RAPPORT ONDERZOEK REKENEN-WISKUNDE OBS DE ZOEKER

Transcriptie

1 RAPPORT ONDERZOEK REKENEN-WISKUNDE OBS DE ZOEKER School : obs De Zoeker Plaats : Zaandijk BRIN-nummer : 19DK Onderzoeksnummer : Datum schoolbezoek : 9 mei 2007 Datum vaststelling : 4 juli 2007

2

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING KWALITEITSPROFIEL REKENEN-WISKUNDE BESCHOUWING REKEN-WISKUNDEONDERWIJS...11 Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, obs De Zoeker, d.d. 9 mei

4

5 1 INLEIDING Het onderzoek rekenen-wiskunde Op 10 mei 2007 bezocht de Inspectie van het Onderwijs obs De Zoeker in het kader van een themaonderzoek rekenen-wiskunde. Dit onderzoek vond plaats in aanvulling op het reguliere PKO. Tijdens dit onderzoek onderzocht de inspectie de kwaliteit van het rekenwiskundeonderwijs op de school. Het gaat hierbij om indicatoren die betrekking hebben op kwaliteitszorg, het aanbod, de onderwijstijd, het didactisch handelen van leraren, de afstemming op de onderwijsbehoeften van leerlingen, de actieve en zelfstandige rol van leerlingen, de begeleiding, de zorg, de resultaten en de ontwikkeling van leerlingen. De indicatoren zijn specifiek voor het leer- en vormingsgebied rekenen-wiskunde geformuleerd. Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald kwaliteitsaspect dat een relatie heeft met het rekenwiskundeonderwijs voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld kan in overleg tussen school en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. Uw school heeft naast de schoolgids en het schoolplan geen documenten ingestuurd die op uw zelfevaluatie-activiteiten betrekking hebben. De opzet van het onderzoek Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van, indien beschikbaar, documenten die betrekking hebben op zelfevaluatie-activiteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 2, 4, 6 en 8. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de indicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de intern begeleiders. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met de directie en de intern begeleiders. Daarbij was een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag aanwezig. Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, obs De Zoeker, d.d. 9 mei

6 De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). Vervolgens wordt in hoofdstuk 3 een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit van het rekenwiskundeonderwijs. Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, obs De Zoeker, d.d. 9 mei

7 2 KWALITEITSPROFIEL REKENEN-WISKUNDE Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan indicatoren voor het reken-wiskundeonderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten en Ontwikkeling van leerlingen). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft. Het kwaliteitsprofiel van obs De Zoeker Kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie op het gebied van rekenen-wiskunde 1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten van rekenen-wiskunde 1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen in rekenen-wiskunde 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten voor rekenen-wiskunde 1.5 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen in rekenen-wiskunde 1.6 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van het reken-wiskundeonderwijs Voorwaarden kwaliteitszorg 2.2 De kwaliteitszorg is verbonden met de visie op rekenenwiskunde, zoals geformuleerd in het schoolplan Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor rekenen-wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen 3.4 De leerinhouden voor rekenen-wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van groep De leerinhouden voor rekenen-wiskunde in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan 3.6 De leerinhouden voor rekenen-wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, obs De Zoeker, d.d. 9 mei

8 Tijd 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd voor rekenen-wiskunde 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij rekenen-wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen Didactisch handelen van leraren 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer tijdens de lessen rekenen-wiskunde 6.3 De leraren leggen bij rekenen-wiskunde duidelijk uit 6.5 De leraren bevorderen strategisch denken 6.9 De leraren dragen met behulp van leer- en hulpmiddelen bij aan een ondersteunende leeromgeving. Afstemming 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen in rekenen-wiskunde systematisch 7.2 De leraren analyseren de vorderingen van de leerlingen om vast te stellen wat bij rekenen-wiskunde de aanpassingen van het aanbod en/of het onderwijsleerproces moeten zijn voor de groep 7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking bij rekenenwiskunde af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen Actieve en zelfstandige rol van leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten in het kader van rekenen-wiskunde Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen met betrekking tot rekenenwiskunde Zorg 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens met betrekking tot rekenen-wiskunde, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen 11.3 De school voert de zorg planmatig uit 11.4 De school gaat de effecten van de zorg na Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, obs De Zoeker, d.d. 9 mei

9 Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen voor rekenen-wiskunde liggen aan het eind van de schoolperiode ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht 5 Ontwikkeling van leerlingen 13.1 De resultaten van de leerlingen voor rekenen-wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht 5 Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, obs De Zoeker, d.d. 9 mei

10

11 3 BESCHOUWING REKEN-WISKUNDEONDERWIJS In dit hoofdstuk wordt een beschouwing gegeven over het rekenwiskundeonderwijs op obs De Zoeker en worden de oordelen op de indicatoren uit het vorige hoofdstuk toegelicht. Daarbij legt de inspectie zo mogelijk verbanden of verwijst naar de oordelen en de toelichting die zijn opgenomen in het rapport over het PKO-onderzoek van 8 mei Algemeen beeld De inspectie heeft de kwaliteit van het reken- en wiskundeonderwijs op de obs De Zoeker meer diepgaand onderzocht in aanvulling op het PKO. Voor een samenvattend oordeel over de integrale kwaliteit van het onderwijs op de school verwijst zij naar het betreffende PKO-rapport. Specifiek voor rekenen en wiskunde voegt de inspectie daar nog het volgende aan toe. De conclusie van de inspectie luidt dat de opbrengsten van het rekenwiskundeonderwijs op obs De Zoeker onder het niveau liggen dat mag worden verwacht van de leerlingenpopulatie. Er zijn diverse indicatoren voor het aanbod en het (vak)didactisch handelen van de leraren die hieraan bijdragen. Alleen de leer- en onderwijstijd en de zorg en begeleiding zijn op De Zoeker bij rekenen en wiskunde op orde. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. 3.2 Toelichting Opbrengsten Omdat de school geen Cito Eindtoets en geen Entreetoets in groep 7 gebruikt, kijkt de inspectie naar de resultaten van rekenen en wiskunde van het leerlingvolgsysteem in groep 8 van drie opeenvolgende jaren om het eindniveau te bepalen. De gemiddelde vaardigheidsscores van deze toetsen liggen onder de ondergrens die de inspectie daarvoor stelt. Daarmee zijn de eindresultaten voor rekenen en wiskunde onvoldoende. Daarbij dient de volgende kanttekening gemaakt te worden. Allereerst zijn er tussen de parallelgroepen in één jaargroep verschillen te zien. Er zijn ook groepen die wel op het verwachte niveau presteren. Daarnaast zijn er binnen een groep (soms grote) verschillen tussen leerlingen te zien. Naast zwakke leerlingen, die gezien hun capaciteiten en mogelijkheden op een lager niveau werken, zijn er ook leerlingen die bovengemiddeld goed presteren. Het werken op een eigen leerlijn (onder of boven het groepsniveau) komt veelvuldig voor. De school heeft hiervoor beleid vastgesteld en bewust gekozen voor het werken met meerdere niveau's in de groep. De resultaten voor rekenen en wiskunde op tussenmomenten bepaalt de inspectie aan de hand van de gemiddelde vaardigheidsscores in de groepen 4 en 6. Om een voldoende waardering te krijgen, moeten de resultaten voor de groepen 4 en 6 beide voldoende zijn. In dit geval is de waardering onvoldoende, omdat het resultaat van groep 6 onder de ondergrens ligt. De resultaten van groep 4 ligt wel op het verwachte niveau. Ook hierbij zijn een aantal opmerkingen te maken. Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, obs De Zoeker, d.d. 9 mei

12 Evenals bij het periodiek kwaliteitsonderzoek is geconstateerd, vallen de opbrengsten vooral uit in de bovenbouw. In groep 2, 3, 4 en 5 zijn de resultaten voor rekenen en wiskunde namelijk wel voldoende. De school heeft sinds vorig schooljaar een andere aanpak bij het technisch leesonderwijs. De resultaten bij technisch lezen zijn in groep 3 en 4 verbeterd en mogelijk werkt dit positief door bij de resultaten rekenen en wiskunde in de hogere groepen. Na groep 5 neemt de gemiddelde vaardigheidsscore van de jaargroep als geheel tussen twee toetsmomenten niet genoeg toe. Zoals ook aangegeven is in het pko-rapport kan kritische analyse van de toetsgegevens op leerlingen-, groeps- en schoolniveau zicht geven op het moment waarop het leerrendement onvoldoende is. Sterke aspecten van het rekenonderwijs Een belangrijk doel van het rekenonderwijs op De Zoeker is om leerlingen op een passend niveau rekenonderwijs te geven. Daarvoor heeft het team planmatig aan de implementatie van het GIP model gewerkt en inmiddels werken de meeste groepen op drie niveaus: een niveau voor de zwakkere leerlingen, de middenmoot en de beter presterende leerlingen. In de bovenbouw (groep 6, 7 en 8) lopen de verschillen tussen leerlingen verder uiteen dan in de onderbouw en zijn in veel gevallen vier niveaus te zien: leerlingen die werken op een eigen leerlijn op een lager niveau, de zwakkere leerlingen die extra instructie nodig hebben, de middenmoot en de beter presterende leerlingen, die verder zijn in de methode en niet meer meedoen met de klassikale instructie. Gedurende het schooljaar vervangt de leraar in groep 7 de klassikale instructie steeds meer door instructie op verzoek van de leerling. Groep 8 werkt het hele jaar met instructie op verzoek van de leerling. De evaluatie van deze werkwijze bij leerlingen en team gaf aan dat de motivatie voor rekenen hierdoor toeneemt. De leerlingen hoeven niet te wachten en ze zijn gericht bezig met passende leerstof. De beter presterende leerlingen werken verder in de methode of werken met extra ingewikkeld materiaal, terwijl de zwakkere leerlingen op een lager niveau in de methode werken of met eigen materiaal. Vanuit de leerlingenzorg wordt deze werkwijze ondersteund. De consequenties van deze werkwijze worden met de ouders goed doorgesproken. Een tweede doelstelling van deze werkwijze is de leerlingen meer verantwoordelijkheid te geven voor de invulling van het eigen leerproces. Aan de zelfstandigheid en het leren plannen van het werk besteedt de school ruime aandacht. Ontwikkelpunten voor het rekenonderwijs Naast de positieve kanten van de huidige werkwijze ziet de inspectie ook knelpunten. Ten eerste is de interactie tussen leerlingen binnen de hele groep veel minder geworden. De zwakkere leerlingen profiteren hierdoor minder van de inbreng van sterkere leerlingen. Binnen de niveaugroep wordt wel bij de instructie over het aanpakgedrag en rekenstrategieën gesproken, maar bij de lesobservaties bleek dat niet alle kansen worden benut. Het interactieve leergesprek ontbrak. Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, obs De Zoeker, d.d. 9 mei

13 Ten tweede komt differentiatie vooral naar voren bij het passende aanbod voor de zwakkere en de betere leerlingen. Het is nog geen algemeen gebruik van leraren om een foutenanalyse van de Cito toetsen te maken en aan de hand van niet bereikte reken- en leerdoelen ook voor de middengroep het aanbod af te stemmen. Ook de hoeveelheid instructie per niveaugroep binnen een jaargroep is zeer divers. Er zijn nog grote verschillen tussen leraren te zien, niet alleen per jaargroep, maar ook in parallelklassen. Een derde ontwikkelpunt ziet de inspectie in het leerstofaanbod voorbereidend rekenen (beginnende gecijferdheid) in de kleuterbouw. Op dit moment putten leraren uit bronnenboeken, veelal naar eigen inzicht. Of alle aspecten van de rekenontwikkeling (tijd; ruimtelijke oriëntatie; vergelijken, sorteren, ordenen; meten en wegen; tellen en getalbegrip; rekenwoordenschat) systematisch en evenwichtig worden bestreken, is nu niet na te gaan. Hierbij is het van belang de vorderingen van leerlingen op deze aspecten goed in kaart te brengen met een kleuterobservatiesysteem of meerdere toetsmomenten in de kleuterbouw. Nu neemt de school alleen in groep 2 Cito kleutertoetsen af, waardoor het risico bestaat dat mogelijke achterstanden in de rekenontwikkeling pas laat op een onafhankelijke manier gesignaleerd worden. Tot slot stelt de inspectie vast dat de school beredeneerde en gerichte keuzes maakt voor schoolontwikkeling. Kwaliteitszorg is een sterk punt van de school, maar de analyse van de opbrengsten is nog onvoldoende gemeengoed bij team en management. Streefdoelen voor de verschillende niveaugroepen binnen de jaargroep en voor de jaargroepen als geheel zijn niet bepaald. Bij de evaluatie van de resultaten kan meer gebruik gemaakt worden van de mogelijkheden van het Cito leerlingvolgsysteem. Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, obs De Zoeker, d.d. 9 mei