alle drie de gebieden 125 huishoudens te enquêteren. De gegevensverzameling heeft plaatsgevonden door middel van een telefonische enquête omdat de tijd tussen brand en afname van de enquête zo kort mogelijk diende te zijn om de reacties van de mensen nog zo waarheidsgetrouw mogelijk te kunnen vastleggen. Daarnaast is het een enquête die de nodige doorverwijzingen kent afhankelijk van acties die de mensen hebben ondernomen. Ervaring leert dat dit lastig is te verwerken in een schriftelijke vragenlijst en telefonisch een goed alternatief biedt. De enquêtes hebben plaatsgevonden van 27 april tot 3 mei 2007. 1.4 Respons Non-respons Van de 541 door het enquêtebureau bereikte huishoudens hebben er 447 meegewerkt. Dit betekent een netto respons van 83%. In alle drie de verschillende gebieden rond de palen lag de respons op 80% of hoger. Vergelijkbaar aan andere onderzoeken zijn geen zin en onderwerp interesseert me niet de belangrijkste redenen om niet mee te werken aan het onderzoek, gevolgd door geen tijd. Het is denkbaar dat de groep mensen die wil mee werken aan het onderzoek een selectieve groep is omdat bijvoorbeeld mensen die de sirene niet hebben gehoord of die tijdens de brand niet in Helmond aanwezig waren niet zouden willen meewerken. Dit lijkt als we kijken naar de redenen van het niet willen meewerken aan het onderzoek en de reacties op de sirenes van de mensen die wel hebben meegewerkt niet het geval. Reden om niet mee te werken aan het onderzoek (N=94) geen zin/onderw erp interesseert me niet geen tijd w as niet in Helmond tijdens brand (gezondheids)problemen geen sirene gehoord anders principieel 0% 5% 10% 15% 20% 25% Om te kijken of de non-respons niet gevallen is in een hele specifieke groep is getracht de weigeraars nog één vraag te laten beantwoorden of zij de algemene instructies hebben gevolgd. De respons was echter dusdanig laag dat hier geen uitspraken over kunnen worden gedaan. Sirenes in Helmond: de reactie van de inwoners 2

Niet thuis 46 van de respondenten waren op het moment van de sirenes niet in Helmond. Aan deze mensen zijn geen verdere vragen gesteld. Dit betekent dat de meeste resultaten gebaseerd zijn op 401 respondenten. Representativiteit Zoals eigenlijk met de meeste vormen van enquêtes onder bevolking, zijn jongeren in de steekproef enigszins ondervertegenwoordigd en ouderen iets over vertegenwoordigd. Hiervoor is door middel van weging een correctie aangebracht om zodoende toch een representatief beeld voor de totale bevolking te krijgen. Opgemerkt dient te worden dat het aandeel allochtonen is ondervertegenwoordigd. De keuze van telefonische enquêtes heeft hierbij mede een rol gespeeld. Opgemerkt moet worden dat indien nodig tweetalige enquêteurs (in ieder geval Marokkaans en Turks) beschikbaar waren. Om zicht te krijgen op de reactie van de allochtonen en ook hoe zij denken over signalering wordt geadviseerd extra onderzoek te verrichten. 1.5 Kenschetsbevolking in de drie gebieden Als we de opbouw in de gebieden rondom de sirenes vergelijken met de opbouw in Helmond totaal dan valt op dat er vooral rondom de Keizerin Marialaan en Heeklaan wat meer eenpersoonshuishoudens wonen. Dit gaat bij de Keizerin Marialaan samen met wat meer ouderen. Ook de bevolking rondom de Jan van Brabantlaan kent relatief veel 60-plussers. Hier wonen relatief weinig allochtonen. In het gebied rondom de Heeklaan wonen relatief veel allochtonen. Huishoudens naar samenstelling eenpersoonshuishouden meerpersoons zonder kinderen huishoudens met kinderen totaal aantal huishoudens Keizerin Marialaan 39% 35% 26% 2.106 Heeklaan 33% 29% 38% 1.296 Jan van Brabantlaan 24% 42% 34% 654 Helmond totaal 27% 34% 39% Bron: GBA peildatum 1-4-2007 Bevolking naar leeftijd tot 15 jaar 15 tot 30 jaar 30 tot 45 jaar 45 tot 60 jaar 60 tot 75 jaar 75 jaar e.o. totaal aantal personen Keizerin Marialaan 15% 18% 21% 19% 19% 9% 4.585 Heeklaan 18% 21% 24% 22% 11% 3% 3.031 Jan van Brabantlaan 20% 10% 18% 21% 20% 11% 1.607 Helmond totaal 20% 17% 25% 20% 10% 3% Bron: GBA peildatum 1-4-2007 Huishoudens naar samenstelling autochtoon westerse allochtoon niet-westerse allochtoon totaal aantal personen Keizerin Marialaan 72% 10% 18% 4.585 Heeklaan 66% 13% 21% 3.031 Jan van Brabantlaan 91% 7% 2% 1.607 Helmond totaal 79% 7% 15% 9.223 Bron: GBA peildatum 1-4-2007 1.6 Opbouw rapportage In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op het moment van de sirenes. Hierin komen vragen aan de orde als waar was men, heeft men de sirenes gehoord en wat was de eerste reactie en actie. Sirenes in Helmond: de reactie van de inwoners 3

Hoofdstuk 3 gaat in op de vraag of men informatie over de situatie heeft gezocht en de gewenste informatie heeft gevonden. In hoofdstuk 4 worden vragen beantwoord omtrent wanneer men na de sirenes weer naar buiten is gegaan en of men een volgende keer op een vergelijkbare wijze zou handelen. Tot slot gaat hoofdstuk 5 in op hoe men het afgaan van de sirene ervaren heeft en hoe het in de toekomst anders zou kunnen. De vragenlijst van het onderzoek is in de bijlage opgenomen. Alle resultaten zijn afkomstig uit de enquête die in de weken na de brand is gehouden tenzij anders vermeld. De enquêtes zijn gehouden in het primaire effectgebied van de sirene (in een straal van 600m rond een sirene). Het is bekend dat de sirene mede door de wind in een groter gebied te horen was. Denk daarbij onder andere aan Stiphout. Hier hebben we niet onderzocht wie de sirene hebben gehoord en hoe men gereageerd heeft. In principe was de alarmering niet voor hen bedoeld en konden ze doorgaan waarmee ze bezig waren. Sirenes in Helmond: de reactie van de inwoners 4

2 Het moment van de sirene In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het moment van de sirene. Waar was men? ; Heeft men de sirenes gehoord? ; Wat was de eerste reactie en wat was de eerste actie? zijn vragen die in dit hoofdstuk beantwoord worden. 2.1 Waar was men? Op het moment van de sirene was driekwart van de respondenten in huis. 5% was in de tuin of op het balkon, 8% niet thuis maar wel in Helmond en 10% was niet in Helmond. Van degenen die niet thuis waren maar wel in Helmond, was de meerderheid (82%) in één van de vier wijken (Helmond-West, Helmond-Noord, Binnenstad of Warande) waar de sirenes afgegaan zijn. Voor degenen die daarbuiten waren zijn de vragen over het horen van de sirene en hun reactie daarop niet gevraagd. Al met al betekent dat 88% van de respondenten in het gebied was waar de sirenes te horen waren. Waar was men zondagochtend 15 april om 9.45 uur (N=447) niet thuis, maar wel in Helmond 8% niet in Helmond 10% in de tuin of op het balkon 5% in huis 77% 2.2 De sirenes Van degenen die in het gebied waren heeft 76% de sirene gehoord. Ouderen (75-plussers) horen de sirene opvallend vaak niet. Horen van de sirene en leeftijd (N=110) tot 45 jaar 45 tot 60 jaar 60 tot 75 jaar 77% 80% 77% 75 jaar e.o. 58% totaal 76% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Van degenen die de sirenes niet hebben gehoord, geeft de meerderheid geen bijzondere reden aan waarom zij de sirene niet hebben gehoord ( heb sirene gewoon niet gehoord ). Sliep nog is de op twee na meest genoemde reden. De andere redenen worden ongeveer even vaak genoemd, zoals ik zat op bijeenkomst, ik ben slechthorend of huis is goed geïsoleerd. Sirenes in Helmond: de reactie van de inwoners 5

Reden waarom mensen de sirene niet hebben gehoord (N=107) heb hem gew oon niet gehoord 58% sliep nog 25% zat op een bijeenkomst met veel mensen (zoals kerk of sportvereniging) sirene te zacht / niet hard genoeg slechthorend harde muziek / geluid TV / hard ander geluid huis is goed geluid geisoleerd andere reden 5% 1% 2% 2% 3% 1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% In werkelijkheid gaan de sirenes 1,5 minuut af. Op de vraag hoe lang men denkt dat de sirenes afgingen noemt bijna de helft 1 of 2 minuten. Toch denkt nog een kwart van de mensen dat de sirene 4 minuten of langer afging. Personen van 45 jaar en ouder denken gemiddeld dat de sirene langer is afgegaan dan de personen onder de 45 jaar. Hoe lang ging de sirene af (N=294) 1 minuut 21% 2 minuten 26% 3 minuten 14% 4 minuten 5% 5 minuten 15% 7 minuten 8 minuten 0% 0% 10 minuten 3% 15 minuten 0% w eet niet 8% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Van Van degenen die de sirene hebben gehoord vond 55% dat de sirene lang genoeg af is gegaan. 39% vond dat hij niet lang genoeg ging en 6% weet het niet. Op de vraag of de sirene vaak genoeg ging, antwoorden evenveel mensen dat hij vaak genoeg ging als mensen die vinden dat de sirene vaker had moeten gaan. Op deze vraag blijft 8% het antwoord schuldig. Sirenes in Helmond: de reactie van de inwoners 6

Ging de sirene lang en vaak genoeg af (N=294) 100% 6% 8% 80% 60% 40% 20% 39% 55% 46% 46% w eet niet nee ja 0% sirene lang genoeg sirene vaak genoeg 2.3 Eerste reactie Aan de respondenten is gevraagd wat zij het eerste dachten toen de sirene afging. Meer dan eenderde van de respondenten dacht niet direct aan een ernstige situatie, zij herkende de sirene niet (wat voor een geluid is dit) of dachten storing aan de sirene, is het maandag of is er een oefening gaande. Tweederde van de respondenten hadden een eerste reactie die met een ernstige situatie rekening houdt. Deze varieerde van er gebeurt een ramp, ik moet de tv of radio aanzetten tot waar is de rampenkaart. Wat dacht men als eerste toen de sirene afging (meerdere antwoorden mogelijk, N=294) er gebeurt iets ergs / een ramp 31% w at voor geluid is dit? 19% Is het maandag? 17% ik moet de tv / radio aan zetten 17% ik moet naar binnen 14% storing aan de sirenes? 11% is vast ivm brand (w aarvan men al op de hoogte w as) 5% ik moet ramen en deuren sluiten 3% niets 3% w at moet ik doen? 2% is er een oefening? 1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 2.4 Eerste handelingen Zo n vier van de vijf mensen die de sirene hebben gehoord, hebben gehandeld volgens de instructies ga naar binnen, sluit deuren en ramen, zet radio/tv aan. Afhankelijk van de situatie waarin men zich bevond heeft men één of meerdere van deze instructies opgevolgd. 18% van de mensen die de sirene wel hebben gehoord, is doorgegaan met waar men mee bezig was. Houden we daarnaast ook rekening met degenen die zich wel in het gebied van de sirenes bevonden, maar de sirenes niet hebben gehoord dan betekent dit dat 38% is doorgegaan waar mee men bezig was op het moment dat de sirenes gingen. Als referentie: In Ede is in 2005 een onderzoek verricht met de vraag wat men zou doen als de sirene af gaat. Hier zegt 4% dat hij zou doorgaan waar hij mee bezig is (Bron: Ede 2005: inwoners aan het Sirenes in Helmond: de reactie van de inwoners 7

woord). Hieruit wordt duidelijk dat dergelijke onderzoeken geen garantie zijn dat men in het geval van een sirene ook echt zo handelt. Er spelen dan nog andere mechanismen mee. Hierop komen we verderop terug. 60-plussers lijken iets minder vaak de instructies opgevolgd te hebben dan personen in de leeftijdscategorieën daaronder. Zeker als we daarnaast nog rekening houden dat vooral de ouderen de sirenes minder vaak hebben gehoord, betekent dit dat de ouderen vaker zijn doorgegaan met waarmee ze bezig waren dan de jongeren. Eerste acties toen men de sirene hoorde (meerdere antwoorden mogelijk, N=294) ik heb de ramen en deuren gesloten 65% ik heb de TV aangezet 41% ik ben naar binnen gegaan ik heb de radio aangezet 31% 29% ik heb op internet gezocht naar informatie ik ben gaan bellen ik ben naar de buren gegaan 1% 4% 5% ben doorgegaan w aarmee ik bezig w as 16% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Van degenen die de sirene wel hebben gehoord en die doorgegaan zijn met waar zij mee bezig waren geeft bijna de helft aan dat zij de situatie niet ernstig genoeg inschatten om te handelen volgens de instructies. 41% dacht dat het een testsignaal was. 3% gaf aan dat zij de instructies niet kenden. De rest (11%) gaf een andere reden. Men kon meerdere antwoorden op de vraag geven. Een kwart van de respondenten die de sirenes wel hebben gehoord en zijn doorgegaan waarmee ze bezig waren, weet niet onder welke omstandigheden zij wel de alarminstructies zouden opvolgen. De helft van deze groep respondenten zou anders reageren als zij de situatie ernstiger inschatten bijvoorbeeld op basis van meer stank en rook. Bijna een op de vijf mensen zou anders reageren als de sirenes vaker, langer of harder waren af gegaan. 15% noemt een ander signaal zoals geluidswagen of waarschuwings-smsje. De omstandigheden waaronder men alarminstructies wel zou opvolgen (meerdere antwoorden mogelijk, respondenten die zijn doorgegaan waarmee ze bezig waren, N=50) als ik de situatie ernstiger inschat 28% situatie als ik veel stank ruik of rook zie als ik iets anders merk w at niet normaal is 16% 15% sirene sirene langer / vaker afgaat geluid sirene harder 4% 13% ander signaal een geluidsw agen door de straat bij een w aarschuw ings sms-je 2% 13% w eet ik niet 26% 0% 10% 20% 30% 40% 50% De mensen die bij het horen van de sirene de algemene instructies hebben opgevolgd, hebben vaker stank en/of rook waargenomen dan mensen die bij het horen van de sirene niet de algemene Sirenes in Helmond: de reactie van de inwoners 8

instructies hebben opgevolgd. Waarschijnlijk hebben stank en/of rook bijgedragen bij het inschatten van de ernst van de situatie. Van degenen die zowel geen stank als geen rook waarnamen, heeft eenderde de algemene instructies niet opgevolgd. Nam men rook en/of stank waar dan zakte dit percentage naar 15%. Het ruiken van stank, zien van rook en opvolgen van de algemene instructies ( N=294) 100% 80% 60% 40% 20% rook & stank alleen rook alleen stank geen rook & stank 0% actie niet volgens instructie actie volgens instructie Uit de antwoorden op de stelling Ik dacht die zondagochtend nadat de sirene was gegaan dat er iets ernstig aan de hand was blijkt dat de mensen die de algemene instructie wel opvolgden vaker dachten dat er iets ernstig aan de hand was. Bang is men die zondagochtend over het algemeen niet geweest (93% was niet bang). Degenen die aangaven die zondag wel bang te zijn geweest hebben vrijwel allemaal de algemene instructies opgevolgd. Het opvolgen van de algemene instructies en de mate waarin men het eens is met de stelling Ik dacht die zondagochtend nadat de sirene was gegaan dat er iets ernstig aan de hand was. ( N=294) 100% 80% 60% 40% 20% w eet niet / geen antw oord helemaal mee oneens mee oneens eens noch oneens (neutraal) mee eens helemaal mee eens 0% actie niet volgens instructie actie volgens instructie Sirenes in Helmond: de reactie van de inwoners 9

3 Informatie In dit hoofdstuk wordt ingegaan op een aantal zaken dat betrekking heeft op de informatie die mensen na het horen van de sirenes zijn gaan zoeken over de situatie. Er wordt ingegaan op de vragen waar men naar informatie op zoek is gegaan en of aan de informatiebehoefte is voldaan. 3.1 Op zoek naar informatie Vrijwel iedereen die de sirene heeft gehoord en die niet is doorgegaan met hetgeen waarmee men bezig was is na zijn eerste reactie op zoek gegaan naar informatie (88%). TV en radio zijn daarbij het meest genoemd. Op zoek naar informatie door de respondenten die de sirene hebben gehoord én niet zijn doorgegaan waarmee ze bezig waren ( N=234, meerdere antwoorden mogelijk) TV 62% radio 49% internet 13% bellen 7% geen info gezocht 12% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Een kwart van de mensen die de sirene heeft gehoord en die is door gegaan met hetgeen waarmee men bezig was, is op enig moment die zondagochtend toch op zoek gegaan naar informatie over de sirenes. Ook hier zijn TV en radio het meest populair. 3.2 Informatie op de radio Van degenen die op de radio hebben gezocht, heeft een ruime meerderheid Omroep Brabant aangezet. Om 9.08 uur maakt omroep Brabant voor het eerst melding van de brand. Vanaf 9.37 zond Omroep Brabant het bericht uit waaruit bleek dat de sirenes in Helmond waren afgegaan. In het kort luidde de boodschap dat er een grote brand was aan de Korte Beemd, dat de sirene betekent dat men geadviseerd wordt ramen deuren dicht te doen, binnen te blijven en te luisteren naar Omroep Brabant. Hierbij werd het effectgebied omschreven als tussen het ziekenhuis en het spoor. Verder werd gemeld dat de maatregelen uit voorzorg genomen zijn, er geen reden tot paniek is maar dat inademing van de rook mogelijk schade aan de luchtwegen kan opleveren. De boodschap wordt vervolgens om 9.41, 9.51 en 9.56 uur herhaald. Ook na tien uur gaan de meldingen om de 5 à 10 minuten door. Soms aangevuld met extra informatie van de reporter ter plekke van de brand. De meldingen werden tussen de muziek en andere rapportages door gedaan. Vanaf ongeveer 11.10 uur werd er ook berichtgeving vanuit het effectgebied van de brand gedaan. Daarbij gaf rond 11.40 uur de reporter aan dat hij het volgens zijn eigen waarneming weer veilig achtte. Na 12 uur werd het officiële bericht uitgezonden dat de waarschuwingen waren ingetrokken. Gemeente Helmond Onderzoek en Statistiek 11

Waar gezocht op radio ( N=130, meerdere antwoorden mogelijk) Omroep Brabant 78% Anders 10% Stadsradio Radio 1, 2, 3 Weet niet meer 2% 5% 7% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Ongeveer 45% van de mensen die op de radio op zoek is geweest naar informatie heeft ook gevonden wat zij zocht. Een vergelijkbaar aandeel heeft niets over de brand/situatie via de radio gehoord. Tot slot heeft 7% wel enige informatie gevonden, maar deze mensen hadden graag meer informatie gehad. Ouderen hebben vaker gevonden wat zij zochten dan jongeren. Op radio gevonden waar men naar op zoek was?( N=130, meerdere antwoorden mogelijk) 100% 80% 60% 40% 20% w eet niet meer niets over brand/situatie gehoord w el w at informatie maar had meer w illen horen info gehoord 0% 15-44 jaar 45-60 jaar 60 jaar e.o. totaal De mensen die meer informatie hadden willen horen geven aan dat ze naar gedetailleerdere informatie op zoek waren over waar het was, wat er aan de hand was, of er schadelijke stoffen vrij kwamen en wanneer het gevaar geweken was. 3.3 Informatie op de TV Ook bij degenen die op de televisie naar informatie hebben gezocht is Omroep Brabant favoriet. Bijna de helft (46%) van de mensen die op de televisie keken voor informatie over de sirenes heeft ook op teletekst gekeken. Waar gezocht op TV ( N=157, meerdere antwoorden mogelijk) TV Brabant / Omroep Brabant 83% Net 1, 2, 3 10% Lokale TV zender / StadsTV 6% Weet niet meer 4% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Gemeente Helmond Onderzoek en Statistiek 12

De mensen die ook op teletekst naar informatie hebben gezocht, hebben vaker de gewenste informatie gevonden dan mensen die niet op teletekst hebben gekeken. Hier stond om 9.50 uur de nodige informatie over de brand en ook over het gebied waar men geadviseerd werd binnen te blijven. Op zich is het opvallend dat om 10.24 uur het bericht verspreid werd dat iedereen weer veilig naar buiten kon terwijl om 11.53 weer het eerste bericht stond. Hierdoor kunnen inwoners dus al redelijk snel vernomen hebben dat het sein veilig weer gegeven was en naar buiten gegaan zijn. Op de vraag wanneer men naar buiten is gegaan wordt verderop nog teruggekomen. Hoe het één en ander rond de berichtgeving van Omroep Brabant is gelopen wordt meegenomen in de procesevaluatie. Bij de televisie zien we niet van die grote verschillen tussen mensen van verschillende leeftijden als het gaat om het aandeel dat aangeeft de informatie wel/niet te hebben gevonden. Op televisie en teletekst gevonden waar men naar op zoek was? ( N=157) totaal niet op teletekst gekeken op teletekst gekeken info gehoord wel wat informatie maar had MEER w illen w eten niets over de brand / situatie gehoord w eet niet meer 0% 20% 40% 60% 80% 100% De informatie via Teletekst (bron omroep Brabant) Gemeente Helmond Onderzoek en Statistiek 13

Evenals bij de radio geven de mensen die meer informatie hadden willen hebben aan dat zij meer gedetailleerde informatie en het sein veilig hadden willen horen. 3.4 Bellen en internet Een beperkt aantal mensen is gaan bellen. (1) Familie, (2) vrienden en bekenden en (3) politie worden in gelijke mate genoemd (6 à 7 keer). Gemeente en brandweer worden ieder door 1 respondent genoemd. Internet werd slechts door enkele respondenten genoemd. Te weinig om verder analyses uit te voeren. 3.5 Hoe laat wist men van de brand Om 10 uur waren twee van de vijf mensen die direct na het horen van de sirene de algemene instructies hebben gevolgd op de hoogte dat er een grote brand gaande was en dat er mogelijk gevaarlijke stoffen vrijkwamen. Om 11 uur was dit drie van de vijf en om 12 uur vier van de vijf. De mensen die na het horen van de sirenes niet de algemene instructies hebben opgevolgd, waren relatief wat later op de hoogte. Gemeente Helmond Onderzoek en Statistiek 14

Hoe laat wist men dat er een grote brand gaande was en dat er mogelijk gevaarlijke stoffen vrij kwamen? (cumulatief percentage, N=294) 100% 80% doorgaan w aarmee bezig volgens alg. instructies 60% 40% 20% 0% voor 09:30 uur 09:30-10:00 uur 10:00-10:30 uur 10:30-11:00 uur 11:00-11:30 uur 11:30-12:00 uur 12:00-14:00 uur na 14:00 uur weet niet Degenen die op teletekst hebben gekeken lijken relatief sneller op de hoogte geweest dan de anderen. 3.6 Tevredenheid met de informatie 60% van de inwoners die ten tijde van de brand in de drie gebieden rond de sirenes was, vindt dat men niet goed is geïnformeerd over hetgeen er gaande was. Mensen die volgens de instructies hebben gehandeld zijn iets positiever gestemd, maar ook van deze mensen vindt de helft dat zij niet goed geïnformeerd zijn. Mensen die de sirene niet hebben gehoord, ondanks dat zij zich binnen de 600m straal van de sirenes bevonden, zijn het minst vaak tevreden. Oordeel over de mate waarin men een is met de stelling dat men de zondagochtend van de brand goed is geïnformeerd (cumulatief percentage, N=294) 100% 80% 60% w eet niet helemaal mee oneens mee oneens 40% 20% eens noch oneens mee eens helemaal mee eens 0% sirene niet gehoord actie niet volgens instructie actie volgens instructie totaal Gemeente Helmond Onderzoek en Statistiek 15

4 Handelen na de sirene In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het handelen na de sirene. Wanneer is men weer naar buiten gegaan? ; Zou men een volgende keer weer op deze wijze handelen? zijn vragen die aan de orde komen. 4.1 Weer naar buiten Aan de mensen die binnen waren of naar binnen zijn is gegaan, is gevraagd wanneer zij weer naar buiten zijn gegaan. Een klein aandeel geeft aan dat dit is nadat zij gehoord of gelezen hebben dat het weer veilig was. Ongeveer twee van de vijf mensen is voor 12 uur weer naar buiten gegaan, een vergelijkbaar aandeel na 12 uur. Rond 12 uur is het officiële sein sein veilig gegeven. Van de mensen die de ramen hebben gesloten heeft de meerderheid deze zondagochtend pas na 12 uur weer geopend. Indien van toepassing hoe laat heeft men de ramen weer geopend, c.q. is men op zondagochtend weer naar buiten gegaan (ramen N=178, weer naar buiten N=266) ramen open Nadat u gehoord / gelezen had dat het w eer veilig w as Voor 12:00 uur Na 12:00 uur naar buiten niet van toepassing, hele dag binnen gebleven Weet niet 0% 20% 40% 60% 80% 100% 4.2 Een volgende keer Aan alle mensen die de sirene hebben gehoord is gevraagd of men een volgende keer dat de sirene gaat op een vergelijkbare zou reageren. Over het algemeen zegt men ja. Bij zowel degenen die gereageerd hebben volgens de algemene instructie als degenen die dat niet hebben gedaan is er een beperkte groep die zegt anders te reageren. Zou men een volgende keer op een zelfde wijze handelen? (N=294) 100% 80% 60% 40% w eet niet nee ja 20% 0% actie niet volgens instructie actie volgens instructie Gemeente Helmond Onderzoek en Statistiek 17

5 De sirene en mogelijke nieuwe ontwikkelingen In dit hoofdstuk wordt ingegaan op hoe men over het algemeen kijkt naar de alarmering via de sirene en eventueel nieuwe mogelijkheden om inwoners in een bepaald gebied te alarmeren. 5.1 Overall oordeel afgaan sirene Een duidelijke meerderheid (86%) is het (geheel) eens met de stelling dat het een goed besluit is geweest om zondagochtend 15 april 2007 de sirenes te laten gaan. De mensen die volgens de instructies hebben gehandeld zijn het hier vaker mee eens dan mensen die niet volgens de instructies hebben gehandeld of niet in Helmond waren. Oordeel over de stelling Het was een goed besluit om de sirenes te laten gaan (N=401) 100% 80% 60% w eet niet helemaal mee oneens mee oneens 40% 20% eens noch oneens mee eens helemaal mee eens 0% sirene niet gehoord actie niet volgens instructie actie volgens instructie totaal 5.2 Wist wat ik moest doen Vier van de vijf mensen hebben het idee dat zij voor zondag 15 april 2007 redelijk goed geïnformeerd waren over wat te doen als de sirene gaat. Mensen die een actie ondernamen, niet volgens de algemene instructies, geven minder vaak aan dat zij goed waren voorbereid. Oordeel over de stelling Ik was voor die zondag van de brand goed geïnformeerd over wat te doen als de sirene gaat (N=401) 100% 80% 60% w eet niet helemaal mee oneens mee oneens 40% 20% eens noch oneens mee eens helemaal mee eens 0% sirene niet gehoord actie niet volgens instructie actie volgens instructie totaal 5.3 Alarmering via SMS Driekwart van de inwoners zegt dat als men via de SMS een bericht zou krijgen dat zij in verband met een grote brand naar binnen moeten gaan, dit ook te doen. 14% zou zelf een inschatting maken van Gemeente Helmond Onderzoek en Statistiek 19

de situatie. Ongeveer één op de tien mensen zegt niet over een mobiele telefoon te beschikken. Opgemerkt dient te worden dat cellbroadcast (zie kader) technisch op dit moment nog niet mogelijk te zijn. Een andere vorm waarbij de mobiele telefoon wordt ingezet is SMS-alert. Ook deze techniek kan de sirenes op niet vervangen (zie kader). Men moet zich actief aanmelden voor de berichtgeving. Cell broadcast is een techniek om tekstberichten door middel van radiosignalen naar mobiele telefoons te sturen binnen een bepaald geografisch gebied. De techniek werkt hetzelfde als bij de tekstberichten die verschijnen op de display van de autoradio. Om een cell broadcast bericht te versturen zijn geen mobiele nummers nodig. Om cell broadcast berichten te ontvangen, moet de mobiele telefoon ingesteld zijn op het juiste kanaal, moet men zich in het betreffende gebied bevinden en moet de telefoon aan staan. SMS-alert is een techniek waarbij een ieder die zich er voor aanmeldt een SMS-je krijgt als daartoe een reden is. Het is nu een dienst van de politie waarbij een ieder die zich heeft aangemeld op de hoogte wordt gesteld van incidenten in uw woonomgeving. Dit betekent dat als men zich voor SMS-Alert aanmeldt SMS-berichten van de politie ontvangt als er zich een incident voordoet. Daarbij moet gedacht worden aan bijvoorbeeld een inbreker die op de vlucht is of een kinderlokker die actief is of een kind dat vermist wordt. Ook hier moet de mobiel aanstaan. Tijdens een crisissituatie zou deze techniek bruikbaar zijn, maar dan zouden mensen die zich ten tijde van de crisis aanmelden via een website (bijv. www.crisis.nl) op de hoogte kunnen worden gehouden. Het activeren van een dergelijk systeem duurt enige tijd en men moet zich actief en van te voren voor aanmelden. Hoe ouder men is hoe vaker men zegt direct de alarminstructies op te volgen. Tot 45 jaar antwoordt niemand dat zij geen mobiele telefoon hebben, terwijl 14% van de 75-plussers aangeeft geen mobiele telefoon te hebben. Hoe zou men reageren als men via de SMS een bericht zou krijgen dat u in verband met een grote brand naar binnen moeten gaan (N=401) 100% 80% niet van toepassing, ik heb geen mobiele telefoon zelf een inschatting maken van situatie en dan besluite eerst afmaken w aar u mee bezig bent direct de alarminstructie opvolgen 60% 40% 20% 0% sirene niet gehoord actie niet volgens instructie actie volgens instructie totaal 5.4 Sirene vaker De bewuste zondag is de sirene eenmaal afgegaan. Vier van de tien inwoners zeggen dat als tijdens de brand de sirene vaker dan één keer was gegaan, dit hun gedrag zou hebben beïnvloed. Mensen die niet hebben gehandeld volgens de algemene instructies geven dit iets vaker aan, maar vooral de categorie mensen die het niet weten, is bij deze groep groter. Als tijdens de brand de sirene vaker dan eenmaal zou zijn afgegaan zou dit het gedrag hebben beïnvloed (N=294) Gemeente Helmond Onderzoek en Statistiek 20

100% 80% 60% w eet niet nee ja 40% 20% 0% actie niet volgens instructie actie volgens instructie totaal Aan de mensen die aangaven anders te zullen reageren als de sirene vaker was afgegaan is gevraagd hoe men dan zouden reageren. Uit de reacties blijkt dat men de situatie dan serieuzer had genomen en daar ook naar zou hebben gehandeld. Slechts enkele mensen geven aan dat ze dan banger zouden zijn geweest of zich meer zorgen zouden hebben gemaakt. Wat men anders zou gedaan hebben als de sirenes vaker waren afgegaan (N=124, meerdere antwoorden mogelijk) (meer en langer) informatie zoeken 46 instructies opvolgen 38 (langer) binnen blijven/ramen deuren langer dicht laten 32 alarm meer serieus nemen alerter/sneller reageren 17 15 bellen (o.a. gemeente/politie) 10 nog meer zorgen maken/bang zijn 3 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 5.5 Alarmering met behulp van geluidswagen Van de voorgestelde wijzigingen lijkt een geluidswagen de meeste mensen naar binnen te krijgen. Opnieuw zien we dat de groep die nu niet heeft gehandeld volgens de algemene instructies het minst vaak zegt dat ze direct de alarminstructies zullen opvolgen. Gemeente Helmond Onderzoek en Statistiek 21

Hoe zou men reageren als men via een geluidswagen te horen zou krijgen dat men in verband met een grote brand nar binnen moet (N=401) 100% 80% w eet niet / geen antw oord 60% zelf een inschatting maken van situatie en dan besluite eerst afmaken w aar u mee bezig bent direct de alarminstructie opvolgen 40% 20% 0% sirene niet gehoord actie niet volgens instructie actie volgens instructie totaal 5.6 Overige opmerkingen Tot slot is aan de respondenten gevraagd of er nog andere op- of aanmerkingen zijn die men naar aanleiding van de gebeurtenissen op 15 april j.l. kwijt wil. Van deze mogelijkheid maken 140 respondenten gebruik. Er wordt het vaakst een opmerking gemaakt over de sirene zelf, zoals sirene moet harder, vaker of langer, sirene was te laat enzovoort. Hier volgen enkele typerende opmerkingen omtrent de sirene: Ik vond de sirene waardeloos. Het was er slecht hoorbaar en zachter dan op maandag. De sirene ging af en niemand reageerde erop. Ik zag gewoon nog verkeer op straat en er waren gewoon nog mensen buiten. Mensen die van buiten Helmond komen wisten van niets. De sirene moet af blijven gaan zodat de mensen denken: Wat is er aan de hand? Ik had al veel eerder de rook opgemerkt en daarna ging de sirene pas af. Naar mijn idee veel te laat. Na de sirenes worden de meeste opmerkingen gemaakt over de informatieverstrekking die door de ogen van de inwoners gebrekkig was. Ook miste men informatie over sein veilig. Veel onduidelijkheid, want de sirene ging af en ik zette de radio aan en daar hoorde ik nog gewoon een programma. Later werd er op de radio vertelt dat het om een brand ging. Daarna was het niet duidelijk of het gevaarlijk was of niet. Er werden verschillende dingen vertelt. Eerst wel gevaarlijk, daarna niet gevaarlijk en daarna alleen gevaarlijk voor de ogen. Heel onduidelijk. Ook worden er een aantal opmerkingen over het systeem en andere systemen gemaakt. Daarbij wordt de inzet van de geluidswagen het vaakst genoemd. Vervolgens maken nog 14 mensen opmerkingen over de reactie van de burgemeester en hetgeen er in de krant is geschreven over de reactie van inwoners. Overige opmerkingen (N=140) thema opmerking aantal subtotaal sirene sirene vaker/langer 32 sirene harder 30 sirene was te laat, rook en stank waren er eerder 16 raar sirene niet overal te horen 2 ander geluid dan op de maandag 2 sirene maar in 1 wijk reden niet te reageren 1 83 informatie gebrek informatie, meer informatie 37 informatie wanneer sein veilig gegeven wordt 8 gebied te globaal omschreven 2 47 Gemeente Helmond Onderzoek en Statistiek 22

systeem geluidswagen 17 moet beter geregeld worden 4 helderheid over alarmsysteem 3 geen prettig idee dat ik sirene niet hoorde 2 informatie via SMS 1 oude mensen niet goed geïnformeerd 1 28 reacties reactie burgemeester overdreven 12 eens met reactie burgemeester 1 reactie krant op reactie burgers waardeloos 1 14 overig te laat op de hoogte 1 wat moet je doen als je niet in de buurt van je huis bent 1 afsluiten industriegebied 1 andere manier informatie verstrekking 1 4 Gemeente Helmond Onderzoek en Statistiek 23

Bijlage: vragenlijst Goedenmorgen/middag/avond, u spreekt met. van bureau Mediad. In opdracht van de gemeente Helmond zijn we bezig met een onderzoek naar de wijze waarop de inwoners van Helmond gereageerd hebben op de sirenes die zondagochtend 15 april zijn afgegaan omdat op het industrieterrein een grote brand was. Enquête afnemen bij van degenen die thuis zijn het eerst jarig is en 15 jaar of ouder is en bereid is mee te werken.. 1. Bent u bereid om aan dit onderzoek mee te werken? a. ja door naar vraag 4 b. nu, niet wel op een ander tijdstip afspraak maken c. nee 2. Waarom wilt u niet meewerken? (open vraag) a. Heb geen alarm gehoord einde vragenlijst b. Was niet in Helmond tijdens brand c. Geen tijd d. Geen zin e. Onderwerp interesseert mij niet f. Spreekt de taal niet g. Anders, namelijk.. 3. Mag ik u toch een vraag stellen: Toen op zondag 15 april 2007 de sirene afging heeft u toen de algemene instructies op gevolgd of bent u doorgegaan met waar u mee bezig was? De algemene instructies luiden ga naar binnen, sluit deuren en ramen en zet de radio of tv aan einde vragenlijst a. Heb geen alarm gehoord b. Was niet thuis c. Algemene instructies opgevolgd d. Ben doorgegaan waar ik mee bezig was e. Weet niet meer f. Wil niet zeggen 4. Zondagochtend 15 april (zondag een week geleden) is om ongeveer kwart voor tien de sirene afgegaan. Waar was u toen? a. In huis door naar vraag 6 b. In de tuin of op het balkon door naar vraag 6 c. niet thuis, maar wel in Helmond d. niet in Helmond einde vragenlijst 5. Was u in: a. Helmond West b. Helmond Noord c. Binnenstad d. Warande e. Of in een andere wijk van Helmond Gemeente Helmond Onderzoek en Statistiek 25

6. Heeft u de sirene horen gaan? a. Ja b. Nee c. Weet niet meer door naar vraag 33 7. {sirene horen gaan (vraag 6 = a)} Hoe lang ging voor uw gevoel de sirene af? (in minuten) minuten a. Weet niet meer 8. {sirene horen gaan (vraag 6 = a)} Ging de sirene voor uw gevoel lang genoeg? a. Ja b. Nee c. Weet niet meer 9. {sirene horen gaan (vraag 6 = a)} Ging de sirene voor uw gevoel vaak genoeg? a. Ja b. Nee c. Weet niet meer 10. {sirene niet horen gaan (vraag 6 = b) & was in een van de vier wijken (vraag 5 ongelijk aan e) } Waarom denkt u dat u de sirene niet hebt gehoord? Had u bijvoorbeeld de muziek hard aan staan, sliep u nog, heeft u hem gewoon niet gehoord of is er een andere reden? door naar vraag 33 a. Harde muziek/geluid tv/hard ander geluid b. Zat op een bijeenkomst met veel mensen (zoals kerk of sportvereniging) c. Sliep nog d. Heb hem gewoon niet gehoord e. huis is goed geluid geïsoleerd f. Andere reden namelijk 11. {sirene horen gaan (vraag 6 = a)} Wat was het eerste dat u dacht toen de sirene ging? (open vraag, meerdere antwoorden mogelijk) a. Ik moet naar binnen b. Ik moet de tv/radio aan zetten c. Er gebeurt iets ergs/een ramp d. Storing aan de sirenes? e. Is het maandag? f. Wat is dat? g. Wat moet ik doen? h. Waar is de rampenkaart/gemeentegids met informatie over rampen i. Anders namelijk. Gemeente Helmond Onderzoek en Statistiek 26