Eerste bestuursrapportage. uitvoering begroting 2013

Eerste bestuursrapportage uitvoering begroting 2013 (januari t/m maart 2013) 19 juni 2013 Provinciale Staten 1

2

Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 1.1 Belangrijkste ontwikkelingen in de 1 e berap 6 1.2 Leeswijzer 6 2 Samenvatting 7 3 Verwachte uitvoering beleidsbegroting 2013 9 3.1 Beleidsprogramma 1 Bestuur en veiligheid 9 3.2 Beleidsprogramma 2 Verkeer en vervoer 12 3.3 Beliedsprogramma 3 Wetter 19 3.4 Beleidsprogramma 4 Milieu 22 3.5 Beliedsprogramma 5 Lanlik gebiet 29 3.6 Beleidsprogramma 6 Economie, toerisme en recreatie 39 3.7 Beleidsprogramma 7 Sociaal beleid en zorg 45 3.8 Beliedsprogramma 8 Kultuer, taal en ûnderwiis 48 3.9 Beleidsprogramma 9 Ruimte en wonen 54 3.10 Overzicht 10 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien 58 4 Bedrijfsvoering 60 Stand van de gewenste resultaten 60 Bouwurk en parkeergarage 61 Inhuur van derden 61 Inzet beschikbare middelen 62 Grondbeleid 63 Opvolging aanbevelingen accountant 66 5 Paragraaf Grote projecten 67 6 Financiën 87 6.1 Voorstel begrotingwijzigingen PS 87 6.2 Wijzigingen onder mandaat GS 88 6.3 Ontwikkeling financieel kader 90 6.4 Treasury: Financiering en beleggingen Nuon-vermogen 95 Bijlage I Aansluiting tussen de jaarstukken 2012 en de 1 e bestuursrapportage 97 2013 Bijlage II PS-begrotingswijzigingen 1 e berap 2013 107 Bijlage III Opvolging aanbeveling accountant 143 Bijlage IV Overzicht onderhanden investeringen 147 Bijlage V Moties en toezeggingen 3

4

1 Inleiding Volgens afspraak ontvangt u de 1e bestuursrapportage over het jaar 2013 (1e berap 2013). Deze rapportage gaat over de ontwikkelingen en voortgang van het beleid na het vaststellen van de begroting 2013 in november jl. en de verantwoording over de eerste drie maanden van het jaar 2013. De 1e berapgeeft een prognose over de uitvoering van de begroting 2013 aan het einde van het jaar. De uitvoering van plannen wordt in 2013 voortvarend opgepakt. De organisatie is druk bezig om samen met de marktpartijen en gemeenten te komen tot oplossingen om werk te creeren en te behouden voor Fryslân. In deze bestuursrapportage wordt u verzocht om middelen naar voren te halen. Dit gaat om de convenantsgelden A7/Westergo, het Friese Meren project in Wymbritseradiel, waarvan het project sneller verloopt dan de planning. Ook wordt op korte termijn gestart met de bouw van de Dairy-campus en wordt het verzoek gedaan de hiervoor bestemde middelen naar voren te halen.. De BestjoersôfspraakFryske Taal en Kultuer (BFTK) is op 22 april ondertekend door Minister Plasterk, naar aanleiding van het advies van de commissie-hoekstra. De infra - structurele werken liggen goed op koers. Ook worden in deze rapportage de van het rijk ontvangen ILG-middelen herverdeeld over de komende jaren. Door vertragingen in plan- en besluitvormingsprocedures, onderhandelingen en contractbesprekingen (gebiedsontwikkeling Franeker, Friese Meren projecten) en omdat minder financiële middelen voorhanden zijn bij derden (decentralisatie - uitkering bedrijventerrein) wordt het verzoek gedaan om middelen naar achteren door te schuiven. De aanpak van de bodemsanering wordt uitgevoerd, maar wel met het verzoek van verlenging van 1 jaar. De reden is dat de voorbereiding meer tijd kost en later wordt uitgevoerd, maar wel binnen de totaalplanning. De afrekeningen vinden in het jaar daarop plaats. De transitie sociaal beleid is door het later vaststellen van het plan van aanpak naar achteren geschoven, waarbij door u is aangegeven dat het tijdpad met een jaar wordt verlengd. De gebiedsontwikkeling Centrale As wordt naar achteren geschoven omdat de maatregelen nu parallel aan de aanleg van de weg worden meegenomen. Op basis van een realistische inschatting wordt het verzoek gedaan om het kasritme aan te passen. Over de decentralisatie-uitkering van de bedrijventerreinen wordt overleg gevoerd met gemeenten. De gemeenten zijn terughoudend in hun projectvoorstellen voor de decentralisatie uitkering bedrijventerreinen. Op dit moment zijn er nog niet veel plannen. Ambtelijk en bestuurlijk wordt hierover gesproken; het verzoek is dan ook om de middelen van 2013 naar 2014 over te hevelen. In de begrotingswijzigingen vindt u de verdere toelichting, ook over de voorstellen die zouden vrijvallen aan het eind van 2013 (conform de regelgeving), waarbij het verzoek wordt gedaan om deze door te schuiven naar volgend jaar. Over de consequenties van de wijziging op het Btw-compensatiefonds kunnen wij u op dit moment nog niet verder informeren. Voor de afzonderlijke provincies zijn deze nog niet in beeld gebracht. De Wet hof is door de Tweede kamer aangenomen. De minister heeft daarbij duidelijk gemaakt dat decentrale overheden door moeten gaan met investeren. Wordt de EMU-norm toch op macroniveau overschreden dan volgt eerst bestuurlijk overleg. 5

1.1 Ontwikkeling van de berap. De planning- en control- producten worden doorlopend verbeterd. De begroting 2013 is meer geconcretiseerd, waardoor de bestuursrapportage ook concreter is geworden. Er is, zoals in voorgaande jaren, gewerkt met kleuren. Op de groene vakjes (beleid/tijd/geld), is geen toelichting gegeven. Dit geldt echter niet voor de majeure projecten en de Grote Projecten. Hier iseen korte toelichting opgenomen. In de digitale versie bij programma 7 en 8 vindt u wel een toelichting op de groene vakjes. Dit is informatie over de stand van zaken per 1 april, is alleen digitaal benaderbaar en vormt geen onderdeel van de bestuursrapportage. Dit betekent dat de bestuursrapportage dunner is geworden. Bij de 2 e bestuursrapportage zullen meer programma s op deze wijze van een toelichting worden voorzien. In deze berap wordt u, volgens afspraak, ook geïnformeerd over het grondbeleid en de aanbevelingen van de accountant, Noordelijke rekenkamer en Concerncontrol in de paragraaf bedrijfsvoering. Naar aanleiding van de aanbevelingen van de accountant over de rapportage meerjarige is hierover in het financiële hoofdstuk van de beraps een apart onderdeel opgenomen. Hierin wordt aandacht geschonken aan de totale analyse van de meerjarige. Ook de afhandeling van crediteuren komt hierbij aan de orde. Leeswijzer Na de inleiding volgt in hoofdstuk 2 de samenvatting. In hoofdstuk 3 leggen wij per beleidsprogramma de nadruk op de beleidsinhoudelijke en financiële afwijkingen die aan het einde van het jaar verwacht worden ten opzichte van de begroting 2013. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van het stoplichtenmodel. De betekenis van de kleuren is als volgt: Beleid Verwacht je dat eind 2013 de beleidsuitvoering verlopen is volgens de inhoudelijke afspraken in het onderliggende document waarin het beleid is vastgesteld (beleidsnota, etc.)? Ja, dit gaat zeker lukken Niet zeker of dit gaat lukken Nee, dit gaat niet lukken Tijd Verwacht je dat eind 2013 het gewenste resultaat is gerealiseerd? Of, als de einddatum voor de realisatie verder in de tijd ligt: Verwacht je dat je eind 2012 op schema ligt om het gewenste resultaat te realiseren binnen de afgesproken termijn? Geld Op beleidsveldniveau: verwacht je dat geld een belemmerende factor is voor het behalen van het gewenste resultaten? Of verwacht je dat het beschikbare budget toereikend is om in 2013 de gewenste resultaten van dit beleidsveld te realiseren? Ja, dit gaat zeker lukken Niet zeker of dit gaat lukken Nee, dit gaat niet lukken Geld vormt geen belemmerende factor: er wordt geen onder- of overbesteding verwacht. Geld vormt geen belemmerende factor: er wordt een onderbesteding verwacht. Geld vormt wel een belemmerende factor en/of er wordt een overbesteding verwacht. 6

2 Samenvatting Per beleidsprogramma wordt in deze bestuursrapportage een toelichting gegeven op zowel de verwachte beleidsmatige als de verwachte financiële afwijkingen aan het einde van 2013 ten opzichte van de begroting 2013. Onderstaande tabel toont per beleidsprogramma de totale begroting, de voorgestelde begrotingswijzigingen, de totale bestedingen tot 1 april en de vastgelegde verplichtingen die in 2013 tot betaling leiden. Exploitatie Bedragen x 1.000,- Begroting 2013 incl. vastgestelde wijzigingen Vanuit financieel systeem Voorstel Realisatie Begrotingswijziging per 1-4-2013 Vastgelegde verplichtingen 2013 per 1-4 Prognose Prognose saldo Jaarstukken 2013 Baten Programma 1 - Bestuur en veiligheid 436-36 3 0 0 Programma 2 - Verkeer en Vervoer 44.522 0 11.020 0 0 Programma 3 - Wetter 865 0 30 0 0 Programma 4 - Milieu 591 0-297 0 0 Programma 5 - Landelijk gebied 2.099 0-1.234 0 0 Programma 6 - Economie, toerisme en 7.949-82 -188 0 0 recreatie Programma 7 - Sociaal beleid en zorg 53.917 0 15.636 0 0 Programma 8 - Kultuer, taal en ûnderwiis 203 0 65 0 0 Programma 9 - Ruimte en wonen 400 0-70 0 0 Programma 10 - Algemene dekkingsmiddelen 279.829-110 53.760 0 2 Totaal Baten 390.809-227 78.725 0 2 Lasten Programma 1 - Bestuur en veiligheid 11.512-109 2.921 22 0 Programma 2 - Verkeer en Vervoer 124.301-14 20.266 35.524 0 Programma 3 - Wetter 3.907-43 706 100 0 Programma 4 - Milieu 20.486-1.136 5.827 1.662 0 Programma 5 - Landelijk gebied 116.167-18.651 17.438 13.910 0 Programma 6 - Economie, toerisme en 96.942-2.771 20.431 41.441 0 recreatie Programma 7 - Sociaal beleid en zorg 67.199-1.844 17.154 1.347 0 Programma 8 - Kultuer, taal en ûnderwiis 50.467-730 3.553 2.787 0 Programma 9 - Ruimte en wonen 11.799-2.498 3.959 876 0 Programma 10 - Algemene dekkingsmiddelen 22.464-451 118 0 43 Totaal Lasten 525.244-28.247 92.372 97.668 43 Baten - Lasten -134.435 28.020-13.647-97.668-41 Beschikking over reserves (baten) 190.438 5.371 Vorming van reserves (lasten) 63.863 33.323 Begrotingssaldo -7.859 68 7

Bedrijfsvoering Bedragen x 1.000,- Begroting 2013 incl. vastgestelde wijzigingen Vanuit financieel systeem Voorstel Realisatie Begro- per tingswij- ziging 1-4-2013 Vastgelegde verplichtingen 2013 per 1-4 Totaal Baten 253 0 81 0 Totaal Lasten 79.604 424 19.805 3.411 Baten - Lasten -79.351-424 -19.724-3.411 Prognose Prognose saldo Jaarstukken 2013 Begrotingssaldo na wijziging Bedragen (x 1.000,-) 2013 2014 2015 2016 2017 Begrotingssaldo -7.859-11.793-14.672 21.644 9.081 PS wijziging 1 e berap 68 55 39-21 -21 Begrotingssaldo na wijziging -7.791-11.738-14.633 21.623 9.060 8

3.1 BELEIDSPROGRAMMA 1 BESTUUR EN VEILIGHEID Portefeuillehouders: J.A. Jorritsma en C. Schokker-Strampel I Stand van zaken gewenste resultaten Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 1.1 - Provinciale Staten en Statengriffie 1. een helder en toegankelijk besluitvormingsproces van Provinciale Staten 2. professionele ondersteuning van Provinciale Staten en individuele Statenleden door de griffie (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Prognose 2013 Vergaderstukken PS en Tijdige aanlevering conform het Reglement van Orde commissies Besluiten/ingekomen Tijdige afhandeling (binnen 10 dagen na besluitvorming) stukken PS De vergadering uitgesplitst naar agendapunten en sprekers op de provinciale website Maximaal drie werkdagen na de vergadering Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 1.2 Gedeputeerde Staten 1. Het college van gedeputeerde staten effectief en efficiënt laten functioneren Toelichting 1. Op 30 april 2013 vindt de troonswisseling plaats en op 14 juni 2013 bezoekt het koninklijk paar onze provincie. Met de aan deze gebeurtenissen gekoppelde activiteiten is geen rekening gehouden in de begroting 2013. Op dit moment bestaat nog onvoldoende zicht op de hiermee gepaard gaande uitgaven, maar naar verwachting kunnen deze niet binnen het bestaande budget worden opgevangen. Indien dit het geval is zullen wij hiervoor in de 2 e bestuursrapportage extra budget aanvragen. Daarnaast ontstaat er mogelijk een overschrijding op de dienstauto s van het college, doordat de dienstauto s later vervangen worden dan verwacht en er met de huidige dienstauto s meer kilometers worden gereden dan in het contract is afgesproken. Wij zullen in de 2 e berap aangeven of dit opgevangen kan worden binnen de van GS en CdK. (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Doelwaarde 2013 Prognose 2013 Afspraken Gedeputeerde Staten/Provinciale Staten - Beantwoording statenvragen op tijd - Nakomen toezeggingen - Tijdige aanbieding PS-besluitvorming - Nakomen uitvoeren moties 85% 85% 95% 95% 9

Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 1.3 - Ondersteuning van de Commissaris van de Koningin (CdK) in zijn rol als rijksorgaan 1. De CdK voldoet aan de wettelijk gestelde voorschriften in zijn rol als rijksorgaan Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 1.4 - Bestuurskwaliteit gemeenten en interbestuurlijk toezicht 1. Versterking gemeentelijke bestuurskracht 2. Financieel gezonde gemeenten 3. Vereenvoudiging van het wettelijke interbestuurlijke toezicht (IBT) Toelichting 3. Vereenvoudiging van het wettelijke interbestuurlijke toezicht. Door de val van het kabinet en omdat de koepels VNG, IPO en het rijk bij de inwerkingtreding van de wet nog niet aan alle voorwaarden hadden voldaan is er een behoorlijke vertraging opgetreden in de implementatie van het IBT. Bovendien verlopen de onderhandelingen tussen rijk en IPO over de formatie behorend bij de overgedragen VROMinspectietaken buitengewoon stroef. Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 1.5 Herkenbaar en samenwerkend bestuur 1. Uitvoeren uitvoeringsprogramma Bestuursafspraken 2011-2015 2. Ontwikkelen en uitvoeren samenwerkingsagenda s 3. Ontwikkelen en uitvoeren streekagenda s (zie tevens programma 5) 4. Voortzetten inetrnationale samenwerking 5. Het SNN is efficiënter en slanker geworden 6. Intensivering Noordelijke lobby in Den Haag en Brussel Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 1.6 - Juridische Zaken/rechtsbescherming 1. Toereikende rechtsbescherming Friese burgers 2. Goede borging van de juridische kwaliteit van de provinciale producten (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Doelwaarde 2013 Prognose 2013 Afhandeling bezwaarschriften tijdige afhandeling. 95% 10

III Inzet beschikbare middelen Exploitatie Bedragen x 1.000,- Begroting 2013 incl. vastgestelde wijzigingen Vanuit financieel systeem Voorstel Realisatie Begro- per tings- wijziging 1-4-2013 Vastgelegde verplichtingen 2013 per 1-4 Prognose nog te besteden Prognoses Prognose saldo Jaarstukken 2013 Baten Structurele beleidsprogramma 436-36 3 0 397 0 Tijdelijke beleidsprogramma 0 0 0 0 0 0 Totaal Baten 436-36 3 0 397 0 Lasten Structurele beleidsprogramma 7.220-127 1.897 22 5.174 0 Tijdelijke beleidsprogramma 80 18 0 0 98 0 Bedrijfsvoeringskosten 4.211 0 1.023 0 3.188 0 Totaal Lasten 11.512-109 2.921 22 8.460 0 Baten - Lasten -11.076 73-2.918-22 -8.063 0 Voorstel begrotingswijziging: B2 Voorronde Lagerhuis I.1 Deelnemersbijdrage SNN I.2 SNN voorzitterschap 11

3.2 BELEIDSPROGRAMMA 2 VERKEER EN VERVOER Portefeuillehouders: J. Kramer en S.A.E. Poepjes I Stand van zaken gewenste resultaten Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 2.1 - Planvorming en programmering, bestuurlijke samenwerking 1. Opstellen Uitvoeringsprogramma verkeer en vervoer 2014 2. Herijken onderhoudsbeleidskaders provinciale infrastructuur 3. Opstellen BDU bestedingsplan 2013 4. Afspraken met het rijk over de Gebiedsagenda Noord-Nederland (BO MIRT) 5. Invoering Waterwet; afspraken over vaarwegbeheer 6. Monitoren ontwikkeling verkeer en vervoer Toelichting 2.1.2 Onderhoudsbeleidskaders Het herijken van de onderhoudsbeleidskaders is later gereed dan gepland. Met name het ontwikkelen van keuze-opties is complexer dan verwacht en vraagt meer tijd. Naar verwachting kan in het najaar van 2013 een voorstel aan PS worden aangeboden. 2.1.5. Vaarwegbeheer Het proces van het invoeren van de Waterwet en de afspraken met vaarwegbeheerders duurt langer en vraagt meer inspanningen dan voorzien. 2.1.6. Verkeersgegevens Het monitoren van de ontwikkeling van het verkeer en vervoer wordt bemoeilijkt door kwaliteitsproblemen bij de inwinning van verkeersgegevens. Wij verwachten hier medio 2013 een oplossing voor in de vorm van een andere wijze van inwinning. (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Doelwaarde 2013 Prognose 2013 Uitvoeringsprogramma Beschikbaarheid Uitvoeringsprogramma 2014 gereed gereed Structureel overleg met gemeenten Vergaderingen OVVF 4 4 Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 2.2 - Verbetering infrastructuur 1. De kleinschalige maatregelen PVVP fase A worden in 2013 en 2014 afgerond 2. Uiterlijk bij de kadernota 2014 wordt de investering Traverse Lemmer voorgelegd 3. De financiële afwikkeling van de rondweg Woudsend vindt in 2013 plaats 4. Het laatste deel van de verruiming van het Prinses Margrietkanaal naar klasse V wordt in 2013 afgerond 5. De grote projecten zijn in voorbereiding of uitvoering conform de toelichting in de paragraaf grote projecten Stoplichten staan bij 2.2.5 2.2.1 Kleinschalige maatregelingen Het project Leeuwarden Bolsward zal in 2015 worden afgerond. Het project Skieding Uterwei zal ook na 2014 worden afgerond. In het Meerjarenprogramma infrastructuur 2014 zal een aangepaste planning worden opgenomen. Verkeersveiligheid bij de Meester Kanschool in Jubbega Op 17 oktober 2012 hebben Provinciale Staten bij motie aan GS verzocht om te komen met een plan voor de verbetering van de verkeersveiligheid ter plaatse van de Meester Kanschool in Jubbega en daar de Staten over te informeren, liefst bij de 1 e berap van 2013. Naar aanleiding hiervan is in overleg met de school en andere belanghebbenden gezocht naar zinvolle maatregelen. De meest eenvoudige maatregelen kosten ongeveer 50.000. Het volledige maatregelenpakket brengt echter meer kosten met zich mee. Het wordt daarom 12

opgenomen in een voorstel voor kleine infrastructurele maatregelen dat aan de orde komt bij de kadernota begroting 2014 2.2.2. Traverse Lemmer Het voorstel voor de traverse Lemmer is ingetrokken. Een nieuw voorstel wordt voorbereid. 2.2.5.Zie voor nadere toelichting de paragraaf Grote projecten 1. Bereikbaarheidsprojecten Leeuwarden-Vrijbaan a) N31 Haak om Leeuwarden b) Westelijke invalsweg c) Drachtsterweg en omgeving d) Noordwesttangent 2. N31 Traverse Harlingen 3. Verruiming Prinses Margrietkanaal 4. N381 Drachten-Drentse grens 5. De Centrale As 6. Gebiedsontwikkeling Heerenveen 7. Knooppunt Joure, aquaduct Skarster Rien 8. RSP-Spoorprojecten a) capaciteitsvergroting Leeuwarden Zwolle - Versnelling spoorbrug Van Harinxmakanaal - Verbetering overwegveiligheid Rotstergaastweg Heerenveen - Ondertunneling spoorkruising Om den Noort in Wolvega - Verbetering baanvak Meppel-Zwolle (blokverdichting) b) capaciteitsvergroting Leeuwarden Groningen c) station Werpsterhoek Beleid Tijd Geld (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Doelwaarde 2013 De majeure infrastructuurprojecten De kleine en reguliere projecten uit het PVVP Het gereedkomen en de benoemde tussenstappen vinden plaats in het jaar zoals gemeld in het uitvoeringsprogramma verkeer en vervoer Projecten komen gereed in het jaar zoals gemeld in het uitvoeringsprogramma Verkeer en vervoer Ten minste 90% Ten minste 90% Prognose 2013 Conform 80% (zie 2.2.1) Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 2.3 - Instandhouding provinciale infrastructuur 1. Onderhoud van de provinciale infrastructuur 2. Optimale bereikbaarheid voor weg- en vaarwegverkeer door brug-en sluisbedeining 3. Bewerken en verwerken van baggerspecie om hergerbruik mogelijk te maken 4. Herinrichten van het depot Meersloot bij Warten zodanig dat hier sterk verontreinigd slib kan worden opgeslagen 5. Beoordeling verzoeken om ontheffingen en vergunningen o.g.v (vaar) wegenverordening Toelichting 2.3.1 Onderhoud Het onderhoud van de provinciale infrastructuur is onder te verdelen in wegen, vaarwegen algemeen en grootscheepsvaarwater. Grootscheepsvaarwater zijn het Van Harinxmakanaal (VHK) en het Prinses Margrietkanaal (PMK). Het PMK en VHK hebben specifieke waarbij er nog onderhandelingen lopen over het achterstallig onderhoud bij het VHK. Voor de overige infrastructuur is op basis van inspecties een onderhoudslijst voor het jaar 2013 opgesteld. Een aantal onderhoudsprojecten van deze lijst zijn uit financiële overwegingen 13

doorgeschoven naar volgende jaren en betreft een aantal technische en civiele onderhoudsobjecten (excl. het VHK) voor een bedrag van 180.000,-. Gladheidbestrijding en ijsbreken wordt uitgevoerd conform het werkdocument Gladheidbestrijding van 2005. De voor 2013 zijn nagenoeg besteed. De verwachting is dat het budget in 2013 zal worden overschreden. Daarnaast krijgen we te maken met strengere milieuwetgeving voor het opslaan van het zout. De financiële consequenties hiervan zijn in een bijgevoegde begrotingswijziging verwerkt. Afkoop beheer en onderhoud VHK Het plan van aanpak voor VHK zou eind 2012 aan Provinciale Staten worden aangeboden. Dit is niet gebeurd. De oorzaak ligt in het nieuwe regeerakkoord. Dit heeft invloed op de uitgangspunten van de afkoopsom VHK en dus ook op het plan van aanpak. Hierdoor hebben Gedeputeerde Staten niet aan deze toezegging kunnen voldoen. Verder was er met het rijk nog geen overeenstemming bereikt over de hoogte van de afkoopsom voor het achterstallige onderhoud. Gesprekken met het rijk over de afkoopsom voor het achterstallige beheer en onderhoud zijn gaande en in een afrondende fase. Het plan van aanpak met het uitvoeringsprogramma voor het VHK zal (tezamen met de overdracht van het Prinses Margrietkanaal) naar verwachting medio 2013 aan Provinciale Staten worden voorgelegd. Dan zullen ook de middelen voor het jaarlijkse beheer en onderhoud, evenals het groot onderhoud, structureel worden geregeld. Het belangrijkste risico is dat er geen overeenstemming met het Rijk wordt bereikt over de hoogte van de afkoopsom voor beheer en onderhoud. Momenteel worden belangrijke vorderingen gemaakt over het achterstallig onderhoud. Wordt geen overeenstemming bereikt, dan zal bestuurlijk overleg noodzakelijk zijn. De beleidskaders voor onderhoud worden herijkt; zie hiervoor bij 2.1. 2.3.2 Brugbediening Bij brief van 18 december 2012 (nr. 1036640) heeft GS aangegeven meer tijd nodig te hebben om de planuitwerking af te ronden. Het uitgewerkte plan wordt nu afgerond en voor september aan Provinciale Staten toegezonden. Op deze manier kan de besluitvorming over de brugbediening worden gekoppeld aan de overdracht van het Prinses Margrietkanaal en het uitvoeringsprogramma Van Harinxmakanaal. Dit maakt het mogelijk de eventuele personeelsconsequenties in samenhang te bezien. De voorbereiding van de benodigde werken, de uitvoering ervan en de afstemming met andere provinciale programma s, vooral het Meerjarenprogramma Kunstwerken, maakt dat de complete uitvoering en oplevering van de projecten langer gaat duren dan bij aanvang is voorzien. Het zorgt er ook voor dat de ingecalculeerde bezuiniging voor 2013 ad 200.000,- niet gehaald kan worden. Onderzocht wordt of de bezuiniging binnen programma 2 of op andere wijze is in te vullen. Wij komen hier bij de 2 e berap op terug. 2.3.3 Baggerdepots Zoals aangekondigd in eerdere bestuurlijk documenten (jaarverslag en berap 2012) is voor baggerdepots in Nederland een strengere wetgeving in voorbereiding voor onderafdichtingen. Indien hier financiële consequenties mee gemoeid zijn zal hiervoor een voorstel worden ingediend. Daarnaast is aangekondigd dat het baggeraanbod naar verwachting krimpt en dat er een overcapaciteit bij de provinciale (land)depots kan ontstaan. De ontwikkelingen die hieraan ten grondslag liggen, zijn vooral de ruimere mogelijkheden voor direct hergebruik van baggerspecie, de verdiepingswerkzaamheden van het PMK die zo goed als afgerond zijn en de 14

gevolgen van de Waterwet. Er loopt een onderzoek naar de capaciteitsbehoefte aan depots en het hergebruik van ingedroogde bagger. Mogelijke financiële consequenties zullen bij de 2 e berap in beeld worden gebracht. Vooruitlopend op het onderzoek wordt de 2 e fase ZW- Fryslân (inrichting depotbeheer) niet verder ingericht. In 2012 is een deel van de daling van de depotinkomsten door de verwachte krimp incidenteel (2012) in de begroting verwerkt. Voor de dalende inkomsten vanaf 2013 is bij deze berap een begrotingswijziging toegevoegd. (Prestatie)indicatoren Streefwaarden Onderwerp Indicator 2013 Prognose 2013 Onderhoud van (vaar)wegen, oevers Niveau conform vastgestelde beleidska- 100% 90% en kunstwerken ders Tijdige afhandeling van adviezen Termijn Algemene Wet Bestuursrecht 90% 90% aan RDW en ontheffingen Bediening bruggen en sluizen Conform vastgestelde bedieningsregime 100% 100% Beschikbaar hebben en maken van ingedroogde baggerspecie voor hergebruik 1,2 mln. m3 Beschikbaarheid 90% 90% Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 2.4 Openbaar Vervoer 1. De huidige spitstreinen Leeuwarden - Wolvega gaan in 2013 doorrijden naar Meppel, met een aansluiting op de trein naar Zwolle. 2. Pilots voor nieuwe vervoervormen worden in 2013 gestart 3. Het openbaar vervoer verbeteren door de OV-infrastructuur op te waarderen a: regelen beheer en onderhoud van de busstations en kleine verbeteringen b: in 2013 onderzoeken van de mogelijkheden voor grootschalige verbeteringen van onze busstations 4. In 2013 wordt een aardgasvulstation in Leeuwarden gerealiseerd 5. Het vervangen van de provinciale abri s en fietsenstallingen 6. Ontwikkelen van beleid-programmering en uitvoering voor ketenmobiliteit (vooral fiets in relatie tot OV) Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 2.5 - Verkeerseducatie en mobiliteitsbeïnvloeding 1. Uitvoeren permanente verkeerseducatie middels het ROF-werkplan 2013 2. Maken van handhavingsafspraken met Politie Noord-Nederland en het OM 3. Uitvoeren mobiliteitsmanagement conform afspraken in Leeuwarden Vrij Baan (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Streefwaarden 2013 Prognose 2013 Aandacht voor jongeren Aantal scholen met het verkeersveiligheidslabel 130 conform Aandacht voor jonge automobilisten Aantal deelnemers Trials 400 conform Aandacht jonge automobilisten en Aantal deelnemers Alcholvrij op weg 80 conform alcohol Aandacht jonge automobilisten, Aantal evenementen Responsible Young 18 conform alcohol en drugs Drivers Ouderen Aantal deelnemers Rijvaardigheidsdag 475 conform Senioren Voorlichting/campagnevoering Aantal wisselingen van de uitingen op mottoborden 6 conform 15

II Investeringen Toelichting majeure projecten Rondweg Woudsend Het werk is opgeleverd. Met de aannemer zijn afrondende gesprekken gevoerd over de eindafrekening. Mogelijk komt er een arbitrage met de aannemer. Met goedkeuring van GS kan een mogelijke financiële tegenvaller binnen het budget worden betaald. Rondweg Franeker Het werk is in 2012 opgeleverd. Door een geschil met een advocatenbureau kon het werk niet definitief worden afgerond. In april dit jaar heeft GS ingestemd met de afhandeling van het geschil, waardoor het project nu definitief kan worden afgerond. Rondweg Buitenpost Het werk is in 2012 opgeleverd. Werk wordt definitief afgerond zodra de gemeente klaar is met de laatste afhandeling van de grondaankoop. Het projectbudget is met 1,5 mln. verlaagd (verwerking actualisatie bij kadernota 2014). Verruiming PMK- Bochtverruiming Jeltesleat Er is een kleine overschrijding van de projectkosten, deze is gemeld bij het rijk. Overschrijding kan ten laste van de reserve op de hoofdbeschikking worden gebracht. Het werk zit in de eindfase. Toelichting rijksprojecten Drempelverwijdering vaargeul Boontjes De gerealiseerde en nog uit te voeren werken blijven - op basis van de meest recente projectraming - binnen het projectbudget. Wel is de planstudie - waar de provincie verantwoordelijk voor is - duurder uitgevallen dan geraamd als gevolg van frequent overleg met belanghebbenden en rechtszaken als gevolg van bezwaren. Over deze kosten en de daarmee gemoeid zijnde kosten van inzet van provinciaal personeel is bestuurlijk overleg geweest. Rotondes Rijkswaterstaat Met Rijkswaterstaat is een overeenkomst gesloten over de aanpassing van een drietal rotondes bij de aansluiting van afritten van rijkswegen op de provinciale wegen. Deze drie rotondes zijn bij aansluiting van de rijkswegen op de provinciale weg bij Wolvega, Frieschepalen en Bolsward. De kosten van deze werkzaamheden worden volledig door het rijk betaald. De werkzaamheden aan de rotondes lopen op schema. Rijksweg A7 Sneek Project loopt nog door tot eind 2013/begin 2014 voor de onderdelen reconstructie rotonde Tingietersstraat-State As en de Woudvaartbrug. Gemeente SWF heeft middels de samenwerkingsagenda bij de provincie aangeklopt voor een financiële bijdrage aan het project Waterstad (de landschappelijke inpassing van rijksweg 7 in zijn omgeving). Over de mogelijke investeringssom, inclusief mee- en tegenvallers, zal verder worden onderhandeld. Dit kan gedekt worden uit het project Rijksweg 7 Sneek (A7 Sneek). Het resultaat van Waterstad is een ingepaste rijksweg 7 Sneek. Een project waar de inpassing belangrijk geweest is voor het draagvlak. 16

Toelichting MPI-projecten N358 Skieding Uterwei Door op handen zijnde scope-wijziging (ligt voor aan GS en PS) zal de einddatum niet worden gehaald. Met de omgeving worden gesprekken gevoerd over de inrichting van de weg. De eerste ronde is geweest en deze is als positief ervaren. De vervolggesprekken zullen in de loop van dit jaar plaatsvinden. N357 Stiens-Holwerd Er is vertraging door een bestemmingsplantraject. Er was uitgegaan van grondwerving in den minne. De gesprekken lopen stroef, waardoor een onteigeningsprocedure nu niet uitgesloten is. Dit was niet ingecalculeerd. N354 Fietsroute Sneek-Woudsend Vanwege onverwachte aanwezigheid van modderkruipers en een vleermuizenroute, die nader compensatieonderzoek vergen, is de planning aangepast. De start van de uitvoering staat nu gepland op maart 2014 N358 Lutkepost-Augustinusga fase 2 Project is in voorbereiding. Er dienen nog diverse planologische toetsen te worden uitgevoerd. N910 Stroobossertrekweg fietspad fase 2b Het wachten is op de grondaankoop; deze wordt door het bureau Centrale As gecoördineerd. Toelichting MPK projecten Stationsbrug Franeker GS heeft besloten de stationsbrug in principe te renoveren, tenzij er voldoende financiële middelen komen om gedeeltelijke nieuwbouw van de brug te kunnen realiseren. De gemeente heeft aangegeven een nieuwe brug te willen. Bestuurlijk vindt hierover overleg plaats en er wordt nu naar middelen gezocht om gedeeltelijke nieuwbouw mogelijk te maken. Brug Stroomkanaal Lemmer De oplevering stond gepland op eind 2014. Deze planning was gebaseerd op een traditionele voorbereiding. Gekozen is voor een Design & Constructcontract; dit vraagt meer voorbereiding. Recentelijk is een ingenieursbureau geselecteerd en opdracht gegeven om de contractstukken op te stellen. De geplande oplevering van het project zal naar verwachting in 2015 plaatsvinden. Toelichting overige projecten N354 ovonde IJlst Onverwacht aangetroffen modderkruipers in bermsloot, vertraagd de planning. Start uitvoering staat gepland voor voorjaar 2014. N384 Froonackerdyk Project bestaat uit twee onderdelen: groot onderhoud en aanpassing kruispunten. Het traject Franeker-Winsum wordt in 2013 uitgevoerd. Het andere traject, Winsum- Dearsum in 2014. 17

III Inzet beschikbare middelen Exploitatie Bedragen x 1.000 Begroting 2013 incl. vastgestelde wijzigingen Vanuit financieel systeem Voorstel Realisatie Begro- per tings- wijziging 1-4-2013 Vastgelegde verplichtingen 2013 per 1-4 Prognose nog te besteden Prognoses Prognose saldo jaarstukken 2013 Baten Structurele beleidsprogramma 890 0 84 0 806 0 Tijdelijke beleidsprogramma 1.411 0-19 0 1.430 0 Voorzieningen 4.549 0 1.076 0 3.473 0 Overlopende passiva 37.672 0 9.879 0 27.793 0 Totaal Baten 44.522 0 11.020 0 33.502 0 Lasten Structurele beleidsprogramma 21.345-14 3.939 2.957 14.435 0 Tijdelijke beleidsprogramma 36.401 0 244 166 35.991 0 Voorzieningen 5.049 0 1 0 5.048 0 Overlopende passiva 38.043 0 10.770 32.401-5.128 0 Bedrijfsvoeringskosten 23.463 0 5.312 0 18.151 0 Totaal Lasten 124.301-14 20.266 35.524 68.497 0 Baten Lasten -79.780 14-9.246-35.524-34.995 0 18

3.3 BELIEDSPROGRAMMA 3 WETTER Portefúljehâlder: mefrou C. Schokker-Strampel I Stân fan saken winske resultaten Winske resultaten Belied Tiid Jild Beliedsmêd 3.1 - Wetterfeiligens 1. Wy sjogge derop ta dat Wetterskip Fryslân it programma foar de dykfersterkings neffens de plenning útfiert. Yn 2013 giet dat om twa plannen. 2. Foar de feiligens fan de primêre wetterkearings stelt it ryk it belied fêst. Wy folgje de ûntjouwing en bringe de Fryske belangen yn by it opstellen fan it lanlike belied. 3. Deltaprogramma: Foar de provinsje Fryslân binne de strategyen en programma s dy t útwurke wurde foar de Iselmar, de Waadsee en de sânige kust fan belang. Wy partisipearje aktyf yn dy (diel)programma s. 4. Foar de boezemkaaien fiert Wetterskip Fryslân it Reparaasjeprogramma Wâlen en Kaaien út. Fan de oare regionale kerings hanthavenet de behearder de besteande tastân. (Prestaasje)yndikators Ûnderwerp Yndikator Nulmjitting 2010 Doelwearden Prognoaze 2013 2013 2014 2015 2016 Primêre Tal fersterkingsplannen 11 út te fieren 1 1-2 - wetterkearings Boezemkaaien Tal kilometers 132 km yn 3 jier 2 44 44 44 - Bestriding Tal fangsten yn e 0,45 wetterkninen 0,30 0,25 0,25 - wetterkninen oere yn e oere 1 De yn 2012 oanpaste nulmjitting is basearre op 2017. Fan de olfe út te fieren fersterkingsplannen binne oant en mei 2012 acht útfierd. De oare trije wurde yn 2013 en 2015 útfierd. 2 Ôfpraat is om oant en mei 2015 jierliks 44 km wâlen oan te pakken (oer dit tydlike temporisearjen hawwe wy rapportearre yn de jierstikken 2012). Winske resultaten Belied Tiid Jild Beliedsmêd 3.2 Genôch wetter 1. Wy kontrolearje de fuortgong fan de opstelling fan de wettergebietplannen troch it wetterskip foar it fêstlizzen fan it ferlange peilbehear en it realisearjen fan de noarmen foar de regionale wetteroerlêst. 2. Wy stelle in langetermynfisy foar it feangreidegebiet op. 3. Wy beoardielje de fuortgong yn de tarieding en it ta stân kommen fan maatregels dy t nedich binne om it fêsthâlden, bergjen en ôffieren fan wetter goed regelje te kinnen (= ynrjochting fan it wettersysteem troch it wetterskip). 4. Wy hawwe yn Fryslân likernôch 11.000 ha ferdroege natuergebiet Wy stribje dernei om alle jierren foar 500 ha maatregels te nimmen. Troch de ryksbesunigings op natuer stiet it fêst dat wy de oarspronklike doelen net helje. Yn 2013 sille wy de konsekwinsjes fierder yn byld bringe. 5. Mei de útfiering fan de Beliedsnotysje en it Stimulearringsprogramma Waarmteen Kjeldopslach (WKO-systemen) yn Fryslân, dêr t wy yn 2012 mei úteinset binne, geane wy yn 2013 op itselde nivo fierder. 6. Wy beoardielje de grûnwetterwinning foar de drinkwetterfoarsjenning. Op de Waadeilannen fiere wy, yn e mande mei wetterbedriuw Vitens en de gemeenten, in projekt foar drinkwetterbesparring út, soks as ûnderdiel fan it Bestjoersakkoart Wetterstring 19

Taljochting 1. It meitsje fan de wettergebietsplannen troch it wetterskip rint achter op de plenning en dêrmei ek it fêststellen fan it winske peilbehear en de hifking oan de noarmen foar de regionale wetteroerlêst. It opstellen fan dy plannen freget in protte tiid en oerlis mei de streek om t der ferskate subtema s ôfstimd wurde moatte: duorsum peilbehear, omgean mei ekstreme delslach, de útwurking fan de Ramtrjochtline Wetter foar de dielwettersystemen en de bestriding fan de ferdroeging fan natuergebieten. Dat makket it proses dreech. It doel om alles klear te hawwe yn 2015, sil Wetterskip Fryslân net helje. 3. It realisearjen fan berging yn de polders (dielsystemen) troch it wetterskip bliuwt achter by de plenning, benammen troch it net-ferplichte karakter by grûnoankeapen. Op grûn fan de Businesscase Gemaal Lauwerseach dúdlik wurden dat it gemaal Lauwerseach net yn 2015 ta stân brocht wurde kin. 4. Troch de yngripende besunigings fan it Ryk op de bestriding fan ferdroeging wurde der minder maatregels naam. Mei de útfiering fan it Lentakkoord komt der wat mear romte. Mei sawat 250 ha yn 2013 bliuwe wy achter rinnen op de plenning. Wy binne útein set om de gefolgen foar it belied yn it Wetterhúshâldingsplan yn byld te bringen. (Prestaasje)yndikators Ûnderwerp Yndikator Nulmjitting Doelwearden 2010 2013 2014 2015 2016 Regionaal Útfiering fan Goed op skema - - 500 ha - wettersysteem maatregels 1 yn ha Regionale Ha s dy t foldogge 4.200 ha - - 2.100 ha - wetteroerlêst Winske peilbehear Ferdroegjen oan de noarmen Ha s yn t trajekt ferlange peilbehear Ha s dêr t maatregels foar naam wurde 348.500 ha 2 48.000 ha 48.000 ha 48.000 ha 11.000 ha 500 ha 500 ha 500 ha - - Prognoaze 2012 1 Winske resultaat foar it regionale systeem yn 2015: gemaal Lauwerseach, 300 ha boezemútwreiding, 100 ha retinsjegebiet, 450 ha ekstra iepen wetter yn dielsystemen (mei frijwillige meiwurking fan de grûneigners) en maatregels yn stedsgebieten. 2 De basis foar de nulmjitting foar it ferlange peilbehear is 2007. Taljochting Troch de yngripende besunigings fan it Ryk op de bestriding fan ferdroeging wurde der minder maatregels naam. Mei de útfiering fan it Lentakkoord komt der wat mear romte. Mei sawat 250 ha yn 2013 bliuwe wy achter rinnen op de plenning. Winske resultaten Belied Tiid Jild Beliedsmêd 3.3 Skjin wetter 1. Wy sjogge derop ta dat de maatregels yn de ferskillende wetterlichems en it wetterbehear útfierd wurde neffens de ôfspraken yn de Beslútnota 2008. Sa beoardielje wy oft it ta stân bringen fan de wetterkwaliteitsdoelen op koers leit. 2. Om dúdlikens te krijen oer de kwaliteit fan it grûnwetter en de risiko s op fersmoarging fan it grûnwetter, stelle wy gebietsdossiers op foar de grûnwetterbeskermingsgebieten. 3. By de besteande 48 swimwetterplakken yn oerflaktewetter sjogge wy derop ta dat de oanwiisde swimwetterplakken oan de stelde easken foldogge, wetterskippen, gemeenten en oare behearders de needsaaklike maatregels útfiere en goede en aktuele ynformaasje oer de tastân fan it swimwetter beskikber is 4. Wy beoardielje gemeentlike riolearringsplannen op grûn fan it Wetterhúshâldingsplan. 5. Yn it Bestjoersakkoart Wetterstring hawwe gemeenten, wetterskippen, provinsje en Vitens ôfspraken makke oer it útfieren fan taken en projekten. 6. De provinsje docht mei oan it Sambesi- projekt troch fjouwer jier lang alle jierren 150.000 beskikber te stellen en troch it oanfreegjen fan subsydzjes. Troch mei te dwaan oan dat projekt drage wy by oan milenniumdoelstelling 7 fan de Feriene Naasjes. 20

(Prestaasje)yndikators Ûnderwerp Yndikator Nulmjitting 2010 Kwaliteit oerflaktewetter Swimwetterlokaasjes Wetterstring Tal fiskpassaazjes en ha s natuerfreonlike wâlen Persintaazje opstelde swimwetterprofilen en oanbrochte buorden Tal út te fieren projekten út it Bestjoersakkoart Mei de tarieding is úteinset Doelwearden 2013 2014 2015 2016 - - 30 en - 100 ha 1 Goed op - - - - skema 2 Mei de tarieding is úteinset 3 9 - - - Prognoaze 2013 1 Winske resultaat yn 2015: 30 fiskpassaazjes en 100 ha natuerfreonlike wâlen. Oanlis yn de perioade 2010-2015. 2 Winske resultaat yn 2013: foar alle swimwetterlokaasjes binne profilen opsteld en buorden oanbrocht. 3. Yn 2011 is úteinset mei it útfieren fan de projekten. De útfiering rint oant en mei 2015. III Ynset beskikbere middels Exploitaasje Bedraggen x 1.000 Begrutting 2013 mei de fêststelde wjzigings Fan it finansjeel systeem út Útstel Realisaasje Begrut- op tings- wiziging 1-4-2013 Fêstleine ferplichtings 2013 per 1-4 Prognoaze noch út te jaan Prognoazes Prognoaze saldo Jierrstikken 2013 Baten Strukturele beliedsprogrammabudzjetten 0 0 0 0 0 0 Tydelike beliidsprogrammabudzjetten 140 0 30 0 110 0 Foarsienings 615 0 0 0 615 0 Oerrinnende Passiva 110 0 0 0 110 0 Baten mei-inoar 865 0 30 0 835 0 Lesten Strukturele beliedsprogrammabudzjetten 146 0 56 50 40 0 Tydlike beliedsprogrammabudzjetten 985-43 265 31 646 0 Foarsienings 625 0 0 0 625 0 Oerrinnende Passiva 110 0 41 19 50 0 Bedriuwsfieringskosten 2.041 0 343 0 1.698 0 Lesten mei-inoar 3.907-43 706 100 3.059 0 Baten - Lesten -3.043 43-676 -100-2.224 0 21

3.4 BELEIDSPROGRAMMA 4 MILIEU Portefeuillehouder: S.A.E. Poepjes I Stand van zaken gewenste resultaten Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 4.1- Basiskwaliteit & bewustwording Spoor 1 1. Eind 2012 verschijnt de rapportage Toestand Leefmilieu 2012 (vierjaarlijkse rapportage). 2. In 2013 verschijnt de tweede monitoringsrapportage van het FryskMiljeuprogramma 2011-2014. 3. In 2013 stellen we hetfryskmiljeuprogramma 2011-2014 bij en leggen dit ter besluitvorming voor aan PS. 4. We voeren stimuleringsprojecten uit om het consumentengedrag van de Friese burger zodanig te beïnvloeden dat onze provincie schoon is en blijft. Toelichting 1. De rapportage Toestand Leefmilieu 2012 is in concept gereed en verschijnt in het tweede kwartaal van 2013 in definitieve vorm. (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Nulmeting Streefwaarden Prognose 2013 2014 2015 2016 2013 Consumentengedrag Ecologische voetafdruk 4,19 (peiljaar: 2010) 3,6 3,4 nnb Nnb Friese burger Toelichting De ecologische voetafdruk van de Friese burger daalt, maar niet zo snel als gepland in het Miljeuprogramma. In het voorstel voor de bijstelling van het Miljeuprogramma2011-2014 (behandeling in PS voorzien in september 2013) zullen we de ambitie afstemmen op de beïnvloedingsmogelijkheden die we als provinciale overheid hebben. Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 4.2 Eco-effectiviteit Spoor 2 1. In 2013 gaan we samen met onze samenwerkingspartners door met het projectmatig toepassen van CradletoCradle (afvalstof = grondstof). Spoor 3 2. Uitvoeren Plan van aanpak Fryslân Millennium Provincie 2012. 3. We stimuleren voorlopers in de samenleving om elkaar via lerende netwerken te helpen of anderen over de streep te trekken. Toelichting 1. Realisatie van beoogd resultaat ligt op schema. Het afvaldossier is grotendeels een (wettelijke) taak van Rijk en gemeenten. De provincie heeft een stimulerende rol. De reductiedoelstelling ten aanzien van huishoudelijk afval uit het FryskMiljeuprogramma 2011-2014 zal (zoals nu geformuleerd) in de komende jaren niet gehaald worden (zie verder bij Beleidsveld 4.4). 2. Er zijnvoor 2015 en verder geen middelen gereserveerd voor de uitvoering van het Plan van aanpak. Om hierin alsnog te voorzien, wordt een voorstel gedaan in de Kadernota 2014. 22

(Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Nulmeting Streefwaarden Prognose 2013 2014 2015 2016 2013 Stimuleren Cradle Aantal projecten 1 project 4 4 4 nnb to Cradle-projecten Fryslân Millennium Titel Fairtrade Nee Nee Nee Ja nnb Provincie Provincie behaald Lerendenetwerken Aantal actieve lerende netwerken 1 lerendnetwerk 7 nnb nnb nnb Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 4.3 Duurzaam bodembeheer Spoor 1 1. We geven uitvoering aan het plan van aanpakvoor de aanpak van spoedlocaties bodemverontreiniging (2012). 2. De provincie bewaakt de kwaliteit van saneringen die in opdracht van derden worden uitgevoerd op basis van het wettelijk kader. (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Nulmeting Streefwaarden Prognose 2013 2014 2015 2016 2013 Aanpak spoedlocaties bodemverontreiniging Werkvoorraad aantal spoedlocaties Humaan: 22 Overig: 16 (schatting) Beoordelen van sanerings- en nazorgplannen Toezicht en handhaving Worden besluiten wel of niet op tijd afgegeven Uitvoeren HUP 2012-2013, onderdeel bodem 2012 (eerste kwartaal: 100%) 100% 100 % HUP 2012-2013 100% 100 % Humaan : 16 Overig: nnb Humaa n: 9 Overig: nnb Humaan : 0 Overig: nnb 100% 100 % 100% 100 % Toelichting Op basis van het plan van aanpak is er voor de overige spoedlocaties (mogelijke verspreidings- en/of ecologische risico s) sprake van een nieuwe nulmeting en bepaling streefwaarden. Deze waarden worden in de tweede bestuursrapportage van 2013 opgenomen. Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 4.4 Leefomgevingsbeleid Spoor 1 1. In samenwerking met de Friese Milieu Federatie (FMF) en op basis van het programma Leren voor Duurzame Ontwikkeling (LvDO) voeren we projecten uit gericht op de leefomgeving. 2. In 2013 stellen we een Actieplan Geluid 2013-2017 vast. 3. In 2013 evalueren we het Stiltegebiedenbeleid. Spoor 2 4. Via ons Afval Actie Programma (AAP) gaan we door met het optimaliseren van het afvalmanagement in onze provincie. Toelichting Punt 1. Het programma Leren voor Duurzame Ontwikkeling van het Ministerie van EZ is in 2012 opgegaan in het programma Duurzaam Door! In 2013 krijgt dit bredere programma verder vorm. Punt 4. Realisatie van beoogd resultaat ligt op schema. Het afvaldossier is grotendeels een (wettelijke) taak van Rijk en gemeenten. De provincieheeft een stimulerende rol. De reductiedoelstelling ten aanzien van huishoudelijk afval uit het FryskMiljeuprogramma 2011-2014 zal (zoals nu geformuleerd) in de komende jaren niet gehaald worden. 23

(Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Nulmeting Streefwaarden Prognose 2013 2014 2015 2016 2013 Reductie hoeveelheid huishoudelijk afval met 25% Aantal provinciale projecten Wordt in 2012 uitgevoerd op basis van plan van aanpak n.n.b. n.n.b. n.n.b. n.n.b. Toelichting Het afvaldossier is grotendeels een (wettelijke) taak van Rijk en gemeenten. De provincie heeft een stimulerende rol. De reductiedoelstelling ten aanzien van huishoudelijk afval uit het FryskMiljeuprogramma 2011-2014 zal (zoals nu geformuleerd) in de komende jaren niet gehaald worden. In het voorstel voor de bijstelling van het Miljeuprogramma 2011-2014 zullen we de ambitie en de streefwaarden afstemmen op de beïnvloedingsmogelijkheden die we als provinciale overheid hebben. Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 4.5 - Regie & Strategie toezicht en handhaving Spoor 1 1. In 2013 verschijnt een Uitvoeringsnotitie Professionalisering vergunningverlening/-handhaving. 2. In 2013 wordt een organisatie opgezet voor het interbestuurlijk toezicht. 3. Jaarlijks stellen we een dienstverleningsovereenkomst FryskeUtfieringstsjinstMijleu en Omjouwing (FUMO) op. 4. Samen met onze handhavingspartners stellen we een jaarprogramma op en voeren we scans uit ter bewaking en verbetering van de kwaliteit van de handhavingsorganisaties in Fryslân. (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Nulmeting Streefwaarden Prognose 2013 2014 2015 2016 2013 Normstelling Interbestuurlijk toezicht en handhaving wordt nageleefd. Landelijk vastgestelde kwaliteitscriteria Van de 30 Friese handhavingpartners voldeed in 2009 30% aan de landelijk vastgestelde kwaliteitscriteria 100% 100 % 100% 100 % Toelichting De packagedeal tussen Rijk, VNG en IPOgaf aanleiding tot het opstellen van criteria die in brede zin betrekking hebben op de in de Wabo genoemde taken van vergunningverlening en handhaving (proces, inhoud en organisatie). Deze criteria worden wettelijk geborgd en vanaf 1 januari 2015 toegepast. Tot die tijd krijgen de betrokken organisaties de gelegenheid om hun organisatie en inzet zo te regelen dat zij aan die criteria kunnen voldoen. Hiertoe is onlangs een implementatietraject kwaliteit gestart. Op basis van een nulmeting (zelfevaluatie) wordt nagegaan welke verbeteringen nodig zijn. In afstemming met de FUMO is voorzien. 24

Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 4.6 Uitvoering vergunningverlening, toezicht en handhaving 1. Indien zich wijzigingen voordoen in wet- en regelgeving, passen we vergunningen waar nodig hierop aan. 2. We kijken of vergunningen ouder dan vijf jaar nog voldoen aan de huidige stand van zaken. 3. Ons toezicht is afgestemd op de risico s die zich bij een bedrijf voordoen en op het naleefgedrag van dit bedrijf. 4. Bij de uitvoering van het Handhavingsprogramma 2012-2013 wordt samengewerkt met interne en externe partners. 5. In 2013 gaan we verder met de inrichting van de organisatie van de FUMO en met de feitelijke start. 6. Er is eenmeerjareninspanning nodig om de informatievoorziening voor de landelijke keten te realiseren, zowel tussen Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD s) als tussen FUMO en de opdrachtgevers. 7. We bereiden de provinciale uitvoeringsorganisatie voor op de overgang naar de FUMO en de medewerkers van de provincie participeren actief in de verschillende werkgroepen. 8. Wij geven invulling aan onze rol als toekomstig partner van de FUMO en beslissen mee over de voortgang en de beleidskeuzes in dit overgangstraject. 9. Wij doen een voorstel voor de besteding van de middelen die in de Begroting 2013 zijn gereserveerd voor de ontwikkeling van de FUMO in 2012 en daarna. 10. In de Kadernota 2014 schetsen we de structurele fianciële gevolgen van de participatie in de FUMO. Toelichting 9./10. De FUMO is eind 2012 opgericht en sindsdien is door de kwartiermaker verder gewerkt aan de inrichting. In maart 2013 is een directeur benoemd. De processen om de FUMO in bedrijf te stellen lopen. We gaan ervan uit dat de FUMO vanaf 2014operationeel is. Aan PS is toegezegd bij de Kaderbrief 2014 inzicht te geven in de financiële gevolgen. Op dit moment zijn er nog veel variabelen zoals werkelijke kosten en de hoogte van de uitname en het provinciefonds. Evenwel zijn er berekeningen gemaakt, waarbij de variabelen zijn ingeschat. Voor de structurele kostenkant is gekeken naar de kosten uit het Bedrijfsplan en de kosten, die daarnaast als direct gevolg van de FUMO kunnen worden aangegeven. De structurele kosten volgens het Bedrijfsplan van de FUMO, later bijgesteld als gevolg van De inbestedingen, bedragen voor de provincie 4.869.201,-*). Het bedrijfsplan kent echter aannames en gemiddelden, zoals bijvoorbeeld een gemiddelde loonsom. Daardoor zullen sommige kostenposten in de realiteit hoger zijn. Ook zal de provincie uit sociaal beleid nog een aantal personele garanties moeten afgeven. Dit wordt in het sociaal statuut, dat nog in onderhandeling is bepaald. Wij hebben voor deze aspecten ramingen meegenomen in de orde van grootte van 270.000,-. Dan ontstaan er als gevolg van de FUMO bij de provincie nieuwe taken. Het gaat om een halve formatieplaats om de opdracht- en eigenaarsrol goed ambtelijk in te vullen. De kosten hiervan zijn via een normbedrag meegenomen. Voor de dekking van de kosten is onderzocht welke in de provinciale begroting aanwezige kunnen worden ingezet. Het gaat dan om salaris, de toegerekende overhead en diverse goederen en diensten. Met de huidige inzichten ontstaat er een tekort in de orde van grootte van 250.000,-. De FUMO heeft de opdracht om de begroting in vijf jaar terug te brengen met 5%. Dat betekent dat het tekort in de loop der jaren zal oplossen. Een financieel effect kan echter nog ontstaan als gevolg van de takenoverdracht aan de gemeenten en de daaraan gekoppelde korting op het provinciefonds. De hoogte van de korting 25

wordt bekend bij de mei circulaire 2013. Volgens het bedrijfsplan FUMO bedraagt het verschil in kosten voor de provincie ongeveer 1.100.000,-. Wij hebben echter signalen dat de uitname weleens fors hoger kan zijn. Wij kennen echter nog geen bedragen en een en ander wordt in het totaal van de onderwerpen in de Mei circulaire afgewogen en uit- onderhandeld. De dienstverlening, die de Provincie voor de FUMO zal gaan doen wordt meegenomen in de bedrijfsvoeringsparagraaf van de begroting 2014. Voor de volledigheid merken wij nog het volgende op. De provincie heeft ook inkomsten als gevolg van de leges. Deze inkomsten zijn niet meegerekend aangezien tegenover deze inkomsten ook navenante uitgaven staan. Ook zijn er nog heel specifieke kosten, die niet in het Bedrijfsplan zijn meegenomen, zoals bijvoorbeeld de kosten voor geurmetingen. Ook die hebben wij buiten de berekening gelaten evenals de daarvoor bestemde. Deze hebben immers geen invloed op het resultaat. De incidentele kosten Voor deze kosten is een bedrag van 500.000,- opgenomen in de begroting 2013. Daarnaast is in hoofdstuk 10 nog 1.234.270,- beschikbaar. Deze middelen zullen ingezet worden voor het aandeel van de provincie in de implementatiekosten, de afbouw van boventallig personeel, de afbouw van rechten zoals bijvoorbeeld het uitbetalen of meegeven van verlof, de overgang van archieven en de verhuizing. Ook hier werken we nog met ramingen, maar naar het zich nu laat aanzien zijn er voldoende middelen gereserveerd. Bij de tweede berap zullen wij met een bestedingsplan komen en een verzoek om de middelen uit het voorwaardelijk budget in hoofdstuk 10 vrij te geven. *) Dit zijn de kosten op het moment dat ingevolge het rijksbeleid de bevoegdheid over een groot aantal bedrijven is overgegaan naar de gemeenten. 26

(Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Nulmeting Streefwaarden Prognose 2013 2014 2015 2016 2013 Afgeven vergunningen, ontheffingen, enz. Tijdigheid 2011: 90-95% 90-95% 90-95% 90-95% 90-95% Actualiteit Ouderdom vergunning > 5 jaar, tenzij doorgelicht 2011: 100% 100% 100 % 100% 100 % (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Nulmeting Streefwaarden Prognose 2013 2014 2015 2016 2013 Toezicht en handhaving overtredingen worden opgepakt en waar de eerste aanschrijving niet het gewenste effect heeft wordt handhavend op- niet uitgevoerd >90% >90 % >90% >90 % Afhandeling klachten getreden klachten worden in behandeling genomen en worden tijdig afgehandeld niet uitgevoerd >95% >95 % >95% >95 % (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Nulmeting Streefwaarden Prognose 2013 2014 2015 2016 2013 In werking treden FUMO Voldoen aan het plan van aanpak Toelichting Na in werking treden van de FUMO zal de organisatie getoetst worden aan criteria die nog moeten worden vastgesteld, maar afgeleid zullen zijn van eerder overeengekomen kaders. De inzet is afhankelijk van deze afspraken en frequenties. 27

III Inzet beschikbare middelen Exploitatie Bedragen x 1.000 Begroting 2013 incl. vastgestelde wijzigingen Vanuit financieel systeem Voorstel Realisatie Begro- per tings- wijziging 1-4-2013 Vastgelegde verplichtingen2013 per 1-4 Prognose nog te besteden Prognoses Prognose saldo Jaarstukken 2013 Baten Structurele beleidsprogramma 546 0 17 0 529 0 Tijdelijke beleidsprogramma 5 0-354 0 359 0 Overlopende passiva 39 0 39 0 0 0 Totaal Baten 591 0-297 0 888 0 Lasten Structurele beleidsprogramma 1.359-5 338 53 963 0 Tijdelijke beleidsprogramma 6.029-1.131 563 765 3.570 0 Overlopende passiva 39 0 1.350 844-2.155 0 Bedrijfsvoeringskosten 13.059 0 3.575 0 9.484 0 Totaal Lasten 20.486-1.136 5.827 1.662 11.862 0 Baten - Lasten -19.896 1.136-6.124-1.662-10.974 0 Voorstel begrotingswijziging: III. B1 III. C1 III. C2 Decentralisatie uitkering bodemsanering Milieubeleidsplan Decentralisatie uitkering EU Zwemwaterrichtlijn 28

3.5 BELIEDSPROGRAMMA 5 LANLIK GEBIET Portefúljehâlders: J.G. Kramer en S.A.E. Poepjes foar de Mynbouwet I Stân fan saken ferlange resultaten Ferlange resultaten Belied Tiid Jild Beliedsfjild 5.1 Belied natuer Belied natuer 1. Der wurdt oan nij natuerbelied wurke. Dêr wurde de werhifking en de besunigings op de útfiering fan it natuerbelied, de wiziging fan it greidefûgelbelied dêryn begrepen, yn meinommen. 2. De ekologyske advisearring op it mêd fan natuerûntwikkeling, romtlike ûntwikkeling, yntegrale gebietsûntwikkeling en ynfrastrukturele projekten sil fuortset wurde. Natura2000-behearplannen/Nasjonale Parken 3.De Natura2000-behearplannen foar de seis gebieten dêr t de provinsje Fryslân de inisjatyfnimmer fan is, wurde yn 2013 en 2014 ôfsletten en fêststeld. 4. De behearplannen foar de tsien Natura2000-gebieten dêr t it ministearje fan EZ op it stuit de inisjatyfnimmer fan is by it opstellen dêrfan, sil de provinsje, mei oare partijen, begjin 2014 fêststelle en mei ynstimme. 5. De njoggen Fryske Natura2000-gebieten mei in stikstofprobleem binne yn 2013 op lanlik nivo opjûn foar de Programmatyske Oanpak Stikstof (PAS). It Fochteloërfean en it Drintsk- Fryske Wâld wurde troch de provinsje Drinte opjûn. Dêrtroch kin foar de fergunningferliening mei yngong fan begjin 2014 fan de PAS gebrûk makke wurde. 6. De útfiering fan alle 20 Fryske Natura2000-behearplannen is begjin 2014 fêstlein. Maatregels dy t yn de grutte wetters (Iselmar, Noardseekustsône en Waadsee) nommen wurde, wurde troch RWS útfierd. De útfiering fan de behearplannen dy t oer de provinsjegrins hinne geane, te witten it Drintsk-Fryske Wâld, it Fochteloërfean en de Lauwersmar wurde troch Drinte, resp. Grinslân op e noed nommen. Griene wetten 7. Fergunnings, ûntheffings en de advizen foar de Nb-wet, de FFW, de Boskwet wurde binnen de wetlike terminen, sûnder foarmflaters en mei in doelgroep dy t goe genôch ynformearre is, behannele. Troch goed foaroerlis oer inisjativen wurdt it goede inisjatyf op it goede plak nommen en wurdt kwaliteit tafoege. 8. Yn 2010 binne alle ûntheffings foar de FFW wer foar 5 jier takend. Yn 2012 wurde de juridyske prosedueres ôfhannele. Yn 2012 wurde dêrnjonken allinne spesjale ûntheffings takend. 9. Der wurdt meiwurke oan it ta stân bringen fan de PAS. Dy giet begjin 2014 yn. 10. Yn 2012 wurdt foar de measte behearplannen Natura2000 fêststeld. Dêrmei sil op termyn minder fergunningferliening nedich wêze. Yn de begrutting 2012 is foarsjoen yn in tebekgong fan jild foar de fergunningferliening. 11. Op grûn fan de hifking (2010) wurdt gjin enerzjy mear stutsen yn de JKK-oardering. Gjin aksje 12. Foar it waadrinnen sil in nije oardering opsteld wurde en oan jimme Steaten foarlein. 13. De útfiering fan de Mynbouwet wurdt fuortset troch it ministearje fan EL&I fan advizen te foarsjen. Wy sille meiwurkje oan it formalisearjen fan sâltwinning ûnder de Waadsee. 14. Oan it ta stân kommen fan in nije Natuerwet (it gearfoegjen fan de Nb-wet, de FFW en de Boskwet) en de desintralisaasje fan taken, ûnder oare it Faunafûns, wurdt meiwurke. (Budzjet)subsydzje-ynstellings Natuer en Lânskipsbelied 15. Der komme gaadlike ôfspraken foar de útfiering fan natuer- en lânskipsbelied mei de budzjetsubsydzjeynstellings: It Fryske Gea, IVN, LBF, krekt as mei BoerenNatuur, BFVW, SANL en NFW. 16. Yn dat ramt fiere IFG, LBF en IVN ûnder oare de neikommende taken út: it behear fan natuergebieten, de ynformaasjefoarsjenning, foarljochting en edukaasje en it útfieren fan projekten en/of it begelieden fan oaren by de tarieding en útfiering fan lânskipsprojekten. 17. Foar BoerenNatuur en BFFW giet it om aktiviteiten op it mêd fan greidefûgelbelied en agrarysk natuerbehear en by SANL en NFW om agrarysk natuer- en lânskipsbehear. Taljochting Meidat de finansjele útwurking fan it natuerakkoart tusken Ryk en provinsjes mear tiid ferget as ferwachte, ûntstiet fertraging by de ûnderwerpen dy t mei Natura2000 ferbân hâlde. It giet 29

dan sawol om de opstelling fan de behearplannen N2000 as om it ôfsluten fan de PAS. Wy kinne dy fertraging net beynfloedzje. 1.3, 1.4 en 1.6 Wat yn de plenning beskreaun stiet, kin ta stân brocht wurde. De needsaaklike middels is noch gjin 100% wissigens oer. De ûnderhannelings mei it Ryk rinne noch. 1.5 (ferlykje hjirboppe) De útwurking fan de gebietsanalyzes stiet ûnder druk. De ynhâldlike boustiennen moatte noch ôfsletten wurde en oer it rykspart fan de needsaaklike finansiering bestiet noch gjin folsleine dúdlikens. 1.9. De PAS begjint hieltyd better te rinnen. It ôfsluten fan de PAS leit foar in part by de provinsje en foar in part by it Ryk. Yn dat yngewikkelde proses binne beide partijen ôfhinklik faninoar. Meidat guon boustiennen op lanlik nivo noch ôfsletten wurde moatte en der op in tal ûnderdielen noch beslútfoarming komme moat, lykas de generike lânboumaatregels, bestiet de kâns dat de wurking fan de PAS foar de fergunningferliening oan greidbuorkerijen dêrtroch wat fertraging oprinne sil. (Prestaasje)yndikators Ûnderwerp Yndikator Nulmjitting Doelwearden 2013 2014 2015 2016 Natuer EHS realisaasje werhifking Natuer op de Kaart jout alle pm* pm pm pm Natuer oankeap en ynrjochting Opstelde behearplannen Natura2000; dêrfoar is Fryslan inisjatyfnimmer Natuer Griene wetten op e tiid en sûnder foarmflaters * Útfieringsprogramma is noch net opsteld Taljochting: jierren de stân wer Stân 2011 = 1 klear (net fêststeld) 2 6 6 6 95% bliuwt it stribjen 95% 95% 95% 95% Ferlange resultaten Belied Tiid Jild Beliedsfjild 5.2 - Belied lânskip 1. It yn stân hâlden fan lânskiplike kearnkwaliteiten en draachflak lânskip. gr gr gr 2. It stypjen fan draachflak en it fuortsterkjen fan kearnkwaliteiten yn nasjonale gr gr lânskippen. 3. Romtlike ûntjouwings, mooglik mei behâld en fersterking fan lânskiplike gr gr kearnkwaliteiten. 4. Yn byld krije fan wat de kwaliteit fan de lânskipseleminten is. gr gr gr Taljochting By 2. Projekten dy t yn it ramt fan de nasjonale lânskippen stipe krigen hawwe, binne hast allegearre ôfsletten. De lânskipsambassadeurs yn Súdwest-Fryslân bliuwe aktyf. Beskermjende planologyske maatregels foar lânskiplike kearnkwaliteiten yn de Noardlike Fryske Wâlden wurde op t heden ta útfiering brocht troch ien en oar yn nije bestimmingsplannen bûtengebiet fêst te lizzen. It ûntwikkeljen fan in lânskipsfisy yn de NFW op grûn fan in histoaryske ferkenning sil troch brekme oan middels by provinsje en gemeenten in grut probleem wurde. By 3. De earste kontrakten foar it yn âlde steat werombringen fan it lânskip en it behear dêrfan yn it ramt fan it earste gebietsfûns Moai Fryslân, Oranjewâld-Ketlik, binne tekene. Dêrbûten rinne de middels foar lânskiplike ynpassing en it yn âlde steat werombringen fan it lânskip mids dit jier ôf, sadat bygelyks foar it opknappen en ynpassen fan agraryske bedriuwen gjin middels mear beskikber binne. 30

By 4. De ynventarisaasje fan alle lânskipseleminten fan it nasjonaal lânskip NFW is hast ôfsletten. Der wurdt noch in neiere analyze fan resultaten ferwachte. Resultaat is ûnder oare dat fan de hast 4.000 km oan houtwâlen en singels likernôch de helte as goed ûnderholden sjoen wurde kin. De singels op Skylge binne ek ynventarisearre. Mei de hifling fan it tsien jier âlde yntergemeentlike Lânskipsbeliedsplan Súdeast-Fryslân is úteinset. Dêrmei wurdt de effektiviteit fan dat ynstrumint yn byld brocht. (Prestaasje)yndikators Ûnderwerp Yndikator Nulmjitting Doelwearden Lânskip Lânskip Lânskipseleminten en steat fan ûnderhâld yn byld Regionale útwurking Grutsk op e romte Stekproef fêstlizzing nulsituaasje kwaliteit lânskipseleminten nei lânskipstype Tal gemeenten (of oerflakte) dat meidocht oan regionale útwurking 2013 2014 2015 2016 p.m. p.m. p.m. p.m. Ferlange resultaten beleid tijd geld Beliedsfjild 5.3 Belied lânbou, útfiering Lânbou-aginda 2012-2013 1.1 It belied foar de tige grutskalige melkfeehâlderij en de yntinsive greidbuorkerij is op en nij yn besjoen. 1.2 De provinsje hat belied foar it werombringen fan de ljochtútstjit fan lisboksstâlen en kassen formulearre. 1.3 De provinsje hat in stânpunt ynnommen oer de teelt fan genetysk modifisearre gewaaksen yn Fryslân. 1.4 De provinsje hat in stânpunt ynnommen oer klimaatbestindige lânbou en it kearen fan of it omgean mei it fersâltsjen troch de lânbou. 2.1 De tariedings dy t fanneden binne om yn 2014 úteinsette te kinnen mei in grutter en breder pakket fan maatskiplike tsjinsten, binne klear. 2.2 Alle Fryske gemeenten passe de wurkwize fan de Nije Pleats ta. Alle grutte bouplannen yn de agraryske sektor ferrinne neffens dy wurkwize. Der binne mei stipe fan de provinsje op syn minst fiif projekten útfierd dy t bydrage oan de ûntwikkeling en tapassing fan kennis en ynnovaasjes op it mêd fan lânbou en romtlike kwaliteit. 2.3 Twatredde fan de ferplichtings dy t yn it bestjoersakkoart ILG foar struktuerfersterking fan de lânbou fêstlein binne, is útfierd. Op grûn fan it nije lânboustruktuerûndersyk is ús strategy foar struktuerfersterking fan de lânbou by de tiid brocht. 2.4 Foar it glêstúnbouûntwikkelingsgebiet Waadglês binne alle tariedings troffen foar it fêstigjen fan bedriuwen. 3.1 Troch de hiele provinsje hinne binne lokale en regionale enerzjystringen opset en projekten útfierd dy t rjochte binne op de produksje fan duirsume enerzjy troch de lânbou. 3.2 Mei yngong fan 2013 is de Dairy Campus operasjoneel. 3.3 Mei finansjele stipe fan de provinsje binne op syn minst tsien projekten útfierd dy t rjochte binne op it duorsum omgean mei natuerlike helpboarnen. 3.4 Op syn minst ienris yn it jier is der in kampanje om boargers, oerheden en bedriuwen yn Fryslân bewuster te meitsjen fan it belang fan duorsume lânbou én hoe t hja dêr sels oan bydrage kinne. Taljochting 1.1 Provinsjale Steaten hawwe yn 2011 en 2012 nij belied foar de tige grutskalige melkfeehâlderij fêststeld dat yn de Oardering Romte fierder útwurke wurdt. Der is foar keazen om de oardering nei achteren te skowen. 2.1 Ûnder oare troch ryksbesunigings is de fergoeding fan maatskiplike tsjinsten wat ûnwis wurden. It boargjen fan it besteande agrarysk natuer- en lânskipsbehear hat de grutste prioriteit. No is noch net dúdlik oft der romte is foar fergoeding fan nije tsjinsten. Dat hin- 31

get ôf fan de beslútfoarming oer it ynsetten fan de Europeeske POP-middels foar 2014-2020. 2.4 Fanwegen de oanhâldende ekonomyske krisis yn de glêstúnbou is grûnútjefte noch hieltyd útbleaun. De rinte op de útjeften dy t al dien binne, rint fierder op en dêrmei ek it finansjele risiko fan it projekt. 3.1 It opsetten fan lokale en regionale enerzjystringen, mei duorsume enerzjy dy t fan de lânbou komt, ferrint trager as wy in pear ferlyn foar eagen hiene. It hat bliken dien dat lokale enerzjystringen dy t mei grien gas fieden wurde net helber binne, meidat it SDEsubsydzje te leech is. De produksje fan bio-lng-dong as transportbrânstof liket mear perspektyf te bieden. Dat jildt ek foar de produksje fan sinne-enerzjy troch agraryske bedriuwen. Ferskate aktiviteiten drage by oan de ynstallaasje fan PV-panielen op tekken fan stâlen en skuorren. Dat soe yn in noch heger tempo gean kinne as mear dúdlik wurdt oer de mooglikheid dy t it kabinet al oankundige hie om de opwekte enerzjy mei it eigen enerzjyferbrûk te saldearjen. 3.2 It Ryk hat 15 miljoen oan ryksmiddels REP oan SNN oerdroegen. Dat budzjet is noch net frijjûn foar de Dairy Campus. Dat sit fêst op de steatsstipetoets dy t noch net ôfsletten is. 3.4 Der hawwe harren noch gjin inisjatyfnimmers foar in kampanje oantsjinne, lykas bedoeld yn de Lânbou-aginda. Petearen dêroer mei LTO Noard-Fryslân en de Fryske Miljeufederaasje hawwe neat opsmiten. (Prestaasje)yndikators Ûnderwerp Yndikator Nulmjitting Doelwearden 2013 2014 2015 2016 Lânbou Tal boeren dat blaugriene tsjinsten leveret, tal hektares en kilometers dêrmei anneks Tal hektares dêr t struktuerfersterkjende maatregels foar útfierd binne Tal hektares grûn dat foar Waadglês útjûn is Tal lânbou- en enerzjyprojekten dat útfierd is Tal projekten duorsum omgean mei natuerlike helpboarnen, dat stipe is mei útsplitsing fan biologyske projekten Minimaal oanpart fan de jierlikse middels foar kennis en ynnovaasje ornearre foar de biologyske lânbou Taljochting Der hat noch gjin nuilmjitting west. Nulmjitting yn 2012 pm p.m. p.m. p.m. 400 800 800 800 0 10 10 20 15 5 5 5 30/15 10/2 10/2 10/2 12% 12% 12% 12% 32

Ferlange resultaten Belied Tiid Jild Beliedsfjild 5.4 Yntegrale plattelânsûntjouwing Beliedsnota Plattelân (BNP) 1. Yn 2013 geane wy fierder mei de útfiering fan de Beliedsaginda Plattelân (BNP). It jild dêrfoar sit yn 2013 noch yn it pmjp. Mei yngong fan 2014 is it jild net mear opnommen yn it pmjp, mar is in nij budzjet fan 3 mln. jiers. 2. Der wurde yn 2013 projekten ûntwikkele dy t liede ta fernijing fan de plattelânsûntjouwing. Spearpunten binne it omgean mei krimp, duorsumens, lytse wurkgelegenheid, streekprodukten. 3. Yn 2013 wurdt ek yn it ramt fan de yntegrale Beliedsaginda Befolkingsûntjouwing Fryslân ekstra ynset op de leefberens fan de doarpen. 4. Yn 2013 wurkje wy it Waarglês, de monitor leefber plattelân fierder út. Wy sykje noch nei yndikatoaren foar it mjitten fan de sosjale gearhing. Budzjetsubsydzjeynstelling 5. Wy soargje foar adekwate ôfspraken oer de stipe fan de doarpsbelangen en oare groepen op it Fryske plattelân by it befoarderjen fan leefberens. 6. Doarpswurk wurdt subsidiearre foar it jaan fan sokke stipe. Ien fan de provinsjale spearpunten dêr t Doarpswurk oan wurket is duorsumens en doarpen. Plattelânsprojekten 7. It jier 2013 is it lêste fan it rinnende pmjp. Om foar de doer fan de rintiid genôch tiid oer te hâlden om de projekten konkreet ek út te fieren en op e tiid ôfrekkenje te kinnen, sille der yn 2013 mar twa tenders iepensteld wurde. Om dy reden en fanwegen útputting fan guon pmjp-doelen, sil de projektomset yn 2013 meiinoar leger wêze as yn de foargeamde jierren, sa n 15 oant 20 miljoen is de rûzing. Dat slút goed oan by it feit dat 2013 feitliken in oergongsjier is nei de nije wurkwize mei streekaginda s. Yn 2013 is in soad ynset fanneden om de aginda s op e tiid operasjoneel te krijen en de útfieringsorganisaasje op te setten. 8. Yn 2013 fiere wy in klanttefredenheidsûndersyk út oer de perioade 2008-2011. Dat is in werhelling fan eardere ûndersiken oer de perioaden 2001-2004 en 2005-2008. Ein 2013 sette wy útein mei de einrapportaazje oer de folsleine twadde perioade fan Plattelânsprojekten: 2007-2013. 9. Streekaginda s 10. Yn 2013 slute wy de tariedings ôf foar it wurkjen mei streekaginda s yn de fiif plattelânsgebieten. De streekaginda s wurde foar fêststelling oan de dielnimmende partijen oanbean en de útfieringsorganisaasje wurdt ynrjochte. Mei yngong fan 1 jannewaris 2014 sille de aginda s en de útfieringsorganisaasje operasjoneel wêze moatte, om t in soad Europeeske, nasjonale en provinsjale programma s foar it plattelân ein 2013 ôfrinne en nije programma s yngeane. Taljochting No t de Beliedsnota Plattelân klear is, sette wy mei faasje útein mei de útfiering. (Prestaasje)yndikators: útfiering Provinsjaal Mearjierreplan Lanlik Gebiet (Prestaasje)yndikators: Útfiering pmjp Nr. Doel/ûnderwerp Prestaasje Prognoaze 2013 prestaasjes jild 1. Grûnôfhinklike lânbou Utfiering Kavelruil (sjoch par. 5.3) 2. Net-grûnôfhinklike lânbou Utfiering besteande plan glêstúnbou Seisbierrum (sjoch par. 5.3) 3. Duorsum ûndernimmen Utfiering Lânbou-aginda (sjoch par. 5.3) 4. Kennis en ynnovaasje en it fuortsterkjen fan de lânbou Utfiering Lânbou-aginda (sjoch par. 5.3) 5. Fiskerij De plysje is mei t antyfiskstrûperijtiim opholden. 6. Realisaasje EHS Wy sille allinnich fierder mei rinnende projekten. Yn 2013 giet it dan om likernôch 650 ha oan yn te rjochtsjen EHS. Earst as der middels út grûn-foar-grûn beskikber komme sille nije ha s yn besit nommen en ynrjochte wurde kinne foar de nije natuer. De klam leit op it heljen fan ynternasjonale ferplichtings yn it ramt fan N2000 en KRW. 33

(Prestaasje)yndikators: Útfiering pmjp Nr. Doel/ûnderwerp Prestaasje Prognoaze 2013 It Ryk betellet noch hieltyd it behear. 7. Natuer bûten de EHS Natuerbehear bûten de EHS komt net mear yn e beneaming foar behearsubsydzje. Agrarysk natuerbehear bûten de EHS giet nei it Ryk. De provinsje betellet allinnich noch it natuerbehear en it agrarysk natuerbehear yn it ramt fan de EHS. Mei it each op de prioriteiten dy t it Ryk ús oplein hat, sille alle beskikbere middels foar natuer ynset wurde foar it ôfhanneljen fan besteande natuer en oangiene ferplichtings. 8. Natuer, oars Yn 2013 wurdt de notysje Greidefûgellânskippen útfierd (wurdt opsteld yn 2012) 9. Miljeukwaliteit EHS/Fûgel- 2 projekten op de Waadeilannen en Habitatrjochtline/Nb-wet 10. Nasjonale Parken Skiermûntseach en Âlde Feanen Ynrjochtsjen mjitnet ferdroeging Fuortsetting fan it belied fan ûntwikkeling en behear fan de natuer yn de beide Nasjonale Parken, mei romte foar projekten foar foarljochting en edukaasje, op de natuer rjochte rekreaasje en ûndersyk en effektmjitting fan de natuer yn de parken. 11. Beskerming fan soarten / 2-3 projekten oanpak leefgebieten 12. Regionale wettersystemen 4-5 projeken 13. Wetterkwaliteit 12 nije synergyprojekten 14. Duorsum boaiemgebrûk Útfiering fan de boaiemfisys 15. Boaiemkwaliteit (sanearring) Sjoch par. 4.3 fan de begrutting 16. Rekreatyf Grien 2 ha grûn ynrjochtsje foar deirekreaasjefoarsjennings yn de neiste omkriten fan doarpen en stêden 17. Ûntwikkeljen en fuortsterkjen fan de tagonklikens (rûtenetwurken) 18. Behear rekreaasjefoarsjennings yn it ramt fan de EHS 19. Fuortsterkjen en ferbetterjen fan it toeristyske foarsjenningsnivo 10 kilometer ûntwikkele of ferbettere provinsjale rûtenetwurken ûnderdiel fan de doelstelling behear fan de EHS (doelstelling 6). 10 projekten 20 Lânskip (generyk) 5 projekten 21. Argeology 2 projekten 22. Nasjonale Lânskippen Noardlike Fryske Wâlden en Súdwest-Fryslân 0 projecten Projekten yn de Nasjonale Lânskippen kinne meinommen wurde by Lânskip Generyk 23 Stichting Lânskipsbehear Jierliks subsydzje Fryslân 24. Behear lânskip Ûnderdiel fan de doelstelling behear fan de EHS (doelstelling 6). 25. Ferbetterjen fan de leefberens fan it plattelân 10 doarpshuzen 15 leefberheidsprojekten fan ûnderen op 10 projekten leefberheidsprojekten op provinsjale skaal 34 nft sjoch 6 Behear EHS sjoch 20 Lânskip Generyk sjoch 6 Realisaasje EHS 26. Ferbetterjen fysyk 0 projekten (gjin middels mear beskikber) Ôfsletten wenfermidden 27. Ferbetterjen fan de 0 projekten (gjin middels mear beskikber) nft berikberens 28. Stimulearjen en 20 projekten ferbreedzjen fan de plattelânsekonomy 29. Erfgoed en 3 projekten

(Prestaasje)yndikators: Útfiering pmjp Nr. Doel/ûnderwerp Prestaasje Prognoaze 2013 monumintesoarch 30. Kultuer 5 projekten 31. Plattelânsprojekten, LEADER LEADER-systematyk yn de fiif Fryske plattelânsgebieten 32. Proseskosten Om it pmjp út te fieren meitsje wy kosten dy t net streekrjocht oan in spesifyk doel tarekkene wurde kinne. Efterôf wurde dy kosten oan de ôfsûnderlike doelen tarekkene. 33. Grûnmobiliteit De besteande foarrie (ruil)grûn ôfbouwe troch safolle mooglik grûn te ferkeapjen oan natuerbehearders en agrariërs. Taljochting It pmjp rint yn 2013 ôf. Op grûn fan de aktuele stân fan saken hawwe wy besletten om it Jierplan 2012-2013 wat oan te passen. Oan e iene kant om de ûntstiene knyppunten op te lossen en oan e oare kant om de doelen lykas fêstlein yn it pmjp sa goed mooglik helje te kinnen. De prestaasjes lykas opnommen yn de begrutting 2013 sille nei ferwachting helle wurde. De wichtichste ûnderdielen fan de bystelling binne: Natuer: It jild foar it ûnderdiel natuer is op en nij ferparte en ûnder oare ynset op twa gruttere oankeapen (yn de Lindedelling en yn Fryslân Bûtendyks) en ferskate lytsere maatregels om de kwaliteit fan de natuer te ferbetterjen. Dêrtroch wurdt in part fan de opkear fan de ryksbesunigings op natuer opheind. By it bepalen fan de te heljen prestaasjes is rekken holden mei de gefolgen fan it Ûnderhannelingsakkoart. Dy binne dus in stik minder ambisjeus as yn it oarspronklike pmjp. De ûndúdlikens by it trochleverjen fan grûnen is noch hieltyd net út e wrâld. Yn maaie sille Deputearre Steaten regels foar it trochleverjen fan grûnen fêststelle, sadat mei de projekten fuorútbuorke wurde kin. Ein maart is dúdlik wurden dat der ekstra jild fan it Ryk beskikber komt foar fiif grutte natuerprojekten yn Fryslân: Beekdal Linde, Snitsermar en Drintsk-Fryske Wâld, Bûtenfjild & Sippenfennen en Swette-De Burd. Dêrmei wurdt ynfolling jûn oan it fersyk fan steatssiktaris Dijksma fan it ministearje fan Ekonomyske Saken. Hja wol de natuer yn 2013 op nasjonaal nivo mei hast 112 miljoen in ekstra ympuls jaan. Foar de Fryske projekten stelt it ministearje 10,5 miljoen ryksjild beskikber. De projekten moatte de kommende fjouwer jier ta sichtbere resultaten liede. Dat ekstra ryksjild sil in positive ympuls jaan oan it ta stân bringen fan de natuerdoelen yn Fryslân en dat is in tige wolkomme oanfolling op it bystelde Jierplan. Subsydzjes Der wurdt noch in lêste subsydzje-omgong holden foar de ûnderdielen Rekreatyf Grien, Lânskip Generyk, Argeology, Leefberens, Stimulearring en Ferbreding Plattelânsekonomy, Erfgoed en Monumintesoarch, en Kultuer. Reden foar dy lêste iepenstelling is dat de doelen noch net folslein helle binne en dat der noch jild beskikber is. De subsydzje-omgong, dy t op 1 febrewaris lêstlyn ôfsletten is, hat in grut tal projektoanfragen opsmiten. De prestaasjes dy t foar 2013 op it programma steane, sille helle wurde. Wol sille der oanfragen ôfwiisd wurde moatte op de ûnderdielen dy t oer it subsydzjeplafond fan de omgong hinne geane. Kânsen biedende projekten kinne op en nij foar de lêste subsydzje-omgong ynstjinne wurde. 35

Ien fan de finansieringsboarnen fan it pmjp is it Europeeske Plattelânsûntwikkelingsprogramma, it saneamde POP. Dy rinne net fia de provinsjale begrutting, mar de provinsje hat wol sizzenskip oer it ynsetten fan dy middels. De POPmiddels moatte oan e ein fan 2013 ferplichte wêze. It is wenst dat in part fan de middels dy t ferplichte wurde net útbetelle wurde, om t projekten net trochgeane of minder kostje as wêr t by de takenning fan útgien waard. Wy witte út ûnderfining dat om-ende-by 10% fan it budzjet frijfalt. Dy middels kinne nei 2013 net op en nij ynset wurde. Dêrom freegje wy oft wy in ekstra ferplichting fan 10% op de beskikbere middels oangean meie en dan allinne foar de ûnderdielen út de as 3. It giet dan om in bedrach fan 600.000,-. Dêrta wurdt in spesjaal útstel oan Provinsjale Steaten foarlein. 36

II Ynvestearrings Oersjoch foarrie Ynvestearringskredyt Grûn op 31-3-2013 Jierlikse foarrie ha, yn trochsneed, neffens PSbeslút 22-04-2009 Lânbou + EHS yn ramt gebietsûntwikkeling Tal ha Oankeap / ferkeap Bedrach Ûnderdiel Oankeap 719,9 28.9 mln. Grûn 5,5 mln. Gebouwen Ferkeap 231,6 10,08 mln. Grûn 2.6 mln. Gebouwen 600 488,3 EHS Oankeap 400 447,1 9,2 mln. Grûn 0,43 mln. Gebouwen Ferkeap 319.6 5,5 mln. Grûn 0,43 mln. Gebouwen 400 127,5 Kavelruil Oankeap 100 106,1 3,8 mln. Grûn 0,50 mln. Gebouwen Ferkeap 87 3 mln. Grûn 0,50 mln. Gebouwen 100 19,1 Foarútrinnend Oankeap 300 155,7 5,7 mln. Grûn ynkl. gebouwen Ferkeap 13 0,36 mln. Grûn 300 142,8 Mei-inoar 1.400 777,7 Rapportaazje Balânspost Grûn-foar-Grûn Om t de provinsje as gefolch fan it Ûnderhannelingsakkoart Natuer de ferplichtings foar oankeap en ynrjochting EHS foarfinansierje moat, is ein 2012 by wize fan ynterne liening in balânspost grûn-foar-grûn yn de begrutting opnommen. Dy liening bedraacht op syn meast 22,5 miljoen en moat yn tsien jier ôflost wurde. 37

Ôfpraat is dat by de P&C-ynstruminten oer de útjeften en de ôflossing fan de liening ferslach útbrocht wurdt. De stân fan saken op 1 april 2013 is: Útjeften Ôflossing Saldo Stân op 1 jannewaris 2013 9.035.527 1.393.704 7.641.822 Realisaasje 1e fearnsjier 2013 1.112.977-1.112.977 Stân op 1 april 2013 10.148.503 1.393.704 8.754.799 Der wurdt in portefúljestrategy Grûn makke foar it folsleine grûnbesit foar de doelrealisaasje lânbou, natuer en lânskip, sawol fan de provinsje as fan it Ryk (BBL). Ûnderdiel dêrfan binne dan ek de grûnen dy t as dekking tsjinje foar de ôflossing fan de liening. De portefúljestrategy wurdt yn augustus ôfsletten. III Ynset beskikbere middels Eksploitaasje Begrutting 2013 ynkl. fêststelde wizigings Út it finansjeel systeem Útstel Realisaasje Begruttingswiziging op 1-4-2013 Fêstleine ferplichtings 2013 op 1-4 Prognoazes Prognoaze noch út te jaan Prognoaze saldo jierstikken 2013 Bedraggen x 1.000 Baten Strukturele beliedsprogrammabudzjetten 66 0 63 0 129 0 Tydlike beliedsprogrammabudzjetten 1.605 0-1.361 0 2.966 0 Oerrinnende passiva 428 0 64 0 492 0 Baten mei-inoar 2.099 0-1.234 0 3.333 0 Lêsten Strukturele beliedsprogrammabudzjetten 2.383-26 -2.830 117 5.070 0 Tydlike beliedsprogrammabudzjetten 103.676-18.625 17.834 13.580 53.637 0 Foarsjennings 24 0 0 0 24 0 Oerrinnende passiva 428 0 50 213 165 0 Bedriuwsfieringskosten 9.656 0 2.385 0 7.271 0 Lêsten mei-inoar 116.167-18.651 17.438 13.910 66.167 0 Baten - Lêsten -114.068 18.651-18.672-13.910 62.835 0 Taljochting Útstel begruttingswiziging: III.A1 Nije ferdieling en kasritme DU ILG III.B2 Gebietsûntwikkeling Frjentsjer-Harns III.B3 Gebietsûntwikkeling Sintrale As 38

3.6 BELEIDSPROGRAMMA 6 ECONOMIE, TOERISME EN RECREATIE Portefeuillehouders: de heer J.H.J. Konst, de heer J.A. Jorritsma, mevrouw S.A.E. Poepjes, mevrouw C. Schokker-Strampel en mevrouw J.A. de Vries I Stand van zaken gewenste resultaten In dit beleidsveld wordt gerapporteerd over drie (watertechnologie, agrofood en zorgeconomie) van de vijf economische speerpunten en over het generieke beleid. Over de twee andere speerpunten wordt gerapportereerd in respectievelijk 6.2. (toerisme) en 6.3. (duurzame energie). Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 6.1. Bedrijvigheid 1. Speerpunt Watertechnologie 1.1. Wij faciliteren de valorisatie van de excellente kennispositie naar meer bedrijvigheid en werkgelegenheid. 1.2. Door actieve projectverwerving en adviezen zorgen wij dat de aanwezige Europese, nationale en regionale goed worden benut. 1.3. Wij stimuleren en faciliteren de samenwerking in het watertechnologiecluster. 1.4. Wij spelen een actieve rol in de internationale profilering en branding van de Europese watertechnologiehub. 2. Speerpunt Agrofood 2.1. Projecten initiëren en verwerven die bijdragen aan een duurzame, innovatieve voedselketen. 2.2. Ondersteuning van het onderwijsveld, de kennisinstellingen en het bedrijfsleven om een stevige, flexibele kennisinfrastructuur voor de agrofood op te zetten (van mbo tot WO). 2.3. We werken aan een loket voor het bedrijfsleven in de agro-foodsector voor het optimaliseren van kennisvalorisatie. 3. Speerpunt Zorgeconomie Samen met andere partijen zetten we in op het ontwikkelen van (internationale) clusterprojecten en pilots. 4. Generiek beleid 4.1. Projecten initiëren en verwerven die de aansluiting tussen economie en arbeidsmarkt bevorderen. 4.2. Er is (in 2013) meer duidelijkheid over de Europese (o.a. EFRO, interreg) gelden. 4.3. Verdere verkenning samenwerking met F4 inzake het economisch beleid. 4.4. In 2013 wordt besloten of en hoe er verder wordt gewerkt binnen de convenanten A7 en Westergozone. 4.5. Verdere samenwerking binnen het Ondernemersplein Fan Fryslân 5. Grote projecten > zie paragraaf grote projecten Toelichting 1.1. Watertechnologie / valorisatie De beschikbare formatie voor het thema watertechnologie wordt momenteel ingezet op het verwerven van projecten in het kader van de procesgelden watertechnologie en de Green Deal Water. Ook is capaciteit nodig voor het onderzoek van de Noordelijke Rekenkamer. Daarom is de behandeling van het valorisatieprogramma watertechnologie (één van de uitwerkingen van de economische beleidsvisie) verplaatst van het najaar van 2013 naar het tweede kwartaal van 2014. Het opstellen van het programma watertechnologie vraagt om een goede voorbereiding. 39

1.2. Watertechologie / Europese De van de Europese structuurfondsen voor Noord-Nederland zullen aanzienlijk afnemen in de periode 2014-2020. Het watertechnologiecluster is kansrijk voor de verwerving van andere (o.a. Horizon 2020 en onderwijsfondsen). Goede projectvoorstellen en internationale partnerships zijn een noodzakelijke, doch niet voldoende voorwaarde. Er zal geconcurreerd moeten worden met anderen en we zijn afhankelijk van de beslissing van derden. Hiervoor is een werkwijze nodig vergelijkbaar met de huidige werkwijze van Interreg. De provinciale organisatie is hier qua formatie, beleid, tijd en geld niet op ingericht. 2.3 Agrofood / Loket Dit loket zal de resultante moeten zijn van een hechte samenwerking tussen NOM, KvK/Syntens en projectverwervers van andere (netwerk) organisaties. Hier zal in 2013 vorm aan worden gegeven. Voorlopig vormt o.a. het ondernemersplein zo n loket. 3. Zorgeconomie Vanuit de afdeling Kultuer en Mienskip wordt uitvoering gegeven aan het verzoek (motie) vanuit uw Staten om met een Friese strategische zorgagenda te komen. Over dit onderwerp zijn we bezig met een voorstel aan uw Staten. Door het regeerakkoord en de ontwikkelingen rondom de decentralisaties is het zorgveld zeer in beweging. De concrete invulling vanuit het Rijk is echter nog onduidelijk door o.m. de vertraging - mede door ontwikkelingen rondom het sociaal- en zorgakkoord - in de beleidsbrief van staatssecretaris Van Rijn. Daarnaast zijn diverse projecten gestart in de provincie door verantwoordelijke partijen. Een voorbeeld is Fryslân Voorop van de zorgverzekeraar. Verder is op dit moment een pilot in uivoering op het terrein van opleidingen en beroepenstructuur (zgn. pilot Kaljouw) waarvan de uitkomsten wenselijk zijn om in het voorstel mee nemen. 4.4 Generiek beleid / A7/Westergo Het convenant Ondernemersplein Fan Fryslân (OPFF) loopt tot 1 januari 2014. De inzet en ambitie van de provincie na 2013 is erop gericht om met de betrokken netwerkpartijen de huidige dienstverlening aan ondernemers voort te zetten en te optimaliseren. Hierover vinden momenteel gesprekken plaats. In welke vorm en omvang is nog in onderzoek en zal ter besluitvorming aan het college worden voorgelegd. 5. Grote projecten Bij dit beleidsveld (6.1.) hoort een aantal grote projecten, waarover in de paragraaf grote projecten wordt gerapporteerd. We noemen ze hier alleen bij naam: Heerenveen, stad van Sport (Nieuw Thialf) Europese watertechnologiehub Toekomst Afsluitdijk Dairy Campus Fryslân Breedbandinfrastructuur in Fryslân Ecosysteem (innovatiecluster) Drachten Doefonds Agenda Netwerk Noordoost (ANNO) (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Doelwaarde 2013 Watertechnologie Langjarige financiering Wetsus geregeld Aantal projecten Meer bedrijvigheid en werkgelegenheid geregeld 5 stijging Prognose 2013 Geregeld 5 Stijging 40

Agro-food Economie en Arbeidsmarkt Aantal projecten (projecten in de keten en crosssectorale projecten) Projecten op het gebied van aansluiting economie en arbeidsmarkt 5 5 7 6-7 Toelichting De prognose tan aanzien van het thema economie en arbeidsmarkt is één lager, vanwege het niet doorgaan van het project stainless steel. Voor dit project was geen voldoende draagvlak bij het bedrijfsleven in de roestvaststaalverwerkende industrie. Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 6.2 - Toerisme en recreatie 1. programma Fryslân Topattractie 6.2.1 Nieuw programma Fryslân Topattractie Wij bereiden een nieuw programma Fryslân Topattractie voor. Ter voorbereiding op het nieuwe programma worden verschillende beleidsonderzoeken geïnitieerd en uitgevoerd. 6.2.2 Toeristisch programma Wadden We starten met projecten die passen binnen het uitvoeringsprogramma Wadden (voor Friese eilanden en Friese kustgemeenten). De Duurzame Toerisme Strategie Waddenzee Werelderfgoed zal in een projectenplan worden vertaald. We starten met het aanjagen van projecten die aansluiten op de strategie. 6.2.3 Speerpunt Elfsteden We starten met projecten die passen binnen het speerpunt Elfsteden. De activiteiten en maatregelen vinden vooral plaats via marketing en informatieverstrekking en het stimuleren van arrangementontwikkeling. 6.2.4 Speerpunt Friese Wouden We starten met projecten die passen binnen het speerpunt Friese Wouden. De uitwerking van het speerpunt Friese Wouden zal vooral aansluiten op ontwikkelingen die nu al in het gebied plaatsvinden, van onderen op. Verder zal worden voortgeborduurd op de door het gebied opgestelde regioprofilering. 2. Het Friese Merenproject Dit project kent drie specifieke onderdelen: grenzeloos varen, stimuleren van bestedingen aan de wal en mitigatie, ecologie & duurzaamheid. Het Friese Merenproject staat beschreven in de paragraaf Grote projecten. 3. Fan Fryslân Fan Fryslân verzorgt de algehele promotie van Fryslân en bundelt bestaande initiatieven en organisaties. Er wordt gewerkt aan het vergroten van het draagvlak en de naamsbekendheid binnen en buiten de Provincie. Toelichting 6.2.2 Het formuleren van een toeristisch programma Wadden vordert maar neemt iets meer tijd vanwege de vele betrokken partijen/gemeenten, en het ingelaste maar zeer gewenste formuleren van een gezamenlijke toeristische stip op de horizon. Gemeenten moeten de komende maanden prioriteiten aangeven in de lange lijst van projectvoorstellen. De strategie voor duurzaam toerisme Waddenzee Werelderfgoed die de 3 Waddenzee-landen samen opstellen is vertraagd omdat de organisatie van het schrijfproces tussentijds is aangepast. Het aanjagen van projecten in beide sporen staat hierdoor (nog) op een laag pitje. 41

(Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Doelwaarde 2013 Fryslân Topattractie Uitvoeringsprogramma Wadden in uitvoering genomen Uitvoeringsprogramma Elfsteden in uitvoering genomen Uitvoeringsprogramma Friese Wouden in uitvoering genomen Friese Merenproject In uitvoering genomen masterplannen voor watersportkernen In uitvoering genomen masterplannenvoor toegangspoorten Starten met aantal vaarroutes voor elektrische boten in uitvoering genomen 5 3 3 Prognose 2013 Zie paragraaf Grote projecten Fan Fryslân Aantal mensen dat Fryslân associeert met innovatie Verbonden donateurs/partners aan FanFryslân Aantal organisaties /bedrijven/instellingen dat als afnemer staat geregistreerd c.q. gebruiker van producten en diensten van Fan Fryslân Aantal uitgevoerde campagnes > 12% waarde 2011 50 50 2 10% 45 45 4 Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 6.3 Duurzame energie 6.3.1. Wij zetten in op het versterken van onze netwerken in Den Haag en Brussel en op het gebied van verdere internationale samenwerking om onze duurzaamheidambities te verwezenlijken. 6.3.2. Wij continueren onze inzet in de Stichting Energy Valley, waarbij afspraken worden gemaakt over de resultaten voor Fryslân. 6.3.3. Wij werken aan de oprichting van het Fûns Skjinne Fryske Enerzjy, zie ook paragraaf grote projecten. 6.3.4. Wij blijven inzetten op twee transitiesporen binnen duurzame mobiliteit, namelijk rijden op groen gas en elektrisch rijden (en varen). 6.3.5. We gaan samen met woningcorporaties en gemeenten investeren in het energiezuinig maken van bestaande woningen. 6.3.6. Wij zetten in op energiebesparing in de landbouw 6.3.7. We stimuleren minimaal tien lokale/regionale energieketens voor duurzame energieopwekking in de landbouw, waaronder zonnestroom.. 6.3.8. In samenwerking met gemeenten en energiebedrijven werken we aan de ontwikkeling van warmtenetten. 6.3.9. Wij zetten in op realisatie van zonnestroom in de gebouwde omgeving. 6.3.10. Wij faciliteren meerdere innovatieve projecten 6.3.11. Het ondersteunen (bij de voorfinanciering) van initiatiefnemers van lokale en kleinschalige initiatieven. Toelichting Ad 6.3.1. Wij zijn ons aan het oriënteren op de nieuwe programmaperiode van de Europese Unie voor de periode 2014-2020. De kansen voor internationale samenwerking zijn nog onvoldoende benut. Wij zullen hierbij nog scherper focussen in de richting van voor Fryslân 42

kansrijke thema s als kleinschalige, decentrale opwekking van energie en energiebesparing door hier meer gerichte inzet op te plegen. Ad 6.3.4. De afgelopen jaren is gebleken dat de gewenste groei rondom duurzame mobiliteit zeker op het gebied van groengas auto s onvoldoende van de grond is gekomen. Mobiliteit maakt een belangrijk onderdeel uit van de provinciale energieconsumptie. In het uitvoeringsprogramma duurzame energie bij de nota Ekonomy komen we met een voorstel voor een koerswijziging op dit thema. Ad 6.3.5 Corporaties en gemeenten hebben op dit moment minder middelen voor energiebesparende maatregelen, waardoor het behalen van gewenste resultaten wordt vertraagd. Wij nodigen corporaties en gemeenten uit om met voorstellen (businesscases) te komen die een beroep zouden kunnen gaan doen op het in oprichting zijnde Fûns Skjinne Fryske Enerzjy. Wij denken hier actief met partijen over mee. Ad 6.3.7. Lokale energieketens t.a.v. groen gas richtten zich aanvankelijk op invloeden op het aardgasnet. Door te lage SDE-subsidie is dit geen haalbare kaart en richt men zich nu op bio-lng als transportbrandstof. Dit lijkt meer perspectief te bieden. Verschillende activiteiten dragen bij aan de installatie van PV-panelen op boerenbedrijven. Dit zou een nog grotere versnelling krijgen wanneer er duidelijkheid komt over de door het kabinet aangekondigde mogelijkheid van lokaal salderen. Ad 6.3.8. De gemeente Leeuwarden richt zich op de realisatie van 2 à 3 concrete individuele projecten binnen de stad welke mogelijk t.z.t. kunnen worden gekoppeld. Daarnaast hebben we de realisatie van een geothermiebron in Sexbierum mogelijk gemaakt, waardoor in 2014 in ieder geval 1 van de 3 beoogde warmtenetten realiteit wordt. Ad 6.3.11. Het beschikbaar stellen van extra middelen voor het ondersteunen van lokale en kleinschalige initiatieven loopt (nog) niet parallel met de vragen vanuit de Mienskip. Het gaat vooralsnog traag. Wij gaan verder met het ondersteunen van partners als de Enerzjy Kooperaasje Fryslân, de Friese Milieufederatie en Doarpswurk om een versnelling te krijgen in de verdere vormgeving en uitvoering van lokale initiatieven. Ook bieden wij ondersteuning aan voor de oprichting van zogenaamde Energy Service Companies, zoals voor sportverenigingen die hun eigen gebouwen willen verduurzamen. Mogelijk zal een deel van het budget duurzame energie hierdoor doorschuiven naar 2014. In de 2 e Berap zal hiervoor een concreet voorstel worden ingediend. (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Doelwaarde 2013 Prognose 2013 Emissiereductie CO2 Besparing CO2 in ton per jaar Verdere Besparing Werkgelegenheid in duurzame energiesector: aantal arbeidsplaatsen Energiezuinige woningen Aantal werkzame personen in de duurzame energie sector Label A,B,C zijn energiezuinige woningen. Aantallen A, B, C labels in Fryslân Duurzame energieproductie in PJ per jaar Productie duurzame energie (PJ) naar energiebron Duurzame mobiliteit Aantal voertuigen elektrisch * Aantal voertuigen groengas Aantal elektrische vaartuigen Duurzame infrastructuur Aantal aardgas vulpunten en/of elektrische oplaadpunten voor voertuigen en vaartuigen 43 Stijging werkgelegenheid 1.500 corporatie woningen. 1.500 particuliere woningen. Verdere Stijging 1.200 1.000 700 Aardgas voertuig: 14 Elektrisch voertuig: 250 Elektrisch vaartuig: 125 * Onder de elektrische voertuigen verstaan we ook elektrische scooters. Eind 2011 waren erin totaal 842 e-voertuigen. In mei 2012 waren dat 958. Naar verwachting wordt de doelwaarde voor 2013 gehaald. Toelichting

Het meten van de CO2 reductie hebben we opgepakt via de CO2-monitor. Deze gegevens zijn niet voldoende betrouwbaar. Betrouwbaarder cijfers komen van CBS, deze cijfers lopen echter een aantal jaar achter. Wij willen ons meer gaan toeleggen op het betrouwbaar maken van actuele Friese economisch relevante data (werkgelegenheid) en op productiecijfers voor duurzame energie. Op dit moment is nog niet te zeggen of er in 2013 een stijging van de werkgelegenheid zal plaatsvinden. II Investeringen Stoomtrein Sneek-Stavoren Wij zijn nog in overleg met Arriva over een mogelijk alternatief toeristisch treinconcept. In het laatste bestuurlijk overleg heeft Arriva aangegeven eerst meer zicht te willen hebben op de restrisico s van het faillissement voordat Arriva in een vergelijkbaar concept stapt. Wij laten dit uitzoeken. III Inzet beschikbare middelen Exploitatie Bedragen x 1.000 Begroting 2013 incl. vastgestelde wijzigingen Vanuit financieel systeem Voorstel Realisatie Begro- per tings- wijziging 1-4-2013 Vastgelegde verplichtingen 2013 per 1-4 Prognose nog te besteden Prognoses Prognose saldo Jaarstukken 2013 Baten Structurele beleidsprogramma 523-82 0 0 441 0 Tijdelijke beleidsprogramma 5.667 0 941 0 4.726 0 Overlopende passiva 1.759 0-1.129 0 2.888 0 Totaal Baten 7.949-82 -188 0 8.055 0 Lasten Structurele beleidsprogramma 2.337-83 335 360 1.559 0 Tijdelijke beleidsprogramma 84.760-2.688 17.994 40.841 23.237 0 Overlopende passiva 1.759 0 29 240 1.490 0 Bedrijfsvoeringskosten 8.086 0 2.073 0 6.013 0 Totaal Lasten 96.942-2.771 20.431 41.441 32.299 0 Baten - Lasten -88.993 2.689-20.619-41.441-24.244 0 Voorstel begrotingswijziging: B1 Voorwaardelijk budget Afsluitdijk III. A2 REP Wymbritseradiel III. A3 REP Friese Meren Project III. A4 Friese Meren Project (categorie A) III. A5 Convenant A7/Westergozone III. A6 REP Dairy Campus Vrijgeven voorwaardelijk budget III. B4 Friese Meren Project (categorie B) 44

3.7 BELEIDSPROGRAMMA 7 SOCIAAL BELEID EN ZORG Portefeuillehouder: C. Schokker-Strampel Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 7.1 Sociaal Beleid 1. Het Plan van Aanpak Transitie Sociaal beleid en zorg is 24 januari door PS vastgesteld. 2. Jeugd & gezin: In 2013 verbinding realiseren tussen Veiligheidshuis (VH) en de Centra jeugd & gezin middels een pilot 3. GROEI als signaleringsinstrument implementeren voor ontwikkelingsachterstanden bij kinderen in 2013/2014. 4. Drie (reïntegratie) projecten van het thema Maatschappelijke participatie realiseren in 2013 en 2014. 5. Lopende projecten in het sociaal-fysieke en economische domein in de Aandachtsgebieden (Oost en Weststellingwerf) voortzetten. 6. Wonen, welzijn en zorg: Voor alle regio s van Fryslân de alternatieve vervoersdiensten inventariseren. 7. Met betrekking tot het thema Zorg willen wij de uitvoering van zorg, welzijn en andere sociale wetgeving stroomlijnen. 8. In 2013 de visie op het zorglandschap opstellen. Toelichting 1. De takendiscussie en de vaststelling van het Plan van Aanpak Transite Sociaal beleid en zorg betekenen dat er geen apart beleid op het terrein van het sociale en zorgdomein wordt geformuleerd. Provinciale Staten hebben vorig jaar de behandeling van het Plan van Aanpak uitgesteld tot januari 2013, daardoor is vertraging onstaan in de uitvoering. Dat betekent dat de middelen voor 2013 in beperkte mate besteed kunnen worden. 4. Eén van de drie (reïntegratie) projecten van het thema Maatschappelijke participatie is wegens veranderd beleid van de gemeenten in NWF vroegtijdig afgerond omdat gemeenten hiervoor geen middelen meer beschikbaar stellen. (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Streefwaarden Prognose 2013 2013 Jeugd en Gezin Aantal projecten in het kader van het Sociaal 1 Investeringsfonds Aantal (clusters) gemeenten waar de 2 signaleringsmethodiek in de voor- en vroegschoolse educatie Groei in uitvoering is Aantal regio s waar gewerkt wordt met de aanpak 1 Kind in Fryslan Aantal regio s waar verbinding CJG Passend 1 Onderwijs (Adviesburo gedragswerk + Partoer) is gerealiseerd Maatschappelijke Aantal contracten ikv. Social return on investment, 3 participatie waar begeleiding aan gegeven wordt Aantal projecten die gericht zijn op het voorkómen 2 Zorg, welzijn en een leefbare omgeving van overerving van armoede in de Stellingwerven Aantal gemeenten met huistest 5 Inventarisatie vervoerscontracten in de provincie 1 op het terrein van openbaar vervoer en wet maatschappelijke ondersteuning Aantal vervoerspilots 1 Aantal sociale interventies 3 Zorg Aantal projecten 3 45

Toelichting Zorg, welzijn en een leefbare omgeving: De onderhandelingen met betrekking tot de huistest verliepen niet naar verwachting. Gemeenten kunnen er wel voor kiezen individueel dan wel gezamenlijk de huistest in te voeren. De provinciale rol in deze is afgerond. De inventarisatie heeft een andere invulling gekregen en heeft zich gericht op beschikbare alternatieve vervoersmogelijkheden in alle vijf regio s in Fryslân. De uitvoering van de vervoerspilots vindt plaats in programma 2. Wegens vertraging van de uitvoering van het Plan van Aanpak Transitie Sociaal Beleid worden dit jaar geen sociale interventies gerealiseerd. Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 7.2 - Jeugdzorg 1. Alle kinderen ontvangen tijdig en adequate hulp 2. Een vereenvoudiging van het proces rond de toegang van de zorg, de zogenaamde indicatiestelling door uitvoering van onder meer experimenten; 3. Transitie Jeugdzorg naar gemeenten 4. Het blijven sturen op goede afstemming tussen de toegang tot de zorg en het 5. zorgaanbod Toelichting Transitie. Naar verwachting komt de nieuwe Wet op de Jeugdzorg binnen een aantal maanden in de Tweede Kamer. In het verlengde daarvan blijven wij ons inzetten voor een goede, tijdige transitie per 1 januari 2015. We hebben de risico s geïnventariseerd en zijn met de instellingen en de gemeenten in gesprek om deze te minimaliseren. Daarnaast hebben we de subsidierelatie met de betreffende Jeugdzorginstellingen per 31 december 2014 opgezegd. (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Nulmeting Streefwaarden Prognose 2013 2014 2015 2016 2013 Voldoende aanbod aan provinciaal gefinancierde geïndiceerde jeugdzorg Geen jongere wacht langer dan 9 weken op provinciaal gefinancierde jeugdzorg, tenzij BJZ vindt dat langer 1 januari 2009: 54 0 0 n.v.t. n.v.t. Geen wachtlijsten bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling wachter verantwoord is Het aantal meldingen ( =jongeren) waarbij niet binnen vijf dagen is vastgesteld of die meldingen in onderzoek moeten worden genomen 4 e kwartaal 2008: 0 0 0 n.v.t. n.v.t. Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 7.3 - Sport 1. Ondersteunen en aanjagen breedtesport via expertisecentrum Sport Fryslan 2. Stimuleren Friese sporten a. Subsidiering Friese sportbonden b. Verankering friese sporten in het onderwijs c. Subsidiëren evenementen en clinics op het gebied van de friese sporten 3. Olympisch plan Fryslan a. Versterking kernsporten en talentontwikkeling via Topsport Noord b. Ondersteunen Sportgala Fryslan c. Stimuleren grootschalige sportevenementen d. Uitvoering Olympisch plan door Sport Fryslan 46

III Inzet beschikbare middelen Exploitatie Bedragen x 1.000,- Begroting 2013 incl. vastgestelde wijzigingen Vanuit financieel systeem Voorstel Realisatie Begro- per tings- wijziging 1-4-2013 Vastgelegde verplichtingen 2013 per 1-4 Prognose nog te besteden Prognoses Prognose saldo Jaarstukken 2013 Baten Structurele beleidsprogramma 0 0 0 0 0 0 Tijdelijke beleidsprogramma 0 0 0 0 0 0 Overlopende passiva 53.917 0 15.636 0 38.281 0 Totaal Baten 53.917 0 15.636 0 38.281 0 Lasten Structurele beleidsprogramma 4.661 0 1.322 104 3.235 0 Tijdelijke beleidsprogramma 7.857-1.844 70 1.227 4.716 0 Overlopende passiva 53.917 0 15.410 15 38.492 0 Bedrijfsvoeringskosten 764 0 352 0 412 0 Totaal Lasten 67.199-1.844 17.154 1.347 46.855 0 Baten - Lasten -13.282 1.844-1.518-1.347-8.574 0 Toelichting: De provincie is verantwoordelijk voor de uitvoering van wettelijke taken op het terrein van jeugdzorg. Dit houdt in dat wij verantwoordelijk zijn voor de veiligheid en zorg voor jeugdigen met zware opvoed- en opgroeiproblemen. Tot het jaar 2015 blijft de provincie op grond van de Wet op jeugdzorg verantwoordelijk voor de uitvoering van de provinciale jeugdzorg. Wij ontvangen hiervoor een doeluitkering van het rijk. Deze uitkering is onvoldoende om de kosten van de jeugdzorg op te kunnen vangen. Voor 2013 en 2014 blijft een belangrijke prioriteit het op peil houden van de benodigde omvang en kwaliteit van het jeugdzorgaanbod in Fryslân. Voorstel begrotingswijziging: B2 Voorronde Lagerhuis III. B5 SIF III. B6 Transitie sociaal beleid 47

3.8 BELIEDSPROGRAMMA 8 KULTUER, TAAL EN ÛNDERWIIS Portefúljehâlders: J.A. de Vries Om t de nije nota Kultuer, Taal en Ûnderwiis (KTÛ) noch net ree wie doe t de begrutting 2013 opsteld waard, komme de resultaten út de begrutting 2013 net hielendal oerien mei de ôfsprutsen resultaten út de nota KTÛ. Yn dizze berap jouwe wy ferslach oangeande de resultaten út de nota KTÛ. Oer de ynfolling fan de 1-ton-taakstelling foar taal en kultuer kinne wy it neikommende sizze. Op it mêd fan it subsydzjebelied spilet op dit stuit in tal ûntwikkelings. De nota Wiis mei Subsydzjes is yn april 2013 troch Provinsjale Steaten fêststeld wurden. Yn dizze nota wurd it Rijkssubsidiekader oerset nei de Fryske situaasje. Yn oanslúting dêrop sil de Algemene Subsidieverordening oanpast wurde en ta beslútfoarming oan Provinsjale Steaten foarlein wurde. Op grûn fan de nije ASV moatte alle subsydzjeregelingen oanpast wurde. Hjirby wurdt û.o. in ferienfâldiging fan de útfiering foarstean. Boppedat wurdt wurke oan it opsetten fan in sintrale útfieringsorganisaasje subsydzjes binnen de provinsjale organisaasje. Njonken in earste ynvestearring sil dizze nije wurkwize op termyn effisjinsjewinst opsmite. I Stân fan saken winske resultaten Winske resultaten Belied Tiid Jild Beliedsmêd 8.1 Kultuer 1. in steviger basis fan de Fryske kulturele basisynfrastruktuer 2. in steviger produksjeklimaat yn Fryslân en de partisipaasje dêryn te befoarderjen. 3. oare aktiviteiten dy t in bydrage leverje oan de mienskip en dy t wy mei in tydlike ympuls ta stân bringe wolle 4. in leechdrompelich oanbod fan kultueruterings, kultueredukaasje en amateurkeunst yn Fryslân foar alle leeftiidsgroepen. 5. it úteinsetten fan de realisaasje fan in museumdepot 6. in kultureel klimaat (werûnder festivals) dat him wat aard en kwaliteit oanbelangert merkber en posityf ûnderskiedt yn Europa en bydraacht oan de ambysje foar de kandidatuer fan Ljouwert as Kulturele Haadstêd. Taljochting 8.1.5. PS moatte noch in beslút nimme oer de útwurking fan it museumdepot inklusyf de oanfullende finansjearring. De ferwachting is dat dit nei de behanneling fan de Kadernota 2014 bekend wêze sil. Ôfhinklik fan de keazen fariant sille wy by de 2de Berap in begruttingswiziging taheakje om de middelen dy t al beskiber steld binne, goed yn e tiid te setten. 48

(Prestaasje)yndikators Ûnderwerp Yndikator Nulmjitting Doelwearde Prognoaze 2013 2014 2015 2016 2013 Kulturele Haadstêd Tal grutskalige festivals 1 1 1 Kulturele ûntwikkeling Tal ynstellings yn de 24 24 24 24 24 basisynfrastruktuer Kulturele ûntwikkeling Ferskaat yn oanbod fan 8 8 9 10 8 dissiplines Kulturele ûntwikkeling % eigen ynkomsten 11 12 14 16 11 ûndernimmerskip Festivals Tal festivals, dêrfan (ynter)nasjonaal 4 2 4 2 5 3 6 4 4 2 Kultueredukaasje Tal skoallen dat 20% 30% 50% 50% 20% meidocht Meidwaan Tal ta stân brochte 200 205 210 210 210 200 projekten Meidwaan Persintaazje minsken dat oan kultuer meidocht 34 35 36 38 34 Winske resultaten Beleid Tijd Geld Beliedsmêd 8.2 Erfgoed 1. Behâld en ontwikkeling kultuerhistoaryske wearden 2. Restauraasje en fernijend wergebrûk karakteristike gebouwen 3. Beskerming, ûndersyk en foarljochting fan argeologyske wearden Taljochting Nei alle gedachten sille wy de winske resultaten foar it grutste part helje. Foar ien dielresultaat fan de beskerming, ûndersyk en foarljochting fan argeologyske wearden, sille we nei alle gedachten útrinne nei 2014. Yn it plan foar de gebietsûntwikkeling Harns- Frentsjer is opnommen dat socht wurde sil nei geskikte terpen foar it Terpeprojekt. Omdat it proses fan dit gebietsplan net dit jier al sa fier is om terpen frij te meitsjen, ferwachtse wy dat wy net dat wij dit jier 2 terpen duorsem beskermje kinne. Dêrnjonken is in prognoaze foar terpen bûten in gebietsplan hiel dreech te meitsjen omdat dit ôfhinklik is fan de reewilligens fan boeren dy t yn in protte gefallen weromhâldend binne. De stichtingen Fryske Mole en Steunpunt Monumentenzorg Fryslân hawwe yn harren produktplannen 2013 foar budzjetsubsydzje foarsteld om subsydzje te ferskowen fan de Fryske Mole nei Steunpunt Monumentenzorg. Mei ferwurking fan de yndeksaasje giet it om in bedrach fan 29.202,-. Wy stelle foar om dit mei in begruttingswiziging mooglik te meitsje. (Prestaasje)Yndikators Ûnderwerp Yndikator Nulmjitting Doelwearden Prognoaze 2013 2014 2015 2016 2013 Restauraasje, ûnderhâld en nije funksjes fan karakteristike gebouwen Tal restauraasjes en oare funksjes 30 30 30 30 Leechkommende tsjerkgebouwen Terpen Taljochting Sjoch hjirfoar. Oplossings foar leechkommende tsjerkgebouwen Tal terpen dat oankocht is of dêr t behearsoerienkomsten foar ôfsletten binne 8 8 8 8 2 2 1 49

Winske resultaten Beleid Tijd Geld Beliedsmêd 8.3 Taal, Media en Letteren Taal 1. De Kampanje Praat mar Frysk makket ek yn 2013 Friezen bewust fan de ekstra wearde fan meartaligens en fergruttet de sichtberens fan it Frysk yn it iepenbiere libben. 2. Úteinsette mei in nij taalsurvey (1993), om in better ynsjoch te krijen yn de taalsosjologyske situaasje yn ús provinsje. 3. Fanwegen it Europeesk Hânfêst foar regionale talen en talen foar minderheden befoarderet de provinsje de foarming fan gemeentlik taalbelied yn de fúzjegemeenten. 4. Yn it ramt fan de maatskiplike emansipaasje fan it Frysk stimulearret de provinsje de sichtberens fan de Fryske taal yn de soarch, it bedriuwslibben en yn ICT-tapassings. 5. De trochgeande learline Frysk yn de VVE, it primêr ûnderwiis en it fuortset ûnderwiis wurdt fuortsterke en it materiaal oanbod dêrmei anneks wurdt ta stân brocht. 6. It Mercator Kennissintrum jout omtinken oan it taallearen op skoalle en de taaloerdracht thús, en draacht by oan it befoarderjen fan it Frysk yn in ynternasjonale, meartalige kontekst. 7. De provinsje Fryslân hat yn 2013 in goede gearwurking mei oare minderheidstaalregio s fia it Network to Promote Linguistic Diversity (NPLD). 8. Yn 2013 wurdt de nije Wet gebrûk Fryske taal troch de Twadde en de Earste Keamer fêststeld. 9. Yn 2013 wurdt de ûnderwiiswetjouwing nei oanlieding fan it advys fan de Stjoergroep Hoekstra wizige en krijt de provinsje mear foech op it mêd fan it fêststellen fan de kearndoelen Frysk en it takennen fan (parsjele) ûntheffing. 10. De provinsje slút yn 2013 in nije Bestjoersôfspraak Fryske Taal en Kultuer (BFTK). 11. De provinsje sil yn 2013 it streektaalbelied ferbreedzje en de mooglikheden foar digitale learomjouwings yn de streektalen ferkenne. Media 12. Omrop Fryslân stribbet dernei om yn 2013 in folsleine en brede Frysktalige programmearring ta stân te bringen. 13. Yn 201 wurdt it Fryske Mediafûns iepensteld foar bysûndere sjoernalistike projekten. 14. Yn 2013 bringt de kommisje Hoekstra II advys út oer it Frysk yn de media en sil der in lobby fierd wurde foar de posysje fan Omrop Fryslân yn it nije mediabestel. Letteren 15. It ferskaat fan Frysktalige (literêre) tydskriften stypje en it oanbod en de kwaliteit fan de Fryske literatuer boargje. 16. Yn it ramt fan de befoardering fan de Fryske literatuer ûntwikkelje de Fryske útjouwers yn 2013 in ynfrastruktuer foar de ferkeap fan dyselde boeken 17. Yn 2013 wurdt de Gysbert Japicxpriis útrikt en sil de Fryske literatuer yn it ramt fan it projekt Books from Fryslân promoate wurde op de Frankfurter Buchmesse. 50

Effektyndikator út Utfieringsprogramma 2011-2015 Ûnderwerp Yndikator Nulmjitting Doelwearden 2020 Persintaazje fan de ynwenners fan Fryslân dat de Fryske taal aardich oant hiel goed ferstean, prate, lêze en skriuwe kin Ferstean: 94% Prate: 74% Lêze: 76% Skriuwe: 30% Begjin 2011/enkête (Taalnota) Ferstean: 95% Prate: 75% Lêze: 75% Skriuwe: 35% Prognoaze 2013 (Prestaasje)yndikators Ûnderwerp Yndikator Nulmjitting Doelwearden Prognoaze 2013 2013 2014 2015 2016 Kampanje Praat mar Frysk Tal besikers sosjale media Tal leden Praat mar Frysk 125.000 10.000 125.000 10.000 125.000 1 10.000 2 Winske resultaten Belied Tiid Jild Beliedsmêd 8.4 Underwiis en Wittenskippen 1. Ús bydrage oan de Kwaliteitsferbettering fan it primêr ûnderwiis yn it ramt fan it projekt Boppeslach fierder ôfbouwe en oerdrage oan e skoalbestjoeren. 2. It tal swakke en tige swakke skoallen yn Fryslân leit op it lanlik mêd. 3. De foardielen fan meartalich ûnderwiis ûnder de oandacht bringe by âlden en learkrêften. 4. De trochgeande learline fierder stal jaan. 5. In ûntheffingebelied formuleare wêryn t ek partsjele ûntheffing mooglik wêze sil. 6. Yn gearwurking mei de Afûk in digitale learomjouwing ûntwikkelje foar Studio F dy t ein 2015 ree wêze sil. 7. Beide Pabo s biede in folslein programma foar neiskoalling yn it ramt fan it foech Frysk. 8. Bliuwend ynvestearje yn de earste- en twaddegraads learare-oplieding Frysk fan de NHL. 9. Wy sille de ûntwikkeling fan de Fryske Akademy fierder stimulearje yn de rjochting fan in fleksibele, heechweardige kennisynstelling op it mêd fan de Fryske taal, kultuer en skiednis. 10. Der wurdt in trajekt útsetten wêryn at besjoen wurdt hoe t in learlingfolchsysteem en in metoadeûnôfhinlike toets foar it Frysk yn it primêr ûnderwiis staljûn wurde kin en der wurdt in begjin makke mei it ûntwikkeljen fan toetsen. 11. Yn oerlis mei de skoalbestjoeren stribje wy op in wize dy t past by ús kearntaken nei in goed sprieden en tagonklik primêr ûnderwiis. Taljochting 9. Wat de finansiering fan de (fer)nijbou fan de Fryske Akademy (FA) oanbelanget, is ôfpraat dat provinsje, Ryk en FA elk ientredde bydrage. It is noch net hielendal dúdlik oft der yn 2013 úteinset wurde sil mei de (fer)nijbou. Wy komme der yn de 2 e berap op werom. 10. Der is in Cito- toets foar begripend lêzen Frysk en der binne toetsen ûntwikkele foar Technysk lêzen Frysk troch eduforce. Wy binne yn petear mei it fjild om te ferkennen hokker toetsen noodsaaklik binne foar in folslein learlingfolchsysteem Frysk. Dêrneist binne wy in petear mei it Ryk om te besjen oft der in finansjele bydrage komme kin. It doel is om noch yn 2013 in start te meitsjen mei it ûntwikkeljen fan toetsen. It is noch net dúdlik oft dit yn ferbân mei oanbestedingsregels slagje sil, oars wurdt it begjin 2014. 51

11. Hjirmei jouwe wy útfiering oan moasje 06B-1 út jo gearkomst fan 18 juli 2012. Yn juny 2012 ha wy yn gearwurking mei de VFG en Partoer in Masterclass organisearre foar gemeentebestjoerders en ûnderwiisbestjoerders oer demografyske untwikkelingen en ûnderwiis. Op dit stuit binne wy dwaande om yn oerlis mei de ûnderwiiskoepels te besjen hoe t wy ús rol optimaal spylje kinne. Op dit stuit wachtet it fjild nammentlik op de maatregels dy t de Steatssekretaris nimme sil nei oanlieding fan it adfys fan de ûnderwiisrie Grenzen aan kleine scholen. Yn dit adfys advisearret de ûnderwiisrie om in ûndergrins fan 100 learlingen te hantearjen. It primêr ûnderwiis soe himsels neffens de ûnderwiisrie dêrneist nei it foarbyld fan it fuortset ûnderwiis organisearje moatte in RPO s. Yn maart 2013 hat de deputearre dit adfys yndringend besprutsen mei de koepels primêr en fuortset ûnderwiis. Hjirút kaam it fersyk fan de koepels oan de provinsje om op dit stuit in fasilitearjende rol te spyljen. Yn de hjerst sil de deputearre op e nij mei de ûnderwiiskoepels yn petear oer dit ûnderwerp. Dêrom sil dit resultaat oerrinne nei 2014. (Prestaasje)yndikators Ûnderwerp Yndikator Nulmjitting Doelwearden Prognoaze 2013 2014 2015 2016 2013 Frysk yn foarskoalske perioade Tal bernesintra dêr t Frysk brûkt wurdt 100 yn 2010 150 175 200 200 Frysk yn it primêr ûnderwiis Frysk yn it fuortset ûnderwiis Ûnderwiiskwaliteit primêr ûnderwiis Tal skoallen dêr t de eintoets Frysk brûkt wurdt 0% yn 2010 50% 70% 80% 80% Tal trijetalige skoallen 20 yn 2011 50 60 80 100 Tal meartalige skoallen 3 yn 2011 6 8 10 10 Tal tige swakke skoallen Tal swakke skoallen 26 yn 2008 70 yn 2008 < 6 < 20 Tal skoallen dat de eintoets Frysk brûkt: Der is op dit stuit noch gjin eintoets Frysk. Sjoch resultaat 10 hjirboppe. Tal Meartalige skoallen foar Fuortset Ûnderwiis: Op dit stuit binne der 3 meartalige skoallen yn it fuortset ûnderwiis. Wy ha it Taalsintrum Frysk frege in plan fan oanpak te meitsjen foar it ôfrûnjen fan de pilot MFÛ en it útroljen fan it Meartalich Fuortset Ûnderwiis oer de provinsje. It Taalsintrum set fan de simmer ôf út ein mei har plan fan oanpak foar it útroljen fan meartalich fuortset ûnderwiis. It is dêrom noch net dúdlik oft yn e twadde helte fan dit jier de 7 skoallen helle wurde. 0 0 0 0 0 0 52

III Ynset beskikbere middels Eksploitaasje Begrutting 2013 ynkl. fêststelde wizigings Út it finansjeel systeem Útstel Realisaasje Begruttingswiziging op 1-4-2013 Fêstleine ferplichtings 2013 op 1-4 Prognoazes Prognoaze noch út te jaan Prognoaze saldo jierstikken 2013 Bedraggen x 1.000,- Baten Strukturele beliedsprogrammabudzjetten 75 0-6 0 81 0 Tydlike beliedsprogrammabudzjetten 30 0 2 0 28 0 Foarsjennings 97 0 69 0 28 0 Baten mei-inoar 203 0 65 0 137 0 Lêsten Strukturele beliedsprogrammabudzjetten 28.726 153 63 100 28.716 0 Tydlike beliedsprogrammabudzjetten 19.870-883 2.743 2.687 13.557 0 Foarsjennings 104 0 0 0 104 0 Bedriuwsfieringskosten 1.767 0 747 0 1.020 0 Lêsten mei-inoar 50.467-730 3.553 2.787 43.397 0 Baten - Lêsten -50.264 730-3.487-2.787-43.260 0 Útstel begruttingswiziging: I. 3 Satellietverbinding Omrop Fryslân B3 Fryske molen B4 Jeugdtheater III. B7 Boppeslach III. B8 University Campus Fryslân 53

3.9 BELEIDSPROGRAMMA 9 RUIMTE EN WONEN Portefeuillehouder: J.H.J. Konst I Stand van zaken gewenste resultaten Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 9.1 - Planvorming, onderzoek en monitoring 1. Wij willen aandacht bij alle gemeenten, corporaties en ontwikkelaars voor ruimtelijke kwaliteit. 2. Er is een nieuwe structuurvisie voor windenergie in voorbereiding (Windstreek 2013) 3. Op provinciale schaal regisseren wij beleidsinhoudelijk de gevolgen van demografische veranderingen. 4. Wij coördineren samen met het rijk, de buurprovincies en de waddengemeenten het waddenbeleid en de waddengerelateerde programma s en projecten. 5. Wij ondersteunen gemeenten in regioverband bij het uitwerken van plannen om bestaande bedrijventerreinen te verbeteren. Wij doen dat door de aanpak van die terreinen financieel te ondersteunen. Daarnaast verkennen wij samen met de gemeenten ook andere mogelijkheden om de herstructurering te bekostigen. Toelichting Structuurvisie windenergie De voorbereiding van de structuurvisie voor windenergie kost meer tijd. De reactie op de ontwerpstructuurvisie leiden tot nader onderzoek en een uitgebreider communicatietraject. (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Nulmeting Streefwaarden 2013 Prognose 2013 Windenergie Structuurvisie windenergie Begin 2013 naar PS Eind 2013 aanbieden aan Stedelijke vernieuwing en herstructurering Friese woningvoorraad PS Voortgangsverslag Eind 2013 naar PS Eind 2013 naar PS Toelichting Windenergie Voorbereiding kost meer tijd, in verband met nader onderzoek en een uitgebreider communicatietraject. Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 9.2 - Realiseren ruimtelijke ontwikkelingen 1. Wij blijven door informeel vooroverleg proactief adviseren aan gemeenten en initiatiefnemers over ruimtelijke plannen. 2. Wij blijven aandacht vragen voor ruimtelijke kwaliteit, door een provinciaal kwaliteitsteam in te zetten voor de advisering over gemeentelijke provinciale projecten. 3. Het nieuwe beleid voor de grootschalige melkveehouderij wordt juridisch vastgelegd in de Verordening Romte Fryslân. Een heroverweging van het beleid voor intensieve veehouderij vindt ook in 2013 plaats. 4. We ondersteunen de vergroting en verspreiding van kennis over de gevolgen van de demografische ontwikkelingen en faciliteren een planmatige regionale aanpak. 5. Wij voeren het provinciale plan Herstructurering Bedrijventerreinen uit. (zie ook de paragraaf grote projecten) 6. In 2013 werken we binnen de gebiedsontwikkeling Nieuw Stroomland aan de uitvoering van de structuurvisie. Toelichting 2. Ruimtelijke Kwaliteit 54

Een aantal activiteiten zal later in het jaar worden opgestart dan gepland. Met bijgevoegde begrotingswijziging wordt vorgesteld een deel van het budget over te hevelen naar volgend jaar. 3. Veehouderij Het beleid voor schaalvergroting in de melkveehouderij is begin 2013 door PS vastgesteld. De verwerking in de Verordening Romte zal in de loop van 2013 worden voorbereid (samen met andere aanpassingen van de Verordening Romte). Het beleid over intensieve veehouderij zal in de loop van 2013 worden heroverwogen. 4.Demografische ontwikkelingen Met bijgevoegde begrotingswijziging wordt voorgesteld een deel van het budget over te hevelen naar 2014 en 2015. 5.Herstructurering bedrijventerreinen Door de economische situatie van dit moment komt de herstructurering van bedrijventerreinen later op gang dan verwacht. Met bijgevoegde begrotingswijziging wordt voorgesteld een deel van het budget over te hevelen naar 2014. (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Nulmeting Streefwaarden 2013 Prognose 2013 Schaalvergroting landbouw Schaalvergroting landbouw Heroverweging beleid intensieve veehouderij Zeer grootschalige melkveehouderij, voorstel voor aanpassing Verordening Romte Fryslân. Besluitvorming 1 e helft 2013 in PS Begin 2013 in PS ter vaststelling Wordt meegenomen met de wijziging van de Verordening Romte. Planning: eerste kwartaal van 2014. Begin 2013 vastgesteld. Toelichting Schaalvergroting landbouw Het beleid voor intensieve veehouderij zal later dit jaar vorm krijgen. Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 9.3 - Wonen 1. We stimuleren dat gemeenten woonvisies in regionaal verband opstellen en actualiseren. 2. De Verordening ISV3 wordt vastgesteld. De criteria duurzame energie en veranderende bevolkingsontwikkeling tellen zwaar mee. 3. Samen met betrokken partijen in de regio s werken we in 2013 het Aanvalsplan Herstructurering Friese Woningvoorraad verder uit. 4. We blijven inzetten op het betaalbaar en het energiezuinig maken van woningendoor het 100.000-woningenplan uit te voeren (onderdeel programma duurzame energie) 5. We subsidiëren Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO). 6. We houden wettelijk toezicht op de huisvestingstaak van gemeenten om statushouders te huisvesten. 7. De pilots landelijk wonen, worden in 2013 afgerond (conform streekplan 2007). Er worden geen mogelijkheden geboden voor nieuwe projecten. 8. Wij ondersteunen het herstel van funderingen van woningen. 55

Toelichting 3. Aanvalspal Herstructurering Friese Woningvoorraad PS heeft gevraagd in een expertmeeting te onderzoeken welke rol de provincie kan spelen bij het vlot trekken van de woningmarkt. De verwachting is dat dit zal leiden tot een voorstel om extra middelen vrij te maken voor dit onderwerp. (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Nulmeting Streefwaarden Prognose 2013 2013 Wenjen Oerlis Fryslân Bestuurlijk overleg 3 maal per jaar BO 3 maal per jaar Herstructurering Friese woningvoorraad Regionaal programma herstructureringsopgave woningvoorraad Regionale programma s voor alle regio s BO Huisvesting statushouders Collectief Particulier Opdrachtgeverschap Stimulering behalen gemeentelijke taakstelling Inzet subsidie voor CPOprojecten In de plaatstredingsprocedure voorkomen Ondersteuning van 2 aanvragen per jaar 100.000 woningen plan Woningen zijn opgeknapt en energiezuiniger 3000 woningen per jaar opknappen Funderingsherstel Inzet subsidie voor funderingsherstel van woningen Ruimte voor ca. 75 aanvragen per jaar. Toelichting 100.000-woningenplan Beleid, geld en tijd is geregeld. Door de stagnatie van investeringen bij partijen in het veld (voornamelijk corporaties) wordt de doelstelling dit jaar waarschijnlijk niet gehaald. Funderingsherstel Beleid, geld en tijd is geregeld. Er worden echter amper aanvragen ingediend. 56

III Inzet beschikbare middelen Exploitatie Bedragen x 1.000 Begroting 2013 incl. vastgestelde wijzigingen Vanuit financieel systeem Voorstel Realisatie Begro- per tings- wijziging 1-4-2013 Vastgelegde verplichtingen 2013 per 1-4 Prognose nog te besteden Prognoses Prognose saldo jaarstukken 2013 Baten Structurele programma 0-110 0 0-110 0 Tijdelijke programma 25 0 60 0-35 0 Overlopende passiva 375 0-130 0 505 0 Totaal baten 400-110 -70 0 360 Lasten Structurele programma 309 300 6 0 603 0 Tijdelijke programma 8.559-875 3.014 849 3.821 0 Overlopende passiva 375 0 68 27 280 0 Bedrijfsvoeringskosten 2.555 124 870 0 1.809 0 Totaal lasten 11.799-451 3.959 876 6.513 0 Baten - lasten -11.399 342-4.028-876 -6.153 0 Voorstel begrotingswijzigingen: III. B9 Ruimtelijke kwaliteit III. B10 Demografische ontwikkelingen III. B11 Decentralisatie uitkering bedrijventerreinen III. B12 Herstructurering woningvoorraad 57

3.10 OVERZICHT 10 ALGEMENE DEKKINGSMIDDELEN EN ONVOORZIEN Portefeuillehouder: J.A. de Vries III Inzet beschikbare middelen Exploitatie Bedragen x 1.000 Begroting 2013 incl. vastgestelde wijzigingen Vanuit financieel systeem Voorstel Realisatie Begro- per tings- wijziging 1-4-2013 Vastgelegde verplichtingen 2013 per 1-4 Prognose nog te besteden Prognoses Prognose saldo Jaarstukken 2013 Baten 10.1 Provinciefonds 156.998 0 36.460 0 120.538 0 10.2 Opcenten motorrijtuigenbelasting 60.358 0 9.830 0 50.528 0 10.3 Dividenden 22.079 0 0 0 22.079 0 10.4 Financieringsrente 29.509-68 25 0 29.416 0 10.5 BTW compensatiefonds 49 0 0 0 49 0 10.6 Interne financiering 10.836-82 7.404 0 3.350 0 10.7 Overige algemene dekkingsmiddelen 0 0 0 0 0 0 10.8 Onvoorzien 0 40 42 0 0 2 Totaal Baten 279.829-110 53.760 0 225.957 2 Lasten 10.1 Provinciefonds 0 0 0 0 0 0 10.2 Opcenten motorrijtuigenbelasting 0 0 0 0 0 0 10.3 Dividenden 0 0 0 0 0 0 10.4 Financieringsrente 5.152 0 22 0 5.130 0 10.5 BTW compensatiefonds 0 0 0 0 0 0 10.6 Interne financiering 0 0 0 0 0 0 10.7 Overige algemene dekkingsmiddelen 17.312-451 54 0 16.807 0 10.8 Onvoorzien 0 0 43 0 0 43 Totaal Lasten 22.464-451 118 0 21.937 43 Baten - Lasten 257.365 342 53.642 0 204.020-41 Voorstel begrotingswijzigingen: I. 4 Lening gemeente Franekeradeel I. 5 Garantie bijdrage uitbreiding industriehaven Harlingen B5 Toegang Skûlherne B6 Langdurig werklozen B7 Informatiseringsplan B8 Invulling bezuinigingstaakstelling 6 miljoen Provinciefonds Het provinciefonds is gebaseerd op de september en decembercirculaire 2012 Financieringsrente Er is in het eerste kwartaal 9,6 mln. aan rente ontvangen, maar de verwerking vindt na de peildatum plaats. De ontvangen rendementen verlopen volgens de prognose. 58

Overige algemene dekkingsmiddelen Onder deze post zijn de volgende voorwaardelijke opgenomen waarbij tevens de planning is opgenomen voor het vrijvragen van deze. : Voorwaardelijk opgenomen door Provinciale Staten: Project Planning PS Begroting 2013 Implementatie Wabo Kadernota 2014 697.000 RSP REP Wetsus Oktober 2013 1.500.000 REP REP Thialf Juni/september 2013 2.000.000 Cultuurketen Drachten April 2013 500.000 Doefonds September 2013 2.000.000 Campus Het Bildt Mei 2013 1.000.000 RSP REP provinciefonds Obv projecten 3.527.700 11.224.700 Voorwaardelijk opgenomen door Gedeputeerde Staten (decentralisatie uitkeringen) Project Planning GS Begroting 2013 Transitiekosten RUD Kadernota 2014 537.270 PAS Mei 2013 575.000 Asbest en zonnepanelen April 2013 1.590.000 Invoering jeugdzorg Mei 2013 250.000 Totaal 2.952.270 59

4 Bedrijfsvoering I Stand van de gewenste resultaten Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Rapportage door 1. Strategische personeelsplanning en inhuur van derden Inzicht geven in toekomstige ontwikkelingen van kwalitatieve P&O en kwalitatieve vraag- en aanbodzijde van de organisatie en mogelijke frictie hiertussen. Werken aan evenwicht tussen personeelsbezetting en structurele P&O formatie door het sterk terugbrengen van de inzet van vaste medewerkers op tijdelijke gefinancierde taken/projecten. Stimuleren vrijwillige mobiliteit P&O Evalueren en verder ontwikkelen traineeprogramma en vernieuwen P&O stage- en afstudeerbeleid Uitbouwen flexpool van medewerkers in provinciale dienst P&O Beperken inhuur extern personeel tot capaciteit die niet met P&O inzet van eigen personeel kan worden ingevuld Een verdere specificatie van benodigde inhuurcapaciteit uitwerken in de afdelingsjaarplannen 2013 P&O Bijstelling raming inhuur 2013 bij 1 e Berap 2013 2. Koöperaasje: samenwerken met andere overheden Samenwerkend bestuur Uitvoering afspraken uit samenwerkingsagenda s Gedeelde beleidsvorming Pilot Visie Veenweidegebied Gedeelde uitvoering Streekagenda s Gedeelde dienstverlening Noordelijke Samenwerking 3. It FryskeWurkjen Digitale samenwerkingsomgeving Zaaksysteem organisatiebreed uitrollen incl. digitaal loket op website en digitaal archief Open en moderen werkomgeving creëren door medewerkers de mogelijkheid te geven te werken met (eigen) mobiele apparatuur 4. Sturing en beheersing effectieve, efficiënte en rechtmatige beleidsuitvoering Integrale beleidsplanning Verbetering P&C-producten met PS Compactere organisatie en meer samenwerking met externe omgeving Procesverbetering en kwaliteitsverbetering, o.a. inkoopproces Monitoring via beleidsprogramma s P&O n.v.t. n.v.t. n.v.t. P&O IFW IFW IFW Beleid FPC P&O Inkoop Toelichting 1.1 Door de afdelingen is gerapporteerd over de strategische personeelsplanning. De belangrijkste knelpunten op personeelsgebied liggen bij Programma en Beleid. De directie heeft een plan van aanpak opgesteld over de mobiliteit van personeel, dit wordt in samenhang met 1.2 opgepakt.. 2.4 Projekt gericht op de oprichting van Shared service organisatie met de Noordelijke drie Provincies is gestopt. Aan onderzoek naar mogelijkheden van samenwerking met wederzijds voordeel wordt verder verkent. 3.2 De keuze is gemaakt om met behulp van Docbase werkprocessen te digitaliseren, startend bij de afdeling Grondzaken. Dit is de start van een organisatiebrede uitrol, waarbij nog veel duidelijk moet worden, waaronder of het inderdaad wenselijk is om het voor de hele organisatie toe te passen of juist vooral op onderdelen. Digitalisering van het archief wordt meegenomen (substitutie) en vindt grotendeels per proces plaats. Een digitaal loket is pas zinvol als de interne processen goed op orde zijn. Dit wordt in ene later stadium nader bezien. 60

II Bouwurk en parkeergarage Bouwurk De laatste werkzaamheden voor het project Bouwurkzijn afgerond. Er resteren nog een aantal betalingen welke binnenkort voldaan worden. Op het beschikbaar gestelde investeringbedrag is een restant van 348.954 overgebleven. De bijbehorende afschrijvingslasten bedragen 20.108,47, deze middelen vallen vrij naar het rekeningsaldo. Parkeergarage De gemeente heeft aangegeven dat in verband met aangetroffen asbest de geplande opleverdatum van 1 januari 2014 niet gehaald wordt. Totdat de nieuweparkeervoorziening gereed is en door de provincie kan worden gehuurd, kan gebruik worden gemaakt van de tijdelijke oplossing de parkeergarages Hoeksterenden Klanderij. III Inhuur van derden Bedragen x 1.000,- Bestedingen per 1-4-2013 Totaal Vervangingscapaciteit Kennis Extra Verplichtingen Prognose capaciteit Bedrijfsvoering 1.361 118 397 2.503 3.784 8.162 Programma 1 0 4 0 0 18 22 Programma 2 0 450 622 3.869 465 5.406 Programma 3 0 0 0 0 0 0 Programma 4 0 0 28 89 858 975 Programma 5 0 53 20 90 276 439 Programma 6 0 113 58 995 14 1.180 Programma 7 0 0 0 0 0 0 Programma 8 0 8 0 0 57 65 Programma 9 0 13 47 85 58 203 Totalen 1.361 759 1.172 7.631 5.530 16.452 De prognose ten opzichte van de begroting 19,5 is bijgesteld tot 16,4 miljoen. Dit is inclusief de inzet van de flexpool. Flexpool De flexpool is het interne detachering en adviesbureau van de provincie en is sinds twee jaar operationeel. Ruim dertig gekwalificeerde interim-managers, projectleiders en consultants zijn hier werkzaam op alle mogelijke beleidsterreinen van de provincie. De eenheid werkt in opdracht en garandeert een acht als resultaat. De resultaten zijn zeer positief. Het gemiddelde resultaat is een 8,3, er is geen sprake van leegloop en de eenheid heeft een positief financieel resultaat. Deze, voor de overheid, geheel nieuwe werkwijze heeft ook de interesse van andere organisaties gewekt. Gemeenten, provincies en andere organisatie hebben belangstelling voor dit concept. De gemeente Súdwest Fryslân heeft als eerste gemeente dit concept volledig overgenomen. 61

IV Inzet beschikbare middelen Samenstelling bedrijfsvoeringskosten: Exploitatie Bedragen x 1.000,- Begroting 2013 incl. vastgestelde wijzigingen Vanuit financieel systeem Voorstel Realisatie begro- per tings- wijziging 1-4-2013 Vastgelegde verplichtingen2013 per 1-4 Baten - Personele kosten 212 0 59 0 - Overige bedrijfsvoeringkosten 41 0 22 0 Totaal Baten 253 0 81 0 Lasten - Personele kosten 61.112-43 15.465 2.644 - Inhuur flexpool tlv budget personele 0 0 183 0 kosten - Overige bedrijfsvoeringkosten 18.492 467 4.031 767 - Inhuur flexpool tlv budget overige 0 0 126 0 bedrijfsvoeringskosten Totaal Lasten 79.604 424 19.805 3.411 Prognose nog te besteden Prognoses Prognose saldo jaarstukken 2013 Saldo voor mutatie reserves -79.351-424 -19.724-3.411 Mutatie reserves (lopen via de exploitatie) Mutatie reserves 1.143 300 0 0 Saldo na mutatie reserves -78.209-124 -19.724-3.411 V Paragraaf Grondbeleid Met de Nota Grûnbeleid hebben we op 27 februari 2013 de te nemen maatregelen met u besproken en vastgelegd. Over de voortgang daarvan informeren we u per kwartaal separaat. In de Nota Grûnbeleid hebben we aangegeven dat de verantwoording over het grondbeleid verloopt via de instrumenten van de P&C-cyclus. In de Jierstikken 2012 is in paragraaf 6 Grondbeleid(blz. 253) een volledig overzicht van de huidige registratie opgenomen. In deze Berap worden alleen de wijzigingen (nieuwe cijfers en afwijkingen) ten opzichte van dat overzicht gemeld. We zoeken graag in overleg met u naar de optimale vorm en presentatie van informatie over dit onderwerp in de rapportagecyclus. 62

De grondvoorraad van de provincie Programma 2 / grote wegenprojecten De gegevens van hectares zijn geactualiseerd naar feb-april 2013 (afhankelijk van het project). Ten opzichte van de getallen in de Jierstikken 2012 zijn uiteraard de aan- en verkopen van grond verwerkt. Daarnaast zijn er correcties doorgevoerd op basis van nauwkeuriger gegevens. Reden daarvan is dat de organisatie steeds meer in control komt, waarbij de gegevens steeds beter zijn uitgezocht. In de tabel met hectares zitten enkele grotere verschillen ten opzichte van de jaarstukken, die als volgt zijn te verklaren. Bij de Centrale As en de Haak is grond aangekocht ten behoeve van het tracé en bij de N381 en de Haak is ruil- en restgrond verkocht, dit alles conform planning. Bij de N381 is in de categorie ander doel de aankoop van 18 ha grond voor een waterberging toegevoegd. De totalen uit de tabel zijn verwerkt in beide cirkeldiagrammen. Grond in programma 2 in hectares ha gerea liseerd onder trace/beleidsdoel aankoop nog te gaan al bij andere overh gerea liseerd ander doel aankoop nog te gaan totaal totaal PROGRAMMA 2 (VERKEER EN VERVOER) +majeure projecten provincie -Drachten-Drentse grens N381 56,1 16,6 51,22 123,92 44,65 13,70 58,35 -Centrale As N356 163 98 49 310 74 3 77,00 +rijksprojecten -Haak om Leeuwarden N31 75,39 13,89 99,14 188,4261 57,00 0,00 57,00 -Traverse Harlingen N31 0,94 0,83 0,00 1,77 0,56 0,00 0,56 -Knooppunt Joure 2,57 40,36 26,09 69,02 0,00 0,00 0,00 Totaal programma 2 298,00 169,68 225,45 693,14 176,21 16,70 192,91 gerea liseerd ruilgrond/restgrond aankoop verkoop nog te gaan gerea liseerd nog te gaan totaal totaal PROGRAMMA 2 (VERKEER EN VERVOER) +majeure projecten provincie -Drachten-Drentse grens N381 189,74 0,29 190,03 51,30 138,73 190,03 -Centrale As N356 263 6 269,00 9 260 269,00 +rijksprojecten -Haak om Leeuwarden N31 170,77 0,00 170,77 22,66 148,11 170,77 -Traverse Harlingen N31 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 -Knooppunt Joure 1,52 21,80 23,32 0,00 23,32 23,32 Totaal programma 2 625,03 28,09 653,12 82,96 570,16 653,12 63

De gegevens van de opstallen zijn geactualiseerd. In het eerste kwartaal is 1 opstal aangekocht en zijn er 3 gesloopt. Per 1 april 2013 is de stand als volgt: Opstallen in programma 2 in aantal gerealiseerd aan gekocht verkoop sloop nog te gaan aan te kopen verkoop sloop PROGRAMMA 2 (VERKEER EN VERVOER) +majeure projecten provincie -Drachten-Drentse grens N381 8 0 3 0 5 0 -Centrale As N356 36 1 24 4 7 8 +rijksprojecten -Haak om Leeuwarden N31 5 1 0 0 4 0 -Traverse Harlingen N31 6 0 1 2 0 7 -Knooppunt Joure 1 0 0 2 1 2 Totaal programma 2 56 2 28 8 17 17 Opstallen in programma 2 8 st 56 st nog aan te kopen aangekocht 17st nog te slopen 28 st gesloopt 17 st nog te verkopen 2 st verkocht 64

Programma 5 De herijking van de EHS is een nog lopend proces. Met de aankoop van grond wordt terughoudend omgegaan en dit wordt per geval aan ons voorgelegd. Over de ontwikkelingen in de uitwerking van de kaders Jansen-1 en -2 wordt u separaat geinformeerd. De gronden en gebouwen met IKG-financiering zijn opnieuw getaxeerd en op basis daarvan hergewaardeerd. Binnen programma 5 worden 26 opstallen geteld (stand 15 april 2013), waarvan 6 geheel gefinancierd met rijksgeld (BBL-oud) en 20 ook met provinciegeld (BBL-nieuw + IKG). Het aantal opstallen in de categorie BBL-oud staat ook vermeld in de Inventarisatie van BBL-oud gronden per 1-1-2011 en 1-1-2013, een publicatie van Dienst Landelijk Gebied d.d. 12 april 2013. Programma 6 De Noordelijke Elfsteden(vaar)route wordt op 14 mei 2013 officieel opengesteld. In het project is waar nodig de route op breedte gebracht en zijn de bruggen op hoogte gebracht. Voor het op breedte brengen moet nog 1 grondaankoop plaatsvinden. Voor natuur plus zijn 3 aankopen gedaan, 1 door de projectorganisatie op naam van de gemeente Leeuwarderadiel, 1 door Bureau Beheer Landbouwgronden (BBL) en 1 door de provincie, totaal ca. 20,7 ha. De bedoeling is dat alle drie in eigendom van de provincie komen en vervolgens worden overgedragen aan Staatsbosbeheer. Op dit moment is in onderzoek hoe doorlevering binnen de regels kan worden uitgevoerd. Samen met 3 andere gebieden krijgt Staatsbosbeheer daarmee een aaneengesloten natuurgebied in beheer en eigendom. (Peildatum 1 april 2013) Registratie provinciaal eigendom en ingebruikgevingen (verhuur, verpachting, etc.) Er is een eenduidig bestand gemaakt en op basis daarvan een kaart van diverse soorten woningen. Dit betreft: Brug- en sluiswachterswoningen, totaal 24. Hiervan zijn er 21 door te exploiteren en 3 te verkopen (peildatum 1 april 2013).De brug- en sluiswachterswoningen worden momenteel getaxeerd. Daarnaast worden alle woningen op technisch onderhoud beoordeeld.de rapportage hierover is naar verwachting 1 juli 2013gereed. Dit rapport vormt de basis voor de te volgen vastgoedstrategie, waarin onder andere zijn vastgelegd een meerjarig onderhoudsprogramma, financiële kaders en een verkoopstrategie. Opstallen in tijdelijk beheer vanwege de grote infrastructurele projecten in programma 2, zie hierboven. Opstallen in programma 5, zie hierboven. De provincie sluit in het algemeen pachtcontracten met een looptijd van een jaar. Het afsluiten van contracten voor 2013 loopt en wordt naar verwachting in mei 2013 afgerond. De vernieuwing van de verhuurcontracten van de busstations loopt nog en wordt naar verwachting Q2 2013 afgerond. Een aantal aflopende verhuurcontracten van oevers en grond is marktconform aangepast. Dit leidt tot de volgende opbrengsten in 2013: Oeverstroken 21.056 (verhoging met 1.157) Verhuur grond 18.552 (verhoging met 976) 65

VI Opvolging aanbevelingen accountant Door de accountant is bij de managementletter 2012 aangegeven dat de opvolging van de aanbevelingen gegeven door de noordelijke rekenkamer, de accountant en de afdeling concerncontrol niet gevolgd werden. Naar aanleiding daarvan zijn alle gegeven aanbevelingen in beeld gebracht, daarbij is aangegeven wat de stand van zaken is rondom deze aanbevelingen. Door de afdeling concerncontrol wordt per kwartaal beoordeeld of een aanbeveling daadwerkelijk is opgevolgd. De daadwerkelijke besluitvorming om een aanbeveling als afgehandeld te beschouwen vind plaats door diegene die met de aanbevelingen heeft ingestemd. Voor de adviezen van de noordelijke rekenkamer en het accountantsverslag is dat provinciale staten. Daarnaast is het rapport van Berenschot mbt grond toegevoegd aan de lijst van op te volgen aanbevelingen. In de 2 e tussenrapportage onderzoek opvolging van de aanbevelingen van NRK, Concerncontrol en de accountant geeft de afdeling concerncontrol aan dat 27 aanbevelingen van de noordelijke rekenkamer zijn opgevolgd. Dit rapport is als bijlage toegevoegd aan de berap.het betreft hier aanbevelingen van de rapporten: Opgevolgde Opmerking aanbevelingen Aanbesteding openbaar vervoer in Fryslân 4 (2009) Bedrijventerreinen en duurzaam ruimtegebruik in de provincie Fryslân (2009) 2 Alle aanbevelingen zijn hiermee opgevolgd Mobiliteit Noord-Nederland (2007) 5 Alle aanbevelingen zijn hiermee opgevolgd De ontwikkeling van de jeugdzorg (2011) 6 Vraaggericht jeugdzorgaanbod in Fryslân (2006) Toerisme en recreatie in Fryslân (2008) 5 Totaal 27 5 Alle aanbevelingen zijn hiermee opgevolgd Voorgesteld wordt dat u deze aanbevelingen als afgehandeld beschouwd. Daarnaast wordt voorgesteld om bij elke berap de opvolging aanbevelingen aan u voor te leggen. 66

5 Paragraaf Grote projecten In deze aparte paragraaf staan alle grote projecten in de provincie Fryslân. Provinciale Staten hebben bepaald welke projecten zijn opgenomen. De verantwoording gebeurt aan de hand van de volgende vragen: Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? Wat heeft het gekost? Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2013 genomen? Hoe hebben de risico s zich ontwikkeld? 1. Overzicht grote projecten Infrastructurele projecten 1 Bereikbaarheidsprojecten Leeuwarden-Vrijbaan a. N31 Haakom Leeuwarden b. Westelijkeinvalsweg c. Drachtsterweg en omgeving d. Noordwesttangent 2 N31 Traverse Harlingen 3 Verruiming Prinses Margrietkanaal 4 N381 Drachten-Drentse grens 5 De Centrale As 6 Gebiedsontwikkeling Heerenveen 7 KnooppuntJoure, aquaductskarster Rien 8 RSP-Spoorprojecten a. Capaciteitsvergroting Leeuwarden-Zwolle b. Capaciteitsvergroting Leeuwarden-Groningen c. Station Werpsterhoek 1 Bereikbaarheidsprojecten Leeuwarden-Vrijbaan a. N31 Haak om Leeuwarden b. Westelijke invalsweg c. Drachtsterweg en omgeving d. Noordwesttangent 2 N31 Traverse Harlingen 3 Verruiming Prinses Margrietkanaal 4 N381 Drachten-Drentse grens 5 De Centrale As 6 Gebiedsontwikkeling Heerenveen 7 KnooppuntJoure, aquaductskarster Rien 8 RSP-Spoorprojecten a. Capaciteitsvergroting Leeuwarden Zwolle Versnelling spoorbrug Van Harinxmakanaal Verbetering overwegveiligheid Rotstergaastweg Heerenveen Ondertunneling spoorkruising Om den Noort in Wolvega Verbetering baanvak Meppel-Zwolle (blokverdichting) b. Capaciteitsvergroting Leeuwarden Groningen c. Station Werpsterhoek beleid tijd geld 67

Overige projecten 9 Heerenveen, stad van Sport (Nieuw Thialf) 10 University Campus Fryslân 11 Culturele Hoofdstad 2018 12 Europese watertechnologiehub 13 Het Friese Merenproject 14 Toekomst Afsluitdijk 15 Dairy Campus Fryslân 16 Breedbandinfrastructuur in Fryslân 17 Ecosysteem Drachten 18 FûnsSkjinneFryskeEnerzjy (FSFE) 19 Doefonds 20 Provinciaal Herstructureringsprogramma (PHP) bedrijventerreinen 21 Herstructurering naoorlogse Friese Woningvoorraad 22 Agenda Netwerk Noordoost (ANNO) 23 Gebiedsontwikkelingsplan Harlingen-Franekeradeel Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld 9 Heerenveen, stad van Sport(Nieuw Thialf) 10 University Campus Fryslân 11 Culturele Hoofdstad 12 Europese watertechnologiehub 13 Het Friese Merenproject GrenzeloosVaren Bestedingen aan de Wal Mitigatie, ecologie en duurzaamheid 14 De Nieuwe Afsluitdijk 15 Dairy Campus Fryslân 16 Breedbandinfrastructuur in Fryslân 17 Ecosysteem Drachten 18 FûnsSkjinneFryskeEnerzjy (FSFE) 19 Doefonds 20 Provinciaal Herstructureringsprogramma (PHP) bedrijventerreinen 21 Herstructurering naoorlogse Friese Woningvoorraad 22 Agenda Netwerk Noordoost (ANNO) 23 Gebiedsontwikkelingsplan Harlingen-Franekeradeel 68

2. Infrastructurele projecten Vooralleinfrastructureleprojectengelden de volgendeuitvoeringsrisico s: Faillisementenaannemers; Alseenbouwprocesvoloploopt en de aannemergaatfailliet, ontstaateenfinancieelrisico. Immerseenandereaannemerzal het werk van de betreffendeaannemermoetenovernemen. Hierzijnaltijdmeerkostenaanverbonden. In de aanbesteding is hiemeernatuurlijkvoorzovermogelijkrekeninggehouden (solvabiliteitstoets, bankgarantie), maar zeker in dezetijdkanditrisicozichvoordoen. Om ditrisicotebeheersenwordtdaarwaarmogelijkenigeruimtegereserveerd in de post onvoorzien. Ookwordt met aannemersbekeken in hoeverre het mogelijk is (binnen de ruimte in de contractvoorwaarden) de betalingsregelingzo in terichtendateenaannemerzo min mogelijkbehoeftvoortefinancieren. Prijsontwikkeling; met prijsontwikkeling is in de van de projectenrekeninggehouden. Vooral in de rijksprojectenwordt de prijscompensatiegeregeld via de toegekende IBOI. Dezekan lager liggendan de werkelijkeprijsontwikkeling. Tot nu toe heeftditprobleemzichnietvoorgedaan. btw-verhoging; Vorigjaar is de btwverhoogt van 19% naar 21%. Dezeverhogingzou in de IBOI wordengecompenseerd. Inmiddels is de toegekende IBOI bekend en op 0% gezet. Daarmeelijktdezeprijsontwikkelingnietgecompenseerd. Ditkanbetekenendat de btw-verhoging in de projectenmoetwordenopgevangen. Calamiteiten in het bouwproces (verantwoordelijkheidaannemer); Tijdens de bouw van groteprojectenkunnenzichaltijdcalamiteitenvoordoen. In principezijndeze de verantwoordelijkheid van de aannemer. Welzullendezealtijdgevolgenhebbenvoor de bouwtijd. Er rust verdereentaakstelling op het RSP-programma van oorspronkelijk 40 mln. Dezetaakstelling is deelsingevuld. Erresteertnogeentaakstelling van 24 mln. Dezemoetinverdiendwordengedurende de realisatiefase van de RSP-projecten. 1 Bereikbaarheidsprogramma Leeuwarden-Vrijbaan (programma 2) Het bereikbaarheidsprogramma Leeuwarden-Vrijbaan is een programma aan infrastructurele werken waar rijk, provincie en gemeente Leeuwarden samen aan werken. Dit betreft meerdere projecten, mogelijk gecombineerd met gebiedsontwikkeling Nieuw Stroomland. De belangrijkste voor de provincie zijn: 1. N31 Haak om Leeuwarden 2. Westelijke invalsweg 3. Drachtsterweg en omgeving 4. Noordwesttangent 5. Station Werpsterhoek (zie RSP-Spoorprojecten) 6. Extra sneltrein Leeuwarden-Groningen (zie RSP-Spoorprojecten) 1a N31 Haak om Leeuwarden 1 Bereikbaarheidsprojecten Leeuwarden-Vrijbaan a) N31 Haak om Leeuwarden beleid tijd geld 69

Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? Het project ligt op koers. De gehele Haak zal, zoals het er nu voor staat, eind 2014 in gebruik worden genomen. Voor het noordelijke deel van de Haak om Leeuwarden (waar de provincie verantwoordelijk voor is) zijn de werkzaamheden voor de realisatie van het middendeel (aansluiting op de Westelijke invalsweg) en het aquaduct N31 inmiddels in volle gang. De aanbesteding voor het meest noordelijke deel loopt. Inmiddels is op 12 april jl. het laatste contract voor de realisatie van de Haak aanbesteed. Daarmee zijn alle werkzaamheden aan de Haak gecontracteerd. Financiële stand van zaken Project ligt financieel op koers. Naar verwachting zal een deel van de RSP-taakstelling met de aanbestedingsresultaten gerealiseerd worden. We gaan hierover in de loop van dit jaar meer duidelijkheid geven. 1b Westelijke invalsweg (fase 1 en fase 2) 1 Bereikbaarheidsprojecten Leeuwarden-Vrijbaan b) Westelijke invalsweg beleid tijd geld Parallel aan de realisatie van de Haak om Leeuwarden wordt ook de eerste fase van de Westelijke Invalsweg aangelegd. De provincie is verantwoordelijk voor de bouw van het aquaduct en de aansluiting op de Haak om Leeuwarden. De aansluiting op de Haak is ondergebracht in contract Haak om Leeuwarden Midden. Fase 2 van de westelijke invalsweg (aansluiting op het Stephenson viaduct in Leeuwarden) is momenteel bij de gemeente Leeuwarden in voorbereiding. Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? De planning staat onder druk. De aannemer heeft te kennen gegeven dat hij vertraging op zal lopen. Met de aannemer wordt bekeken of deze vertraging in het verdere bouwproces kan worden ingelopen. Financiële stand van zaken Het contract voor de bouw van dit aquaduct is vorig jaar al gegund. Het project ligt financieel op koers. Op dit moment is het niet de verwachting dat het project zal bijdragen aan de RSPtaakstelling. Het project blijft naar verwachting wel binnen budget. Hoe hebben de genoemde risico s zich ontwikkeld en zijn er nieuwe risico s bijgekomen? Grootsterisicoop dit moment is het tijdigopenstellen van het aquaductvoor het verkeer.dit is gepland in de zomer van 2014 en is nodigvoor de verkeersfasering van allewerkenaan de westzijde van Leeuwarden. Aannemergeeftaandat planning onderdrukstaat. Op dit moment lopengesprekken met de aannemerom de opgelopenvertraging in telopen. Luktditniet, danzullen ten laste van de aannemeraanvullendeverkeersmaatregelengenomenmoetenwordenom de doorstroming van het verkeeraan de westzijde van Leeuwarden teborgen. 1c Drachtsterweg en omgeving 1 Bereikbaarheidsprojecten Leeuwarden-Vrijbaan c) Drachtsterweg en omgeving beleid tijd geld 70

Het project Drachtsterweg en omgeving bestaat uit meerdere onderdelen. Het eerste deel betreft het Drachtsterplein. Dit is door gemeente voorbereid, aanbesteed en uitgevoerd. De werkzaamheden zijn in 2012 nagenoeg afgerond. Het tweede deel betreft de verdiepte ligging inclusief aquaduct en ongelijkvloerse kruising Zuiderburen.Dit is conform planning in 2012 door de provincie voorbereid en aanbesteed. Het laatste deel betreft de fiets- en sloepenroute Wiarda, die in de loop van dit jaar zullen worden aanbesteed. Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? Het grootste deel van het werk is conform planning aanbesteed. Alleen de fiets- en sloepenroute Wiarda, moet nog worden aanbesteed. Dit betreft een relatief klein werk. Planningstechnisch ligt het project daarmee op koers. Financiële stand van zaken Het uitvoeringscontract Verdiepte Ligging Drachtsterweg (inclusief aquaduct) is in januari 2013 gegund aan Heijmans BV. Project ligt financieel op koers. Het aanbestedingsresultaat is zodanig dat dit project waarschijnlijk bij kan dragen aan het realiseren van de RSPtaakstelling. In de loop van dit jaar zal hier duidelijkheid over zijn. 1d Noordwesttangent 1 Bereikbaarheidsprojecten Leeuwarden-Vrijbaan d) Noordwesttangent beleid tijd geld Het uitvoeringscontract Noordwesttangent is begin 2011 gegund aan de combinatie KWS Infra bv en Van Hattum en Blankevoortbv en het project is op dit moment volop in uitvoering. Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? De planning was dat het werk in 2014 zou worden opgeleverd.de werkzaamheden liggen op koers en de verwachting is dat het project in 2013 wordt afgerond. Financiële stand van zaken Het project ligt financieel op koers tot einde werk. Naar verwachting zal de Noordwesttangent in 2013 ruim binnen budget worden afgerond. Inmiddels is bij de actualisatie van de investeringen het projectbudget met 2,5 mln verlaagd. 2 N31 Traverse Harlingen (programma 2) 2 N31 Traverse Harlingen beleid tijd geld Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? Planprocedure: de planontwikkeling voor Harlingen is afgerond; in januari is de beroepsprocedure van de Tracé/m.e.r.-procedure afgerond. Op 6 februari heeft de Raad van State namelijk het enige beroep op het Tracébesluit voor Harlingen afgewezen. Voorbereiding uitvoering: de realisatieovereenkomst tussen rijk, gemeente Harlingenen provincie is gereed en vastgesteld door PS op 23 januari 2013. Ondertekening wacht op behandeling in de Tweede Kamer van de extra bezuinigingsopgave van het ministerie van I&M (april 2013). Het project staat overigens niet ter discussie. De voorbereiding van de uitvoering loopt. 71

Financiële stand van zaken Het project ligt financieel op koers. Welke besluiten zijn er in 2013 genomen door Provinciale Staten? In het project zijn twee belangrijke stappen gezet: 1. Op 23 januari 2013 is de concept-realisatieovereenkomstvoorwensen en bedenkingenbesproken in ProvincialeStaten. Ditheeftnietgeleid tot eenaanpassing van de conceptrealisatieovereenkomst. Het streven is de overeenkomstzosnelmogelijktetekenenna de behandeling van de bezuinigingsvoorstellen van de ministerop 8 april. 2. Ookhebbende Staten op 23 januari 2013 de uitvoeringskredietenvoor het project Harlingen vrijgegeven; hiermeekan de uitvoeringsfase van het projectstarten. Hoe hebben de genoemde risico s zich ontwikkeld en zijn er nieuwe risico s bijgekomen? Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor deuitvoering en de provincie draagt het financiële risico. Het risico bestaat dat we als provincie te weinig stuur hebben op het beheersen van de financiële verantwoordelijkheid van de provincie.daarom is met het rijk gekozen voor een bestuurlijke alliantie, waarin partijen samenwerken aan elkaars belangen. Op dit moment wordt de daarbij behorende organisatie neergezet. Daarmee is dit riscio voorlopig beheerst. De enige vertraging op dit moment is het gevolg van uitstel van ondertekening van de realisatieovereenkomst. Naar verwachting wordt deze vertraging ingelopen en zal het project conform planning worden opgeleverd in 2017. 3 Verruiming Prinses Margrietkanaal (programma 2) 3 Verruiming Prinses Margrietkanaal beleid tijd geld Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? Fase 2a van de verruiming van de vaarweg Lemmer-Delfzijl beoogt de vervanging van de bruggen Burgum, Skulenboarch en Kootstertille. Gereed uiterlijk 2020. Bruggen zijn onderdeel van de verruiming vaarweg Lemmer-Delfzijl, die samen met de provincie Groningen en Rijkswaterstaat wordt uitgevoerd. Voor brug Burgum is het realisatiebesluit door PS (19-9-2012) en de minister van I&M (25-4- 2012). De nieuwbouw van de brug en de bijbehorende bochtafsnijding is geïntegreerd in het contract Midden 2 van de Centrale As, waarvoor de aanbestedingsprocedure loopt. De gunning van het werk is op 14 juni 2013. Voor de deelprojecten Skûlenboarch en Kootstertille wordt in 2013 de planfase doorlopen. De MER is inhoudelijk afgerond. De planning was om de MER in samenhang met het PIP procedureel af te ronden. Dit lukt niet, omdat de economische haalbaarheid van het watergebonden bedrijventerrein, dat ook onderdeel uitmaakt van het PIP, nog niet door de gemeenten Tytsjerksteradiel en Achtkarspelen kan worden afgerond. Om deze reden is nu gekozen voor een separate afhandeling. De ruimtelijke regeling van de planfase (PIP) zal hierdoor niet in 2013 kunnen worden afgerond. Voor de wegontsluiting van het bedrijventerrein Skûlenboarch was uitstel geen keuze. Daarom is door de gemeente een bestemmingsplan opgesteld en wordt dus een separate procedure gevoerd. De afronding hiervan wordt in november 2013 verwacht. Daarna is er nog beroep mogelijk bij de Raad van State. 72

De technische planstudie voor de bruggen Skûlenboarch en Kootstertille wordt in het tweede kwartaal van 2013 gestart. Financiële stand van zaken Momenteel wordt relatief weinig geld uitgegeven voor de projectonderdelen. Het ligt financieel op koers. Wel is van belang dat de financiele afspraken over de brug Burgum en de kanaalverlegging bij Burgum tussen rijk en provincie worden vastgelegd voor aanbesteding van het werk. Deze afspraken gaan over beperking van de voorfinancieringskosten. Inmiddels (medio april) zijn deze afspraken vastgelegd en zal er geen sprake meer zijn van voorfinancieringskosten. Welke besluiten zijn er in 2013 genomen door Provinciale Staten? Met RWS wordt de beschikking voor de bijdrage van de brug Burgum naar verwachting tijdig afgerond (voor gunning van het contract). Hierdoor is aanvullende besluitvorming door PS niet noodzakelijk. Voor de bruggen Kootstertille en Skulenboarch zal de MER in juni 2013 ter besluitvorming in PS worden voorgelegd. Hoe hebben de genoemde risico s zich ontwikkeld en zijn er nieuwe risico s bijgekomen? Als onderdeel van het provinciaal inpassingplan (PIP) voor project Skûlenboarch/Westkern is de exploitatie van het nieuwe, watergebonden, bedrijventerrein nog (steeds) niet rond. Nagegaan wordt of een provinciale bijdrage in de financiering van de onrendabele top tot de mogelijkheden behoort. Een bijdrage uit REP of Nuon sluit aan bij de uitgangspunten/criteria van deze fondsen. De planologische procedure (PIP) ligt niet op het kritische (tijd)pad. De vertraging hierin levert daarom geen problemen op. Voor de nieuwbouw van de brug Burgum inclusief kanaalafsnijding heeft het rijk de beschikking nog niet afgegeven. De aanbesteding van het werk loopt en de beschikking moet binnen zijn voor de gunning. Verwachting is dat dit geen probleem gaat vormen. Het overleg met het rijk is in een vergevorderd stadium. 4 N381, Drachten-Drentse grens (programma 2) 4 N381 Drachten-Drentse grens beleid tijd geld Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? Voor 2013 zijn de volgende doelen gesteld: 1. Afronden aankoop gronden/onteigeningsprocedure. 2. Eerste helft 2013: aanbesteden werken. 3. Eerste helft 2013: uitvoering van conditionerende activiteiten, zoals verleggen kabels en leidingen, kappen bomen en sloop van panden. 4. Tweede helft 2013: start uitvoering. Waarschijnlijk zal worden begonnen met het deelcontract midden (Wijnjewoude-Oosterwolde-Noord), gevolgd door deelcontract noord. Dit is nog onderwerp van studie en kan nog wijzigen. Toelichting 1. Afronden aankoop gronden/onteigeningsprocedure Het aankoopproces loopt nog. Met de laatste acht eigenaren lopen, onder leiding van de onteigeninsgadvocaat, nog steeds minnelijke gesprekken en is er met vier partijen een grote mate van overeenstemming. Binnenkort zullen partijen waarmee dit niet het geval is, worden gedagvaard. De kavelruil bij Donkerbroek is volledig afgerond. 73

2. Eerste helft 2013: aanbesteden werken De aanbesteding ligt op koers. Er zijn acht aannemers uitgenodigd een bieding te doen voor contract 1 (Drachten-Nanningaweg), en het voornemen tot gunning zal voor de zomer van 2013 plaatsvinden. In contract 1 zijn ook een groot aantal maatregelen uit de gebiedsontwikkeling opgenomen. 3. Uitvoering conditionerende activiteiten Er zijn verschillende conditionerende werken uitgevoerd; alle objecten onder het nieuwe tracé zijn gesloopt. Daarnaast is een aanzienlijk deel van de bomen in het nieuwe tracé gekapt. In april 2013 worden twee hoogspanningsmasten verplaatst. Ook is begonnen met de aanleg van nieuwe beplanting. 4. Start uitvoering In de begroting wordt nog gesproken over het deelcontract noord en midden. Aangezien we nog niet alle gronden in eigendom hebben en we optimale flexibiliteit voor de opdrachtnemer willen hebben, zijn de deelcontracten samengevoegd in één contract, contract 1: N381 Drachten-Nanningaweg. Er is conform de planning ook begonnen met de voorbereidingen voor contract 2 (Nanningaweg-Drentse grens). Aandachtspunt is dat wellicht de inkoopstrategie hier wijzigt naar aanleiding van de marktdialoog die medio april 2013 plaatsvindt. Dit kan enige vertraging geven. Het derde en laatste contract bestaat uit een aantal maatregelen uit de gebiedsontwikkeling, die niet in contract 1 en 2 zijn opgenomen. Financiële stand van zaken Project ligt financieel op koers. Welke besluiten zijn er in 2013 genomen door Provinciale Staten? Naar verwachting wordt dit jaar een voorstel gedaan voor de eventuele verdiepte ligging van de kruising Oosterwolde-Zuid. Hoe hebben de genoemde risico s zich ontwikkeld en zijn er nieuwe risico s bijgekomen? Onteigening. het risico dat niet alle gronden voor de weg tijdig zijn verworven, is verkleind maar nog steeds aanwezig. Van de 64 eigenaren is er voor 21 een Koninklijk Besluit afgegeven. Inmiddels is met 60 eigenaren overeenstemming. De verwachting is dat er in twee tot vier gevallen tot daadwerkelijke (gerechtelijke) onteigening moet worden overgegaan; deze partijen zullen binnenkort worden gedagvaard. In de aanbesteding van de werken wordt hiermee rekening gehouden. Planning. door de oplevering te voorzien eind 2015 is de planning haalbaar en kunnen de gebiedsontwikkelingsprojecten adequaat meegenomen worden in het wegenwerk.in april is een marktdialoog gehouden om met de markt de consequenties van de nieuwe aanbestedingswet te bespreken. Dit kan leiden tot nieuwe inzichten met wellicht consequenties voor de planning. De Staten worden hierover apart geïnformeerd. 5 De Centrale As (programma 2) 5 De Centrale As beleid tijd geld Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? In het eerste trimester wilden we het volgende bereiken: 1. Verdere koppeling gebiedsontwikkelingsmaatregelen met de uitvoeringscontracten voor de weg. 2. Het volgens planning aanbesteden van de uitvoeringscontracten. 74

3. Het verder formaliseren van afspraken met derden over de uitvoering. 4. Resultaten boeken met grondverwerving (onteigening, kavelruil en minnelijke verwerving). Dit hebben we gerealiseerd: 1. In de lopende uitvoeringscontracten rondweg Garyp (Zuid1) en Dokkum/Westereen (Noord2) zijn de gebiedsontwikkelingsmaatregelen geïmplementeerd. Deze contracten zijn gunstig aanbesteed. Daarmee is ook de beoogde taakstelling voor de gebiedsontwikkelingsmaatregelen die in deze projecten zijn meegenomen gerealiseerd. Verder wordt een belangrijk deel van de gebiedsontwikkelingsmaatregelen ondergebracht in wegcontract Midden2. Dit contract omvat de verlegging van het PM- kanaal, de aanleg van het aquaduct, de brug Burgum, de aanleg van fietspaden en diverse natuurstroken en -gebieden. De aanbesteding van contract Midden2 is medio 2013. 2. De aanbesteding van het contract Midden2 loopt. Ook de aanbestedingsprocedure voor het contract Zuid2 (Sumar/Nijega) loopt. Verder is de aanbestedingsprocedure van de 2 onderdoorgangen van het spoor Leeuwarden-Groningen gestart. ProRail brengt deze contracten voor de provincie op de markt. 3. Verder wordt op dit moment, in het kader van de uitvoering, gewerkt aan het vastleggen van nadere afspraken met gemeenten, waterschap en andere stakeholders. Dit betreft afspraken/overeenkomsten met gemeenten (werk met werk), het rijk voor de brug Burgum met kanaalverlegging PM-kanaal, bodemdalingscommissie, de werkzaamheden van ProRail en kabel- en leidingbedrijven. 4. De minnelijke verwerving van de benodigde grond ligt op koers. De onteigeningsprocedure loopt vertraging op. Deze vertraging is ten opzichte van de oorspronkelijke planning een jaar. PS is hierover middels een brief geïnformeerd. De vertraging in de onteigeningsprocedure geeft een vertraging van ongeveer een half jaar op de ingebruikname van de Centrale As Financiële stand van zaken De Centrale As had een te krappe post onvoorzien, mede door opgelegde taakstellingen. Inmiddels hebben twee aanbestedingen plaatsgevonden. De resultaten van deze aanbestedingen zijn gunstig. Hierdoor is de marge (onvoorzien) op het project weer gunstiger, hoewel nog niet op dikte. Welke besluiten zijn er in 2013 genomen door Provinciale Staten? Het verzoek-besluit inzake de onteigening is door Provinciale Staten genomen. Naar verwachting zullen er dit jaar geen besluiten meer genomen worden door PS. Hoe hebben de genoemde risico s zich ontwikkeld en zijn er nieuwe risico s bijgekomen? Grondverwerving: de minnelijke grondverwerving verloopt positief nadat de laatste biedingen in het derde trimester van 2012 zijn gedaan. Inmiddels zijn voor 90 dossiers de akten gepasseerd. Voor 57 dossiers is overeenstemming bereikt of uitzicht op overeenstemming. De overige 17 dossiers zijn nog niet zo ver. Bij 12 van de 17 dossiers lopen de onderhandelingen met eigenaren / rechthebbenden moeizaam. De verwachting is dat 5 dossiers zullen moeten worden onteigend. Het tot stand komen van de ruilovereenkomsten in het proces van vrijwillige kavelruil loopt iets achter op de planning. In oktober 2013 moeten deze kavelruilprocessen zich hebben voltrokken. In het kader van het proces van onteigening is het tweede verzoekbesluit bij de Corporate Dienst van Rijkswaterstaat (onderdeel ministerie I&M) ingediend. Voor de verdere afhandeling zijn we afhankelijk van het ministerie. Met het ministerie zijn regelmatig contacten over de voortgang. Inmiddels is duidelijk dat de planning van onteigening een jaar vertraging laat zien. 75

Planning: de haalbaarheid van de planning wordt in belangrijke mate bepaald door de tijdige beschikbaarheid van de gronden en het obestakelvrij maken (verleggen kabels en leidingen, verkrijgen van de benodigde vergunningen en zaken als archeologie, explosieven en milieusaneringen) van de werkterreinen. In april is een marktdialoog gehouden om met de markt de consequenties van de nieuwe aanbestedingswet te bespreken. Dit kan leiden tot nieuwe inzichten met wellicht consequenties voor de planning. De Staten worden hierover apart geinformeerd. Inmiddels moet de planning worden aangepast op de nieuwe planning van de onteigeningsprocedure. In de aangepaste planning zal de ingebruikname van de Centrale As een half jaar opschuiven. Juridisch: in het eerste trimester zijn verschillende juridische procedures voor de flora- en fauna-vergunningen gevoerd. Deze procedures zijn voor het project tot nu toe succesvol verlopen. De verwachting is dat elke procedure zal worden aangevochten. Dit vraagt veel kwaliteit van de onderbouwing van de te verlenen vergunningen. Het risico is dat het ministerie van EZ de vergunningen moet afgeven en dat de kwaliteit van deze vergunningen (inhoudelijk) tot nu toe niet voldoende was. Daarnaast neemt het ministerie ruim de tijd voor het afgeven van deze vergunningen. Uiteindelijk is dit ook een planningsrisico. Met het ministerie vindt intensief overleg plaats om hier verandering in te brengen. 6 Gebiedsontwikkeling Heerenveen (programma 2) 6 Gebiedsontwikkeling Heerenveen beleid tijd geld Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? De gemeente heeft in2012 haar financiële bijdrage teruggetrokken. Hoewel er nog bestuurlijk overleg moet plaatsvinden, hebben de maatregelen op het gebied van openbaar vervoer een plek gekregen in het voorstel voor de Investeringsagenda HDG. Op 13 februari 2012 hebben provincie, rijk en gemeente een intentieovereenkomst ondertekend met daarin de invulling van de verkeerskundige oplossing om Heerenveen voor de lange termijn bereikbaar te houden.de doorstart van het project is afhankelijk van de uitkomsten van het bestuurlijk overleg dat voor de zomer plaats moet vinden. In de 2 e berap kan dan over het vervolg van dit project worden gerapporteerd. Financiële stand van zaken Door bovenstaande ontwikkeling zijn er in 2013 geen middelen voorzien of uitgegeven. Hoe hebben de genoemde risico s zich ontwikkeld en zijn er nieuwe risico s bijgekomen? Het financiële risico van het terugtrekken van de bijdrage van de gemeente Heerenveen heeft zich voorgedaan. 7 Knooppunt Joure, aquaduct Skarster Rien (programma 2) 7 KnooppuntJoure, aquaductskarster Rien beleid tijd geld Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? De planstudie (Tracébesluit) voor het knooppunt Joure ligt stil in afwachting van besluitvorming over het aquaduct Skarster Rien. De minister heeft vanwege de extra bezuinigingsopgave het aquaduct geschrapt, maar de lobby om het project alsnog te realiseren loopt nog tot behandeling van de bezuinigingsvoorstellen in de Tweede Kamer. De besluitvorming hier- 76

over vindt in april 2013 plaats. (Inmiddels is de besluitvorming afgerond en dit betekent dat het Skarster Rien aquaduct geschrapt is. Nu wordt met vaart de verdere voorbereiding van de aanpassing van het knooppunt Joure opgepakt.) De planstudie wordt weer opgepakt als er duidelijkheid is over het wel of niet doorgaan van het aquaduct. De behandeling van de concept-realisatieovereenkomst voor knooppunt Joureis vastgetseld in Provinciale Staten 23 januari 2013 (De overeenkomst zal worden aangepast op het wegvallen van het aquaduct Skarster Rien. PS zal hierover apart worden geïnformeerd) Financiële stand van zaken Financieel ligt het project op koers. De taakstelling op knooppunt Joure van 4,5 mln. is nog niet ingevuld, maar de verwachting is dat deze tijdens de uitvoering kan worden ingevuld (aanbestedingsresultaat, btw-compnesatie en de combinatie met het op diepte brengen van de Langweerder Wielen). Welke besluiten zijn er in 2013 genomen door Provinciale Staten? In het project is een belangrijke stap gezet.op 23 januari 2013 is de conceptrealisatieovereenkomst voor wensen en bedenkingen besproken in Provinciale Staten. Dit heeft niet geleid tot een aanpassing van de concept-realisatieovereenkomst. Het streven is de overeenkomst zo snel mogelijk te tekenen na de behandeling op 8 april van de bezuinigingsvoorstellen van de minister. Met deze behandeling hebben Provinciale Staten op 23 januari 2013 ook de uitvoeringskredieten voor het project Joure en het aquaduct Skarster Rien vrijgegeven. Deze laatste onder de voorwaarde dat de minister het aquaduct ook daadwerkelijk financiert. (inmiddels is duidelijk dat dit niet het geval is). Hoe hebben de genoemde risico s zich ontwikkeld en zijn er nieuwe risico s bijgekomen? Prijs/marktontwikkeling:dit risico wordt beheerst door een adequate aanbestedingsstrategie. Hoewel de mogelijkheden voor Joure waarschijnlijk beperkt zullen zijn, wordt wel gedacht het project waar mogelijk op te knippen. Dit zodanig dat balans ontstaat in de wensen van de Staten om het MKB tegemoet te komen, een prijstechnisch gunstig aanbestedingsresultaat te halen is en tegelijk de technische en logistieke risico s voor de bouw zoveel mogelijk uit te sluiten zijn. Het project is nog niet zover dat hier een lijn voor kan worden geschetst. Te weinig stuur op de financiële risico s: Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor de uitvoering en de provincie draagt het financiële risico. Door de opgezette bestuurlijke alliantie is de verwachting dat we dit risico kunnen beheersen. De beheersing van dit risico valt uiteen in een aantal beheersmaatregelen: - Bestuurlijkgezien is de belangrijkstedat de partijeneenstevigerealisatieovereenkomstwillenafsluiten. Deze concept-overeenkomst is inclusiefalle nuances en risico s die op 23 januarizijnvoorgelegdaande Staten. Hierbijzijngeenwensen of bedenkingengeuit. - Aansturing: onderdeel van de overeenkomst is het instellen van eenstuurgroep en regiegroepwaarinrespectievelijkbestuurders en ambtenarenzittinghebben. In dezegremiawordengestuurd op de financiën en de belangrijksterisico s. Tegelijkzijn het de gremiawaar de belangrijkstebesluitenzullenvallen. - In de uitvoeringsorganisatieheeft de provincie op crucialeplekkenpositie en daarmeeeenstevigeinbreng. Zozijn we binnen de uitvoeringsorganisatieverantwoordelijkvooreengoedesturing van het project, de beheersing van de scope en de financiën, maar ook het inbrengen van elementenvoor de gewenstegebiedsontwikkeling. 77

8 RSP-Spoorprojecten (programma 2) Algemeen De RSP-Spoorprojecten zijn te verdelen in drie hoofdprojecten: a. Capaciteitsvergroting van de spoorverbinding Leeuwarden-Zwolle voor de uitbreiding van het aantal treinen van twee naar vier per uur in beide richtingen. b. Capaciteitsvergroting van de spoorverbinding Leeuwarden-Groningen voor de tweede sneltrein die gaat rijden. c. Aanleg van station Werpsterhoek met een onderdoorgang voor auto s, vrachtwagen en landbouwvoertuigen en een onderdoorgang voor fietsers en voetgangers. Financiering RSP-Spoorprojecten De spoorprojecten worden gefinancierd uit de RSP-middelen van het rijk. Voor de capaciteitsvergroting van de spoorverbinding Leeuwarden-Groningen en de realisatie van station Werpsterhoek is ook een regionale bijdrage van ca. 9% met het rijk afgesproken. De regionale bijdrage voor deze spoorprojecten worden op pakketniveau gefinancierd door de gemeente Leeuwarden. De capaciteitsvergroting van de spoorverbinding Leeuwarden-Zwolle wordt gefinancierd uit de RSP-middelen die beschikbaar zijn gesteld bij de motie Koopmans. Voor deze projecten is door het rijk geen regionale bijdrage geëist. 8a Capaciteitsvergroting spoorverbinding Leeuwarden-Zwolle (programma 2) 8 RSP-Spoorprojecten a) capaciteitsvergroting Leeuwarden Zwolle Versnelling spoorbrug Van Harinxmakanaal Verbetering overwegveiligheid Rotstergaastweg Heerenveen Ondertunneling spoorkruising Om den Noort in Wolvega Verbetering baanvak Meppel-Zwolle (blokverdichting) beleid tijd geld De capaciteitsvergroting Leeuwarden-Zwolle bestaat uit de volgende subprojecten: 1. Versnelling spoorbrug Van Harinxmakanaal ( 2,4 mln. motie Koopmans). 2. Verbetering overwegveiligheidrotstergaastweg Heerenveen (PM, motie Koopmans). 3. Ondertunneling spoorkruising Om den Noort in Wolvega ( 12 mln.). Bijdrage uit motie Koopmans 10,5 mln., gemeente Weststellingwerf 1,5 mln. 4. Verbetering baanvak Meppel-Zwolle (blokverdichting) ( 12 mln. motie Koopmans). 5. Capaciteitsvergroting Herfte-Zwolle (PM, gedeeltelijk motie Koopmans mogelijk, verder nog dekking (vanuit rijksmiddelen) zoeken). 6. Aanpassing station Zwolle (bijdrage uit motie Koopmans 46 mln.). De zes genoemde projecten worden in opdracht van het rijk door ProRail uitgevoerd. Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? Voor subproject 1 is duidelijk geworden wie de projectmanager van ProRail wordt. Realisatie is voorzien in de tweede helft van 2014. De planuitwerkingsfase voor de onder subproject 2 genoemde studie is opgestart. De eerste resultaten van de studie worden geagendeerd voor het BO Spoor op 19 april 2013. Voor subproject 3 is een realisatiebesluit genomen. Provinciale Staten zijn hierover geïnformeerd per brief (d.d. 29 januari 2013). De subprojecten 4,5 en 6 worden nu in opdracht van het rijk door ProRail in samenhang onderzocht. 78

Financiële stand van zaken De planuitwerkingsfase wordt door het rijk gefinancierd uit de Koopmansgelden. In de huidige fase wordt voor deze projecten relatief weinig geld uitgegeven. Hoe hebben de genoemde risico s zich ontwikkeld en zijn er nieuwe risico s bijgekomen? Duidelijk is geworden dat er voor de wenselijke capaciteitsuitbreiding op Herfte-Zwolle een extra bedrag nodig is van minimaal 40 mln. De provincies Groningen, Fryslân, Drenthe en Overijssel zoeken samen met het rijk naar een oplossing voor gezamenlijke financiering van het tekort. De regionale coördinatie wordt vanuit het SNN georganiseerd, gedeputeerde Boumans (Groningen) is als voorzitter aanspreekpunt. 8b Capaciteitsvergroting spoorverbinding Leeuwarden-Groningen (programma 2) 8 RSP-Spoorprojecten b) capaciteitsvergroting Leeuwarden Groningen beleid tijd geld Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? De planologische procedure (MER) loopt, evenals de planuitwerkingsfase. Varianten voor het aanpassen van station Leeuwarden zijn in kaart gebracht. Dit geldt ook voor de onderdoorgangen Schrans. Besluitvorming hierover is voorzien in mei 2013. Financiële stand van zaken Voor de gehele planuitwerkingsfase heeft ProRail van het rijk een bedrag van 4,6 mln. gekregen. Er zijn geen aanwijzingen dat dit budget door ProRail wordt overschreden. Dit bedrag komt uit de 120 mln. (prijspeil 2007) die het rijk beschikbaar heeft voor de spoorverbinding Leeuwarden-Groningen. 8c Station Werpsterhoek (programma 2) 8 RSP-Spoorprojecten c) station Werpsterhoek beleid tijd geld Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd Het Kwaliteitsteam van de gemeente Leeuwarden heeft ingestemd met het schetsontwerp voor de onderdoorgangen. Het bestemmingsplan is onherroepelijk geworden. Financiële stand van zaken Voor de huidige planuitwerkingsfase heeft ProRail van het rijk een bedrag beschikbaar gekregen van 0,47 mln. Er zijn geen aanwijzingen dat dit budget wordt overschreden. Dit bedrag komt uit de 28 mln. (prijspeil 2007) die het rijk beschikbaar heeft voor station Werpsterhoek. 79

3. Overige projecten (9) Heerenveen, stad van Sport (Nieuw Thialf) (programma 6) Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Heerenveen, stad van Sport(Nieuw Thialf) Starten met de planologische procedures, het aanbestedingstraject en het voorbereiden van de bouw. Eind 2013 start het bouwproject. De verwachte oplevering is in september 2016. Het projectteam werkt op diverse fronten aan het project gericht op het nemen van een realisatiebesluit op 19 juni a.s. Parallel worden acties uitgevoerd om ervoor te zorgen dat de aanbesteding kort na het realisatiebesluit kan starten. In dit traject vinden ook acties en op het gebied van bouwvoorbereiding en planologische procedures plaats. (10) University Campus Fryslân (UCF) (programma8) Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Aanvraag tweede tranche van 7 miljoen Besteding tweede tranche van 7 miljoen aan de ontwikkeling van promovendiplaatsen, flankerende maatregelen, masteropleidingen en initiatieven op het gebied van kennisvalorisatie (11) CultureleHoofdstad 2018(programma 8) Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Culturele Hoofdstad 2018 In 2018 mag een Nederlandse stad zich weer een jaar lang Culturele Hoofdstad van Europa noemen. De Culturele Hoofdstad is een prachtig middel om toe te werken naar waar wij met de Friese samenleving naartoe willen. Het is een zoektocht naar culturele, economische en ecologische waarden waarmee we de toekomst in kunnen. Bijkomend effect is dat we meer bezoekers naar Fryslân halen. De gemeente Leeuwarden trekt de kar, maar als provincie steunen wij deze ambitie. Eind 2012 is bekendgemaakt of Leeuwarden één van de steden is die mag doorgaan naar de laatste ronde in de beoordeling. Mocht dat zo zijn, dan moet er een tweede bidbook gemaakt worden dat medio 2013 klaar moet zijn. Eind 2013 wordt dan bekend welke stad zich namens Nederland Culturele Hoofdstad 2018 mag noemen. Wanneer het Leeuwarden lukt om de uiteindelijke nominatie te winnen, is er voor de periode 2014-2019 een provinciale bijdrage van 11 mln. nodig (12) Europese watertechnologiehub (programma 6) Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Wij zetten ons in voor een langjarige financiering van Wetsus-onderzoek tot 2020 uit REP, rijksmiddelen en Europese middelen 80

Sinds december 2012, toen wij u voor het laatst per brief informeerden over de stand van zaken van Wetsus in relatie tot de REP middelen, is er geen nieuws te melden. (13) Het Friese Merenproject (programma 6) Wat gaan wij doen in 2013? De uitvoering van het programma verloopt langs drie programmalijnen: Grenzeloos varen, Bestedingen aan de wal en Mitigatie, ecologie & duurzaamheid. Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Beleidsveld 6.2 - Toerisme en recreatie Grenzeloos Varen Starten, voortzetten en afronden van projecten betreffende opwaardering bestaande en nieuwe verbindingen: Turfroute, Polderhoofdkanaal, Noordelijke Elfstedenvaarroute, Lutscomplex en Middelseeroute. De nieuwe sluis in Stavoren wordt in gebruik genomen. De drempelverlaging van de sluis in Workum wordt opgeleverd. We beginnen met de uitvoering van de verhoging van de brug in Jirnsum. Voortzetting onderzoek naar mogelijkheden de bedieningstijden van bruggen te verruimen door gemeentelijke bruggen aan te laten haken bij de provinciale bedieningsorganisatie. In 2013 wordt gestart met de eerste uitvoeringsmaatregelen. Wij nemen initiatieven om samen met gemeenten te komen tot een integrale aanpak, samenwerking, financiering en uitvoering om baggerachterstanden weg te werken. Bestedingen aan de Wal Start uitvoering van masterplannen en versterkingsplannen voor Franeker, Balk, Joure, Dokkum, Bolsward, Lemmer, Stavoren, Workum, Makkum, Heeg, Woudsend en IJlst. Over de uitvoering van het versterkingsplan voor de toegangspoort Lauwersmeer worden bestuurlijke afspraken gemaakt. De uitvoering van het masterplan Earnewâld en de versterkingsplannen Delfstrahuizen (Zuidoever Tjeukemeer) en Harlingen wordt voortgezet. Met de gemeente Leeuwarden wordt in 2013 bekeken op welke wijze het meest efficiënt invulling kan worden gegeven aan de versterking van Leeuwarden als watersportkern. In Grou worden de laatste projecten uitgevoerd om tot een goede afronding van het WetterfrontGrou te komen. Het project Stevenshoek Langweer wordt opgestart. Mitigatie, ecologie en duurzaamheid De uitvoering van mitigatiemaatregelen wordt voortgezet. Het Sneekermeergebied wordt ingericht en er worden afspraken gemaakt over het beheer van dit gebied. Gestart wordt met de realisatie van drie vaarroutes specifiek voor elektrische boten. Organisatie van (beurs)presentaties en opstapdagen waarbij burgers het elektrisch varen daadwerkelijk kunnen beleven. Stimulering van het elektrisch varen door uitvoering van subsidieregelingen voor aanschaf en ombouw naar elektrische aandrijving en oplaadpalen. Het terugdringen van de lozing van afvalwater door de recreatievaart wordt door publiekscampagnes nadrukkelijk onder de aandacht gebracht. Toelichting Grenzeloos Varen Grenzeloos varen; nieuwe verbindingen: Doordat de ontheffing Flora-Faunawet opnieuw is geschorst vertraagt de uitvoering van het 81

Polderhoofdkanaal. Ministerie en gemeente zijn in hoger beroep bij de Raad van State gegaan. Grenzeloos varen; sluizen. Door onder andere het aantreffen van bodemverontreiniging schuiven de stremmingen door tot in het vaarseizoen 2013. Dat is niet gewenst, daarom zijn de stremmingen doorgeschoven naar de winter 2013-2014. Daardoor schuift de oplevering door naar begin vaarseizoen 2014. De stremming van de sluis in Workum kan in overleg met het Wetterskip in het stormseizoen 2013-2014 plaatsvinden, waardoor er in het vaarseizoen minder hinder optreedt. Bestedingen aan de Wal Uitvoering Franeker, Balk, Joure, Dokkum, Bolsward, Lemmer, Stavoren, Workum, Makkum, Heeg, Woudsend en IJlst: In Lemmer is het in 2010 opgestelde masterplan nooit vastgesteld. Dit vanwege een aantal onzekerheden zoals de fusie tot de gemeente Friese Meren en de discussie over het toekomstige IJsselmeerpeil. Nu de zaken m.b.t. deze onderwerpen een stuk duidelijker zijn is het nu tijd om ook voor Lemmer tot een uitvoeringsprogramma te komen. Rond de zomer zal op basis van een herijkt Masterplan Lemmer tot bestuurlijke afspraken gekomen worden. De uitvoering kan dan mogelijk in het late najaar van 2013 worden opgestart. Voor de uitvoering van de masterplannen van Dokkum en Franeker geldt dat de watersportkern onderdeel uit maakt van een groter project waarvoor Waddenfondsaanvragen worden gedaan. Momenteel is nog niet bekend of die aanvragen gehonoreerd worden. Wanneer dit niet het geval is zal mogelijk tot een herziening van de masterplannen worden gekomen. 14 De Nieuwe Afsluitdijk (programma 6) 14 De Nieuwe Afsluitdijk (DNA) beleid tijd geld Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? Het uitvoeringsplan voor 2013-2016 is opgesteld. De (deel)projectplannen worden verder uitgewerkt. De bouw van het eerstedeelproject, de pilot (blue energy), start in april. Een marktconsultatie voor de haalbaarheid van een informatiecentrum wordt voorbereid.de eerste bijdrage in de financiering van de vismigratierivier is binnen, de postcodeloterij heeft 2 mln. beschikbaar gesteld voor de communicatie rond dit project. Financiële stand van zaken Afgelopen maanden zijn alleen managementkosten (ca. 100.000,-) gemaakt. Kosten worden verdeeld over vijf partijen. Welke besluiten zijn er in 2013 genomen door Provinciale Staten? GS heeft 22 januari het uitvoeringsplan vastgesteld. Deze is direct ter info naar Provinciale Staten gestuurd. Hoe hebben de genoemde risico s zich ontwikkeld en zijn er nieuwe risico s bijgekomen? Bezuinigingen op rijksniveau in relatie tot toezeggingbijdragerijk in ambitieagenda 20 mln: de bijdrage is bestuurlijkvastgelegd in een addendum bij de Bestuursovereenkomst (BOK) en daarmeegeborgd. 82

Onvoldoende of afnemendaangehaaktzijn van enkele partner(s) door wisselingen op bestuurlijkniveau of anderebestuurlijkeprioriteiten: verwachtwordtdateindapril (bestuurlijkebesluitvormingbinnenhollands Kroon) Waddenpoort Den Oeveraan het uitvoeringsplanwordttoegevoegd. Ditbetekentmeerbalans en betrokkenheid van Noord- Hollandsezijde. Nieuwe risico s: Financieel: financiering van het project DNA is gestoeld op de bijdragen van eengrootaantalpartijen. Hierdoor is het risicogroterdatergaten in de financiering vallen, met alsgevolgvertraging in de tijd. Het project probeertdittebeheersen door vroegtijdig de gesprekken en voorstellen met de beoogde financiers tebespreken. Actueeldreigter op ditmoment vertragingvoorenkele pilots uit de ambitieduurzameenergie en de vismigratierivier. Oorzaak is de vertraging in de behandeling van subsidieaanvragenbij het Waddenfonds en het ministerie van IenM. Vooral de tijdigevoorbereiding van de vismigratierivierkomthierdoor in het gedrang. Het projectbureauheefteenstrategieuitgewerktom de financiering nog op tijdgeregeldtekrijgen. Organisatorisch:de beperktbeschikbarecapaciteitbij de partners. Het projectbureau is drukbezighiervooreenoplossingtevinden in overleg met de partners. In het tweedekwartaalzalhieroverduidelijkheidzijn. (15) Dairy Campus Leeuwarden (programma 6) Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Start professional masters en de associatedegree melkveehouderij bij Van Hall Larenstein in samenwerking met de WUR en AOC Friesland Aanstelling derde lector en kennisgroep Start van het innovatieprogramma duurzame melkveehouderij Besluit over het praktijkleren op de Dairy campus Overheveling van activiteiten van de andere locaties in Nederland naar Leeuwarden Het rijk heeft 15 miljoen aan rijksmiddelen REP aan SNN overgedragen. Dit budget is nog niet vrijgegeven voor de Dairy Campus. Dat zit vast op de staatssteuntoets die nog niet afgerond is. (16) Breedbandinfrastructuur in Fryslân (programma 6) Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Scenariokeuze voor de uitrol van een hoogwaardige breedbandinfrastructuur naar Friese huishoudens Opstellen investeringsplan Start uitvoering investeringsplan In de Commissie Boarger en Mienskip van 6 maart jl en in de Statenvergadering van 20 maart jl is het breedbandvoorstel besproken (startnotitie NGA). Er zijn door de Staten moties ingediend en vele toezeggingen door ons gedaan. Er wordt nu gewerkt aan een investeringsplan, waarin we de door de Staten geopperde onderwerpen mee nemen. (17) Ecosysteem Drachten (technocampus Drachten) (programma 6) 83

Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld In 2013 zal er duidelijkheid zijn over de richtinggevendheid van het project, de deelnemende partijen en de uitwerking van het concept. De Staten krijgen het voorstel over het ecosysteem (mede in relatie tot de REP gelden) uiterlijk in september 2013. (18) FûnsSkjinneFryskeEnerzjy (FSFE) (programma 6) Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld In 2013 wordt aan de instelling van het fonds gewerkt (19) Doefonds (programma 6) Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld In 2012 wordt een besluit genomen over instelling van het Doefonds (20) Provinciaal Herstructureringsprogramma (PHP) bedrijventerreinen (programma 9) Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Uitvoering geven aan het herstructureringsplan, op basis van de regeling die in 2012 is aangepast. In 2013 zijn tot nu toe nog geen plannen voor herstructurering van bedrijventerreinen door gemeenten ingediend. Uit contacten met enkele gemeenten leiden wij af dat mogelijk dit jaar nog wel plannen verwacht kunnen worden, maar dat deze vermoedelijk eerst in 2014 tot betalingen zullen leiden; slechts een gering deel zal vermoedelijk in 2013 kunnen worden afgerond. Geschat wordt dat dit maximaal 100.000,-- zal bedragen. Gemeenten zijn onder de huidige economische omstandigheden terughoudend in hun projectvoorstellen voor herstructurering, mede vanwege de eigen financiële positie. De toestroom van herstructureringsplannen is mede daardoor minder dan verwacht Uitgangspunt in de subsidieregeling is een percentage van 25%. Vooralsnog wordt niet gedacht aan een hoger percentage, teneinde wel druk te houden op de noodzaak om de grondprijzen te verhogen om verdiencapaciteit te genereren voor de (toekomstige) herstructureringsopgave. Er zijn inmiddels stappen gezet om binnenkort in ambtelijke bijeenkomsten de aanpak van de herstructurering van bedrijventerreinen te bespreken. Wij stellen voor om een bedrag van 1.175.406,00 in de begroting van 2013 (hoofdstuk 0) over te hevelen naar 2014. 84

(21) Herstructurering naoorlogse Friese Woningvoorraad (programma 9) Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Regionale bijeenkomsten met gemeenten, woningcorporaties en andere organisaties om de opgave per regio concreet uit te werken. Toezending aan PS van evaluatieverslag voortgang ISV en herstructureringsprojecten Met de vaststelling door GS van de Subsidieregeling Stedelijke Vernieuwing (ISV III) en de beschikbaarstelling van budget (GS 9 april 2013) kunnen in het voorjaar van 2013 regionale bijeenkomsten worden georganiseerd waarin projecten geïnventariseerd worden die bijdragen aan de herstructureringsopgave in de betreffende regio. Daarnaast is begin 2013 de doelstelling van het Aanvalsplan Herstructurering Friese Woningvoorraad verbreed naar een Aanvalsplan Woningmarkt, i.v.m. de recente ontwikkelingen op de woningmarkt en de negatieve effecten op de werkgelegenheid. Voor dit Aanvalsplan Woningmarkt worden twee themabijeenkomsten georganiseerd (voorjaar en najaar 2013). Het toezenden aan PS van een verslag over de voortgang van ISV en herstructureringsprojecten staat gepland voor eind dit jaar. (22) Agenda Netwerk Noordoost (ANNO) (programma 5) Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld In 2013 wordt er verder uitvoering gegeven aan de projecten (genoemd in het meerjarenprogramma) met een regionale meerwaarde. Het jaar 2012 heeft vooral in het teken gestaan van de opstart van de organisatie. Dit is met ca. een half jaar vertraging van start gegaan. Verder is meer voorbereidingstijd gestoken in de zorgvuldige planvoorbereiding van de ruimtelijk fysieke projecten. Mede als gevolg van het feit dat in het algemeen het vinden van cofinanciering lastig is in tijden van crisis wordt in de projecten ook gekeken naar het faseren c.q. versoberen van projecten. Door provincie en gemeenten is geld toegezegd. Algemeen blijkt dat het verkrijgen van andere cofinanciering lastig is, zowel qua private investeringen, maar ook het verkrijgen van cofinanciering via Rijksgeld of Europese middelen. (23) Gebiedsontwikkelingsplan Harlingen-Franekeradeel (programma 5) Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld Het uitvoeren van de wettelijke herverkaveling (ruiling landbouwgronden) Uitvoering van maatregelen voor herstel van de waterhuishouding (onder meer renovatie van gemalen en verbreding van watergangen) Starten met de uitvoering van de maatschappelijke plus (dorpsreconstructies) Nadat provinciale staten in 2012 middelen voor het project beschikbaar heeft gesteld, heeft het project een nieuwe start gemaakt met de bespreking van de contracten tussen de twee mijnbouwmaatschappijen en de overheden. Daarnaast zijn voor wat betreft de inhoud van het plan de maatregelen en kosten verder uitgewerkt. Begin 2013 werd duidelijk dat de pro- 85

ceskosten hoger uit zouden vallen dan eerder was voorzien, hiervoor zijn maatregelen genomen onder meer een versobering en het herprioriteren in de tijd van maatregelen. Ook de contractbesprekingen vergen veel meer tijd dan eerder was voorzien. Dit heeft ertoe geleid dat de definitieve vaststelling van het project door gedeputeerde staten na het zomerreces zal zijn. Ondertussen zijn er wel voorbereidende werkzaamheden gestart in het kader van de wettelijke herverkaveling en de maatregelen voor de waterhuishouding. De start van de maatschappelijke plus is mede afhankelijk van een bijdrage uit het Waddenfonds, deze wordt dit jaar voorzien. Vanwege deze vertraging hebben wij een begrotingswijziging van het kasritme voorgesteld. 86

6. Financiën Hierna worden eerst de begrotingswijzigingen die aan u worden voorgelegd middels bijgevoegde begrotingswijziging benoemd. Daarna volgt een rapportage van de wijzigingen die onder ons mandaat zijn uitgevoerd. Tot slot wordt ingegaan op het geactualiseerde financieel kader. 6.1 Voorstel begrotingwijzigingen PS In de bijgevoegde begrotingswijziging 1 e Berap 2013 komen de volgende voorstellen tot wijziging aan de orde: Beleidsprogramma Onderdeel 1. Bestuur en Veiligheid I.1 Deelnemersbijdrage SNN I.2 SNN voorzitterschap 2. Verkeer en vervoer 3. Water 4. Milieu III. B1 Decentralisatie uitkering bodemsanering III. C1 Milieubeleidsplan III. C2 Decentralisatie uitkering EU Zwemwaterrichtlijn 5. Landelijk Gebied III. A1 ILG III. B2 Gebiedsontwikkeling Franekeradeel-Harlingen III. B3 Gebiedsontwikkeling Centrale As 6. Economie, recreatie en toerisme B1 Voorwaardelijk budget Afsluitdijk III. A2 REP Wymbritseradiel III. A3 REP Friese Meren Project III. A4 FrieseMeren Project (categorie A) III. A5 Convenant A7/Westergozone III. A6 REP Dairy Campus Vrijgeven voorwaardelijk budget III. B4 FrieseMeren Project (categorie B) 7. Sociaal beleid en zorg B2 Voorronde Lagerhuis III. B5 SIF en armoede III. B6 Transitie sociaal beleid 8. Cultuur, Taal en Onderwijs I. 3 Satellietverbinding Omrop Fryslân B3 Fryske molen B4 Jeugdtheater III. B7 Boppeslach III. B8 University Campus Fryslân 9. Ruimte en Wonen III. B9 Ruimtelijke kwaliteit III. B10 Demografische ontwikkelingen III. B11 Decentralisatie uitkering bedrijventerreinen III. B12 Herstructurering woningvoorraad 10. Algemene dekkingsmiddelen I. 4 Lening gemeente Franekeradeel I. 5 Garantie bijdrage uitbreiding industriehaven Harlingen B5 Toegang Skûlherne B6 Langdurig werklozen B7 Informatiseringsplan B8 Invulling bezuinigingstaakstelling 6 miljoen 87

6.2 Rapportage wijzigingen onder mandaat GS Op basis van de financiële verordening hebben wij de bevoegdheid om voor specifieke onderdelen de begroting te wijzigen. 1) Bijdrage derden In het geval dat bijdragen van derden voor een bepaald doel worden ontvangen, nemen wij deze in de begroting op. In onderstaande tabel is per beleidsprogramma aangegeven welke middelen van derden wij hebben ontvangen. Exploitatie Prg. Omschrijving 2013 2014 2015 2016 2017 Baten (x 1.000) 2 Verkeer en vervoer 1.250.800-106.300-106.300-106.300-106.300 3 Wetter 140.000 0 0 0 0 4 Milieu 44.300 0 0 0 0 5 Lanlik gebiet 621.900-9.700-9.700-9.700-9.700 6 Duurzame energie 1.712.200 1.630.500 45.000 0 0 7 Sociaal beleid en zorg 11.429.800 11.429.800-42.486.800 0 0 8 Kultuer, taal en ûnderwiis 58.700 0 0 0 0 9 Ruimte en wonen -184.000-206.000-206.000-206.000-206.000 10 Algemene dekkingsmiddelen 197.800 73.800 61.500 37.000 37.000 Totaal baten 15.271.500 12.812.100-42.702.300-285.000-285.000 Lasten (x 1.000) 2 Verkeer en vervoer 1.250.800-106.300-106.300-106.300-106.300 3 Wetter 140.000 0 0 0 0 4 Milieu 44.300 0 0 0 0 5 Lanlik gebiet 621.900-9.700-9.700-9.700-9.700 6 Duurzame energie 1.712.200 1.630.500 45.000 0 0 7 Sociaal beleid en zorg 11.429.800 11.429.800-42.486.800 0 0 8 Kultuer, taal en ûnderwiis 58.700 0 0 0 0 9 Ruimte en wonen -184.000-206.000-206.000-206.000-206.000 10 Algemene dekkingsmiddelen 197.800 73.800 61.500 37.000 37.000 Totaal lasten 15.271.500 12.812.100-42.702.300-285.000-285.000 2) Nominaal en bedrijfsvoeringskosten Op basis van de financiële verordening kan Gedeputeerde Staten nominaal toe delen aan posten binnen de begroting. Exploitatie Prg. Omschrijving 2013 2014 2015 2016 2017 Lasten (x 1.000) 1 Bestuur en veiligheid 5.500 5.500 5.500 5.500 5.500 5 Lanlik gebiet -6.100-6.100-6.100-6.100-6.100 8 Kultuer, taal en ûnderwiis 191.100 191.100 191.100 191.100 191.100 10 Algemene dekkingsmiddelen 190.500 190.500 190.500 190.500 190.500 Totaal lasten 0 0 0 0 0 88

3) Diverse rentetoerekening overlopende passiva en voorzieningen Bij een aantal overlopende passiva posten en voorzieningen zijn wij verplicht om rente toe te rekenen. Exploitatie Prg. Omschrijving 2013 2014 2015 2016 2017 Lasten (x 1.000) 2 Verkeer en vervoer -166.200-166.200-166.200-166.200-166.200 3 Wetter 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 5 Lanlik Gebiet 1.200 900 500 200 200 7 Sociaal beleid en zorg 500 500 500 500 500 Begrotingsaldo 163.500 163.800 164.200 164.200 164.500 Totaal lasten 0 0 0 0 0 4) Algemene dekkingsmiddelen Het geraamde dividend Alliander wordt bijgesteld met 1,6 miljoen naar beneden. Het dividend wordt het eerste jaar verrekend met de VAR en het jaar daarna aan de begroting toegevoegd, Exploitatie Prg. Omschrijving 2013 2014 2015 2016 2017 Lasten (x 1.000) Begrotingssaldo -1.600.000 VAR vorming van reserve -1.600.000 Totaal lasten -1.600.000-1.600.000 Basten (x 1.000) 10 Algemene dekkingsmiddelen -1.600.000 VAR beschikkings over reserver -1.600.000 Totaal baten -1.600.000-1.600.000 5) Correctie jaarovergang tijdelijke De ten onrechte meegenomen tijdelijke ten gunste te brengen van het begrotingsaldo Exploitatie Prg. Omschrijving 2013 2014 2015 2016 2017 Lasten (x 1.000) 10 Algemene dekkingsmiddelen -440.000 begrotingsaldo 440.000 Totaal lasten 0 89

6.3 Ontwikkeling financieel kader Ontwikkeling begrotingssaldo van begroting 2013 naar 1 e berap 2013 Het financieel kader wordt periodiek geactualiseerd. Dit gebeurt naar aanleiding van externe wijzigingen (zoals mutaties in het provinciefonds) of door besluiten van Provinciale en Gedeputeerde Staten. Vaak stellen Provinciale Staten deze wijzigingen vast bij de behandeling van een Begroting, de Jaarstukken, of een Bestuursrapportage. Daarnaast heeft het college het mandaat om een aantal wijzigingen zelf in de Begroting te verwerken. Het betreft hier bijvoorbeeld mutaties in het provinciefonds, opcenten, rendement vermogensbeheer of dividenduitkering. Hieronder wordt de ontwikkeling van het Financieel Kader vanaf de Begroting 2013 tot aan de 1 e berap 2013 stapsgewijs toegelicht. Bij de Begroting 2013 is de stand van het Begrotingssaldo op dat moment gepresenteerd. Daarna zijn door Provinciale Staten enkele begrotingswijzigingen vastgesteld. Het betreft hier de nota van wijziging Begroting 2013, het voorstel Thialf en het van Harinxmakanaal en de wijzigingen vanuit de Tweede Bestuursrapportage 2012. Daarnaast is de septembercirculaire 2012 verwerkt. Dit resulteert in de stand van het Begrotingssaldo bij de Rekening 2012. Op 20 maart 2013 heeft u ingestemd met het projectvoorstel IJshal Leeuwarden. Daarnaast zijn de wijzigingen van de 1 e berap 2013 meegenomen om te komen tot de stand van het begrotingsaldo bij de 1 e berap. Wanneer wijzigingsvoorstellen niet worden goedgekeurd dan zal de stand van het begrotingsaldo 1 e berap 2013 gewijzigd worden. In de hieronder opgenomen tabel worden de verschillende stappen cijfermatig weergegeven 90

91

Ontwikkeling baten en lasten en VAR Onderstaand de ontwikkeling baten en lasten en mutaties reserves. Het negatieve begrotingsaldo in de jaren 2013 t/m 2015 wordt opgevangen door een positief saldo van de Vrij Aanwendbare Reserve (VAR). Hieronder is de ontwikkeling van de VAR opgenomen. 92