The International School of Brussels NTC school De Kattenberg Raamschoolplan PO en VO 2009-2013 Inhoud Woord vooraf... 2 Hoofdstuk 1 De functie van het schoolplan... 3 1.1 Doelen en functies van ons schoolplan... 3 1.2 De totstandkoming en status van ons schoolplan... 3 1.3 Gerelateerde documenten en bronnen... 4 1.4 Evaluatie en bijstelling van ons plan... 4 Hoofdstuk 2 Context en missie: de opdracht van onze school... 5 2.1 De school in haar specifieke situatie... 5 2.2 Leerlingen- en ouderpopulatie en NTC Richtingen... 5 2.3 Onze missie: waar we voor staan... 6 2.4 Externe ontwikkelingen: wat er op ons af komt... 7 2.5 Onze interne sterke/zwakte-analyse... 7 2.6 Onze visie: de gewenste kwaliteit... 8 Hoofdstuk 3 A Het onderwijsleerproces PO... 10 3.1 Het onderwijsaanbod: doelen en methoden... 10 3.2 Leertijd... 15 3.3 Didactisch handelen en pedagogisch klimaat... 15 3.4 De zorg voor de leerling... 18 3.5 Beleidsvoornemens... 21 Hoofdstuk 3 B Het onderwijskundig beleid VO... 22 3.1 Onderwijskundigedoelen...23 3.2 Leerstofaanbodonderbouw...27 3.3 Leerstofaanbodbovenbouw...53 3.4 Kwalitieitsbewaking en verbetering...59 Hoofdstuk 4 Ondersteunende processen... 59 4.1 Financieel beleid... 59 4.2 Personeelsbeleid... 59 4.3 Huisvesting... 60 4.4 Veiligheidsbeleid... 61 4.5 Oudercontacten... 61 Hoofdstuk 5 Integrale zorg voor kwaliteit... 61 5.1 Bepaling van de kwaliteit (diagnose)... 62 5.2 Formuleren van prioriteiten en doelen... 62 5.3 Ontwikkelen, uitvoeren en evalueren van een verbeterplan... 63 5.4 Borgen van kwaliteit... 63 Hoofdstuk 6 Samenvattende beleidsvoornemens voor de komende vier jaar... 64 Inhoudsopgave Bijlage 1-15.....66 1
Woord vooraf Dit schoolplan van de Nederlandse school De Kattenberg in Brussel bevat belangrijke informatie over De Kattenberg en is geschreven conform de eisen van de Nederlandse Onderwijs Inspectie. De Kattenberg is een onderdeel van de International School of Brussels (ISB) en daarom bevat het schoolplan bepaalde gedeeltes in het Engels. De lessen Nederlands zijn voor het eerst begonnen vanaf het schooljaar 2005-2006. Voor het PO zijn de lessen deels onderdeel van het naschoolse lesprogramma en voor het VO is het programma Nederlands deel van het dagelijkse onderwijsprogramma van ISB. Het schoolplan van onze school heeft de volgende functies: beleidsdocument voor schoolontwikkeling, een gezamenlijke visie, vergroting van deskundigheid; kwaliteitsdocument voor explicitering van het beleid; onderbouwing van de beleidskeuzen voor de werkwijze van de school - die werkwijze zelf wordt beschreven in de schoolgids. document (in samenhang met de schoolgids) voor verantwoording aan en voor een dialoog met de ouders (Door het beleid op schrift te stellen kan men elkaar erop aanspreken); wettelijke verantwoording aan de overheid (de inspectie). Dit schoolplan is als volgt tot stand gekomen. Uitgaande van het raamschoolplan van de Stichting NOB is het plan door het leerkrachtenteam besproken. We hebben dit aangepast met de voor onze school noodzakelijke aanvullingen. We hebben getracht een analyse te maken van onze sterke en zwakke punten op dit beginpunt van de Nederlandse school. Verder hebben we geinventariseerd welke kansen en bedreigingen er zijn waarmee we als school te maken hebben. Daarnaast hebben de leerkrachten het curriculum besproken en vastgelegd, rekening houdend met de eisen van ISB en die de Nederlandse onderwijsinspectie aan ons stelt. Wij hopen dat de informatie nuttig en duidelijk is. Mocht u naar aanleiding van het lezen van dit schoolplan nog vragen hebben, dan kunt u altijd contact opnemen met de leerkrachten van het (naschoolse) programma Nederlands aan de International School of Brussels.. Met vriendelijke groeten, Rieke Cadée, Saskia van Tongeren, Francis Trappeniers en Simone Willemsen. November, 2009 2
Hoofdstuk 1 De functie van het schoolplan 1.1 Doelen en functies van ons schoolplan Bij het opstellen van dit eerste schoolplan hebben we nagedacht over de doelstellingen en prioriteiten. Dat geeft houvast bij initiatieven in de school die erop gericht zijn om de kwaliteit van het onderwijs te handhaven en verbeteren. Het schoolplan heeft dus vooral de functie van beleidsdocument; hiermee willen wij voor de periode 2010-2014 het beleid vaststellen met betrekking tot de volgende onderdelen: onderwijskundig beleid, personeelsbeleid, beleid met betrekking tot bewaking en verbetering van de kwaliteit van het onderwijs (kwaliteitszorg), overige beleidsterreinen (algemeen strategisch, financieel, materieel en relationeel). In het schoolplan kunnen wij het beleid zo vaststellen dat het gebruikt kan worden voor planmatige schoolontwikkeling en als uitgangspunt voor de planning per schooljaar. Een ander doel van het schoolplan is het op gang brengen van een dialoog over de kwaliteit van het onderwijs en over het onderwijsbeleid van de school. Als onderdeel van ISB volgen wij in grote lijnen dit onderwijsbeleid. Het schoolplan lokt een dialoog uit onder teamleden, maar ook tussen de Nederlandse afdeling en het management van ISB. Ouders zijn vertegenwoordigd in de Board van ISB.Tenslotte is het schoolplan bedoeld als verantwoording aan de Stichting NOB en de overheid: het schoolplan wordt in ontvangst genomen door de inspectie en bij schoolbezoek getoetst aan de werkelijke situatie. 1.2 De tot standkoming en status van ons schoolplan Dit schoolplan is tot stand gekomen door de nauwe samenwerking van de leerkrachten. Uitgaande van het raamschoolplan van de stichting NOB heeft het team met het bestuur en met het management van ISB, over de inhoud van dit schoolplan gediscussieerd; over de keuzes die we maken in de komende vier jaar en over de trajectplanning ten aanzien daarvan. De leerkrachten hebben dit schoolplan geschreven en het ter goedkeuring voorgelegd aan de contactpersoon NOB- Nederlandse school/afdeling, Dhr. Trappeniers. 1.3 Gerelateerde documenten en bronnen In het schoolplan zal een aantal malen worden verwezen naar reeds bestaande procedures, beleidsstukken en afspraken. Het gaat daarbij om: De jaarlijkse schoolgids; geeft aan hoe in het betreffende schooljaar aan het schoolplan gewerkt wordt. Rubicon: het beleidsdocument van ISB met daarin opgenomen het curriculum (o.a. Nederlandse taal en cultuur) Blackboard 3
In de schoolgids wordt verwoord wat het hier vastgestelde beleid voor de leerlingen en hun ouders betekent, dus hoe wij de geformuleerde doelen trachten te bereiken. Tussen schoolgids en schoolplan zijn ook al zijn er duidelijke verschillen belangrijke verbindingen. Het belangrijkste verbindingspunt is dat beide middelen zijn binnen het kwaliteitszorgsysteem van de leslocatie. Hierbij wordt zowel uitgegaan van door de wetgever gestelde doelen kerndoelen bijvoorbeeld als van door de school zelf vastgestelde missie en verbeterdoelen. Die verbeterdoelen vallen uiteen in twee categorieën: A Verbeterdoelen op de middellange termijn, die in het vierjarig schoolplan zijn uitgezet. Dit schoolplan vormt als het ware de opslagplaats van te verbeteren onderwerpen. B De verbeterdoelen die in het komende schooljaar prioriteit krijgen en onder de kop Doelen en resultaten van het onderwijs vermeld worden in de schoolgids. In de volgende schoolgids blikt de school terug en geeft ouders informatie in hoeverre de in de vorige schoolgids gestelde verbeterdoelen ook inderdaad bereikt zijn. 1.4 Evaluatie en bijstelling van ons plan Jaarlijks zullen de veranderingen c.q. verbeteringen van het betreffende schooljaar worden geëvalueerd door het team en het management van ISB. In de jaarlijkse schoolgids zal hierover worden gerapporteerd. In het schooljaar 2011-2012 zal het volledige schoolplan worden geëvalueerd. Daarbij zullen alle geledingen dus ook de ouders en de leerlingen worden betrokken.voor zover erin dit plan geen volledig plan van aanpak is uitgewerkt voor de jaren twee, drie en vier wordt dit alsnog gedaan in de periode voorafgaand aan het betreffende jaar. 4
Hoofdstuk 2 Context en missie: de opdracht van onze school 2.1 De school in haar specifieke situatie De Kattenberg is gesticht door ouders in het najaar van 2005. De initiatieven om een Nederlandse school op te richten kwamen vanuit de diplomatieke gemeenschap. De school is een onderdeel van de International School of Brussels. Deze integratie houdt in dat de doelstellingen van de ISB worden onderschreven. Op ISB wordt het onderwijsbeleid van het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs vastgelegd in Rubicon, een plan voor curriculum en beleidsvoornemen. In de laatste jaren van het voortgezet onderwijs wordt het IB-curriculum aangeboden. Het schooljaar 2009-2010 begon de Kattenberg met 119 leerlingen verspreid over de verschillende leerjaren. De leerlingen van het basisonderwijs volgen de naschoolse lessen NTC. De andere leerlingen volgen deze lessen als onderdeel van hun dagprogramma op ISB. De Kattenberg maakt voor het naschoolse programma (primair onderwijs) gebruik van lokalen van ISB. Alle leerlingen van De Kattenberg zitten op ISB. De lessen vinden plaats na afloop van de lessen op de dagschool. Het onderwijs op onze NTC school wordt bepaald door het specifieke karakter ervan. Het is een deel van het totale primair onderwijs dat het kind wordt aangeboden. Voor de kinderen die onze NTC- school bezoeken, is door de ouders veelal bewust gekozen voor het Nederlands als moedertaal en voor Nederland en België als het land waarmee speciale emotionele en culturele banden onderhouden worden. Ons onderwijs heeft daarom een belangrijke taak als centrum van de Nederlandse taal en cultuur. Veel kinderen zullen na zekere tijd naar Nederland terugkeren om daar hun schoolloopbaan voort te zetten. 2.2 Leerlingen- en ouderpopulatie en NTC Richtingen Het NTC-onderwijs op De Kattenberg kenmerkt zich door een grote diversiteit in leeftijdsgroepen en taalniveaus. Rekening houdend met leerlingenpopulatie bieden wij NTC Richting 1 en 2 aan. NTC Richting 1: Is gericht op directe aansluiting bij onderwijs in Nederland en moet een terugkeer in Nederlandse onderwijs faciliteren. Binnen deze richting wordt toegewerkt naar de kerndoelen van de Nederlandse taal en de tussendoelen zoals geformuleerd voor de verschillende jaargroepen. Bij deze leerlingen is Nederlands de dominante taal in de thuissituatie, daarnaast spreken zij de dagschooltaal en eventueel de taal van het land. De woordenschat zal daarom variëren en het schriftelijk taalgebruik zal beïnvloed zijn door het onderwijs in de dagschooltaal. NTC Richting 2: Doel is het zo goed mogelijk op peil houden van de Nederlandse taal, met het oog op een eventuele terugkeer naar Nederland. Bij deze leerlingen wordt doorgaans met één van de ouders Nederlands gesproken en de taal van de andere ouder valt vaak samen met de dagschooltaal. Deze taal zal de dominante taal zijn binnen het gezin. Kerndoelen en tussendoelen voor verschillende jaargroepen worden op een maximale afstand van twee jaar gevolgd. Deze kinderen zullen thuis wel Nederlands spreken, maar over het algemeen zal in het gezin een andere taal dominant zijn. De nadruk in NTC-onderwijs zal in dit geval liggen op het bereiken van een zo hoog mogelijk niveau van mondelinge taalvaardigheid. 5
Bij de intake wordt getracht een zo goed mogelijk beeld te krijgen van het Nederlandse taalniveau van het kind. Op basis daarvan wordt bepaald in welke richting het kind moet worden geplaatst. De populatie van onze NTC school bestaat voor 60% uit Richting 1 en 40% uit Richting 2 leerlingen. Het percentage Richting 2 kinderen zal in de komende jaren toenemen. 2.3 Onze missie: waar we voor staan De missie van De Kattenberg moet herkenbaar zijn in het handelen van de leerkrachten. Als onderdeel van de ISB gemeenschap onderschrijven wij onderstaande mission statement. Voor onze Nederlandse school voegen wij enkele essentiele, maar algemene doelstellingen toe. De missie zoals hier geformuleerd hangt nauw samen met de visie die in 2.6 uitgewerkt wordt. Onderstaande missie vormt de basis voor enkele richtinggevende uitspraken, die verderop in dit schoolplan nader worden uitgewerkt. De missie geeft richting aan het onderwijs en aan de toekomstige ontwikkeling van onze school. Mission statement : The International School of Brussels (ISB) serves the international community of Brussels. It offers a balanced, academically challenging education, designed to develop individuals who are both independent learners and international citizens. Everyone Included, Everyone Challenged, Everyone Successful The International School of Brussels (ISB) offers a challenging, inclusive international education designed to give every student opportunities for success within and beyond our school. This education is provided by teams of outstanding, well-resourced teachers, working in world-class learning environments in a safe, secure campus. The ISB experience is shaped by a spirit of community, characterized by students, parents, faculty and staff working together to achieve our goal of developing independent learners and international citizens. ISB offers a challenging, coherent programme of academics, arts, sports and service, Nursery through Grade 12/13, through which: Independent Learner All learners are equipped for success in a challenging world. They are confident leaders, skilled communicators, constructive team players and efficient problem solvers. They have a critical self-awareness and adapt successfully to changing situations. International Citizen All learners develop a personal code of ethics, respect for diversity of opinion and culture, an empathy for others, an age-appropriate understanding of global issues and a disposition towards positive community participation. 6
ISB believes that individuals who are both independent learners and international citizens are ideally equipped to make successful contributions in higher education, in the sphere of work, in the communities within which they live, and in the wider world. Voor de Nederlandse stroom geldt bovendien: dat de overdracht van de Nederlandse taal een extra belangrijke plaats inneemt; dat naast de Nederlandse taal, ook de Nederlandse cultuur onderdeel uitmaakt van het onderwijsaanbod (bijlage 7); dat we zullen zorgen voor een goede opvang van kinderen die van scholen in en buiten Nederland komen. Dat geldt ook voor kinderen met speciale onderwijsbehoeften. Vervolgens zorgen wij voor een goede aansluiting wanneer kinderen naar andere scholen in en buiten Nederland gaan. Dat laatste geldt ook voor de overgang naar het voortgezet onderwijs. dat onze school streeft naar afstemming, samenwerking en waar mogelijk en gewenst integratie met ISB en de verschillende taalgroepen op ISB; dat we, om het NTC-onderwijs succesvol te laten verlopen, 120 onderwijsuren per jaar geven. 2.4 Externe ontwikkelingen: wat er op ons af komt Onze school staat niet op zichzelf. Om goed te functioneren moeten we rekening houden met een aantal externe ontwikkelingen. Allereerst is dat de huidige en de te verwachten trend en ontwikkeling in het internationale en Nederlandse onderwijs. De bijzondere positie die wij als school innemen houdt in dat wij door beide ontwikkelingen beïnvloed worden en dat wij hier rekening mee moeten houden. Ook de wettelijke eisen die aan het schoolplan worden gesteld op het terrein van onderwijs, personeel en kwaliteitszorg, horen bij de externe ontwikkelingen. Een zeer onzekere, externe ontwikkeling is het demografische aspect van ons leerlingenaanbod. Het aantal leerlingen is ongelijk verdeeld over de leerjaren en het totale leerlingaantal fluctueert. Momenteel hebben we te maken met een groei van het leerlingaantal. Maar het fluctuerende aantal leerling kan een bedreiging vormen. Als er te weinig leerlingen over blijven wordt samenwerkend leren met leeftijdgenoten haast onmogelijk. Vooralsnog kunnen wij met een gedifferentieerde aanpak op maat in combinatiegroepen de leerlingen verantwoord lesgeven. Momenteel hebben we ook te maken met een groei van de groep R3 leerlingen. 2.5 Onze interne sterke/zwakte-analyse Het programma Nederlands voor het primair en het voortgezet onderwijs is nu enkele jaren in ontwikkeling. Om vast te stellen welke kwaliteit wij leveren hebben we gesproken over de volgende aspecten van onze school: strategie, missie, structuur, cultuur, systemen, personeel/team, stijl en basisvaardigheden. We hebben gediscussieerd over de sterkte of zwakte van deze aspecten en over het belang dat wij eraan hechten. 7
Sterke punten: het handelen van de leerkrachten is gericht op het scheppen van een prettig en veilig leerklimaat en een pedagogische sfeer waarin ruimte is voor omgaan met verschillen; door veelvuldig overleg tussen de leerkrachten worden mogelijke problemen vroegtijdig gesignaleerd; de school geeft goede support en begeleidt de leerlingen in hun persoonlijke ontwikkeling; binnen ons team werken we veel samen, bij elkaar in de les kijken en leren van elkaar; er is voldoende enthousiasme en energie om vernieuwingen door te voeren; taalactiviteiten rondom thema s en cultuuronderwijs; samenwerking tussen de leerkrachten en de verdeling van taken en verantwoordelijkheden. Het aantal lesuren is volgens de norm sinds dit schooljaar. We richten ons op de ontwikkeling van de ICT (elke leerling werkt met een tablet op ISB). Zwakke punten en uitdagingen: Voor het leerlingvolgsysteem wordt de bestaande structuur voor leerlingbegeleiding gebruikt.voor NTC zal er dit jaar aan gewerkt worden. rapportage naar ouders: tot op heden wordt nog een apart rapport gehanteerd voor de ECC en ES. In de toekomst zouden we graag zien dat het deel uitmaakt van het rapport van ISB. het realiseren van een doorgaande leerlijn; het vak Nederlands is niet geintegreerd in het ECC en ES dagprogramma. 2.6 Onze visie: de gewenste kwaliteit Als Nederlandse stroom binnen een internationale school, nemen wij hier een bijzondere positie in. Ten eerste vanwege de wisselingen onder de schoolbevolking en onder het onderwijzend personeel, die frequenter zijn dan bij scholen in Nederland. Ten tweede vanwege de culturele taak van de school. Veel kinderen zullen na enige tijd naar Nederland terugkeren om daar hun schoolloopbaan voort te zetten. De ouders van de kinderen die een Nederlandse school in het buitenland bezoeken hebben vaak bewust gekozen voor het Nederlands als moedertaal en voor Nederland als het land waarmee zij een speciale emotionele en culturele band willen onderhouden. Onze school heeft daarom een belangrijke taak als centrum van Nederlandse taal en cultuur. Vanwege bovenstaande kenmerken van De Kattenberg en de doelstellingen die we verwoord hebben als onze missie (2.3) willen wij in de komende vierjarige periode in het bijzonder aandacht besteden aan: de aansluiting met het Nederlands onderwijs; het werken rondom thema s, gebruik makend van de taalmethode die we gebruiken (taalactief) om zo interactief, sociaal en coöperatief taalonderwijs te kunnen bieden. 8
de invoering van een systeem voor het volgen van leerling-resultaten op korte en langere termijn; het introduceren van technologie en het gebruik van de tablets in onze lessen. het realiseren van een effectieve lestijd van gemiddeld minimaal 2:30 uur per week en de resterende uren geclusterd met name bedoeld voor cultuuronderwijs (120 uur op jaarbasis). 9
Hoofdstuk 3A Het onderwijsleerproces PO 3.1 Het onderwijsaanbod: doelen en methoden Ons NTC onderwijs heeft als doelstelling om aan te sluiten bij het onderwijs in Nederland, zodat kinderen bij terugkeer naar Nederland, zoveel als mogelijk, aansluiting vinden in het Nederlandse onderwijs. Op onze NTC school bieden we momenteel alleen de Richtingen 1 en 2 aan. We richten ons op toewerken naar de kerndoelen zoals deze geformuleerd zijn voor de deelvaardigheden van de Nederlandse taal. Het onderwijs in de Nederlandse taal is er op gericht dat de leerlingen: Vaardigheden ontwikkelen waarmee ze de Nederlandse taal doelmatig gebruiken in situaties die zich in het dagelijks leven voordoen. Kennis en inzicht verwerven omtrent betekenis, gebruik en vorm van de taal. Plezier hebben of houden in het gebruiken en beschouwen van de taal. Kennis, inzicht en vaardigheden verwerven om hun mogelijkheden als speler van een rol te vergroten. We onderscheiden spreken en luisteren, lezen, schrijven (stellen) en taalbeschouwing. De verschillen bij het onderwijsaanbod voor de verschillende NTC-richtingen, liggen vooral op het gebied van de leerstofinhoud en ordening van de leerstof. Er bestaat verschil in de accenten die op de verschillende deelgebieden worden gelegd, de volgorde waarin bepaalde leerstof wordt aangeboden en uiteraard het beginniveau van de leerstof. Zo moet bij NTC Richting 2 leerlingen zowel in de onderbouw als in de bovenbouw, veel meer aandacht besteed worden aan woordenschat en mondelinge taalvaardigheid dan bij NTC Richting 1 leerlingen. Begrijpend luisteren moet in het aanvankelijk Richting 2 onderwijs een nog belangrijkere plaats innemen dan in het onderwijs aan Richting 1 leerlingen. Daar zal het spelling- en stelonderwijs zal weer een belangrijker accent krijgen. De lessen Nederlandse cultuur beogen het in stand houden en versterken van de verbondenheid met de Nederlandse cultuur, om een succesvolle terugkeer naar Nederland te bevorderen. De lessen Nederlandse cultuur worden gegeven ter ondersteuning van en als aanvulling op de Nederlandse taallessen. Uitgaande van de verschillende NTC richtingen worden de doelstellingen voor het taal en leesonderwijs nader omschreven. Met name bij het opstellen van de onderwijsinhoud komt de complexiteit van ons NTC-onderwijs naar voren: hoe creëren we voldoende taalgebruiksituaties die motiverend voor de leerlingen zijn, terwijl we toch voldoen aan de gestelde doelstellingen. Een gedegen voorbereiding, zowel didactisch en organisatorisch als wat betreft de keuze van materialen vinden we noodzakelijk om kwalitatief goed werk te leveren. Een belangrijk uitgangpunt hierbij is dat we doublures met het dagonderwijs willen voorkomen. Wij richten ons m.n. op de doelstellingen m.b.t. het taal- en leesonderwijs, die in de dagschool niet aan bod komen. 10
3.1.1 Doelstelling en onderwijsplanning voor NTC Richting 1 en 2 Doelstelling NTC Richting 1 Ons NTC-onderwijs heeft in deze situatie als doelstelling aan te sluiten bij het onderwijs in Nederland. We richten ons op het toewerken naar de kerndoelen zoals deze geformuleerd zijn voor de deelvaardigheden van de Nederlandse taal (zie bijlage 1) en de tussendoelen zoals geformuleerd voor de verschillende jaargroepen. NTC Richting 2 Wanneer een van de ouders Nederlands spreekt met het kind en de taal van de andere ouder samenvalt met de dagschooltaal, heeft de leerling te maken met twee talen. Het Nederlands zal vaak niet de dominante taal zijn binnen het gezin. Ons onderwijs streeft er naar de kerndoelen zoals deze geformuleerd zijn voor de deelvaardigheden van de Nederlandse taal en de tussendoelen zoals geformuleerd voor de verschillende jaar groepen met maximaal een achterstand van twee jaar te bereiken. Omdat de startsituatie anders is, is veelal in de lagere leerjaren gebruik van aanvullende leermiddelen en didactieken noodzakelijk. Onderwijsplanning voor NTC richting 1 en 2 Vakgebied Doelen van de school Methoden / materialen Technisch lezen Groep 4-8 Voortgezet lezen: goed technisch leren lezen en begrijpen van moeilijkere woorden en teksten ( avi4-9) Didactisch handelen in de praktijk Zie groepsmap (map in de klas, van elke leerkracht waarin lesinformatie staat weergegeven) Begrijpend lezen Tekst van de week (Nieuwsbegrip) Diverse leesboekjes ingedeeld in niveaus voor groepen3/8 11
Mondelinge taalvaardigheid Taalbeschouwing Stellen en informatieverwerking Woordenschat Spelling Vergroten van spreek- en luistervaardigheid In verschillende situaties inzicht krijgen in de opbouw van woorden/zinnen/tekst en in Nederlandse taal Stelopdrachten met gevarieerde doelstellingen kunnen maken,(zie ook tussendoelen gevorderde geletterdheid strategisch schrijven en informatieverwerking (voor advies website st.nob) Verbreding en verdieping van de woordenschat De spelling van de Nederlandse taal zo goed mogelijk kunnen hanteren Taal actief 3 /NTC module mondelinge vaardigheden geïntegreerd met: taalbeschouwingsopdrachten, leesopdrachten, stelopdrachten en informatieverwerkopdrachten. Taal actief 3 en NTC module Software Taal actief 3 en NTC module; toepassingsgerichte stelopdrachten, die zich lenen voor zelfstandige werkopdrachten in de klas en huiswerkopdrachten. Taal actief 3 /NTC module: woordenschatlijn software Taal actief 3 /NTC Zie groepsmap Zie groepsmap Zie groepsmap Zie groepsmap. Veel aandacht voor werken met thema s voor het leren in betekenisvolle situaties. Inzet van de woordenschatdidactiek volgens 4 takt: Voorbewerken Semantiseren Consolideren Evalueren 12
Bij het maken van lesplanningen voor NTC richting 2 kinderen is de meertaligheidsproblematiek nadrukkelijk aanwezig; het kind groeit op met twee talen. Extra aandacht wordt besteed aan auditieve aspecten, Nederlandse klanktekenkoppeling, het (voortgezet) lezen, de spelling en woordenschatuitbreiding. Het bepalen van de lesinhoud in deze situatie hangt af van het niveau van Nederlandse taalbeheersing. Indien nodig worden additionele leermiddelen en didactieken toegepast, waarbij het bereiken van de kerndoelen (zie bijlage 1) richtinggevend zal zijn bij het bepalen van de onderwijsinhoud. Onderwijsplanning Mondelinge taalvaardigheid Woordenschat Doelen van de school 1.Beheersen van belangrijke taalfuncties waarmee de leerling in situaties op school en daarbuiten in aanraking komt. Daarvoor moet hij de meest frequente woorden die gangbaar zijn in dergelijke situaties beheersen. Methoden / materialen schooltaalwoorden voor basisonderwijs (groep 5 t/m 8) Waar mogelijk instap in Taalactief software Didactisch handelen in de praktijk Zie groepsmap Veel aandacht voor werken met thema s voor het leren in betekenisvolle situaties Inzet van de woordenschatdidactiek volgens 4 takt: Voorbewerken Semantiseren Consolideren Evalueren 2.Beheersing Nederlandse klanken. 3.Beschikken over de meest elementaire -functiewoorden: bijv. lidwoorden, voorzetsels, voornaamwoorden, -grammaticale structuren: bijv. mededelende, vragende en bevelende zinnen -zinstypen : bijv. 13
ontkenningen, woordvolgorde, verschillende tijdsvormen Technisch lezen Begrijpend lezen Beginnende geletterdheid: verhaalbegrip, waarmee je ook aan woordenschat werkt, taalbewustzijn en klanktekenkoppeling Aanvankelijk Lezen: de klanktekenkoppeling en het leren lezen van Ned. woorden en zinnen (AVI 3 niveau. Voortgezet lezen: goed technisch leren lezen en begrijpen van moeilijkere woorden en teksten ( avi4-9) Eventueel: tekst van de week Diverse leesboekjes ingedeeld in niveaus voor groepen3/8 Zie groepsmap Spelling De spelling van de Nederlandse taal zo goed mogelijk kunnen hanteren Taal Actief Software Zie groepsmap 14
3.1.1 Nederlandse cultuur 3.2 Leertijd Wij zorgen ervoor dat er voldoende tijd is voor leerlingen om zich het leerstofaanbod eigen te maken. Zoals in onze missie (hoofdstuk 2.3) is aangegeven, hebben wij - om het NTC-onderwijs succesvol te kunnen laten verlopen - als richtlijn een minimum aantal gewenste onderwijsuren van 120 uren per jaar verdeeld over ruim 2 uur en 45 minuten per week en een clustering van de resterende uren voor o.a. cultuuronderwijs. Deze tijd zien wij als een centrale schakel tussen het leerstofaanbod dat de leraar in de klas verzorgt en de resultaten die leerlingen behalen. Wij realiseren ons dat kinderen in Nederland - met 8 uur taalonderwijs per week - al moeite hebben de kerndoelen Nederlandse taal te halen: het behalen van de kerndoelen in 3 uur per week door NTC-leerlingen noodzaakt ons in ieder geval tot het optimaliseren en maximaliseren van de schaarse onderwijstijd en tot het stellen van leerstofprioriteiten. De feitelijke onderwijstijd maximaliseren wij door het treffen van de volgende maatregelen: onze locatie voert een actief beleid om onnodig verlies van deze schaarse onderwijstijd tegen te gaan: we zorgen ervoor dat de lessen op tijd beginnen, gaan ordeverstoringen tegen en doen er alles aan om lesuitval te voorkomen. De leertijd breiden we uit door het geven van huiswerk, vooral leeswerk; wij houden de tijd voor niet-onderwijsinhoudelijke zaken klassenmanagement, administratie, organisatie tijdens de les zo beperkt mogelijk. De netto onderwijstijd optimaliseren wij door onderwijs op maat en door leerlingen zelfstandig te laten werken. Daarnaast assisterennederlands sprekende leerlingen van de HS ons tijdens de naschoolse lessen op de ES/ECC. Ze begeleiden leerlingen en organiseren activiteiten. De HS leerlingen leren hier zelf ook van en ze kunnen zo hun CAS programma (IB) een goede invulling geven. Leerlingen met extra onderwijsbehoeften krijgen zo extra leertijd. De beperkte tijd die ons ter beschikking staat, noodzaakt ons ook tot het stellen van prioriteiten in de aan te bieden leerstof: welke leerstofinhoud moeten zeker wél en welke moeten in mindere mate aan bod komen in onze taallessen. Het hangt vooral ook van het onderwijs in de dagschool af hoe het precieze leerstofaanbod van de leslocatie NTC-vorm krijgt (is dat onderwijs zodanig dat voor deelgebieden ook de Nederlandse kerndoelen worden bereikt, dan kan aan die onderdelen minder aandacht worden besteed). 3.3 Didactisch handelen en pedagogisch klimaat 3.3.1 Omgaan met verschillen In de komende vier jaar willen wij ons bezighouden met een van de doelstellingen van ISB: Tecnology for Learning and Inquiry based Learning. Het leerkrachtgedrag is daarbij een belangrijk punt van aandacht. 15
Binnen onze NTC school hebben we te maken met heterogene groepen. Verschillende jaargroepen zitten soms bij elkaar, en binnen één jaargroep zijn weer verschillende taalniveaus (NTC-Richting 1 en 2). Door middel van gedifferentieerde instructie en goed klassenmanagement proberen we tegemoet te komen aan de verschillen. Klassenmanagement heeft niet alleen tot doel het managen van de groep als geheel, maar het accent ligt op het organiseren van zinvolle leermomenten voor alle kinderen. Binnen onze school wordt gebruik gemaakt van gedifferentieerde instructie. Dit is een mix van klassikale instructie, instructie in kleinere groepen en individuele instructie. Afhankelijk van de leerdoelstelling vinden er grote of kleine groepsactiviteiten plaats, ofwel er wordt individueel gewerkt. Een aantal activiteiten, zoals b.v. start- activiteiten, mondelinge vaardigheidsactiviteiten en culturele activiteiten, lenen zich goed voor een klassikale instructie, waarna in de verwerkingsfase gedifferentieerd gaat worden. Factoren die onderdeel uitmaken van ons klassenmanagement zijn: de inrichting van de klas (indien mogelijk) en het stimuleren en faciliteren van het zelfstandig werken en gebruik maken van coöperatieve werkvormen. Wij zetten tafels zo neer, dat kinderen in groepjes samen kunnen werken. Verder zorgen we ervoor dat leerlingen materialen die ze nodig hebben, makkelijk kunnen pakken, zonder andere kinderen te storen. Het zelfstandig werken wordt gestimuleerd, zodat de leerkracht rustig instructie kan geven aan andere groepjes. Hiervoor zijn de volgende aspecten onmisbaar: Vooraf instructie gericht op het zelfstandig werken( zie informatie directe instructiemodel op website stichting NOB). Regels en routines, het nakomen van afgesproken regels is van belang. Leerlingen verantwoordelijkheid maken voor eigen leren, dit kan ondermeer door het werken met BlackBoard.Op de ES/ECC kan een taakblad helpen: vooraf aangeven wat leerlingen kunnen doen bij moeilijkheden, leerlingen zelf werk laten controleren, leerlingen laten samenwerken (gebruik van zelfcorrigerende materialen en software is hierbij nuttig). Uitdagende betekenisvolle opdrachten, die niet te moeilijk, maar ook niet te makkelijk zijn. Een positieve houding van de leerkracht wanneer de kinderen zelf initiatieven en verantwoordelijkheid nemen. Bij het gebruik maken van coöperatieve werkvormen, werken de leerlingen in kleine groepjes op een gestructureerde manier samen aan één opdracht. Essentieel is dat de opdracht zo wordt geformuleerd dat de leerlingen wel samen móeten werken om succesvol te zijn. Ook hierbij worden weer duidelijke regels gehanteerd. (Structureel coöperatief leren, www.rpcz.nl) 3.3.2 Interactief taalonderwijs In de komende vier jaar willen wij intensief gebruik gaan maken van de recente inzichten op het gebied van taalonderwijs. Bij de introductie van een nieuwe interactieve taalmethode kiezen wij voor taalactief 3 en de bijbehorende NTC module van de Stichting NOB module, zodat we materialen hebben die ons helpen bij het organiseren van betekenisvol, sociaal en strategisch leren. 3.3.3 Woordenschatonderwijs 16
Voor NTC kinderen geldt over het algemeen dat ze een kleinere Nederlandse woordenschat hebben, omdat ze minder en in minder verschillende situaties geconfronteerd worden met de Nederlandse taal. Het is van groot belang om in het onderwijsaanbod en didactiek hiermee rekening te houden Om een taal goed te spreken en te begrijpen is een voldoende kennis van woorden nodig. Dit gaat om het aantal woorden, maar zeker ook over de betekenisaspecten (het concept) van een woord, ook wel diepe woordkennis genoemd. Als er sprake is van tekorten in de woordkennis, zal een leerling minder profiteren van een les. Dit zal tot gevolg hebben dat een kind nog grotere tekorten in woordkennis zal krijgen. Om deze vicieuze cirkel te doorbreken is gerichte aandacht op woordenschatuitbreiding van groot belang. We willen een onderwijssituatie creëren, gericht op het vergroten van het Nederlandse taalaanbod, zowel in kwantiteit als in kwaliteit. Zo oriënteren we ons op de inrichting van luisterhoeken, op de aanschaf van prentenboeken, op het organiseren van leesbevorderende activiteiten en op de aanschaf van educatieve NT2-software. In ons onderwijskundig handelen streven we ernaar te voldoen aan de volgende criteria: 1 Leerkracht maakt gebruikt van de momenteel richtinggevende didactiek van M. Verhallen en hanteert de volgende didactische cyclus : o Selecteren/voorbewerken, o Semantiseren (uitleggen), o Consolideren (oefenen), o Controleren. 2 Er wordt gewerkt met leermiddelen die voldoen aan de juiste didactiek dat wil o.a. zeggen thematisch geordend, voldoende herhaling en visuele ondersteuning. 3 Registratie, de leerkracht registreert de aangeboden thema s en de daar bij behorende woorden, maar gaat ook na of deze lesstof beheerst wordt. 4 Er worden woordleerstrategieën aangeleerd zodat leerlingen zichzelf ook nieuwe woorden kunnen aanleren en hun concepten van bekende woorden kunnen uitbreiden, het woordveld neemt een centrale plaats in als didactisch hulpmiddel. (Nieuwsbegrip) 5 Zowel intentionele als incidentele woordleersituaties worden gebruikt. 6 De leerkracht heeft kennis van woordenschatonderwijs. 7 De mondelinge activiteiten liggen in de lijn van het thema van het woordenschatonderwijs 3.3.4 NTC en ITC In de komende vier jaar willen wij intensief gebruik gaan maken van het materiaal behorende bij de methode Taalactief dat op elke tablet van de leerlingen op de Elementary School is geinstalleerd. 3.4 De zorg voor de leerling Het bieden van goede zorg aan onze kinderen staat centraal in onze school. Als de leerlingen zich prettig en gesteund voelen, is dit een stimulans voor hun leerprestaties. Wij maken daarbij een 17
onderscheid tussen algemene leerlingenzorg (voor alle leerlingen) en de zorg voor leerlingen die extra aandacht behoeven. In de komende periode gaan wij op zoek naar vernieuwende manieren om - naast de beproefde methoden - invulling te geven aan de leerlingenzorg. Daarbij zullen de leerlingen ook zelf een rol spelen, bijvoorbeeld als begeleider van een jongere leerling. 3.4.1 Algemene leerlingenzorg Onze school biedt zorg op maat met een samenhangende interne structuur voor leerlingenzorg. Dit systeem is hierboven reeds beschreven, als instrument om vorm te geven aan onderwijs op maat. De leerkrachten bespreken en coordineren de activiteiten in het kader van de leerlingenzorg. Voorzieningen voor leerlingen die extra aandacht behoeven Hoewel onze school veel doet voor de leerlingen die onder dit kopje vallen, zijn wij van plan om de komende periode een schoolbeleid te ontwikkelen dat verder gaat dan het maken van individuele plannen. Leerlingen met leer- en opvoedingsproblemen Wij vangen kinderen met leer- en opvoedingsproblemen en moeilijk lerende kinderen zoveel mogelijk op binnen de school, meestal in overleg met andere docenten en learning support binnen ISB. Net als in de afgelopen jaren zal het accent hierbij liggen op de motivatie van de leerlingen als uitgangspunt voor het handelen van de leerkracht (en eventuele andere professionals) en op het afstemmen van het onderwijs op de basisbehoeften van leerlingen. Wij verwachten van onze leerkrachten dat zij rekening kunnen houden met de grotere verschillen tussen leerlingen in meer heterogene groepen en dat zij leerlingen met leer- en opvoedingsproblemen goed kunnen opvangen. Als er behoefte aan is, kunnen leerkrachten extra scholing op dit gebied krijgen door cursussen te volgen in de zomervakantie.op ISB is Professional Development een speerpunt en worden er veel cursussen aangeboden.daarnaast willen wij de mogelijkheden op onze school voor remedial teaching kritisch bezien en kijken hoe we die beter kunnen afstemmen op de behoeften. De komende jaren zal steeds duidelijker worden waar de grenzen liggen in ons onderwijs aan kinderen met leer- en opvoedingsmoeilijkheden. Samen met onze omgeving (ouders en externe adviseurs) gaan we bekijken welke problemen wij zelf op kunnen lossen en waarvoor we hulp van andere organisaties zoals logopedistes/snob nodig hebben. Hoogbegaafden/pluskinderen Onze school heeft speciale activiteiten voor hoogbegaafde leerlingen. Deze leerlingen krijgen bij verschillende vakken verrijkingsstof aangeboden. Daarnaast willen wij leerstof uit de bestaande methoden vaker versneld en/of kernachtig aanbieden. Met deze maatregelen willen we de kinderen blijven uitdagen. 18
Meertalige leerlingen Alle leerlingen op onze school groeien op in een meertalige omgeving, sommigen hebben ouders met elk een andere moedertaal. Die situatie willen wij meer gaan uitbuiten om de cognitieve en talige ontwikkeling te stimuleren. In de praktijk is er namelijk veelal sprake van additieve meertaligheid : de leerlingen leren meerdere talen die hun ouders/verzorgers belangrijk vinden. Dat vormt een uitstekende voorwaarde om niet alleen verschillende talen goed te leren, maar ook om te reflecteren op verschillen tussen talen en daarmee de cognitieve ontwikkeling een stimulans te geven. Bij ons op school wordt voor de voortgangstoetsing gebruik gemaakt van methode gebonden toetsing. Het beoordelen van de prestaties is hierbij vooral een middel, om te zien wat de leerling van de lessen opsteekt om hem bij zijn leerproces optimaal te kunnen ondersteunen. Daarnaast is er sprake van methode onafhankelijke toetsing.we willen deze vorm van toetsing in de komende vier jaar gaan invoeren. Hierbij ligt de nadruk op de beoordeling van de leerprestaties. Er wordt gekeken of de leerdoelen bereikt zijn tussentijds of aan het einde van een onderwijsperiode. Daarvoor worden bij voorkeur genormeerde toetsen gebruikt zoals de toetsen uit het CITO leerlingvolgsysteem. De toetsen hebben m.n. een signalerende functie. Preventieve zorg vindt plaats door de inschatting van de Nederlandse taalvaardigheid van leerlingen. Om te beginnen vindt bij binnenkomst met behulp van het intakeformulier (zie bijlage 8) een uitgebreide intake plaats, waarbij de NTC richting van de leerling wordt bepaald, en vervolgens leerdoelen worden vastgesteld. We bespreken deze met de ouders, om wederzijdse verwachtingen op elkaar af te kunnen stemmen. Voor elke NTC richting zijn doelen gesteld en met behulp van signaleringstoetsen wordt in de loop van het leerproces nagegaan welke leerlingen deze doelen niet halen. Curatieve zorg betreft doorgaans de groep leerlingen die moeite heeft om de vastgestelde doelen te halen. Bijstelling van het programma is dan noodzakelijk. In dat geval verricht de leerkracht nader onderzoek en stelt een handelingsplan op, om dit vervolgens in de klas uit te voeren. Ook kinderen die opvallend hoger presteren dan de norm, krijgen een op onderdelen aangepast programma. In de zorg voor leerlingen onderscheiden we in het algemeen vier fasen: signalering/opsporen van risicoleerlingen; diagnostisering/doen van nader onderzoek; remediëring/speciale begeleiding; evaluatie van die speciale begeleiding. In de volgende paragrafen volgt een beschrijving van de concretisering van deze fasen bij ons op school. 3.4.1 Signalering 19
We hanteren het volgende toetsschema, dat is opgesteld overeenkomstig aanwijzingen in de handleidingen: Leerstofgebied Toets Groep NTC richting Taal Taaltoets 4 R1 en R2, Spelling SVS Niet werkwoorden 3 t/m 8 R1, R2 Woordenschat Woordenschattoets 3 en 4 R1,R2. Leeswoordenschat 5 t/m 8 R1,R2. Technisch lezen Leestechniek&leestempo 3 t/m 8 R1, R2. Een methode onafhankelijke toets brengt de opbrengst van het onderwijs in beeld. Daarom moet een leerling worden getoetst op het niveau waarop hij les krijgt. Richting 1 kinderen zijn daarin vergelijkbaar met de Nederlandse situatie. Voor NTC Richting 2 kinderen, zal meestal gelden dat een toets van één of twee jaar lager wordt afgenomen. 3.4.2 Diagnostisering De gegevens van de leerlingen worden volgens een vaste procedure besproken en geanalyseerd. Bij de diagnose raadplegen de leraren ook elkaar als dat wenselijk is. 20
3.4.3 Speciale begeleiding De afdeling Learning Support/Special Needs stelt samen met de leerkrachten aan de hand van de verzamelde gegevens een (handelings)plan op, om het onderwijs aan te passen aan de behoeften van leerlingen, met het oog op het realiseren van basisdoelen en extra doelen. Vervolgens voert de leerkracht de opgestelde plannen uit, na een leerlingbespreking over deze informatie. Zo nodig wordt de hulp buiten de klas verzorgd. Onze voorkeur gaat echter uit naar uitvoering van het plan binnen de klas. In of naar aanleiding van de leerlingbespreking stellen we de diagnose vast, die als uitgangspunt van het handelingsplan wordt gebruikt. Het remediërend handelen vindt plaats op het niveau van de leerling en het niveau van de groep. Ook dit handelen is waar mogelijk gericht op zelfstandig werken. Als we een handelingsplan opstellen, delen we dat mee aan de ouders. In het handelingsplan staat aangegeven wat de vraagstelling is, welke leerdoelen we stellen voor een vooraf vastgestelde periode, met welke middelen en werkwijzen dit bereikt wordt en hoe we dit organiseren. De uitvoering van dit handelingsplan geschiedt in principe door de leerkracht in de groep. Een handelingsplan bestrijkt in de meeste gevallen een periode van zes weken en kan na evaluatie verlengd worden. In plaats van (of naast) individuele handelingsplannen werken we als dit mogelijk is ook met handelingsplannen voor een groep(je) leerlingen. 3.4.4 Evaluatie Systematische toetsing en observatie vinden wij van belang om de ontwikkeling van de kinderen bij te houden en te beoordelen. Door een eventuele aanpassing van het onderwijsprogramma kan dit zo goed mogelijk op het kind worden afgestemd. Voor NTC Richting 1 en 2 speelt de vergelijking met leeftijdgenoten in Nederland een belangrijke rol. In het geval dat speciale begeleiding nodig is, kijken we na een van te voren vastgestelde periode of de speciale begeleiding effect heeft gehad en of voortzetting van speciale begeleiding wenselijk is. Dit kan in bepaalde gevallen in samenspraak gaan met medewerkers van de Stichting NOB. Handelingsplannen zullen worden bewaard in het leerlingdossier. 3.5 Beleidsvoornemens Onze onderwijskundige doelen zijn gebaseerd op de kwaliteitscriteria die de overheid hanteert en op de criteria die wij zelf hanteren, uitgaande van onze visie en die van ISB. De volgende voornemens hebben we vastgesteld voor de komende beleidsperiode: voldoen aan de kerndoelen; zorgen voor een ononderbroken ontwikkelingslijn; we gaan werken aan de invoering van Nederlands op de afdeling ECC. verzorgen van onderwijs op maat, afstemmen van het onderwijs op de leef- en belevingswereld van de kinderen; 21
brede persoonlijkheidsvorming, waaronder het ontwikkelen van persoonlijke kwaliteiten als aanpassingsvermogen, nieuwsgierigheid en zelfstandigheid. tegemoet komen aan de verschillende manieren waarop kinderen leren, met als uitgangspunt de meervoudige intelligentietheorie van Gardner; opvoeden tot wereldburgers en het ontwikkelen van een meer internationale gerichtheid bij leerlingen. 22
Hoofdstuk 3B Het onderwijskundig beleid VO 3.1 Onderwijskundige doelen 3.1.0 Beginsituatie van de leerlingen De leerlingen die Nederlands onderwijs volgen, zijn vaak voor onbepaalde tijd in het buitenland. Terugkeer naar Nederland (o.a. naar vervolgonderwijs) is dan ook het uitgangspunt in deze onderwijssituatie. In alle gevallen betreft het leerlingen die Nederlands als moedertaal hebben of voor wie, wanneer er sprake is van een tweetalige situatie thuis, het Nederlands de dominante taal is. In alle gevallen hebben de leerlingen Nederlandstalig basisonderwijs (volledig of NTC) achter de rug. Desondanks vertonen de leerlingen tekorten die liggen op drie terreinen: mondelinge taalvaardigheid, de woordenschat en de begripsontwikkeling; de spelling; schrijfvaardigheid Veel aandacht vereisen de mondelinge taalvaardigheid en woordenschat- en begripsontwikkeling. Juist het kunnen gebruiken en begrijpen van nieuwe woorden en begrippen die voorkomen in de alledaagse leefomgeving (op straat, in de media, met vrienden) is voor deze groep leerlingen een probleem. 3.1.1 Leerlijnen en afsluitende examens De afdeling NTC-VO De Kattenberg van de International School of Brussels is te vergelijken met een Nederlandse Havo/VWO school. Het onderwijs van de afdeling NTC-VO De Kattenberg van de ISB is diplomagericht. Het onderwijskundige beleid richt zich enerzijds op de algemene vaardigheden zoals geformuleerd bij de kerndoelen voor de vernieuwde onderbouw die in 2006 van kracht worden. Belangrijk uitgangspunt hierbij is terugkeer naar Nederland en reïntegratie in het Nederlandse onderwijssysteem. Anderzijds richt het beleid zich op het eindexamenprogramma van het IB. De ISB is een geaccrediteerde IB school. Het IB programma heeft zijn eigen specifieke eisen, waaraan voldaan dient te worden. Dat heeft invloed op de inrichting van het curriculum in de bovenbouw. De afdeling NTC-VO van De Kattenberg leidt op voor de examens IB Dutch A1 HL en SL, waarbij het zwaartepunt op literatuuronderwijs ligt. Wij streven naar functioneel en motiverend onderwijs dat elke leerling op zijn/haar niveau uitdaagt en in staat stelt maximale resultaten te behalen. In de praktijk betekent dit dat De Kattenberg de volgende leerlijn hanteert: onderbouw IB A1 HL/SL.. 3.1.2 Algemene doelstellingen In 2006 worden de kerndoelen voor de vernieuwde onderbouw van kracht. Oogmerk van de vernieuwde onderbouw is versnippering van de basisvorming tegen te gaan door onderwijs in zeven vak- en leergebieden aan te bieden, te weten Nederlands, Engels, wiskunde, mens en natuur, mens en maatschappij, kunst en cultuur, bewegen en sportde belangrijkste kenmerken van het onderwijs in de onderbouw zijn: De leerling leert actief en in toenemende mate zelfstandig; De leerling leert samen met anderen; 23
De leerling leert in samenhang; De leerling oriënteert zich; De leerling leert in een uitdagende, veilige en gezonde leeromgeving; De leerling leert in een doorlopende leerlijn. De leerlijn onderbouw Het onderwijs in het Nederlands wordt in de vernieuwde onderbouw als volgt gekarakteriseerd. vergroting van taalvaardigheid maakt het leerlingen mogelijk om intensief deel te nemen aan verschillende aspecten van het maatschappelijk leven; een doorlopende lijn in taalverwerving en taalonderwijs tussen basis- en voortgezet onderwijs wordt gekenmerkt door toenemende complexiteit en borduurt voort op reeds behaalde resultaten; leren communiceren door verwerving, verwerking en presentatie van informatie, vooral met behulp van ICT; aanleren van strategieën voor communicatieve handelingen, zoals het opstellen van spreek- en schrijfschema s en het bestuderen van lees- en luisterstrategieën; aansluiten bij en uitbreiden van de leefwereld van de leerling door taalactiviteiten die zorgen voor een positieve houding ten opzichte van andere vormen van taalgebruik; Afhankelijk van het tijdstip van terugkeer naar Nederland kunnen leerlingen instromen in het Nederlandse onderwijs op de volgende niveaus: vmbo havo/vwo IB De leerlijn onderbouw havo/vwo In de kerndoelen voor de onderbouw nemen vaardigheden en de ontwikkeling van het taalgebruik en de taalverwerving een centrale plaats in. Omdat ook in de tweede fase het accent ligt op taalgebruik en vaardigheden is er sprake van een doorlopende leerlijn in het schoolvak Nederlands. De samenhang binnen het vak wordt net als in de onderbouw ook in de tweede fase benadrukt. Vanaf 2007 gelden er nieuwe eindtermen voor de examenstof Nederlands voor havo/vwo. Op ISB wordt er in de bovenbouw toegewerkt naar het IB examen Dutch. De eindtermen voor dit examen zijn duidelijk vastgelegd. In de onderbouw is er vooral aandacht voor het aanleren van de basale, algemene taalvaardigheden. In bovenbouw vindt verdieping van deze vaardigheden plaats. Bij de mondelinge taalvaardigheden oefenen de leerlingen bijvoorbeeld het deelnemen aan een discussie, debat of het houden van een presentatie. Het IB programma richt zich sterk op literatuur. Daar wordt veel aandacht aan besteed. Bij de leesvaardigheid gaat het niet alleen meer om algemeen informerende teksten maar gaat het ook om het analyseren, interpreteren en beoordelen van betogen en beschouwingen. Hierbij speelt het onderkennen van argumentatieve aspecten een belangrijke rol. 24