Planeet Aarde en daarbuite 1

Transcriptie

1 Hoofstuk 1 Planeet Aarde en daarbuite 1 Die atmosfeer en die weer 1. Inleiding Die afgelope jare is daar baie uiterstes in die weer. In baie dele van die wêreld hoor ons van vloede of abnormale hitte en droogte. Weerkundiges en wetenskaplikes kan vooruit voorspel wanneer dele van die wêreld baie reën of kwaai droogtes gaan kry. Maar al kan die mens ook die weer hoe goed voorspel, kan hy dit nie beheer nie. As die Here vloede of droogtes gee, is daar niks wat ons kan doen nie, behalwe om te bid dat God ons genadig sal wees. In ons sondige wêreld sal daar altyd droogte, vloede, hitte en koue wees, maar gelukkig weet ons dat God, ons Vader, die beste weet, en dat Hy altyd daar sal wees vir ons. Ps 121:6-8: Die son sal jou bedags nie steek nie, die maan ook nie by nag nie. Die Here sal jou bewaar vir elke onheil; jou siel sal Hy bewaar. 2. Waarom verander die weer deesdae so baie? Wetenskaplikes sê dat daar twee redes is waarom die weer so verander: El Nino en die kweekhuiseffek. Die naam El Nino beteken klein seuntjie, want die El Nino-weerpatroon laat n mens dink aan n klein seuntjie wat woes rondspeel en skade kan veroorsaak. Wanneer die Stille Oseaan warmer as gewoonlik word, veroorsaak dit op sommige plekke heeltemal te veel reën en vloede en op ander plekke weer baie min reën en droogtes. Die kweekhuiseffek word veroorsaak deur die mens se besoedeling. Fabrieke en motors laat koolstofdioksied en ander giftige gasse in die atmosfeer vry. Die Here het die atmosfeer so gemaak dat dit net genoeg warmte binnehou vir ons almal om in te lewe. Maar nou vorm die gasse in die atmosfeer n lagie wat amper soos n kombersie of die glas van n kweekhuis ( n glashuis waarin n mens plante kweek) werk. Die laag gas veroorsaak dat die warmte in die atmosfeer vasgekeer word, en daarom word die aarde nou al hoe warmer. Dit veroorsaak weer dat die ys by die pole begin smelt. As dit gebeur, kan kusdorpe (dorpe wat teenaan die see lê) uiteindelik met water bedek word. Koolstofdioksied keer hitte vas 7

2 Koolstofdioksied besoedel die atmosfeer Hitte kan nie ontsnap nie EKSOSFEER Ruimtetuig Meteoriete Aurora Borealis Weerballon 80 km Osoonlaag MESOSFEER 50 km STRATOSFEER Lugballon Sweeftuig 10 km TROPOSFEER 8

3 3. Meer oor die atmosfeer Julle sal onthou dat ons geleer het dat die atmosfeer n luglaag rondom die aarde is wat bestaan uit onder andere 78% stikstof en 21% suurstof. Ons het ook verlede jaar reeds geleer dat die atmosfeer in verskillende lae verdeel kan word. Ons gaan ook nou die name van hierdie lae leer. Die troposfeer is die laag wat die naaste aan die aarde is. Dit is tussen 10 en 20 km hoog. Al die dinge wat saamwerk om ons weer te bepaal, word in hierdie laag gevind. Die volgende laag se naam is die stratosfeer. Hier is die lug stil en stabiel, en straalvliegtuie vlieg hier. Die bokant van die stratosfeer is omtrent 50 km bokant die grond. Die osoonlaag is binne-in die stratosfeer. Ons het reeds verlede jaar geleer hoe gasse wat ons CFK s noem, alreeds die osoonlaag beskadig het. Die osoonlaag beskerm ons teen die skadelike ultravioletstrale van die son. Te veel van hierdie ultravioletstrale kan velkanker veroorsaak, plante sleg laat groei en die weer verander. Lees etikette voor jy koop, en koop net produkte wat nie CFK s (CFC s in Engels) bevat nie. Die mesosfeer is die volgende laag. Hier val die temperatuur tot -100 C. Die mesosfeer strek tot 80 km hoog. Die termosfeer strek tot ongeveer 450 m hoog. Hier word dit weer baie, baie warm: Die temperatuur kan tot 2000 C styg! Die eksosfeer bevat baie min gasse en strek tot 900 km hoog. Verby die eksosfeer is daar geen lug nie. Dan is ons in die ruimte. 4. Wolksoorte As ons opkyk, sien ons meesal wolke in die lug. Die wolke wat jy sien, is almal in die troposfeer, die laag van die atmosfeer wat die naaste aan die aarde is. Julle weet seker reeds dat wolke eintlik uit baie klein waterdruppeltjies bestaan. Daar is genoeg waterdamp in die troposfeer om die hele aarde met n meter water te bedek! Daar is sommer n hele klomp soorte wolke, maar ons gaan net die drie hooftipes leer: Kumuluswolke is aparte, geronde wolke met redelike plat onderkante. n Mens sien hulle dikwels op droë, sonnige dae. 9

4 Cirruswolke is baie hoog, gewoonlik bokant 6000 m. Hulle bestaan uit yskristalle en lyk soos yl veertjies. Stratuswolke vorm n laag oor die lug, lyk donkergrys en lê gewoonlik onder 500 m. Hulle bring gewoonlik reën. 5. Weervoorspellings Ons het verlede jaar reeds geleer dat die weervoorspellers glad nie sommer net raai wat die volgende dag se weer gaan wees nie. Daar is geweldig baie inligting wat eers versamel word. Daar is weerstasies oor die hele land waar die temperatuur, reën, windspoed, sonskyn, lugdruk, ens. gemeet word. Van die inligting kom ook van weerballonne, vliegtuie, skepe en satelliete. Al hierdie inligting word met rekenaars verwerk, en dan kan daar baie akkurate voorspellings gemaak word van die weer vir ongeveer n week vooruit. Onthou die volgende weerinstrumente se name (sommige ken jullie al!). Temperatuur word gemeet met n termometer. Reën word gemeet met n reënmeter. Windspoed word gemeet met n anemometer. 10

5 n Ander naam vir n weerkundige is n meteoroloog. Meteoroloë word dikwels gebruik om op radio of TV die weervoorspellings te doen. Sommige weersatelliete is in vaste wentelbane km bokant die ewenaar. Hulle stuur foto s van wolkformasies terug aarde toe. Duisende weerstasies reg oor die wêreld versamel inligting oor die weer. Weerballonne word gebruik om data van hoog in die atmosfeer te versamel. Die inligting word aarde toe versend. Weerskepe lê permanent op stuur data na weerstasies. Vliegtuie met instrumente in die neusgedeelte of onder die vlerke vlieg deur stormwolke om lesings te neem. Die voorspeller op TV is gewoonlik n professionele meteoroloog wat al die data gebruik om n voorspelling saam te stel. Windkous Anemometer Termometer 11