Kwartaal 4: Planeet aarde en die ruimte Planeet aarde en die ruimte Die planeet aarde beweeg Fossiele Oppervlakte van die aarde Sedimentêre gesteentes Eenheid 1 Die planeet aarde beweeg Wentel om die son Die planeet aarde beweeg Draai om sy eie as Doc Scientia - Natuurwetenskappe en Tegnologie - Graad 5 101
Planeet Aarde en die ruimte Die aarde is n planeet. n Planeet is n hemelligaam wat om n ster wentel. n Planeet straal nie sy eie lig uit nie, maar weerkaats die lig van die son. Daar is agt planete in ons sonnestelsel. Die planete se name is Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Die aarde het n atmosfeer wat lewe moontlik maak. Daar is ander planete wat ook n atmosfeer het, maar hulle is nie geskik vir lewe nie. Mercurius Mars Neptunus Aarde Venus Jupiter Uranus 102 Saturnus Doc Scientia - Natuurwetenskappe en Tegnologie - Graad 5
Die planete beweeg om die son. Dit word wentel genoem. Die bane waarin dit om die son draai, word wentelbane genoem. Planete se volgorde vanaf die son 1 3 5 7 Mercurius Aarde Jupiter Uranus Venus Mars Saturnus Neptunus 2 4 6 8 Kyk hier! Jupiter is die grootste planeet. 1 300 aardes kan daarin inpas. Doc Scientia - Natuurwetenskappe en Tegnologie - Graad 5 103
As daar vanuit die ruimte na die aarde gekyk word, is dit n helder blink bal. Omtrent 70% van die aarde se oppervlakte is met water bedek. Daarom word daar na die aarde as die blou planeet verwys. Wat is fout? Jy lyk n bietjie blou. Die aarde lyk kleiner as Venus. Die rede is: Venus het n dik laag gas rondom dit wat dit groter as die aarde laat lyk. Ag, jy weet... meeste mense ken my mos maa r as die blou planeet. 1.1 Aarde wentel om die son Die planete draai om die son. Die bane waarin dit om die son draai, word wentelbane genoem. Hierdie bane is ellipties bietjie soos n platgedrukte sirkel. Hierdie wentelbane bly altyd dieselfde. Die aarde beweeg baie vinnig om die son, ongeveer 30 kilometer in n sekonde. As ons so vinnig kon beweeg, sou dit ons 3 sekondes neem om die Comrades marathon van omtrent 90 km, te voltooi. Die draai van die planete om die son word wentel genoem. Ten spyte van hoe vinnig die aarde beweeg, neem dit nog steeds 365¼ dae om een keer rondom die son te draai. Die tyd van een omwenteling rondom die son word n jaar genoem. 104 Doc Scientia - Natuurwetenskappe en Tegnologie - Graad 5
Elke vierde jaar word die kwarte bymekaargetel. Dit word n skrikkeljaar genoem en bestaan uit 366 dae. Die lengte van n jaar is verskillend vir verskillende planete. Hoe verder die planeet van die son af is, hoe groter is sy wentelbaan en hoe langer neem dit om om die son te wentel. Jupiter se jaar is 4 332 aardse dae. Die volgende tabel wys hoe die lengte van n jaar verskil vir die verskillende planete: 30 km per sekonde? Wel, duidelik is dit spoed wat vir ou aa rdbolletjie gelukkig maak. Bbbbrrmmmm!!! Bbbbrmmmmm!!! Planeet Tyd van een omwenteling om die son (gemeet in aardse dae) Mercurius 88 aardse dae Venus 225 aardse dae Mars 687 aardse dae Jupiter 4 332 aardse dae Doc Scientia - Natuurwetenskappe en Tegnologie - Graad 5 105
Planeet Tyd van een omwenteling om die son (gemeet in aardse dae): Saturnus 10 756 aardse dae Uranus 30 687 aardse dae Neptunus 60 190 aardse dae Nota: Jy hoef nie die lengte van die jare van die verskillende planete te onthou nie. ALWEER? Wanneer is dit nou my beurt? Op jou 11 de verjaardag is jy 11 x 365 dae oud = 4 015 dae plus ongeveer 3 ekstra skrikkeljaar dae = 4 018 dae. Op Jupiter sou jy nie eers een jaar oud gewees het nie. Jammer Jupiter, jou beurt is darem nie meer TE ver nie! 106 Doc Scientia - Natuurwetenskappe en Tegnologie - Graad 5
1.2 Aarde draai om sy eie as Die aarde draai om sy eie as, wat slegs n denkbeeldige lyn deur die middel is. Dit word in die skets aangedui. Noordpool Suidpool As n voorwerp om n as draai word dit roteer genoem. Die aarde neem ongeveer 24 uur om een keer om sy eie as te draai. Dit word n dag genoem. Die kant van die aarde wat na die son gedraai is, ervaar dag. Die kant van die aarde wat weg van die son gedraai is, ervaar nag. Praktiese taak 6 Datum:... Doel: Om die rotasie van die aarde om sy eie as te demonstreer. Benodigdhede: n Sokkerbal of soortgelyke bal n Flits Kleeflint n 10 cm 10 cm gekleurde stukkie papier Doc Scientia - Natuurwetenskappe en Tegnologie - Graad 5 107