SAMENWERKEN AAN EEN MARITIEME EN LOGISTIEKE TOPREGIO

ERSTERKENV KENVERNIEU RNIEUWENVE AGENDA EN VERSLAG DELTRI PLATFORM 3 JUNI 2013, ROTTERDAM 1 SAMENWERKEN AAN EEN MARITIEME EN LOGISTIEKE TOPREGIO

INHOUDSOPGAVE 1. Deelnemers 4 2. Programma 6 3. Samenwerken aan een maritieme en logistieke topregio 9 4. Afspraken DelTri agenda 2013 10 4.1 Havenvisie Rotterdam & Havenstrategie Moerdijk 10 4.2 Ruimte voor economie 14 2 3 4.3 Bereikbaarheid 21 4.4 Kwaliteit leefomgeving 26 4.5 Arbeidsmarkt 28 4.6 Logistieke innovaties 30 BIJLAGE: verslag bijeenkomst 3 juni 2013 32 CONTACTGEGEVENS KAMER VAN KOOPHANDEL ZUIDWEST-NEDERLAND KAMER VAN KOOPHANDEL ROTTERDAM

DELTRI PLATFORM 3 JUNI 2013 1. Deelnemers Gemeente Rotterdam Mevrouw Jeannette Baljeu (voorz. Deltri) Gemeente Dordrecht De heer Jasper Mos Drechtsteden De heer Hans Tanis Regio West-Brabant De heer Peter van der Velden Havenbedrijf Rotterdam De heer Hans Smits Provincie Noord-Brabant De heer Yves de Boer Provincie Zuid-Holland De heer Govert Veldhuijzen Milieufederatie Zuid-Holland De heer Alex Ouwehand Brabantse Milieufederatie De heer Nol Verdaasdonk Havenschap moerdijk De heer Ferdinand van den Oever BZW West-Brabant De heer Anton van Beers Wergevers Drechtsteden De heer Teun Muller KVK Brabant De heer Marcel Voeten 4 5 Havenbedrijf Rotterdam Gemeente Dordrecht De heer Henk de Bruijn De heer Gido ten Dolle

2. Programma Ontvangst 17.00 Ontvangst op De Nieuwe Maze. De boot ligt aan de steiger achter Hotel New York. Parkeren kan in de garage van het Havenbedrijf. Welkom 17.15 Welkom door Hans Smits op de boot van het Havenbedrijf Rotterdam en toelichting rondvaart Opening en mededelingen 17.25 Opening Jeannette Baljeu 18.50 Voortgang overige onderwerpen 19.20 - TEN-T - Bedrijventerreinenstrategie - Arbeidsmarkt (korte presentatie techniekpact, Gido ten Dolle) - Logistieke innovaties Sluiting vergadering 19.50 Uitstappen 20.00 6 7 Kaderstellende visies 17.35 Presentatie update havenvisie Rotterdam 2030 door Henk de Bruijn 17.50 Presentatie havenstrategie Moerdijk door Ferdinand van den Oever 18.05 Discussie over synergiekansen tussen havens van Rotterdam, Moerdijk en Dordrecht en wat er voor nodig is om deze kansen te benutten. Kwaliteit leefomgeving 18.20 Voorstel uitwerking thema kwaliteit leefomgeving. Presentatie Milieufederaties 18.35 Discussie over afspraken in dit kader. Lopend buffet

3. Samenwerken aan een maritieme en logistieke topregio De missie van het DelTri Platform om te komen tot een maritieme en logistieke topregio is richtinggevend voor de inhoudelijke agenda en de onderlinge samenwerking, en de relatie met partners daarbuiten. In internationaal perspectief heeft Nederland een sterke maritieme positie. Deze positie wordt bepaald door een samenhangend netwerk van zeehavens en achterlandknooppunten in de vorm van containertransferia, inland terminals, natte en droge zeehavengerelateerde werklocaties met duurzame en innovatieve maritieme industrie en dienstverlening. De regio s Rotterdam, Drechtsteden en West-Brabant vormen de thuisbasis van dit haven industrieel complex. DelTri staat voor: - De drie regio s Rotterdam, Drechtsteden en West-Brabant in de Zuidwestelijke 8 9 Delta. - Drie urgente opgaven: economie, bereikbaarheid en leefkwaliteit - Tripartiete samenwerking tussen overheid, marktpartijen en maatschappelijke organisaties De drie regio s vormen samen met de betreffende provincies en het Havenbedrijf Rotterdam de bestuurlijke kerngroep. Zij bereiden onder voorzitterschap van de gemeente Rotterdam en in samenwerking met de andere partners (Havenschap Moerdijk, bedrijfsleven, KvK s en milieufederaties) de bijeenkomsten van het platform voor. Tijdens de bijeenkomsten ontmoeten topbestuurders en maatschappelijke sleutelfiguren elkaar en worden de opgaven voor de ontwikkeling van deze maritieme en logistieke topregio opgepakt.

4. Afspraken DelTri 2013 In dit hoofdstuk wordt de DelTri agenda toegelicht. Deze agenda bestaat uit vijf thema s: - Ruimte voor economie - Bereikbaarheid - Kwaliteit leefomgeving - Arbeidsmarkt - Logistieke innovaties Per thema worden één of meer afspraken geformuleerd voor het komende jaar of half jaar. Ook worden kort de achtergronden en de resultaten van het afgelopen half jaar geschetst. Alvorens de agenda DelTri 2013 uit te werken, wordt ingegaan op de kaderstellende visies voor de DelTri samenwerking. 4.1 KADERSTELLENDE VISIES 10 11 Het DelTri Platform maakt afspraken op basis van een aantal kaderstellende visies. De MIRT-VAR (Dynamische Delta 2020 2040) en de Havenvisie Rotterdam 2030 zijn voor de DelTri samenwerking het meest belangrijk. Daarnaast wordt er momenteel gewerkt aan een Havenstrategie Moerdijk 2030. Deze strategie kan ook een kaderstellende betekenis voor de DelTri-samenwerking krijgen. DYNAMISCHE DELTA 2020-2040 De visie Dynamische Delta 2020-2040 is het resultaat van de MIRT-verkenning Antwerpen Rotterdam (MIRT-VAR). Deze visie en de daaraan gekoppelde afspraken zijn in de betreffende bestuurlijke overleggen MIRT in het voorjaar van 2011 door rijk en regionale overheden vastgesteld. In deze visie staat de samenhangende ontwikkeling van de delta met twee gezichten centraal: een stedelijke, logistieke delta en het deltalandschap.

In dit kader zijn onder andere de volgende afspraken gemaakt: De uitwerking en beleidsmatige verankering van het concept logistieke delta in de betreffende gremia (o.a. Zeehavenoverleg en DelTri Platform); Ruimtereservering in de provinciale structuurvisies voor de gewenste omleidingen van het goederenspoor tussen Rotterdam en België, de VEZA-spoorboog, en nieuwe bedrijvenlocaties bij Terneuzen en Moerdijk. In de provinciale structuurvisie van Brabant zijn deze reserveringen al opgenomen. Erkenning van de klem op de stedelijke ontwikkeling door de milieueffecten van het, groeiende, goederentransport; met name het vervoer van gevaarlijke stoffen over het spoor door bestaand stedelijk gebied in het bijzonder in Dordrecht en Zwijndrecht. De regionale partijen zullen de effecten van goederentransportstromen verder onderbouwen en monitoren. Het Rijk zal in het MIRT-onderzoek goederen vervoer lange termijn de transportstromen in beeld brengen. Rijk en regio zullen begin 2013 de resultaten uit bovenstaande acties bespreken en deze betrekken bij het Externe veiligheid-onderzoek (2018) en/of de uitwerking van de Logistieke Delta (Zeehavenoverleg). 12 13 HAVENVISIE ROTTERDAM 2030 De Havenvisie 2030 is eind 2011 door de gemeenteraad van Rotterdam (met algemene stemmen) vastgesteld. Deze visie vormt een belangrijk kader voor de DelTri samenwerking. In deze visie wordt de ambitie uitgesproken om het Rotterdamse haven- en industriecomplex te ontwikkelen als een ijzersterke combinatie van Global Hub en Europe s Industrial Cluster, welke beide koploper zijn op het gebied van efficiëntie en duurzaamheid. Daarbij wordt ingezet op een verdere integratie van netwerken op een hoger schaalniveau. Ook in de aan deze visie gekoppelde uitvoeringsagenda speelt het hogere schaalniveau, o.a. DelTri, een belangrijke rol. organisatie van de realisatie van de Havenvisie goed in gang is gezet en dat op tal van terreinen meters zijn gemaakt. HAVENSTRATEGIE MOERDIJK 2030 De Gemeente Moerdijk, Provincie Noord Brabant en Havenschap Moerdijk zijn bezig met het proces om te komen tot een eenduidige en breed gedragen Havenstrategie voor de toekomstige positie van de haven en het industrieterrein van Moerdijk. Met de havenstrategie ligt er straks een heldere visie op hoe de kansen voor de zeehaven van Moerdijk in de Vlaams Nederlandse delta te benutten. Met enerzijds een helder beeld op de economische waarde vanuit een bovenregionaal perspectief, anderzijds met oog voor de lokale en regionale context als het gaat om veiligheid en leefbaarheid. Het doel is dat de zogenoemde drie P s goed in balans zijn (People, Planet en Profit). De verwachting is nu dat voor de zomer van 2013 de conceptvisie wordt aangeboden ter visie. SYNERGIEKANSEN HAVENS ROTTERDAM, MOERDIJK EN DORDRECHT Tijdens de platformbijeenkomst van 3 juni 2013 zal op basis van presentaties van het Havenbedrijf Rotterdam en het Havenschap Moerdijk gesproken worden over de synergiekansen tussen de havens van Rotterdam, Moerdijk en Dordrecht, en over wat er voor nodig is om deze kansen te benutten. Afspraak 1: gezamenlijke reactie DelTripartners op Havenstrategie Moerdijk De gemeente Moerdijk en de provincie Noord-Brabant zijn de initiatiefnemers van de Havenstrategie Moerdijk. Zij nodigen de andere DelTri partners uit om gezamenlijk te reageren op de conceptversie van deze havenstrategie, die binnenkort ter visie zal worden aangeboden. Inmiddels is er een eerste voortgangsrapportage opgesteld, waarin verslag wordt gedaan van de voortgang van de Havenvisie 2030. In 2012 is allereerst een structuur met betrokken partners opgezet om die realisatie te organiseren en voortgang te monitoren. De belangrijkste conclusie van deze rapportage is dat de

4.2 RUIMTE VOOR ECONOMIE Na bespreking in het DelTri-platform is de agenda bedrijventerreinen aangepast en door de betrokken overheden vastgesteld als richtinggevend kader. De beide provincies, de drie betrokken regio s en het Havenbedrijf hebben de agenda, na een zorgvuldig intern proces, vastgesteld. Op 9 april j.l. heeft de provincie Noord Brabant de agenda vastgesteld. Er wordt momenteel gewerkt aan een gezamenlijke presentatie van de agenda, middels vormgeving van de agenda en publicatie op de diverse websites van de partners. De agenda is zowel een richtinggevend kader voor beleidsvorming van de diverse partners alsmede een gezamenlijke agenda van activiteiten die door de partners in wisselende coalities moeten worden opgepakt. Tegelijkertijd is de agenda levend; aanpassingsvermogen is het uitgangspunt om in te kunnen spelen op de externe ontwikkelingen. Regulier zal op basis van een goede monitoring van ontwikkelingen binnen de logistieke en maritieme sector de agenda moeten worden bijgesteld. Een goede monitoring van vraag en aanbod van bedrijventerreinen is de komende periode van belang. De huidige wijze waarop de behoefte in de toekomst wordt bepaald is onvoldoende om daadwerkelijk op de actuele ontwikkelingen binnen logistiek en maritieme economie in te kunnen spelen. Elke actie in de agenda kent een eigen eindverantwoordelijke, die in samenwerking met andere partners, de actie oppakt (zie schema pag. 16,17). De agenda benoemt de volgende acties: - Ontwikkeling prioritaire locaties Nieuw Reijerwaard, Dordtse Kil IV en Logistiek Park Moerdijk - Verkenning planologische reserveringen na 2020 - Uitwerking tien clusters maritieme industrie - Instrumentarium herstructurering - Multimodale ontsluiting bedrijventerreinen - Arbeidsmarkt De diverse acties worden momenteel door de betrokken partners opgepakt. De aard van de acties is divers en vragen elk een eigen aanpak. 14 15

16 17

Maritieme hoofdstructuur Deltri-regio conceptversie 27 mei 2013 Hotspot maritieme industrie Scheepsbouw - Werkschepen Scheepsbouw - Binnenvaartschepen Scheepsbouw - Standaardschepen Scheepsbouw - Jachten Waterbouw en Offshore Toeleveranciers 18 Onderwijs 19

Aan de ontwikkeling van de prioritaire locaties wordt door de betrokken partners volop gewerkt. Belangrijke stappen in de planologische procedures zijn gezet. De onderlinge afstemming van de ontwikkeling van Dordtse Kil IV en Logistiek Park Moerdijk is gaande via bestuurlijk overleg tussen zowel de regio s als de beide provincies. In het kader van de herziening van de provinciale Structuurvisie van Zuid Holland zijn vraag en aanbod van (havengerelateerde) bedrijventerreinen nadrukkelijk een aandachtspunt. De uitwerking van de tien clusters maritieme industrie is op 22 mei ambtelijk gepresenteerd en besproken in een bijeenkomst met de betrokken gemeenten, regio s, provincies, koepelorganisaties, Kamer van Koophandel. De uitwerking biedt zicht op de verwachte ontwikkelingsrichting van de clusters. Het geeft daarnaast inzicht in de noodzakelijke randvoorwaarden en vestigingscondities van de verschillende clusters. Een belangrijke conclusie is dat de partijen (gemeenten, Maritieme Delta, e.d.) waarde hechten aan een duidelijke positionering van het 4.3 BEREIKBAARHEID Bereikbaarheid is één van de kernthema s van de DelTri agenda. Een goede, hoogwaardige infrastructuur en een slim gebruik van deze infrastructuur (mede in relatie tot leefkwaliteit ruimtelijke ontwikkelingen) is randvoorwaardelijk voor de ambities van deze maritieme en logistieke topregio. Dit infrastructuurnetwerk is van belang voor zowel het dagelijkse woon-werkverkeer als voor de import van goederen als de export van goederen vanuit Noord West-Europa. Binnen dit thema wordt aandacht besteed aan de volgende opgaven: - Afstemming met het Rijk en Europa aan de hand van een gezamenlijke bereikbaarheidsagenda. - Faciliteren groei goederenvervoer over spoor in relatie tot leefkwaliteit en ruimtelijke ontwikkeling. - Beter benutten bestaande infrastructuur. - Logistieke innovaties stimuleren. Er bestaat een gedeeld beeld over welke investeringen in de infrastructuur nodig zijn 20 21 maritieme cluster. De economische betekenis van dit cluster is groot. De om de ambities voor de maritieme en logistieke topregio waar te maken. Dit geldt internationale positie van deze regio en Nederland is nauw verbonden met deze zowel op het schaalniveau van de Vlaams Nederlandse delta als op het maritieme economie. De zichtbaarheid en bekendheid van dit cluster zijn in dit schaalniveau van DelTri. Er is een gezamenlijke bereikbaarheidsagenda opgesteld. opzicht onvoldoende. Het bijgevoegde kaartje Maritieme hoofdstructuur (pag. Zie agenda en verslag DelTri Platform 29 augustus 2012 18,19) is in dat kader relevant. De belangrijkste generieke vraagstukken en kansen in relatie tot de vestigingscondities liggen op het vlak van bereikbaarheid, DELTRI-INZET TEN-T waterveiligheid/buitendijks, milieubeperkingen, regionale spreiding van activiteiten, De EU streeft naar de realisatie van een Trans European Network- Transport voor het binnenhavens en arbeidsmarkt. Per locatie is tevens in beeld gebracht welke goederenvervoer (TEN-T; naast een netwerk voor energie en buis), geïllustreerd op kwesties er liggen. De eindrapportage wordt komende weken afgerond, waarna een bijgevoegd metro -kaartje. Voor het ontwikkelen van deze netwerken geeft de EU voorstel voor het oppakken van de diverse vervolgacties kan worden opgesteld. subsidie vanuit het cohesiefonds. Het tot stand komen van de trans-europese netwerken moet bijdragen aan een goede werking van de interne markt, en de economische en sociale samenhang van Europa versterken. Voor de komende periode 2014-2020 is naar het zich laat aanzien een budget beschikbaar van rond de 23 miljard (en 5 miljard voor energie en 1 voor ICT).

Voor het Deltri-gebied zijn de corridors 9 en 6 relevant, respectievelijk Amsterdam Basel/Lyon - Marseille en Rotterdam Genua. De spoorverbinding Rotterdam- Antwerpen valt onder corridor 9. Tijdens het vorige DelTri Brede Platform is afgesproken voor een vijftal infrastructuurprojecten een aanvraag bij dit nieuwe TEN-T programma 2014-2020 van de EU voor te bereiden: 1) Sluizen vaarroute Seine-Scheldeverbinding: Krammersluizen, sluis Gent- Terneuzen 2) Sluizen route Rotterdam Antwerpen: (Volkeraksluizen en Kreekraksluizen ) inclusief verkeersmanagement vaarroute Rotterdam - Antwerpen 3) Studieproject Calandspoorbrug 4) Studieproject Goederenlijn Rotterdam Antwerpen, incl VeZa-boog 5) De Nieuwe Westelijke Oeververbinding Aangezien er voldoende aandacht is voor de opgaven rond de sluizen, wordt de komende jaren vanuit de DelTri partners men name ingezet op studieprojecten rond spoor: Calandspoorbrug en de goederenlijn Rotterdam-Antwerpen (incl. VEZA-boog). Daarnaast wordt wat betreft de Nieuwe Westelijke Oeververbinding in een later stadium bekeken of een TEN-T aanvraag zinvol is. Wat betreft het goederenspoor is van belang dat het Europees parlement bij de behandeling van de Connecting Europe Facility een amendement over deze goederenlijn heeft aangenomen. Door dit amendement van Wortmann staat de opgave Rotterdam Antwerpen: Spoor vernieuwing van de goederenspoorlijn (in het Engels heet het Upgrading Rail Freight ) op de Europese agenda. Daarnaast is van belang dat de veiligheidsituatie rond het goederenvervoer over spoor hoog op de agenda is gekomen door het ongeval bij Wetteren. Daardoor is er een momentum om nu een aanvraag voor een studieproject naar de spoorlijn Rotterdam Antwerpen en de veiligheidssituatie rond dit spoor in te dienen. Wat betreft een alternatief voor het Calandspoor wordt op dit moment een projectorganisatie opgericht die zal bestaan uit het Ministerie van I&M, Rijkswaterstaat,Prorail en het Havenbedrijf Rotterdam. Het Ministerie zal daarbij fungeren als opdrachtgever. De periode tot begin 2014 staat in het teken van een gezamenlijke verkenning waarbij een aantal scenario s zal worden onderzocht en uitgewerkt. Vervolgens zal de Minister een voorkeursbeslissing kunnen nemen. Afspraak 2: initiatief studieproject goederenvervoer en veiligheid spoor Rotterdam Antwerpen DelTri partners nemen in overleg met het Rijk en Vlaanderen het initiatief voor een studieproject goederen vervoer over spoor tussen Rotterdam en Antwerpen voor te bereiden. Dit studieproject richt zich op de vraag hoe het goederenvervoer over spoor tussen Rotterdam en Antwerpen kan groeien en tegelijkertijd de veiligheidsituatie rond het spoor kan worden verbeterd en de barrièrewerking kan worden verminderd. Daarbij wordt ook gekeken naar mogelijkheden om gevaarlijke stoffen over andere modaliteiten te vervoeren. In overleg met het Rijk en Vlaanderen word een strategie bepaald voor het indienen van een TEN-T aanvraag voor deze opgave 22 23 Afspraak 3: Versnelde realisatie boog bij Meteren De Deltri-partners pleiten er voor om de geplande realisatie van de spoorboog bij Meteren naar voren te halen. Door de realisatie van deze spoorboog hoeven er minder goederentreinen met gevaarlijke stoffen door Drechtsteden en West-Brabant. Daardoor zal de externe veiligheidssituatie rond het spoor in deze regio s verbeteren. Het ongeval bij Wetteren heeft iedereen bewust gemaakt van de risicos van deze situatie. Dit is aanleiding om als DelTri-partners gezamenlijk een brief te schrijven aan het Kabinet en de Tweede Kamer, waarin gevraagd wordt om de geplande realistie van de spoorboog bij Meteren naar voren te halen.

24 25

4.4 KWALITEIT LEEFOMGEVING De DelTri-partners werken, aansluitend op de Havenvisie 2030, gezamenlijk aan een haven- en industrieel complex dat koploper is op het gebied van efficiency en duurzaamheid. De Havenvisie heeft als ambitie om onderdeel te zijn van de meest duurzame logistieke ketens met de laagste ecologische footprint ter wereld in combinatie met het meest duurzame chemie- en energiecomplex. Tegelijkertijd hebben de partners aangegeven met elkaar in gesprek te gaan op welke wijze tot een kwaliteitsimpuls voor de leefbaarheid en natuur in de regio kunnen komen. Het gaat hier nu om het concretiseren van deze afspraak. Als resultaat van de workshop Werk maken van een vitale Delta, voorjaar 2012, is het noodzakelijk gebleken om deze dubbele doelstelling verder uit te werken, zowel op het vlak van de wijze waarop tot een kwaliteit in de leefomgeving kan worden gekomen als de gewenste koppelingen met de ruimtelijk-economische ontwikkelingen. De Milieufederaties hebben hiertoe een eerste inhoudelijke verkenning opgesteld, zie bijgevoegd visiedocument: Samen werken aan een vitale Delta. De nu te nemen besluiten zijn op de aanbevelingen gebaseerd. 26 27 BESTUURLIJKE, POLITIEKE EN JURIDISCHE ASPECTEN Het realiseren van een dubbele doelstelling vergroot het politieke en bestuurlijke draagvlak voor de besluiten omtrent de duurzame en robuuste groei van activiteiten in het havengebied en aangrenzende gebieden. Het levert bovendien een voorbeeldwerking op waarmee mondiaal en Europees kan worden aangetoond dat economie, duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit wel degelijk te verenigen zijn. In dit kader is het noodzakelijk om in DelTri-verband een bestuurlijke trekker aan te wijzen voor de realisatie van de duurzaamheidsdoelstellingen. De bestuurlijke trekker kan zorgen voor een evenwichtige inbreng in alle op stapel staande activiteiten. Op dit moment is de milieugebruiksruimte in juridische zin veelal grotendeels benut. Nieuwe activiteiten zijn daardoor lastig te vergunnen. Maximale innovatie is nodig om de ruimtelijk-economische ontwikkelingen mogelijk te maken. Een toekomstig uitvoeringsprogramma, waarin de dubbele doelstelling in alle aspecten is meegenomen, zal juridische en planologische procedures vereenvoudigen en ruimte bieden voor nieuwe ontwikkelingen. Waardoor ook bestaande activiteiten minder gebruiksruimte nodig zullen hebben. De DelTri beleidsvoornemens passen hierdoor ook in grotere verbanden. Afspraak 4: Uitwerken visie Samen werken aan een vitale Delta 1. Benoemen van de bestuurlijke trekker voor de realisatie van de duurzaamheidsdoelstellingen en akkoord gaan met zijn opdrachtformulering. - Voorstel : dhr. Peter van der Velden. - Opdracht: Het uitwerken van de visie Samen werken aan een vitale Delta door de uitvoering van kansrijke verbeteringen van de groenblauwe structuur te versnellen via een gezamenlijk uitvoeringsagenda, de geschetste opgaven gezamenlijk uit te werken en een checklist duurzaamheid op stellen ten behoeve van ruimtelijk-economische ontwikkelingen in de DelTri-regio. In de visie is reeds een niet-limitatieve lijst van kansrijken verbeteringen opgenomen. 2. In het najaar van 2013 wordt een ambtelijke workshop georganiseerd waarin bovenstaande opdracht nader geconcretiseerd wordt. Begin 2014 wordt onder leiding van Peter van der Velden een bestuurlijke bijeenkomst georganiseerd. 3. Kennis nemen van het visiedocument en de aanbevelingen daarin. De deelnemers spreken af in het vervolgtraject deze visie en aanbevelingen mee te nemen.

4.5 ARBEIDSMARKT In de DelTri regio ontstaan in toenemende mate tekorten in de technische beroepen en in de transportsector. Het thema arbeidsmarkt wordt in zowel de Havenvisie, de gesprekken met marktpartijen nadrukkelijk als belangrijk thema benoemd. Ook bij de ontwikkeling van nieuwe bedrijventerreinen is de arbeidsmarkt en de bereikbaarheid van deze terreinen voor de werknemers een relevant thema. Uitwisselen van kennis en ervaringen tussen de DelTri-partners vergroot het gezamenlijk inzicht, om in de regio s de oplossingen voor deze tekorten daadwerkelijk te vinden. In 2012 zijn twee arbeidsmarktbijeenkomsten georganiseerd met vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven, het onderwijs en de overheid in de DelTriregio. Tijdens deze bijeenkomsten zijn kennis en ervaringen rond problematiek en best practices uitgewisseld. Afgesproken is om jaarlijks zo n bijeenkomst te organiseren. TECHNIEKPACT Ondanks alle bestaande initiatieven en plannen neemt het aantal technici niet snel 28 29 genoeg toe. Uit analyses van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt regio s en Rijk hebben daarom een nationaal Techniekpact gesloten. Het Techniekpact verenigt de ambities uit de bestaande plannen en initiatieven, maar wil die sneller (in 2020) en met meer daadkracht realiseren. Om dat te bereiken zet het Techniekpact in op drie actielijnen met als horizon 2020: - Kiezen voor techniek: meer leerlingen kiezen voor een techniekopleiding. - Leren in de techniek: meer leerlingen en studenten met een technisch diploma gaan ook aan de slag in een technische baan. - Werken in de techniek: mensen die werken in de techniek behouden voor de techniek, en mensen met een technische achtergrond die met ontslag bedreigd worden of al langs de kant staan elders inzetten in de techniek. Elk landsdeel heeft zijn eigen techniekpact. Zo is er ook een techniekpact Zuidwest Nederland. Deze regio omvat de subregio s Rotterdam-Rijnmond, Drechtsteden, West-Brabant, Haaglanden, Holland Rijnland en Zeeland. In de totale regio wordt in uiteenlopende samenstellingen samengewerkt op basis van verschillende regiovisies, onder andere in Centra voor Innovatief Vakmanschap en Centres of Expertise, in Deltriplatform, Maritieme Delta, Zuidvleugel, Techniekagenda (ROA) blijkt dat op termijn jaarlijks 30.000 extra technici nodig zijn om in de Haaglanden, Ons Platform in Holland-Rijnland, Regionaal Platform Arbeidsmarkt groeiende behoefte aan technisch personeel te voorzien. Dat vraagt om extra West-Brabant, Pact Brabant, de Strategic Board Zuid-West Nederland, in Havenvisieinspanningen. Onderwijsinstellingen, werkgevers, werknemers, jongeren, topsectoren, en Metropoolverband en op specifieke sectoren zoals de luchtvaart, in Medical Delta, Clean Tech Delta en The Hague Security Delta. Er ligt een startdocument dat een overzicht biedt van de huidige inzet op techniek in deze regio. Deze lopende en geplande inzet wordt onverkort voortgezet. In verdere uitwerkingsfase techniekpact bepalen de subregio s gezamenlijk wat ze op niveau van Zuidwest Nederland willen oppakken om daarmee hun eigen inzet te versterken. Streven is om najaar 2013 deze overkoepelende inzet bepaald te hebben, alsmede de aanpak (inclusief middelen). Het is nog onduidelijk hoeveel het rijk aan het techniekpackt zal bijdragen.

4.6 LOGISTIEKE INNOVATIES Onlangs heeft de OESO de Rotterdamse haven als een goed presterende haven gekenschetst. Zo n positie wordt alleen bereikt door goede samenwerking tussen bedrijfsleven en overheden in de DelTri-regio. Goede logistieke concepten en innovaties zijn voor de DelTri-regio van groot belang om die positie te behouden. Logistieke innovaties zijn van belang voor de economie en het milieu. Allereerst biedt het voordelen voor de logistieke dienstverleners zelf en daarnaast ook voor de verladers en handelaren in de regio. Kosten worden bespaard door snel, efficiënt en servicegericht de afzetmarkt te benaderen. Bedrijven (o.a. in de topsectoren) die gebruik maken van deze dienstverleners en efficiëntere logistieke ketens profiteren eveneens. Verladers zullen in de toekomst hogere eisen stellen aan logistieke dienstverleners, o.a. door duurzaamheidscriteria mee te nemen in de selectie van een logistieke dienstverlener. Met name de CO-2 footprint van logistieke ketens wordt naar verwachting een concurrentiefactor van belang. Behoud van een sterke concurrentiepositie van de topsectoren Biobased/ Energie, High Tech/Maintenance, Maritiem en Greenports. Om een indruk te krijgen van een mogelijke functie van het DelTri platform bij de ondersteuning van logistieke innovaties is een aantal oriënterende gesprekken gevoerd met ondernemers, projectleiders en vertegenwoordigers van intermediaire organisaties zoals Syntens en de Kennis Distributie Centra. Geconstateerd is dat alle DelTri partners, meestal afzonderlijk binnen hun eigen regio, betrokken zijn bij succesvolle door de markt geïnitieerde ontwikkelingen van logistieke concepten en innovaties, zoals Fresh Corridor en Brabant Intermodal. De DelTri partners zijn daarbij vaak ondersteunend en voorwaardenscheppend betrokken, vooral op het gebied van de bereikbaarheid, de ruimtelijke facilitering van overslagpunten, lobby en de verbinding met grotere thema s als duurzaamheid. Daarnaast ondersteunen zij samenwerking vanuit het bedrijfsleven, daar waar dit nog niet vanzelfsprekend is. Bij een nadere verkenning waar DelTri-partners en partijen als Syntens, Dinalog en 30 31 Kennisdistributiecentra, logistieke concepten en -innovaties kan ondersteunen Logistieke innovaties zijn van belang voor de DelTri-regio. willen we vooral meer te weten komen over: Het gebied Maasvlakte 2 Moerdijk/ West Brabant wil zich ontwikkelen als dé Global Hub voor bestaande en nieuwe goederenstromen. Dit betekent dat deze havenregio in 2030 één van s werelds grootste knooppunten van logistieke ketens en netwerken is. 1. 2. Het beter en sneller signaleren van de marktbehoefte aan logistieke concepten en -innovaties en het delen van de kennis hierover. Succesvolle pilots die in de DelTri-regio kunnen worden uitgerold. De Global Hub is in 2030 ook onderdeel van de meest duurzame logistieke Belangrijke thema s in de DelTri-regio zijn: ketens met de laagste ecologische footprint per tonkilometer ter wereld. Synchromodaal transport Rotterdam-Moerdijk-Tilburg Ketenregie en achterlandverbindingen Het beter benutten van de infrastructuur Duurzame innovaties: small scale LNG binnenvaart Afspraak 5: Verkenning logistieke innovaties op DelTri-niveau Samen met marktpartijen, Kennis Distributie Centra, Dinalog en Syntens wordt nader verkend welke logistieke concepten en innovaties afstemming en/of ondersteuning op DelTri-niveau nodig hebben. Inhoudelijk ligt daarbij de focus op synchromodaliteit, ketenregie/achterlandverbindingen, het beter benutten van de infrastructuur en small scale LNG binnenvaart.

BIJLAGE: Verslag bijeenkomst 3 juni 2013 Rotterdam Aanwezig: Jeanette Baljeu (Rotterdam, voorzitter), Jasper Mos (Dordrecht), Hans Tanis (Drechtsteden), Peter van der Velden (Regio West Brabant), Yves de Boer (Provincie Noord-Brabant), Govert Veldhuijzen (Provincie Zuid-Holland), Hans Smits (Havenbedrijf Rotterdam), Ferdinand van den Oever (Havenschap Moerdijk), Teun Muller (Werkgevers Drechtsteden), Alex Ouwehand (Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland), Nol Verdaasdonk (Brabantse milieufederatie, Anton van Beers (Brabants Zeeuwse werkgeversvereniging, regio West-Brabant), Marcel Voeten (KVK Brabant) Gastsprekers: Henk de Bruijn (Havenbedrijf Rotterdam), Gido ten Dolle (Dordrecht / Regio Drechtsteden) Afwezig: Christel Mourik (Stadsregio Rotterdam), Ada Grootenboer (Regio West-Brabant), Steven Lak (Deltalinqs), Martin van Dijk (MKB-Nederland / VSLB), Jos van der Vegt (KVK Rotterdam e.o.), Rob van Renterghem (KVK Brabant) 32 33 Aanwezige adviseurs: Frank van den Beuken (Secretariaat), Goof van Vliet (Secretariaat), procent. Het marktaandeel van Rotterdam in de Hamburg-Le Havre range blijft stijgen naar 38% dit jaar. Er wordt ook flink geïnvesteerd. Er treedt een duidelijke clustervorming op in de chemische industrie. In Engeland is bijvoorbeeld een fabriek afgebroken en hier weer opgebouwd à 100 miljoen. Concentratietendens zal zich steeds meer gaan voltrekken. Dat geeft vertrouwen. Twee weken geleden Maasvlakte II geopend. Dat geeft de burger moed. 2. Opening en mededelingen Jeannette Baljeu opent de vergadering. Er zijn een aantal nieuwe deelnemers. Alle aanwezigen stellen zich aan elkaar voor. 3. Kaderstellende visies Presentatie Havenstrategie Moerdijk door Ferdinand van den Oever Al enige tijd staat op het programma een havenvisie Moerdijk uit te brengen. Op 27 juni zal de bestuurlijke stuurgroep de Concept Havenstrategie vaststellen. Daarna roadshow voor commentaar, verbeteringen, enz, o.a. langs Deltripartners. Het Havenschap ontvangt ook graag opmerkingen van Deltripartners. De havenstrategie komt tot stand in hechte samenwerking van provincie, gemeente Albert Reijlink (Regio West-Brabant), Jasper Nagtegaal (Havenbedrijf Rotterdam), JaapJelle Feenstra (Havenbedrijf Rotterdam), Paul Meijer (Stadsregio Rotterdam), Tom de Graaf (Provincie Noord-Brabant), Arend de Jong (Provincie Zuid-Holland), Mariëlle Overboom (Regio Drechtsteden) Moerdijk en Havenschap. Het zoekt een duidelijke positionering in de VlaamsNederlandse delta, in de magneet. Profit, planet & people krijgen alle drie aandacht. Dit economisch profiel is o.a. getoetst door de universiteiten van Antwerpen en Rotterdam. Het gaat om een optimale benutting van alle potenties en kent drie strategieën: Er zijn 4 powerpoint-presentaties gehouden. Deze zijn op te vragen. De kern van elke presentatie is in het verslag samengevat. - Extended gate: veel potentie, als verlader kun je hiervandaan goed Europa in. Aanwezigheid van weg, water, spoor en buis. Vooral het spoorknelpunt vraagt een oplossing. 1. Welkom - Shortsea: ligging aan diep vaarwater benutten (tunneldek Dordtse Kil bepaalt Hans Smits (dir HbR) heet allen hartelijk welkom op de Nieuwe Maze. Hij geeft een korte toelichting op de vaartocht en over de stand van zaken HbR. Eind mei is de situatie als volgt kort te omschrijven: het kon veel slechter maar het zou ietsje beter kunnen. 0,9% overslag minder, droog meer. Natte overslag minder (olie) Aantal containers in de plus, RoRo in de plus. Per saldo houden we het aardig vast, einde jaar waarschijnlijk kleine plus van een halve maximale diepgang) - Industriestrategie / waardetoevoeging: logische keuze. Uitbouwen procesindustrie en meer verbindingen maken. 120 ha zwaarste milieucategorie. Door zuinig en efficiënt ruimtegebruik is er voldoende ruimte tot 2030. Havennetwerk Delta is belangrijk. Op de eerste plaats richten op VlaamsNederlandse delta. Ook meer richten op Brabantse havens, dit is nu nog

versnipperd. Ook naar Zeeuwse havens en natuurlijk Rotterdam. Er zijn veel overlappingen met de Havenvisie Rotterdam. Het gaat niet alleen over economie, tweede belangrijke aandachtspunt is een vitale regio West-Brabant. Haven is nu 4e zeehaven van Nederland en 2e economische motor van Noord-Brabant (na Eindhoven). Continue dialoog met omgeving is noodzakelijk en dat gebeurt ook. Excelleren in veiligheid en duurzaamheid is het streven. De OECD heeft een rapport uitgebracht over de internationale concurrentiepositie van havensteden, casus Rotterdam en Amsterdam. Op 9 september internationaal congres in R dam. De Haven van Rotterdam doet het goed maar de economische meerwaarde voor de regio zou groter kunnen zijn, onder andere door Nederland meer te ontwikkelen als centrum voor maritieme diensten en door de overlast van de haven te verkleinen. Werkers in de haven houden is een belangrijk speerpunt. Vragen Vragen De vragen gaan vooral over shortsea en duurzaamheid. Is het zinvol om het segment van het Er wordt aandacht gevraagd voor een goede communicatie over wat nu wel of niet eerste te vergroten in relatie tot R dam? Zit duurzaamheid er goed in? bij het havencomplex van Rotterdam hoort. Vooral de samenwerking is belangrijk. Er wordt spanning op het energie-akkoord geconstateerd. Conclusie Baljeu concludeert dat de Deltripartners in een schriftelijke ronde zullen reageren, vooral wat Afspraak de Deltripartners kunnen bijdragen. Er zijn al partijen die direct betrokken zijn. Van den Oever Baljeu stelt voor om in de volgende platformbijeenkomst het herziene geeft aan dat de roadshow half augustus begint. Alle Deltripartners krijgen de energiehoofdstuk te bespreken. Havenstrategie. Hij zou er graag een gezamenlijk gesprek in het najaar over willen hebben. 34 35 (NB: DelTri secretariaat organiseert werksessie) 4. Kwaliteit leefomgeving Presentatie Alex Ouwehand namens de milieufederaties Presentatie update Havenvisie Rotterdam 2030 door Henk de Bruijn Het Deltri-platform heeft de milieufederaties gevraagd om een voorstel uit te werken In mei is de regiegroep bij elkaar geweest. Iedereen is behoorlijk aan het werk gegaan. Er is hoe de kwaliteit van de leefomgeving in deze regio een impuls kan krijgen. Op basis veel nieuwe dynamiek tussen havenbedrijf en stakeholders ontstaan. Consequent worden er van bestaande documenten is een visie ontwikkeld: Samen werken aan een vitale vanaf nu jaarlijks updates van de havenvisie gemaakt. Omdat het nodig is en omdat er Delta met voorstellen voor handelingsperspectief. Met bril van milieufederaties iedere keer nieuwe aandachtspunten zijn. Bijvoorbeeld na 3 jaar al: gekeken naar toekomstbeeld 2050: - modal shift, zorgen voor toekomst, nog geen noodzaak voor nieuw beleid. Spoor en weg - Duurzame energieneutrale topregio blijven aandacht vragen. - Evenwichtige ontwikkelingen en circulaire economie - Schaliegas is helemaal nieuw en CO-2 blijkt veel moeilijker op te slaan dan gedacht. - Klimaatbestendig - Via Europese lobby biomassa beter gaan doen. - Broedplaats voor innovatie en kennis - Windmolens wel ambitie houden, maar het blijkt lastig te realiseren door o.a. - Veerkrachtige biotopen en ruimte voor ontwikkelingen buisleidingen - Het Deltagevoel leeft bij inwoners Rijnmond en Zuidwestelijke Delta. - Scheepvaart, samenwerking met alle partijen kan nog beter, vooral met het achterland. - Inrichting bufferzones blijft boven aan staan, samen met Moerdijk in optrekken.

De inzet van de Europese unie op duurzame groei tot 2020 is in mismatch met de nationale inzet op duurzame groei tot 2020. Als Nederland halen we de doestellingen voor 2020 niet. En in 2050, als we zo doorgaan, ook niet. Bedrijventerreinenstrategie Alle partijen zijn akkoord, aan de uitwerking wordt doorgewerkt. Belangrijke punten bij realiseren visie: Arbeidsmarkt - intrinsieke verduurzaming Presentatie Gido ten Dolle over het Techniekpact. Kern van het verhaal is dat we al - slim koppelen en integraal benaderen lang bezig zijn maar dat het beter kan en scherper moet omdat er jaarlijks 30.000 leerlingen tekort zullen zijn in het technisch onderwijs. Het gaat om kiezen voor, De milieufederaties staan te trappelen om met de andere Deltripartners verder te leren en werken in de techniek. Er wordt veel geëxperimenteerd maar nog te weinig gaan. Als ngo s willen ze ook graag een goede trekker erbij en een goede opdracht, uitgewisseld tussen scholengemeenschappen.een van de dingen waar het op hangt zij stellen Peter van der Velden voor. Ze vragen of de aanwezigen zich herkennen in is of het Rijk echt mee wil doen, 100 miljoen is nodig. de visie. Baljeu bedankt Ten Dolle voor zijn inzet in dit traject. Alle aanwezigen vinden het heel belangrijk dat hier zwaar op wordt ingezet. Baljeu vraagt aanwezig bedrijfsleven Vragen om een beroep te doen op bestuurders als men dingen mis ziet gaan. Er zijn diverse vragen en er worden suggesties gedaan. Men vindt het een goede start en wacht op de uitwerking. Logistieke innovaties 36 37 Conclusie De verkenning wordt voortgezet, noties uit de presentatie kwaliteit leefomgeving worden mee genomen. - Het DelTri-platform heeft kennisgenomen van de visie. De kanttekening is gemaakt dat op onderdelen over de inhoud van de visie nog wel nader gesproken 6. Rondvraag moet worden. - Aanwezigen stemmen er mee in dat Peter van der Velden bestuurlijk trekker wordt, als linking pin. - Het DelTri-platform roept op de uitwerking snel ter hand te nemen en daarbij tot concrete uitkomsten te komen. Een tweetal suggesties daarbij zijn: - een gezamenlijk project (koppeling leefbaarheid en natuur) bij voorkeur op de grenzen van regio s/provincies - koppeling tussen duurzaamheidsdoelstellingen en logistieke innovaties - De Boer: Cathy Berx is (samen met gedeputeerde Caluwé) de nieuwe voorzitter van de Vlaams Nederlandse Delta, zij wil met grote voortvarendheid een aantal zaken oppakken. 15 juli 2013 hebben beiden voorzitters een gesprek met Hans Smits. (NB: aansluitend is ook een gesprek met Jeannette Baljeu gepland) - De Boer: De twee minister-presidenten gaan in juli naar Houston. Bestuurders VNDelta gaan in de slipstream mee. - De Boer: Het belang van buisleidingen voor gevaarlijke stoffen is beter op de kaart gekomen door ongeluk Wetteren. Hij vraagt aandacht van gemeenten en provincies om dit proces te versnellen. 5. Voortgang overige onderwerpen - Van der Velden: burgemeesters Dordrecht, Middelburg en Breda hebben met hun TEN-T Zorg dat je het goed met elkaar afstemt, anders weten ze in Brussel niet wat ze serieus moeten nemen. Brabant wil Vezaboog en Robel nu versnellen. Vraag is of Zuid-Holland ook een ruimtelijke reservering in haar Structuurvisie gaat opnemen? commissarissen van de koning overleg gehad over de zuidwestelijke delta. Nog eens onder de aandacht gebracht hoe belangrijk een gezamenlijke aanpak van de Delta is. Deltri als inhoudelijke agendazetter genoemd. Hij bedankt de aanwezigen voor zijn benoeming als trekker van het thema kwaliteit leefomgeving.

- Feenstra: stelt voor de actualiteit van het ongeluk bij Wetteren te gebruiken om de externe veiligheid rond het spoor in deze regio te verbeteren. Dat kan door een versnelde realisatie van de spoorboog bij Meteren. Feenstra stelt voor om als DelTri partners gezamenlijk een brief naar de tweede kamer te sturen met de vraag om de realisatie van deze spoorboog naar voren te halen. De aanwezigen stemmen in met dit voorstel. Afspraak: De ambtelijke voorbereidingsgroep pakt het op. - De Boer bedankt voor het gastheerschap van de Haven van Rotterdam. Hij biedt voor de volgende keer het Havengebouw van Moerdijk aan. - Het verslag van de platformbijeenkomst van 29 aug 2012 is niet besproken. Eventuele wijzigingen graag doorgeven aan het secretariaat. 38 39 CONTACTGEGEVENS Dit is een uitgave van: - Gemeente Rotterdam - Stadsregio Rotterdam - Drechtsteden - Regio West-Brabant - Havenbedrijf Rotterdam - Provincie Zuid-Holland - Provincie Noord-Brabant Voor vragen over het DelTri Platform kunt u contact opnemen met de secretaris van het Platform. Frank van den Beuken ft.vandenbeuken@rotterdam.nl 010-48 97 224 06 23 08 25 11 Bezoekadres: Galvanistraat 15 3029 AD Rotterdam Postadres: Postbus 6575 3002 AN Rotterdam

ENV ENVERSTER ENVE