Master Integraal Leiderschap Tweejarige masteropleiding voor leidinggevenden PO, VO, MBO, HBO Programmagids 2014-2015
Master Integraal Leiderschap 2014-2015 Inhoud pagina Voorwoord 2 Inleiding 3 Voor wie? 4 Opzet en inhoud van het programma 5 Het opleidingsprofiel 7 Didactisch concept 10 Het opleidingsschema 12 Toetsing en beoordeling 14 Praktische informatie 15 Literatuurlijst 16 Ervaringen van deelnemers 17 Algemene voorwaarden 18 2 juni 2014
Voorwoord Master Integraal Leiderschap - 2014/2015 Bij een succesvolle leidinggevende in het onderwijs is het denken en het handelen gericht op het beïnvloeden van de kwaliteit van de primaire processen en organisatieprocessen in de school, waardoor de totale performance van de school verbetert. Dit is in een steeds complexer wordende schoolomgeving een uitdagende opgave, want de leidinggevende stuurt meestal indirect: door bijvoorbeeld personeel te stimuleren om te werken in professionele leergemeenschappen en dat te faciliteren, door de structuur in de school aan te passen, door het beïnvloeden van cultuur en door het maken van resultaatafspraken met mensen. De leiderschapsopgave doet een beroep op de leiderschapscompetenties van de leidinggevende en vraagt van de leidinggevende dat hij zich voortdurend ontwikkelt en een goed beeld heeft van wat voor een leider hij is, wil zijn en welk leiderschap er nodig is in de schoolorganisatie. Een leidinggevende in het onderwijs koppelt zo zelfbewustzijn aan de maatschappelijke opdracht van het onderwijs. De Master Integraal Leiderschap biedt leidinggevenden de mogelijkheid om leiderschapscompetenties te ontwikkelen op masterniveau in een opleiding waar leiderschapsontwikkeling en schoolontwikkeling hand in hand gaan. Wij verwelkomen u graag in onze opleiding. drs. Liduine Bremer algemeen directeur CNA 2
Inleiding De opleiding Master Integraal Leiderschap (MIL) is de eerste en langst geaccrediteerde professionele master op het gebied van leiderschap in het onderwijs. Het afronden van de opleiding geeft het recht om de titel Master in Educational Leadership (MEL) te voeren 1. Bij een professionele master is één van de eindtermen het kunnen verrichten van wetenschappelijk verantwoord praktijkonderzoek in de eigen school. De masteropleiding maakt deel uit van de Leiderschapsacademie van het Centrum voor Nascholing (CNA). CNA beschouwt vergroting van het lerend vermogen van individuen, teams en organisaties als de belangrijkste bron van ontwikkeling en kwaliteitsverbetering van het onderwijs. In de Leiderschapsacademie van CNA vindt u alle opleidingen, cursussen, trainingen, workshops en maatwerktrajecten op het gebied van Leiderschap in primair onderwijs, voortgezet onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs en hoger onderwijs. In het gehele aanbod van de academie is de visie van CNA op leiderschap, leren en onderwijzen nadrukkelijk aanwezig. 20 jaar schoolleidersopleidingen Deskundige opleiders Het opleidingsteam van de MIL bestaat uit ervaren opleiders en onderzoekers veelal met ervaring als leidinggevende in het onderwijs, die landelijke en internationale ontwikkelingen in het onderwijs op de voet volgen en nauw samenwerken met de andere programma s van CNA. De opleiders zijn betrokken bij de doorontwikkeling van de bekwaamheidsprofielen voor leidinggevenden in het onderwijs en zijn gewaardeerde gesprekspartners voor onderwijsbesturen als het om professionalisering en schoolontwikkeling gaat. Naast de opleiders wordt in de opleiding gebruik gemaakt van gastsprekers die tijdens hoorcolleges hun kennis delen over een specifiek deskundigheidsgebied. In deze programmagids vindt u alle informatie over de opleiding en de informatie die u nodig heeft om u in te schrijven voor de Master Integraal Leiderschap. Mocht u na het lezen van de gids nog vragen hebben, neem dan gerust contact met ons op, of bezoek een van de voorlichtingsbijeenkomsten. Actuele informatie over de masteropleiding vindt u op de website www.centrumvoornascholing.nl/mil CNA heeft zich bewezen als hoogwaardig professionaliseringsinstituut, waar sinds 1994 al meer dan 1000 leidinggevenden in het onderwijs met succes een opleiding hebben gevolgd. CNA was het eerste instituut in Nederland met een NVAO erkende masteropleiding voor schoolleiders: de Masteropleiding Integraal Leiderschap (MIL). Deze masteropleiding heeft met haar integrale insteek een brug weten te slaan tussen onderwijspraktijk en onderzoek. De masteropleiding wordt voortdurend geactualiseerd naar nieuwste inzichten verkregen uit onderzoek en stemt vanuit eigen visie af op ontwikkelingen in onderwijs en maatschappij. Een voorbeeld hiervan is dat de masteropleiding met ingang van 2014 werkt met de nieuwe leiderschapscompetenties zoals gehanteerd door de PO- en VO-raad. 1 Als gevolg van een wetswijziging zal de graad in de toekomst wijzigen van MEL in MA. Wanneer dit zal gebeuren is nu nog niet bekend. Dat zal te zijner tijd o.a. via de website worden gecommuniceerd. 3
Voor wie? Master Integraal Leiderschap - 2014/2015 Doelgroep De Masteropleiding Integraal Leiderschap (MIL) richt zich op leidinggevenden in het onderwijs die hun professionaliteit als integraal leidinggevende willen verdiepen en verbreden en op een onderzoeksmatige wijze leiding willen geven aan schoolontwikkeling gericht op de resultaten van het leren en ontwikkelen van leerlingen/deelnemers. De MIL staat open voor gemotiveerde leidinggevenden met leidinggevende ervaring en tenminste een HBO/bachelor niveau. Intakeprocedure Aan de hand van onze intakeprocedure bepalen we of de MIL de opleiding is die past bij uw mogelijkheden en wensen. Doelstelling Doelstelling van de opleiding is dat deelnemers aan het einde van de opleiding aantoonbaar de leiderschapscompetenties, zoals deze o.a. worden gehanteerd door de PO- en VO-raad, beheersen op masterniveau. Hierbij ligt een accent op het onderzoeksmatig leidinggeven, waarbij de leidinggevende een kritische opstelling cultiveert ten aanzien van alle vormen van kennis en inzicht waarop de schoolpraktijk en het schoolbeleid zijn gebaseerd. Dit houdt o.a. in dat de deelnemers die de MIL met succes hebben afgerond als leidinggevende een onderzoeksmatige attitude hebben, een onderzoeksmatige cultuur in de school kunnen bevorderen en een wetenschappelijk verantwoord praktijkgericht onderzoek kunnen uitvoeren in een schoolorganisatie. De MIL beoogt bij leidinggevenden een duurzame ontwikkeling in gang te zetten, een leerproces dat niet stopt na deelname aan de professionele leergroep. Competenties Onder competentie wordt verstaan: Het vermogen van een persoon om kennis, vaardigheden, attituden en beroepsidentiteit die relevant zijn voor een bepaalde beroepssituatie te verbinden aan persoonlijkheidskenmerken en om deze in te zetten op een geïntegreerde wijze, waardoor adequaat handelen in die beroepssituatie mogelijk wordt. De leiderschapscompetenties zijn: 1. Het creëren van een gezamenlijke visie en richting De leidinggevende kan richting geven aan de toekomst van de organisatie en creëert daarvoor commitment door leiding te geven aan het ontwikkelen, concretiseren en communiceren van een gezamenlijke inspirerende visie op leren en onderwijzen. 2. Realiseren van een coherente organisatie ten behoeve van het primaire proces De leidinggevende kan in dialoog met medewerkers optimale condities realiseren voor leren en onderwijzen vanuit kennis van de onderlinge samenhang van organisatiekenmerken. (Onder organisatiekenmerken verstaan we structuur/cultuur, onderwijsorganisatie/pedagogisch klimaat, personeel en faciliteiten.) 3. Bevorderen van samenwerking, leren en onderzoeken De leidinggevende kan strategieën hanteren die gericht zijn op het stimuleren en organiseren van samenwerking en professionele ontwikkeling van leraren en stimuleert onderzoek op alle niveaus binnen de organisatie teneinde een continu proces van school- en onderwijsontwikkeling te realiseren. (Vormen van leiderschap die samenwerking, leren en onderzoek bevorderen zijn transformatief, moreel, inspirerend, onderzoeksmatig en gedeeld leiderschap.) 4. Strategisch omgaan met de omgeving De leidinggevende kan anticiperen op ontwikkelingen in de omgeving en zet de omgeving doelbewust in om onderlinge relaties, onderwijsprocessen en leerresultaten te optimaliseren. (Onder omgeving verstaan we bestuur, wet- en regelgeving, ouders, maatschappelijke omgeving en andere relevante organisaties.) 5. Analyseren en probleemoplossen (hogere orde denken) De leidinggevende kan problemen creatief oplossen door zaken diepgaand te analyseren op basis van adequate informatieverzameling en vanuit alternatieve denkmodellen. Hierbij is hij of zij in staat om verbanden te leggen met persoonlijke waarden en met alle factoren in de bredere organisatie die een rol spelen bij het leren van leerlingen. 4
Opzet en inhoud van het programma Visie op leiderschap Leiderschap in het onderwijs richt zich op het bevorderen van de leerprocessen in alle lagen van de schoolorganisatie. De leider heeft een onderzoekende houding en bevordert de onderzoeksmatige cultuur in de school. Een onderzoeksmatige cultuur is voorwaarde voor duurzame ontwikkeling, gebaseerd op hoogwaardige kennis en inzichten. De leider is inspirerend en ondernemend en is daardoor rolmodel voor de onderwijsteams. De leider beheerst het ambacht van de schoolleider en kan met natuurlijk gezag leidinggeven aan kwaliteitsontwikkeling. Deze visie op leiderschap in het onderwijs wordt zichtbaar gemaakt in een domeinenschema, dat het handelen van de schoolleider in beeld brengt: Toelichting op het domeinenschema Centraal in het schema staan de handelingen van de leidinggevende. Het handelen van de leidinggevende is steeds gericht op het verhogen van de kwaliteit van het primaire proces, tot uitdrukking komend in de leerlingresultaten van dit primaire proces. De leidinggevende stuurt niet rechtstreeks in het primaire proces, maar indirect via de sturingsdomeinen, waarbij de achtergrondfactoren zijn keuzes beïnvloeden. De leidinggevende die het ambacht beheerst, is in staat in ieder domein die keuzes te maken (of te laten maken) die de kwaliteit van het leren van de leerlingen het meest bevorderen. Daarbij bewaakt hij de samenhang tussen de domeinen integrale sturing en de kwaliteit van de sturing door adequate feedback te organiseren en kritisch te reflecteren op het eigen handelen. Omgevingsgerichtheid Strategieën toepassen gericht op samenwerken, leren en onderzoeken Strategieën achtergrondfactoren acties instrumenten resultaten Omgeving van de school Structuur / cultuur De schoolleider visie, ervaring, persoonlijkheid Handelingen van de schoolleider Onderwijs org. ped. klimaat Leerlingresultaten Personeel Wettelijke kaders en regelgeving Faciliteiten Werken vanuit een sterke visie Hogere orde denken Vanuit een onderwijskundige gerichtheid vormgeven aan organisatiekenmerken Figuur 1. Domeinenschema 5
Opzet en inhoud van het programma Master Integraal Leiderschap - 2014/2015 Achtergrondfactoren De achtergrondfactoren van waaruit de leidinggevende handelt, worden in drie domeinen ingedeeld. Omgeving van de school Dit domein gaat over de plaats van de school in zijn omgeving: waar komen de leerlingen vandaan, wat voor een type school betreft het, in welke ketens functioneert de instelling, wat is de demografische en sociografische omgeving van de school, etc. Maar ook de cultuurhistorische, politieke en economische context van het huidige onderwijs komen in dit domein aan de orde. De leidinggevende: Visie, ervaring, persoonlijkheid In dit domein zitten zowel de persoonlijke opvattingen (mentale modellen), ervaring en visie van de leidinggevende alsook de mogelijke missie of opdrachten van leidinggevenden hoger in de hiërarchie, die sturend zijn voor het handelen. Uit onderzoek blijkt dat de effectiviteit van het handelen van de leider in hoge mate afhankelijk is van het mentale model dat de leider heeft van de schoolorganisatie en de veranderingsprocessen daarin. Onderzoek van eigen visie en mentale modellen is een belangrijke onderdeel van de opleiding. Wettelijke kaders en regelgeving Dit domein bevat de wettelijke bepalingen en financiële kaders, maar ook lokale regelingen, alsmede de CAO en bovenschoolse afspraken. Kennis van dit domein is cruciaal voor het goed sturen van de leidinggevende. Sturingsdomeinen Vanuit de achtergrondfactoren stuurt de leider de processen in de vier onderscheiden sturingsdomeinen, steeds met het oog op kwaliteitsverbetering van het primaire proces. Dat vooronderstelt veel kennis van dat primaire proces en het kunnen benoemen en meten van de gewenste resultaten ervan. In ieder van de sturingsdomeinen doen zich oneindig veel mogelijkheden voor. Het sturen in de domeinen vraagt niet alleen kennis en vaardigheden per sturingsdomein, maar ook de competentie om deze domeinen in samenhang met elkaar te ontwikkelen. Structuur / cultuur Dit domein bevat de wijze waarop de mensen in de organisatie gegroepeerd zijn in het organogram, de verdeling van verantwoordelijkheden, bevoegdheden en middelen over de actoren, de communicatie- en besluitvormingslijnen. De ontwikkeling van schoolorganisaties naar lerende organisaties met professionele leergemeenschappen wordt algemeen gezien als voorwaardelijk voor verdere kwalitatieve schoolontwikkeling. Duurzaam of transformationeel leiderschap vergt vrijwel altijd ingrepen in dit domein. Cultuur is een spannend en invloedrijk domein om in te sturen. De leidinggevende is in staat om de cultuur te beïnvloeden, rechtstreeks of via de andere sturingsdomeinen. Daarvoor is nodig dat de leidinggevene kennis en vaardigheden verwerft om cultuurkenmerken te herkennen, te analyseren en te beïnvloeden. Onderwijsorganisatie en pedagogisch klimaat Dit domein bevat de organisatie van het onderwijsleerproces. Elementen daarin zijn o.a. de didactiek, het rooster, de leerlinggroepering, de leermiddelen, het programma, de toetsing, de lessentabel. Elk van deze elementen kent oneindig veel vrijheidsgraden en je ziet dan ook dat scholen steeds meer gaan verschillen in de onderwijskundige invulling. De leidinggevende stuurt de processen die leiden tot de juiste of meest optimale keuzes in dit domein. Dat vereist veel kennis van dit terrein en de vaardigheid om de consequenties van keuzes te overzien voor de andere sturingsdomeinen. Personeel In dit domein worden twee verschillende elementen onderscheiden: Personeelsbeleid: de leidinggevende is verantwoordelijk voor het integraal personeelsbeleid, dat deels gestuurd wordt door wet- en regelgeving, maar voor een belangrijk deel ook een schooleigen invulling kent waarin de leidinggevende de identiteit, visie en missie van de school tot uiting kan laten komen. Te denken valt hierbij o.a. aan teamontwikkeling, scholingsbeleid, het functiebouwwerk, formatieplan. Directe sturing: de leidinggevende communiceert rechtstreeks met personeel, zowel in formele als informele settingen. De leidinggevende fungeert hierin als rolmodel voor communicatie, o.a. door professionele gespreksvoering en de kwaliteit van feedback ontvangen en geven. Faciliteiten Dit is het domein van het financiële beleid, de verdeling van de middelen, de gebouwen, inrichting van ondersteunende diensten, etc. Het sturen met geld kan een krachtige versneller betekenen voor onderwijskundige ontwikkelingen. Een gedegen kennis van dit domein is dus onontbeerlijk voor de leidinggevende als ondernemer. Ook al vindt er vaak verantwoordelijkheidsdifferentiatie plaats in het leiderschap, toch wordt van de integraal leidinggevende ruime kennis geëist om dit domein optimaal en in samenhang met de andere domeinen te benutten. 6
Opleidingsprofiel De masteropleiding is een duaal professionaliseringstraject en werkt vanuit vijf leerlijnen. De leerlijnen zijn gebaseerd op het domeinenschema (Figuur 1) met daaraan gekoppeld de competenties voor leidinggevenden in het onderwijs. In een leerlijn staat telkens een aantal domeinen in samenhang centraal. In onderstaande schema s ziet u per leerlijn welke domeinen dat zijn. 1. Richting geven aan de onderwijsorganisatie Omgeving van de school Structuur / cultuur Visie, ervaring, persoonlijkheid Handelingen van de schoolleider Onderwijs org. ped. klimaat Leerlingresultaten Personeel Wettelijke kaders en regelgeving Faciliteiten 2. Sturing geven aan integraliteit Omgeving van de school Structuur / cultuur Visie, ervaring, persoonlijkheid Handelingen van de schoolleider Onderwijs org. ped. klimaat Leerlingresultaten Personeel Wettelijke kaders en regelgeving Faciliteiten 7
Opleidingsprofiel Master Integraal Leiderschap - 2014/2015 3. Leidinggeven aan professionele ontwikkeling Omgeving van de school Structuur / cultuur Visie, ervaring, persoonlijkheid Handelingen van de schoolleider Onderwijs org. ped. klimaat Leerlingresultaten Personeel Wettelijke kaders en regelgeving Faciliteiten 4. De omgeving van de onderwijsorganisatie Omgeving van de school Structuur / cultuur Visie, ervaring, persoonlijkheid Handelingen van de schoolleider Onderwijs org. ped. klimaat Leerlingresultaten Personeel Wettelijke kaders en regelgeving Faciliteiten 5. Onderzoeksmatig leidinggeven Omgeving van de school Structuur / cultuur Visie, ervaring, persoonlijkheid Handelingen van de schoolleider Onderwijs org. ped. klimaat Leerlingresultaten Personeel Wettelijke kaders en regelgeving Faciliteiten 8
Opleidingsprofiel De beide jaren zijn verdeeld in 2 semesters. In een semester wordt naast de leerlijn onderzoek telkens aan twee andere leerlijnen aandacht besteed. De leerlijnen die in een semester aan de orde komen worden afgesloten met een opdracht die wordt beoordeeld. In een afsluitende opdracht heeft telkens de bewijslast op één van de vijf competenties een dominant accent. Leerjaar 1 Semester 1: Perspectieven op leren Semester 2: Perspectieven op mens en organisatie Richting geven aan de onderwijsorganisatie 1 Sturen op integraliteit 1 Leidinggeven aan professionele ontwikkeling 1 De omgeving van de onderwijsorganisatie 1 Onderzoeksmatig leidinggeven Onderzoeksmatig leidinggeven Leerjaar 2 Semester 3: Perspectieven op onderwijs in de omgeving Semester 4: Perspectieven op ontwikkeling Sturen op integraliteit 2 Richting geven aan de onderwijsorganisatie 2 De omgeving van de onderwijsorganisatie 2 Leidinggeven aan professionele ontwikkeling 2 Onderzoeksmatig leidinggeven Onderzoeksmatig leidinggeven Essentieel is de samenhang binnen het MIL programma. Het gaat om geïntegreerde verwerving van kennis, inzicht en vaardigheden en dit steeds in interactie met de belangrijkste sturingsdomeinen van de leidinggevende in de school. 9
Didactisch concept Master Integraal Leiderschap - 2014/2015 De professionele opleidingsgroep De opleiding wordt gekenmerkt door het aanbieden van perspectieven waarmee de deelnemers hun eigen praktijk kunnen analyseren en verrijken en tot nieuwe inzichten, kennis en vaardigheden kunnen komen. Naast de theorie die aangeboden wordt in colleges is de praktijkkennis van de deelnemers zelf ook belangrijke input voor het leerproces. De opleiding is gestructureerd rond een professionele opleidingsgroep waarin collectief leren centraal staat. Binnen de opleidingsgroep vindt reflectie en feedback plaats en wordt kennis gedeeld. De deelnemers dienen bereid en in staat te zijn tot: bewust organiseren van het eigen leren systematische reflectie op het leren verbinding tussen het eigen leren en schoolontwikkeling ontwikkeling van conceptueel denken en eigen theorievorming leren van en met elkaar (intervisie, collegiale consultatie, critical friend) In de bijeenkomsten: staat de praktijk van de leidinggevende centraal hebben de deelnemers een actieve rol (presentaties, literatuurverwerking, inbreng casuïstiek) is de onderlinge communicatie en groepsdynamiek ook leeractiviteit is er zorg voor kwaliteit Een opleidingsgroep bestaat uit deelnemers uit verschillende onderwijsinstellingen, van PO, VO, MBO tot HO. De deelnemers van de opleidingsgroep functioneren als elkaars critical friends, maar bieden elkaar tegelijk inkijkjes in de praktijk binnen verschillende scholen. Intervisie vindt zowel in als buiten de opleidingsgroep plaats. De opleidingsgroep vormt ook de plek waarin de deelnemers resultaten van de opdrachten aan elkaar presenteren, zodat vormen van collectieve peer learning (en peer assessment) ontstaan. In de opleidingsgroepen worden de verschillende tussenproducten van het onderzoek besproken. Samengevat wordt de didactische aanpak getypeerd door een integrale aanpak: kennis: het leren, reflecteren en oefenen met nieuwe kennis en inzichten onderzoek: het leren om onderzoeksmatige manier leiding te geven (attitude en handelen) reflectie: het reflecteren op de eigen professie en professionele ontwikkeling en op die van studiegenoten vaardigheden: het trainen van essentiële vaardigheden voor de leidinggevende Onderzoek Het onderzoek is een belangrijk onderdeel van de masteropleiding. De deelnemer kiest een onderzoeksthema dat direct voortkomt uit een verlegenheidssituatie binnen de eigen sturingspraktijk. Daarmee is er een optimale wisselwerking tussen de individuele professionele ontwikkeling van de deelnemer en de ontwikkeling van de schoolorganisatie. Het is daarom van belang dat het onderzoeksonderwerp ook gedragen wordt binnen de organisatie. Tweedaagse conferenties Gedurende de opleiding zijn er twee tweedaagse conferenties. De tweedaagse conferenties vormen de ondersteuning bij het ontwikkelen van specifieke leiderschapsvaardigheden en leiderschapsontwikkeling. Hoorcolleges Gedurende de opleiding worden hoorcolleges georganiseerd, waarin de horizon wordt verbreed en verschillende thema s aan de orde komen. Deze thema s worden belicht vanuit de specifieke deskundigheid van gastsprekers die hun sporen hebben verdiend op het gebied van leiderschap en organisatieontwikkeling. Begeleiding deelnemers De begeleiding van de deelnemers omvat de volgende onderdelen: De opleidingsgroep biedt een structuur van peer ondersteuning doordat deelnemers elkaar als critical friends feedback geven. Daartoe worden in het begin onderling kwaliteitsnormen vastgesteld. De opleidingsgroep krijgt een opleider die de (leden van 10
Didactisch concept de) groep ondersteunt op leerproces en leerproducten. De opleider geeft elke deelnemer feedback, zodat deelnemers zicht krijgen op de mate waarin hun pres- taties voldoen aan de eisen van de opleiding. De opleiders baseren zich daarbij op de uitwerkingen van opdrachten en de waarneming van deelname in de opleidingsgroep. De deelnemer krijgt een onderzoeksbegeleider toegewezen. Deze begeleider heeft 20 uren per deelnemer ter beschikking (inclusief eerste en tweede beoordeling), verdeeld over twee jaar. Elektronische leeromgeving Ter ondersteuning van het leerproces wordt gebruik gemaakt van een elektronische leeromgeving voor het ontsluiten van studiematerialen, voor de communicatie tussen deelnemers en docenten en deelnemers onderling, voor het samenwerken aan producten en voor het vastleggen van producten. 11
Het opleidingsschema Master Integraal Leiderschap - 2014/2015 Studielast De totale studielast bedraagt 60 EC European Credits - (1.120 uur), wat neerkomt op 20 uur studiebelasting per week. Het programma is opgebouwd rond vijf leerlijnen. De vijf leerlijnen dekken de vijf leiderschapscompetenties, zie opleidingsprofiel blz. 10. De verdeling van de EC s over deze vijf leerlijnen is als volgt: Richting geven aan de onderwijsorganisatie 8 EC Organisatie Onderwijsorganisatie als PLG 8 EC Leidinggeven in het onderwijs 8 EC De omgeving van de onderwijsorganisatie 8 EC Onderzoeksmatig leidinggeven 28 EC Jaar 1 Kennis/ vaardigheden/ reflectie Jaar 2 Kennis/ vaardigheden/ reflectie Richting geven aan de onderwijsorganisatie 4 EC 4 EC Organisatie Onderwijsorganisatie als PLG 4 EC 4 EC Leidinggeven in het onderwijs 4 EC 4 EC De omgeving van de onderwijsorganisatie 4 EC 4 EC Onderzoeksmatig leidinggeven 14 EC 14 EC Totaal 30 EC Totaal 30 EC Opbouw van de opleiding: Spiral Curriculum De masteropleiding bestaat uit twee jaren en is opgebouwd volgens het principe van Spiral Curriculum. In elk opleidingsjaar komen de vijf leerlijnen aan bod. Bij de verschillende onderwerpen van het curriculum vindt altijd een combinatie plaats van kennis, vaardigheden en reflectie waarbij in het tweede jaar de complexiteit toeneemt en er een verdieping plaatsvindt op de inhoud van de leerlijnen. Eerste opleidingsjaar Semester 1 In het eerste semester ligt het accent op richting geven aan de onderwijsorganisatie en aan leidinggeven aan professionele ontwikkeling. Er is aandacht voor visieontwikkeling en voor leidinggeven aan leren en ontwikkelen. De persoonlijke ontwikkeling van de leidinggevende wordt geanalyseerd en er komen verschillende paradigma s over leiderschap en organisatieontwikkeling aan de orde. Dit geeft zicht op persoonlijke ontwikkelpunten. Daarnaast wordt een start gemaakt met onderzoeksvaardigheden en het opzetten van het eigen praktijkonderzoek gericht op een sturingsvraagstuk in de eigen situatie. Semester 2 In het tweede semester ligt het accent op sturen op integraliteit en de omgeving van de onderwijsorganisatie. Er is onder andere aandacht voor veranderkunde en bij de leerlijn onderwijsorganisatie en omgeving staat de omgeving van de schoolorganisatie en wettelijke kaders en regelgeving centraal. Aan het eind van het semester wordt het onderzoeksplan tot en met de instrumentanalyse afgerond. 12
Het opleidingsschema Tweede opleidingsjaar Semester 3 In het eerste semester van het tweede opleidingsjaar staat verdieping ten aanzien van de leerlijnen sturen op integraliteit en de omgeving van de onderwijsorganisatie centraal. Er is aandacht voor duurzame ontwikkeling van leiderschap en organisatie en voor onderhandelen en conflicthantering. Bij de omgeving van de onderwijsorganisatie staat het internationaal perspectief centraal. Er wordt een start gemaakt met de implementatie van de resultaten uit het praktijkonderzoek. De deelnemers ronden het onderzoek naar de eigen sturingsvraag af met een onderzoeksverslag. Semester 4 In het tweede semester ligt het accent op verdieping ten aanzien van de leerlijnen richting geven aan de onderwijsorganisatie en leidinggeven aan professionele ontwikkeling. Er is aandacht voor de bedrijfsvoering, leidinggeven aan leren en innoveren. De deelnemers beoordelen hun eigen leiderschapsontwikkeling en onderzoeken effecten van verbeterd en/of nieuw handelen. Bij het onderzoeksmatig leidinggeven is er aandacht voor het in kaart brengen van de consequenties van het onderzoek voor collega s en de onderwijsorganisatie, en voor teamontwikkeling. 13
Toetsing en beoordeling Master Integraal Leiderschap - 2014/2015 Opdrachten In een semester staan naast de leerlijn onderzoeksmatig leidinggeven, twee andere leerlijnen centraal. De leerlijnen die in een semester centraal staan worden afgesloten met een opdracht die wordt beoordeeld met een cijfer. In deze afsluitende opdracht heeft telkens de bewijslast op één van de vijf competentiegebieden een dominant accent. Daarnaast zijn er opdrachten die aan vooraf gestelde voorwaarden moeten voldoen. Gegeven de focus van de opleiding waarbij een verbinding gemaakt wordt tussen de eigen professionele ontwikkeling en de organisatieontwikkeling sluiten de deelnemers de studie af met een implementatieopdracht gericht op de aanbevelingen uit het onderzoek en een afsluitende reflectie op de eigen leiderschapsontwikkeling. Bij deze laatste opdrachten wordt een integratie verwacht van eigen ervaring en verworven kennis en inzichten vanuit de literatuur. Certificering en diplomering Certificering en diplomering vindt plaats wanneer is voldaan aan de volgende voorwaarden: de deelnemer heeft voldaan aan de minimale aanwezigheidsplicht van 80 %; de deelnemer heeft de verplichte opdrachten uitgevoerd en deze zijn door de opleiders minimaal als voldoende beoordeeld; de opdrachten en het onderzoeksverslag voldoen aan de eisen voor schriftelijk materiaal; de opdrachten en het onderzoeksverslag voldoen aan de eisen voor vormgeving; de opdrachten en het onderzoeksverslag zijn ingeleverd binnen de daarvoor gestelde tijd. 14
Praktische informatie Opleidingsduur De opleiding duurt twee jaar, van september 2014 tot juli 2016. Opleidingsdagen en locaties De bijeenkomsten van de opleiding vinden plaats op de vrijdagen in Amsterdam. De tweedaagse bijeenkomsten vinden plaats op donderdag en vrijdag in het midden van het land. Rooster 2014-2015 nr dag datum 1 vrij 12 september 2014 2 don 25 september 2014 3 vrij 26 september 2014 4 vrij 10 oktober 2014 5 vrij 31 oktober 2014 6 vrij 14 november 2014 7 vrij 28 november 2014 8 vrij 12 december 2014 9 vrij 16 januari 2015 10 vrij 30 januari 2015 11 vrij 13 februari 2015 12 vrij 13 maart 2015 13 vrij 27 maart 2015 14 vrij 10 april 2015 15 vrij 24 april 2015 16 vrij 22 mei 2015 17 vrij 05 juni 2015 18 vrij 19 juni 2015 Kwaliteitszorg De kwaliteit van de opleiding wordt op verschillende manieren gewaarborgd. Elk jaar vindt evaluatie van de opleiding plaats. Aan de hand van de resultaten wordt het programma bijgesteld. De master is in 2011 geaccrediteerd door de NVAO. De opleiding is erkend door het Schoolleidersregister Primair Onderwijs. De opleiding participeert in de Samenwerkende Opleidingen voor Schoolleiders (SAMOS). De CEDEO-erkenning van het Centrum voor Nascholing biedt een garantie voor klanttevredenheid. Deze erkenning is verkregen na uitgebreid onderzoek naar de tevredenheid van deelnemers en oud-deelnemers van opleidingen en maatwerktrajecten. Dit onderzoek wordt elke twee jaar herhaald. Examencommissie Toetsing, beoordeling en certificering/diplomering vindt plaats onder verantwoordelijkheid van de examencommissie van het Centrum voor Nascholing. Contact: Renec Hamminga, secretaris E-mail: examencommissie@cna.uva.nl Bezwaar en beroep Indien een cursist het niet eens is met inhoudelijke of procedurele aspecten van de beoordeling van zijn werk door een docent van de opleiding kan hij schriftelijk bezwaar maken bij de examencommissie. De examencommissie behandelt het bezwaar binnen 21 dagen. Indien de cursist van mening is, dat het bezwaar door de examencommissie op onbevredigende wijze is afgehandeld, kan hij in beroep gaan bij het College van Beroep van de Hogeschool van Amsterdam. De daarmee samenhangende procedure staat beschreven in het Studentenstatuut van de Hogeschool van Amsterdam, te downloaden van de website www.hva.nl/ studeren/juridisch/studentenstatuut/. Cursisten kunnen bij het College van Beroep niet in beroep gaan tegen (negatieve) besluiten over toelating tot de opleiding. Op het moment van de toelatingsprocedure heeft het Centrum voor Nascholing namelijk nog geen contractrelatie met de cursist. 15
Praktische informatie Master Integraal Leiderschap - 2014/2015 Kosten De kosten bedragen 7.750, - per deelnemer per jaar. Daarnaast moet er rekening worden gehouden met een een bedrag van ca. 500.- voor de aanschaf van literatuur voor de totale opleiding. Er bestaat de mogelijkheid dat in het tweede jaar in het kader van de internationalisering een buitenlandreis georganiseerd wordt. De kosten hiervan zijn niet inbegrepen in bovengenoemde bedragen. Aanmelding Aanmelding geschiedt via het digitale aanmeldingsformulier op de website van het Centrum voor Nascholing: www. centrumvoornascholing.nl/mil. Op uw aanmelding zijn de algemene voorwaarden van het Centrum voor Nascholing van toepassing. Voorlichtingsbijeenkomsten Wilt u meer informatie over de opleiding en kennis maken met de opleiders, kom dan naar een van onze voorlichtingsbijeenkomsten in april en mei. Voor data zie de website van het Centrum voor Nascholing. Informatie en contact Centrum voor Nascholing Postbus 2009 1000 CA Amsterdam Hogeschool van Amsterdam Theo Thijssenhuis Wibautstraat 2-4 1091 GM Amsterdam Barbara Ruijgrok T 020 525 1573 E bruijgrok@cna.uva.nl I www.centrumvoornascholing.nl Opleider: Marijke Nederkoorn-Bajema E mnederkoorn@cna.uva.nl www.centrumvoornascholing.nl 16
Literatuurlijst Verplichte literatuur jaar 1 (onder voorbehoud) Baarda, B., Bakker, E. Basisboek methoden en technieken kwantitatief praktijkgericht onderzoek op wetenschappelijke basis Wolters Noordhof, 5e druk 2012 ISBN 9001 807 712 Baarda, De Goede en Teunissen Basisboek kwalitatief onderzoek Noordhoff 2e druk 2005 ISBN 9789 02073 1798 Bryan, Goodman, Schaveling Systeemdenken, ontdekken van onze organisatiepatronen Academic Service 2010 ISBN 9052 615 527 Caluwé. L. de, H. Vermaak Leren veranderen, een handboek voor de veranderkundige Deventer, Kluwer 2006 (2e geheel herziene druk) ISBN 9789 01301 6543 Earl, L. & Katz, S. Leading schools in a data-rich world Corwin Press, CA / Amazon.com 2002 ISBN 9781 41290 6463 Molen, v.d. H, Hommes, M. & Kluijtmans, F. Gespreksvoering, basisvaardigheden en gespreksmodellen Noordhoff uitgevers ISBN 9789 00179 4903 Quinn, R.E. Handboek management vaardigheden Sdu uitgevers, laatste uitgave ISBN 9789 03952 6132 Ruijters, M. & Simons R.J. (red) Canon van het Leren (online uitgevers) Kluwer, 1e druk 2012 ISBN 9789 01310 2840 Daarnaast wordt een aantal (digitale) artikelen ter bestudering aangeboden tijdens de studie en wordt van deelnemers verwacht dat ze zelf actief op zoek gaan naar relevante literatuur. Verplichte literatuur jaar 2 (onder voorbehoud) Baarda, B. Dit is onderzoek! Noordhoff 2009 ISBN 9789 00171 3867 Baarda, De Goede & Teunissen Basisboek kwalitatief onderzoek Noordhoff 2e druk 2005 ISBN 9789 02073 1798 Boonstra Leiders in cultuurverandering Van Gorcum ISBN 9789 02324 6916 Caluwé, L. de, H. Vermaak Leren veranderen; een handboek voor de veranderkundige Kluwer uitg. Deventer 2006 (2e geheel herziene druk) ISBN 9789 01301 6543 Giebels & Euwema Conflictmanagement Noordhoff, 2010 ISBN 9789 00177 6381 Heifetz, R. A. Leadership without easy answers Harvard University Press; juli 1998 ISBN 9780 67451 8582 Molen, v.d. H., Hommes, M., Kluijtmans, F. Gespreksvoering, basisvaardigheden en gespreksmodellen Noordhoff Uitgevers ISBN 9789 00179 4903 Quinn, R.E. Handboek management vaardigheden. Sdu uitgevers, laatste uitgave ISBN 9789 03952 6132 Wierdsma & Swieringa Lerend organiseren en veranderen Noordhoff uitgevers, 2011 3e druk ISBN 9789 00179 0967 Daarnaast wordt een aantal (digitale) artikelen ter bestudering aangeboden tijdens de studie en wordt van deelnemers verwacht dat ze zelf actief op zoek gaan naar relevante literatuur. 17
Ervaringen van deelnemers Master Integraal Leiderschap - 2014/2015 Jackie Bosch, teamleider SG Twickel, Delden De naadloze aansluiting bij de praktijk was voor mij een belangrijke reden om te kiezen voor de Master Integraal Leiderschap bij CNA. Wat ik in de opleiding leer kan ik direct toepassen op mijn school. Daarnaast spreekt de diversiteit in de opleidingsgroep me aan: ik leer veel van het sparren met medecursisten. Zij komen uit verschillende richtingen, maar worstelen met dezelfde problematiek. Op de Carmel scholen werken we met dakpanklassen. Ik doe onderzoek naar wat onze docenten nodig hebben om differentiatie toe te passen binnen deze dakpansconstructie. Het onderzoek doen dwingt me veel te reflecteren. Soms is dat confronterend, maar vaak ook heel verhelderend. Ik merk dat ik hierdoor kritischer ben geworden: als er onder collega s aannames spelen vraag ik eerder door naar oorzaken en voorbeelden, voor we er actie op zetten. Toekomstige studenten wil ik meegeven dat de opleiding veel tijd in beslag neemt, dus het is een kwestie van goed plannen. Tegelijkertijd zie ik de opleiding als een cadeautje, want je krijgt er zo ontzettend veel energie voor terug! Peter Smit, locatieleider OBS De Peppel, Middenmeer Lesgeven vind ik heel leuk, maar daar haal ik niet meer genoeg voldoening uit. Ik wil meer, telkens opnieuw uitgedaagd worden en ontdekken wat ik nog meer in huis heb. Ik vind het een uitdaging om mensen aan te sturen, een visie te volgen met een team. Daarom ben ik de schoolleidersopleiding van het Centrum voor Nascholing gaan doen. Inmiddels heb ik het eerste studiejaar afgerond en momenteel volg ik het tweede jaar. In dat eerste jaar heb ik enorm veel geleerd over mezelf. Over hoe ik aankijk tegen onderwijs bijvoorbeeld, en over wat ik voor een school echt belangrijk vind. Het tweede jaar is meer vakinhoudelijk van aard. We leren bijvoorbeeld hoe we moeilijke gesprekken met teamleden kunnen aanpakken, maar ook doen we praktijkonderzoek in school. De opleiding heeft mijn carrière in een stroomversnelling gebracht. Ik sluit niet uit dat ik over een jaar of drie de stap zet naar schoolleider. 18
Algemene voorwaarden opleidingen en cursussen Open inschrijving 1. Inschrijving Inschrijving geschiedt via een digitaal aanmeldingsformulier op de website www.centrumvoornascholing.nl. Plaatsing geschiedt op volgorde van binnenkomst. Pas na schriftelijke bevestiging van het secretariaat is uw inschrijving definitief. Maatwerk Voorwaarden van toepassing op maatwerk zijn op aanvraag verkrijgbaar bij het secretariaat van CNA en worden standaard meegeleverd met de offerte. 2. Betaling In principe ontvangt u (of uw werkgever) vóór aanvang van de opleiding of cursus een nota. De kosten dienen te worden voldaan binnen de gestelde betalingstermijn van 30 dagen. De kosten zijn vrij van btw aangezien het om scholingsactiviteiten gaat. 3. Annulering door het Centrum voor Nascholing Bij onvoldoende inschrijvingen of overmacht behoudt het Centrum voor Nascholing zich het recht voor de opleiding of cursus te annuleren. De eventueel betaalde kosten worden volledig gerestitueerd. 4. Annulering door de deelnemer Mocht u door omstandigheden verhinderd zijn deel te nemen aan de opleiding of cursus waarvoor u zich heeft ingeschreven, dan dient u dit schriftelijk kenbaar te maken. Bij annulering langer dan twee maanden voor aanvang van de opleiding of cursus wordt 60,50 administratiekosten in rekening gebracht. Bij annulering korter dan twee maanden, maar langer dan één (1) maand voor aanvang van de opleiding of cursus wordt 50% van de kosten in rekening gebracht. Bij annulering korter dan één maand voor aanvang van de opleiding of cursus worden de volledige kosten van de opleiding of cursus in rekening gebracht. 5. Gedeeltelijke deelname of tussentijdse beëindiging Bij gedeeltelijke deelname of tussentijdse beëindiging door de deelnemer vindt geen restitutie van de cursusof opleidingskosten plaats. Voortijdig stoppen met de opleiding of cursus dient schriftelijk te worden gemeld aan het secretariaat. 19
20 Aantekeningen
Centrum voor Nascholing Postbus 2009 1000 CA Amsterdam Tel. 020 525 12 41 nascholing@cna.uva.nl www.centrumvoornascholing.nl Verder met onderwijs Met dit motto biedt het Centrum voor Nascholing (CNA) een kleurrijk palet aan professionaliseringsmogelijkheden in alle sectoren van het onderwijs. U kunt bij ons terecht voor master- en post-hbo opleidingen, trainingen en maatwerk voor docenten, leidinggevenden en onderwijsondersteunend personeel. Onze expertisegebieden zijn didactiek, begeleidingskunde en leiderschap. Door de nauwe samenwerking met de Universiteit van Amsterdam en de Hogeschool van Amsterdam is CNA een hoogwaardig kenniscentrum voor professionalisering in het onderwijs. In de Leiderschapsacademie van CNA vindt u alle opleidingen, trainingen en maatwerktrajecten op het gebied van leiderschaps- en organisatieontwikkeling. De opleidingen onderscheiden zich door de focus op duurzame school-ontwikkeling en onderzoeksmatig leiderschap. Er zijn diverse in- en doorstroommogelijkheden voor beginnende en ervaren schoolleiders en bestuurders in alle sectoren van het onderwijs.