RAPPORT ONDERZOEK REKENEN-WISKUNDE R.K. BASISSCHOOL KLAVERTJE VIER

Transcriptie

1 RAPPORT ONDERZOEK REKENEN-WISKUNDE R.K. BASISSCHOOL KLAVERTJE VIER School : R.K. basisschool Klavertje Vier Plaats : Eys BRIN-nummer : 10QB Onderzoeksnummer : Datum schoolbezoek : 23 augustus Datum vaststelling : 12 december

2

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING KWALITEITSPROFIEL REKENEN-WISKUNDE BESCHOUWING REKEN-WISKUNDEONDERWIJS...9 3

4

5 1 INLEIDING Het onderzoek rekenen-wiskunde Op 23 augustus bezocht de Inspectie van het Onderwijs basisschool Klavertje Vier in het kader van een themaonderzoek rekenen-wiskunde. Dit onderzoek verving het reguliere PKO. Tijdens dit onderzoek onderzocht de inspectie de kwaliteit van het rekenwiskundeonderwijs op de school. Het gaat hierbij om indicatoren die betrekking hebben op het aanbod, de onderwijstijd, het didactisch handelen van leraren, de afstemming op de onderwijsbehoeften van leerlingen, de actieve en zelfstandige rol van leerlingen, de begeleiding, de zorg, de resultaten en de ontwikkeling van leerlingen. De indicatoren zijn specifiek voor het leer- en vormingsgebied rekenen-wiskunde geformuleerd. Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald kwaliteitsaspect dat een relatie heeft met het rekenwiskundeonderwijs voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld kan in overleg tussen school en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. Uw school heeft naast de schoolgids en het schoolplan documenten ingestuurd die op uw zelfevaluatie-activiteiten betrekking hebben. Het betrof het schooljaarplan en het nascholingsplan De gegevens die uit deze documenten naar voren kwamen, zijn voor de inspectie geen aanleiding geweest om de door u verkregen oordelen op de indicatoren rekenen-wiskunde alleen te verifiëren of over te nemen. Daarom zijn alle indicatoren onderzocht. De opzet van het onderzoek Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 2, 4, 6 en 8. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de indicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de intern begeleider. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met directie en team. Daarbij was een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag aanwezig. 5

6 De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). Vervolgens wordt in hoofdstuk 3 een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit van het rekenwiskundeonderwijs. 6

7 2 KWALITEITSPROFIEL REKENEN-WISKUNDE Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan indicatoren voor het reken-wiskundeonderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten en Ontwikkeling van leerlingen). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft. Het kwaliteitsprofiel van R.K. basisschool Klavertje Vier Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor rekenen-wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen 3.4 De leerinhouden voor rekenen-wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van groep De leerinhouden voor rekenen-wiskunde in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan 3.6 De leerinhouden voor rekenen-wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen Tijd 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd voor rekenen-wiskunde 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij rekenen-wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen Didactisch handelen van leraren 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer tijdens de lessen rekenen-wiskunde 6.3 De leraren leggen bij rekenen-wiskunde duidelijk uit 6.5 De leraren bevorderen strategisch denken 6.9 De leraren dragen met behulp van leer- en hulpmiddelen bij aan een ondersteunende leeromgeving. 7

8 Afstemming 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen in rekenen-wiskunde systematisch 7.2 De leraren analyseren de vorderingen van de leerlingen om vast te stellen wat bij rekenen-wiskunde de aanpassingen van het aanbod en/of het onderwijsleerproces moeten zijn voor de groep 7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking bij rekenenwiskunde af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen Actieve en zelfstandige rol van leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten in het kader van rekenen-wiskunde Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen met betrekking tot rekenenwiskunde Zorg 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens met betrekking tot rekenen-wiskunde, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen 11.3 De school voert de zorg planmatig uit 11.4 De school gaat de effecten van de zorg na Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen voor rekenen-wiskunde liggen aan het eind van de schoolperiode ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht 5 Ontwikkeling van leerlingen 13.1 De resultaten van de leerlingen voor rekenen-wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht 5 8

9 3 BESCHOUWING REKEN-WISKUNDEONDERWIJS In dit hoofdstuk wordt een beschouwing gegeven over het rekenwiskundeonderwijs en worden de oordelen op de indicatoren toegelicht. 3.1 Algemeen beeld De inspectie constateert dat de opbrengsten van het reken- en wiskundeonderwijs op basisschool Klavertje Vier op het niveau liggen dat mag worden verwacht. De meeste indicatoren dragen aan dit niveau van de opbrengsten bij. Bij drie indicatoren, die respectievelijk betrekking hebben op het beredeneerd aanbod, de afstemming van tijd op de onderwijsbehoeften, en de analyse van de benodigde zorg, is echter nog een kwaliteitsverbetering noodzakelijk. Basisschool Klavertje Vier is een relatief kleine school. Het schooljaar is gestart met een team waarvan ongeveer de helft van de teamleden (leerkrachten en/of locatieleider en intern begeleider) nieuw zijn op de school. De school zal dan ook aandacht moeten besteden aan het opnieuw bespreken van de gezamenlijke visie op onderwijs en de schoolontwikkeling die de afgelopen jaren is ingezet. Hierbij is met name de ontwikkeling naar stam- en niveaugroepen van belang. Deze ontwikkeling is afgelopen twee jaren ingezet vanuit de onderbouw en interne begeleiding. Juist veel van die teamleden zijn, door verschillende omstandigheden, nu echter verbonden aan een andere school of instelling. 3.2 Toelichting Voldoende opbrengsten De leerresultaten van de leerlingen zijn zowel aan het einde als tijdens de basisschoolperiode van voldoende niveau. De resultaten van de Eindtoets liggen in 2005 tot en met rond het gemiddelde dat de inspectie gebruikt bij een voldoende beoordeling. Voor het onderdeel Rekenen en Wiskunde zijn de resultaten in overeenstemming met het algemene beeld. De vaardigheidsscores van de toetsresultaten voor rekenen en wiskunde tijdens de basisschoolperiode liggen, beoordeeld op basis van de beschikbare toetsresultaten, op het verwachte niveau. Overwegend voldoende aanbod en didactisch handelen Het leerstofaanbod voor rekenen en wiskunde voldoet aan de kerndoelen en wordt ook aan voldoende leerlingen tot en met het niveau van groep 8 aangeboden. De doorgaande lijn in dit aanbod is in de groepen 3 tot en met 8 voldoende gewaarborgd met het volgen van de methodische leerlijn. In de groepen 1 en 2 werd gewerkt met thema's uit het programma Speelplezier. Ingaande dit schooljaar wordt dit programma met andere voorlopers gebruikt als bronnenboek. Hoewel er wel aanbod is op het gebied van wiskundige oriëntatie is er nu nog geen sprake van een herkenbare doorgaande ontwikkelingslijn. De school is voornemens hierop te anticiperen door middel van gerichte scholing. 9

10 Naast de differentiatiemogelijkheden van de methode biedt de school ook additionele leermiddelen aan voor rekenen en wiskunde. Daartoe behoren een remediërend programma, maar ook software, zowel behorend bij de methode als toegankelijk via internet. De school is nog relatief onbekend met de voor de methode ontwikkelde richtlijnen om het aanbod te compacten en te verrijken. De leerlingen doen actief mee in de lessen. Door een voldoende klassenmanagement gaan de leraren efficiënt met de leertijd om, ze leggen duidelijk uit en de leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. De uitleg kan nog versterkt worden door enkele elementen van effectieve instructie (met name het aangeven van en reflecteren op het lesdoel), waarop ook de methode voor rekenen en wiskunde is gebaseerd, meer expliciet toe te gaan passen. Er is voldoende aandacht voor denk- en leerstrategieën, maar de interactie met de leerlingen en de reflectie op de gekozen oplossingsstrategieën kan nog versterkt worden. Bij de uitleg gebruiken de leraren in voldoende mate ondersteunende modellen en maken ze gebruik van hulpmiddelen als getallenlijn, kralensnoer en oefenklok. Het gebruik van het schoolbord om rekenopgaven en oplossingsstrategieën te visualiseren is tijdens de lesbezoeken door de inspectie in voldoende mate waargenomen. Bij het reken- en wiskundeonderwijs vindt op basisschool Klavertje Vier in voldoende mate afstemming van instructie en verwerking plaats. In de beoordeling van deze indicator is door de inspectie, gezien het tijdstip van het schoolbezoek, de groepsadministratie van het afgelopen schooljaar betrokken. Aan de hand van de methodegebonden toetsen stellen de groepsleraren in groep 3 tot en met 8 vast in hoeverre de leerlingen de aangeboden stof beheersen. De methodegebonden registratiebladen die de school gebruikt maken het mogelijk om vast te stellen welke leerlingen op één of meerdere rekencategorieën problemen hebben of hoeveel leerlingen moeite hebben met dezelfde rekencategorie. Op basis van deze informatie wordt de afstemming van instructie en/of verwerking bepaald. De wijze waarop die afstemming plaatsvindt en wordt vastgelegd is leraarafhankelijk. Op schoolniveau liggen nog in onvoldoende mate afspraken vast over de wijze waarop de preventieve zorg (de afstemming van de instructie en de verwerking) wordt ingevuld. De huidige invulling van het werken met niveaugroepen, geeft in ieder geval geen richting aan een schoolbrede werkwijze voor de preventieve zorg bij rekenen en wiskunde. Voor de groepen 1 en 2 was tijdens het inspectiebezoek nog onvoldoende helder welke 'observatielijsten' gebruikt gaan worden. Een verbeterpunt ligt bij de differentiatie van tijd voor leren en onderwijzen. De geplande tijd voor rekenen en wiskunde op het lesrooster van de groepen komt overeen met wat landelijk gebruikelijk is. Op individueel niveau hebben leerlingen soms meer of minder tijd nodig om zich rekenvaardigheden eigen te maken. Door de huidige organisatie van de lessen, krijgen echter alle leerlingen evenveel instructie- en oefentijd. Door bijvoorbeeld een clustering van de verwerkingsstof van meerdere leergebieden in een blokuur zelfstandig werken is het mogelijk om op individueel niveau te differentiëren in de verwerkingstijd. Voor de leraren ontstaat daarmee tevens meer organisatorische ruimte om de aandacht nog beter op specifieke groepen leerlingen te kunnen richten. 10

11 Leerlingenzorg grotendeels op orde Het instrumentarium om de leerlingen te volgen in hun vorderingen en ontwikkeling en de procedures om dit proces te ondersteunen voldoen aan de eisen die de inspectie daaraan stelt. De school werkt met ingang van het schooljaar in de onderbouw met stam- en niveaugroepen. Een van de streefdoelen van de school is om minder handelingsplannen te hoeven te begeleiden. In het schooljaar wordt voor rekenen en wiskunde ook in de bovenbouw in niveaugroepen gewerkt. Door de huidige werkwijze komt het werken in niveaugroepen rekenen en wiskunde er op neer dat een leerling een groep hoger rekent en enkele leerlingen een groep lager rekenen. Voor deze laatste groep leerlingen zijn geen handelingsplannen meer opgesteld en zij volgen het volledige aanbod van de andere groep. Juist voor deze leerlingen is het van belang om op basis van een analyse of nader onderzoek vast te stellen waar binnen het aangepaste aanbod de accenten moeten worden gelegd en alsnog extra begeleiding noodzakelijk is. Voor de overige leerlingen die een D- of E-niveau behalen op de rekentoetsen van het leerlingvolgsysteem worden foutenanalyses of nader diagnostisch onderzoek uitgevoerd door de groepsleraren of intern begeleider. De conclusies van de foutenanalyses of nader onderzoek vormen doorgaans onderdeel van de beginsituatie in de handelingsplannen. De handelingsplannen worden planmatig uitgevoerd door de groepsleraar. De handelingsplannen hebben een beperkte looptijd van zes tot acht weken en worden dan geëvalueerd. Indien dat noodzakelijk wordt geacht volgt er een vervolghandelingsplan. 11