VMBO PRO De enquête is door 41 collega s ingevuld vorig jaar waren er 25 respondenten. Alle aspecten zijn t.o.v. vorig jaar fors verbeterd. Met 5,62 scoort organisatie het laagst. Er zijn dus geen onvoldoende elingen meer, terwijl vorig jaar 8 domeinen (ruim) onvoldoende scoorden en nog eens 1 lager dan 6. Met 5,78 volgt beloning als tweede laagst eelde domein en arbeidsomstandigheden volgt daarna met 5,87 nog als enige andere domein met een score lager dan 6. Vorig jaar is geen enkel domein hoger eeld dan de Nederlandse benchmark 8 domeinen waren zelfs FORS lager eeld. Nu zijn 3 domeinen (iets) hoger eeld en nog eens 4 domeinen dicht bij de benchmark geëindigd. - Arbeidsomstandigheden (score 5,87 t.o.v. 7,21 bij de benchmark) - Organisatie (score 5,62 t.o.v. 6,40 bij de benchmark) Opmerkelijk op pagina 20: De score voor Algemene tevredenheid hoofdvraag is best hoog en ligt niet zo heel ver af van de score bij de benchmark (7,15 vs. 7,67), terwijl de domeinen arbeidsomstandigheden en organisatie negatiever afwijken. 1
Het feit dat de hoofdvraag positiever wordt eeld dan de onderliggende domeinen en dus de totaalindex van de quickscan is vergelijkbaar met de benchmark, maar daarmee nog niet verklaard of logisch. Daarvoor zou nader onderzoek noodzakelijk zijn. 2
Junior college De enquête is door 28 collega s ingevuld vorig jaar waren er 18 respondenten. Alle aspecten zijn t.o.v. vorig jaar duidelijk verbeterd. Met 6,22 scoort beloning het laagst. Er zijn dus geen onvoldoende elingen meer, terwijl vorig jaar 5 domeinen onvoldoende scoorden en nog eens 2 lager dan 6. Met 6,26 volgt organisatie als tweede laagst eelde domein. Vorig jaar zijn alleen de domeinen actie ander werk en collega s hoger eeld dan de Nederlandse benchmark. Nu naast alleen collega s ook de domeinen beloning (!) en 5 andere domeinen. - Arbeidsomstandigheden (score 6,71 t.o.v. 7,21 bij de benchmark) - Organisatie (score 6,26 t.o.v. 6,40 bij de benchmark) Opmerkelijk op pagina 19: De score voor Algemene tevredenheid hoofdvraag t.o.v. de benchmark (6,87 vs. 7,67), lijkt gerelateerd te zijn aan de domeinen arbeidsomstandigheden en organisatie. Het domein beloning heeft weliswaar de laagste score, maar is hoger dan de benchmark. T.o.v. de benchmark wordt de hoofdvraag zelfs fors negatiever eeld dan de totaalindex van de quickscan (verschil 1,02 pt.). De reden daarachter is niet duidelijk. De elingen van deze domeinen op zich liggen relatief dicht bij elkaar (verschil 0,22 pt.). Om dit opmerkelijke verschil t.o.v. de benchmark te kunnen verklaren zou nader onderzoek noodzakelijk zijn. 3
MBO De enquête is door 21 collega s ingevuld vorig jaar waren er 10 respondenten. Alle aspecten zijn t.o.v. vorig jaar duidelijk verbeterd. Met 5,5 scoort beloning het laagst. Er zijn dus geen onvoldoende elingen meer, terwijl vorig jaar 3 domeinen onvoldoende scoorden en nog eens 4 lager dan 6. Met 5,83 volgt organisatie als tweede laagst eelde domein. Vorig jaar is alleen het domein collega s hoger eeld dan de Nederlandse benchmark. Nu zijn nog 5 andere domeinen hoger eeld. - Arbeidsomstandigheden (score 6,38 t.o.v. 7,21 bij de benchmark) - Organisatie (score 5,83 t.o.v. 6,40 bij de benchmark) Opmerkelijk op pagina 19: De score voor Algemene tevredenheid hoofdvraag t.o.v. de benchmark (6,79 vs. 7,67), lijkt gerelateerd te zijn aan de domeinen arbeidsomstandigheden, organisatie en beloning. T.o.v. de benchmark wordt de hoofdvraag zelfs behoorlijk negatiever eeld dan de totaalindex van de quickscan (verschil 0,75 pt.). De reden daarachter is niet duidelijk. De elingen van deze domeinen op zich liggen erg dicht bij elkaar (verschil 0,05 pt.). Om dit opmerkelijke verschil t.o.v. de benchmark te kunnen verklaren zou nader onderzoek noodzakelijk zijn. 4
VWO - HAVO De enquête is door 16 collega s ingevuld vorig jaar waren er 10 respondenten. Alle aspecten zijn t.o.v. vorig jaar verbeterd. Met 5,36 scoort beloning het laagst, gevolgd door ontwikkelingsmogelijkheden met 5,43 en organisatie met 5,54. Vorig jaar scoorden 3 extra domeinen onvoldoende en nog eens 1 domein lager dan 6. Net zoals vorig jaar heeft dit jaar geen enkel domein een hogere score dan de benchmark. Wel liggen de scores voor de meeste domeinen dicht bij de Nederlandse benchmark. - Organisatie (score 5,54 t.o.v. 6,40 bij de benchmark) - Ontwikkelingsmogelijkheden (score 5,43 t.o.v. 6,15 bij de benchmark) - Collega s (score 6,58 t.o.v. 7,12 bij de benchmark) Opmerkelijk op pagina 19: De score voor Algemene tevredenheid hoofdvraag ligt t.o.v. de benchmark heel dicht bij elkaar (7,61 vs. 7,67), Ondanks de negatievere eling van de deeldomeinen zoals organisatie, ontwikkelingsmogelijkheden, collega s en beloning is men over het algemeen dus toch tevreden. Het feit dat de hoofdvraag positiever wordt eeld dan de onderliggende domeinen en dus de totaalindex van de quickscan is vergelijkbaar met de benchmark (al is het verschil wel aardig wat groter; 0,35 pt), maar daarmee nog niet verklaard of logisch. Daarvoor zou nader onderzoek noodzakelijk zijn. 5
Tenslotte Ten opzichte van de benchmark zou naar aanleiding van het domein werkdruk gesteld kunnen worden dat hier mogelijkheden liggen die beter benut zouden kunnen worden. Het onderzoek Werkdruk in het hoger onderwijs (oktober 2010) stelt op pagina 15 in de paragraaf Oorzaken en werkdruk van stress in het onderwijs (algemeen) dat: leraren o.a. worden geconfronteerd met (nieuwe) taken, dat zij moeten werken met moeilijke leerlingen, en dat ze relatief geringe mogelijkheden hebben om het eigen werk zelf te plannen (regelmogelijkheden). Ook stelde de nota vast dat de ervaren werkdruk vaak wordt veroorzaakt door de (slechte) werkorganisatie of het ontbreken van een goed personeelsbeleid, te weinig faciliteiten of een negatieve schoolcultuur). Ook andere zaken spelen volgens het onderzoek een belangrijke rol bij het veroorzaken van stress: persoonlijke kenmerken (zoals leeftijd, psychische stabiliteit, thuissituatie en dergelijke), maar ook externe factoren (zoals voortdurende maatschappelijke veranderingen, toenemende diversiteit in de leerlingenpopulatie en de veranderingen als gevolg van het onderwijsbeleid van de overheid). Vanuit de personeeltevredenheidsenquête is het opmerkelijk dat de elingen van de vragen binnen de domeinen organisatie en arbeidsomstandigheden juist de domeinen die volgens bovengenoemd onderzoek negatieve invloed zouden hebben op het veroorzaken van stress bij leraren bij alle units (behoorlijk) negatiever zijn dan de benchmark, terwijl het domein werkdruk juist laat zien dat er geen sprake is van stress. De confrontatie met (nieuwe) taken en het werken met moeilijke leerlingen worden in de stellingen 4 en 8 ook negatiever eeld dan de benchmark. De kamerbrief van minister Van Bijsterveldt-Vliegenthart en staatssecretaris Zijlstra (OCW) aan de Tweede Kamer over de vermindering van regeldruk in het onderwijs (6 juli 2012) noemt in de uitkomsten van het onderzoek naar de beleving van regeldruk onder leraren enkele aspecten die hierbij een rol zouden kunnen spelen: Vrijwel alle leraren in alle sectoren hebben een sterke motivatie voor hun vak: les geven, kennis overdragen, jongeren verder helpen ontwikkelen op hun weg naar volwassenheid en naar een plaats in de maatschappij van morgen. Een teveel aan administratief gedoe neemt een relatief klein deel van de werkzaamheden van leraren in beslag, maar er wordt toch door veel leraren over geklaagd. Men heeft het gevoel zich steeds te moeten verantwoorden aan de inspectie, het college van betuur, de directie, het management of de overheid. Daarnaast voelt men zich verplicht tot allerlei extra taken. De bemoeienis van boven ervaart men als een gebrek aan vertrouwen in hun professionaliteit en soms als een blijk van desinteresse (kwaliteit wordt aan de verkeerde dingen afgemeten). Men krijgt daardoor het gevoel: het gaat niet over ons, niet over de leerlingen en dus niet over het onderwijs. 6
Scholengemeenschap Bonaire (SGB) heeft pas relatief kort te maken met doelstellingen van de onderwijsagenda, inspectiebezoeken, onderwijsrendement en resultaatverantwoordelijkheid. Daar tegenover staan de aangeboden overheidssubsidies om allerlei achterstanden in te halen en verbeteringen daadwerkelijk mogelijk te maken. Als de verantwoordingsverplichting al wordt ervaren, wordt deze mogelijk gecompenseerd door de nieuwe, extra mogelijkheden om invulling te geven aan het eigen werk. SGB heeft daarnaast (nog) weinig of niets te maken met de regeldruk die in Nederland vanuit andere ministeries en gemeenten afkomstig is, zoals subsidieaanvraag en -verantwoording, huisvestingsverordeningen, bouw, inburgering, arbeidsomstandigheden, aanbesteding en inkoop. Het tegenovergestelde is zelfs van toepassing; de wetgeving en de bemoeienis vanuit het Eilandgebied en het bestuur beperkt zich in tegenstelling tot voor kort tot de hoofdlijnen. Schooljaar 2012-2013 wordt een belangrijk jaar voor de verdere ontwikkeling van SGB met de volgende aandachtpunten: Professionalisering van schoolleiders, zodat zij ervoor kunnen zorgen dat er binnen de school sprake is van een ambitieuze, opbrengstgerichte leercultuur, waarbij leerlingen, ouders, leraren, schoolleiding en schoolomgeving elkaar aanspreken op hun toegevoegde waarde voor het leren en de ontwikkeling van elke leerling. Zij moeten in staat zijn om de samenhang aan te brengen tussen de verschillende onderdelen: de onderwijskundige visie van de school en de units, HRM, de inrichting van de organisatie(onderdelen) en het financieel beleid. Leraren grip laten krijgen op hun eigen werk en daarmee ook op de (ervaren) werkdruk door versterking van: (1) professionaliteit van leraren, (2) het HRM-beleid en (3) de professionele ruimte van leraren prioriteiten uit het actieplan Leraar 2020 : Een sterke professionaliteit en professionele dialoog stellen leraren in staat om onder de gegeven omstandigheden (hoge verwachtingen en een veelheid aan taken) beter om te gaan met werkdruk. Leraren ruimte bieden om zich eigenaar te kunnen laten voelen van hun eigen werkprocessen; overbodige activiteiten verminderen en meer professionele ruimte creëren. Zoeken naar manieren om de bedrijfsvoering en interne organisatie te verbeteren en waar mogelijk regels te schrappen. Thema s als overhead, ziekteverzuim, CAO, huisvesting, inkoop en inzet van ICT bij het primaire proces verdienen hierbij de aandacht. Genoemde ontwikkelingen moeten gelijkmatig en gedegen plaatsvinden om een goede samenhang te kunnen realiseren. 7