Als beweging patiënten met CVS zieker maakt, hoe kan de kinesitherapeut dan helpen? Jo.Nijs@vub.ac.be 22-2-2010 1 revalidatie F A S E veilig bewegen = fysieke activiteiten verantwoord uitvoeren correct ademen beter slapen correct ziekteinzicht beter omgaan met stress 1 stabielere gezondheidstoestand 22-2-2010 Pag. 2 1
Potentiële behandeldoelen fase I - cognitief-emotionele sensitisatie: stress cognities ziekte-inzicht aanvaarding ziekte - ademhalingspatroon - activiteitenpatroon - belastbaarheid / effort tolerance 22-2-2010 Hogeschool Pag. 3 Antwerpen Cognitive emotional sensitisation catastrophizing kinesiophobia somatization stress depression Meeus & Nijs. Clinical Rheumatology 2007;26:465-473. 22-2-2010 Pag. 4 2
Fase I revalidatie bij CVS correctie maladaptieve cognities: - acceptatie (Van Damme et al. 2006) - hypervigilantie - kinesiofobie - katastroferen = piekeren + zorgen maken + uitvergroten Artesis Hogeschool Antwerpen 22-2-2010 Pag. 5 Correctie ziekte-inzicht Start met duidelijk verklaringsmodel waaraan je behandeling kan ophangen Artesis Hogeschool Antwerpen 22-2-2010 Pag. 6 3
te zware fysieke inspanning / activiteit ontregeling afweersysteem geen activatie pijndempend systeem vrijkomen stoffen (vb. oxidantia) gevoeliger voor pijnprikkels tijdens en na inspanning meer klachten (pijn, vermoeidheid, etc.) minder fysieke activiteit uitvoeren 22-2-2010 Hogeschool Pag. 7 Antwerpen Educatie over pijnneurofysiologie Pijneducatie C.P. van Wilgen & J. Nijs voorwoord door G.L. Moseley www.bsl.nl Juni 2010 22-2-2010 Pag. 8 Explain Pain door D. Butler & L. Moseley 2003 4
Cognitive emotional sensitisation catastrophizing kinesiophobia somatization stress depression Meeus & Nijs. Clinical Rheumatology 2007;26:465-473. 22-2-2010 Pag. 9 Stress STRESS uitgeputte HPA-as Van Houdenhove & Egle Psychother Psychosom 2004 22-2-2010 Pag. 10 5
Aanleren stressmanagement - keuze & inoefenen relaxatietechniek in rustige omgeving - identificatie stressoren ADL - toepassing relaxatie voor/tijdens/na stressor - cognitieve benadering stressmanagement - P stelt werkplan stressmanagement op; T = coach 22-2-2010 Hogeschool Pag. 11 Antwerpen Stress Reactie Dagboek Dag / Tijd Stressvolle situatie + & - gedachten Wat deed je? Wat had je beter kunnen doen? 22-2-2010 Hogeschool Pag. 12 Antwerpen 6
Hoofdpunten lezing Mira Meeus - inspanning zowel oorzaak als behandeling van symptomen - ook fysiologische basis inspanningsintolerantie: Immuunreactie Geen activatie pijninhibitie tijdens inspanning Inspanning = stressor Artesis Herhaling 22-2-2010 Hogeschool titel van presentatie Pag. 13 Antwerpen To exercise or not to exercise, is that the question? How to exercise, that s the question. When to exercise, that s the question. 22-2-2010 Hogeschool Pag. 14 Antwerpen 7
Kinesitherapie voor CVS - fase I revalidatie: Leer fysieke grenzen eigen lichaam kennen Leer veilig bewegen = bewegen zonder postexertional malaise - fase II revalidatie: Flexibele graded exercise / graded activity i.p.v. klassieke GET Voorkom overtraining Nijs, 22-2-2010 Paul, Pag. Wallman. 15 Journal of Rehabilitation Medicine 2008;40:241-247. Potentiële behandeldoelen - cognitief-emotionele sensitisatie: stress cognities ziekte-inzicht aanvaarding ziekte - ademhalingspatroon - activiteitenpatroon - belastbaarheid / effort tolerance 22-2-2010 Hogeschool Pag. 16 Antwerpen 8
te zware fysieke inspanning / activiteit ontregeling afweersysteem geen activatie pijndempend systeem vrijkomen stoffen (vb. oxidantia) gevoeliger voor pijnprikkels tijdens en na inspanning meer klachten (pijn, vermoeidheid, etc.) minder fysieke activiteit uitvoeren 22-2-2010 Hogeschool Pag. 17 Antwerpen Activiteitenmanagement - acceptatie=aanvaarding fysieke & mentale grenzen - eigen grenzen leren kennen - balans rust/activiteit - realistische goal-setting Artesis Herhaling 22-2-2010 Hogeschool titel van presentatie Pag. 18 Antwerpen 9
Energie (voorraad/behoefte) 60 50 40 30 20 10 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1112 1314 1516 1718 1920 2122 2324 Tijd 22-2-2010 Pag. 19 Fysiek Mentaal Sociaal Emotioneel Pijn Energieverbruik Energie Bewijskracht pacing? - onderdeel CBT - ifv inspanningsintolerantie - wandelen (Nijs et al. Clin Rehabil 08) - single case study design (n=7): symptomen + lichte activiteit (Nijs et al. J Rehabil Res Dev 09) - PACE trial UK (White et al. BMC Neurol 2007) Artesis Herhaling 22-2-2010 Hogeschool titel van presentatie Pag. 20 Antwerpen 10
Potentiële behandeldoelen - cognitief-emotionele sensitisatie: stress cognities ziekte-inzicht aanvaarding ziekte - ademhalingspatroon - activiteitenpatroon - belastbaarheid / effort tolerance 22-2-2010 Hogeschool Pag. 21 Antwerpen revalidatie F A S E veilig bewegen = fysieke activiteiten verantwoord uitvoeren correct ademen beter slapen correct ziekteinzicht beter omgaan met stress 1 stabielere gezondheidstoestand F A S E opbouwend activiteitenprogramma en / of opbouwend oefenprogramma 2 beter functioneren 22-2-2010 Pag. 22 11
te zware fysieke inspanning / activiteit ontregeling afweersysteem geen activatie pijndempend systeem vrijkomen stoffen (vb. oxidantia) gevoeliger voor pijnprikkels tijdens en na inspanning meer klachten (pijn, vermoeidheid, etc.) minder fysieke activiteit uitvoeren 22-2-2010 Hogeschool Pag. 23 Antwerpen Veilige oefentherapie voor CVS - symptoomcontingente aanpassing oefenduur & -intensiteit (Wallman et al. Med J Austr 2004) - 40% piek O 2 opname (Cook et al. MSSE 2005) - 3 oefenen + 3 rust + 3 oefenen etc. (Clapp et al. Phys Ther 1999) - hartslaglimiet & self-paced oefenduur (Nijs et al. Clin Rehabil 2008, Nijs et al. J Intern Med 2010, Van Oosterwijck et al. J Intern Med 2010) 22-2-2010 Hogeschool Pag. 24 Antwerpen 12
Fase II revalidatie bij CVS - flexibele graded exercise / graded activity - stel doelen i.f.v. leefwereld & verwachtingen patiënt - bouw enkel intensiteit & duur inspanning op als actuele stap vlot uitvoerbaar is - voorkom overtraining Wallman et al. Med J Austr 2004 & Nijs et al. J Rehabil Med 2008 22-2-2010 Pag. 25 Graded Exercise Therapy voor CVS Frequentie: Iedere 2 de dag Type: Aeroob zwemmen, wandelen, fietsen, dansen Duur: In overleg T-P in functie van belastbaarheid Artesis 22-2-2010 Hogeschool Pag. 26 Antwerpen World Physical Therapy 2007 Vancouver, Canada 13
Borg Scale Sense of effort RPE na iedere oefensessie noteren in oefendagboek 22-2-2010 Hogeschool Pag. 27 Antwerpen 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 zeer, zeer lichte oefening / training zeer lichte oefening / training vrij lichte oefening / training beetje zware oefening / training zware oefening / training zeer zware oefening / training zeer, zeer zware oefening / training maximale oefening / training 2 gouden regels 1. Op goede dagen GEEN extra oefening of activiteit. 2. Op slechte dagen, minder of geen oefening. 22-2-2010 Hogeschool Pag. 28 Antwerpen 14
Hoofdpunten - how & when to exercise, that s the question - fase I en fase II revalidatie - rehabilitation is not a cure for CFS 22-2-2010 Hogeschool Pag. 29 Antwerpen Vragen? Jo.Nijs@vub.ac.be 22-2-2010 Pag. 30 15
22-2-2010 Pag. 31 www.standaarduitgeverij.be 16