Arbeidsovereenkomst, hoe werkt dat? Als u als budgethouder een arbeidsovereenkomst aangaat met een zorgverlener betekent dit formeel, dat u de rol van werkgever moet vervullen. U krijgt te maken met een aantal verantwoordelijkheden en verplichtingen. Deze zijn geregeld in het arbeidsrecht. Hiervan hoeft u niet alles te weten om een goed werkgever te kunnen zijn. Belangrijk is te weten wat voor u van betekenis is, zodat u en uw zorgverlener zich kunnen houden aan de afspraken die in de arbeidsovereenkomst zijn vastgelegd. NB Deze factsheet geeft specifieke informatie over de arbeidsovereenkomst. Voor de andere zorgovereenkomsten (familie, instelling en freelancer) gelden andere regels. Belangrijk verschil is dat wanneer u met deze zorgovereenkomsten werkt, u geen werkgever, maar opdrachtgever bent. Lees hierover meer in de factsheet Zorgovereenkomsten AWBZ. Model arbeidsovereenkomst Zowel het arbeidsrecht als de wettelijke regeling van het pgb stellen een aantal eisen waaraan een arbeidsovereenkomst moet voldoen. De Sociale Verzekeringsbank (SVB) heeft in samenspraak met Per Saldo een model arbeidsovereenkomst ontwikkeld die aan deze eisen voldoet. Van de modelovereenkomst kunt u in onderling overleg afwijken, zolang u de wettelijke regels rond arbeid in loondienst niet schendt. Specifieke afspraken kunt u vastleggen in een aparte bijlage die u toevoegt aan de overeenkomst (formulier Wijziging zorgovereenkomst ) De arbeidsovereenkomst is vervaardigd voor het pgb-awbz. Heeft u een pgb-wmo: vraag uw gemeente om de richtlijnen. Meer dan drie dagen: afdracht loonbelasting en premies Door SVB Bij een arbeidsovereenkomst met een zorgverlener die op meer dan drie dagen per week bij u gaat werken, dienen er premies en loonheffing afgedragen te worden. U kunt deze afdracht zelf regelen, maar u kunt ook gebruik maken van de salarisadministratie van het Servicecentrum PGB van de SVB. Deze service is kosteloos. U kunt daarbij kiezen uit twee mogelijkheden: Het Servicecentrum PGB verzorgt uw volledige salarisadministratie en u machtigt hen om de verschuldigde lonen, loonheffing en premies voor werknemersverzekeringen automatisch van uw rekening over te schrijven naar de betreffende hulpverleners en instanties. Het Servicecentrum PGB berekent hoeveel loon, loonheffing en premies voor werknemersverzekeringen u moet uitbetalen en afdragen. U zorgt er vervolgens zelf voor dat de betalingen worden verricht. Zelf U bent niet verplicht om gebruik te maken van de diensten van het Servicecentrum PGB. Als u zich hierin voldoende deskundig acht, kunt u ervoor kiezen om als werkgever in volle omvang (met alle verplichtingen van dien) zelf de salarisadministratie te voeren. U houdt dan zelf op het brutoloon van de zorgverlener in: 1
loonheffing (loonbelasting en premies volksverzekeringen) het werknemersdeel van de premies voor werknemersverzekeringen (ziekenfonds, WW en WIA) de kosten voor het werkgeversdeel van de premies voor werknemersverzekeringen (de zogenoemde werkgeverslasten) Deze heffingen en premies moet u afdragen aan de Belastingdienst en aan Uitvoering Werknemersverzekeringen (UWV). U moet zich in dit geval zelf als werkgever aanmelden bij de Belastingdienst en bij Uitvoering Werknemersverzekeringen (UWV). Uitbesteden aan een administratiebureau/kantoor Een derde mogelijkheid is om de salarisadministratie uit aan te besteden aan een commercieel bedrijf of tussenpersoon (dus niet aan het Servicecentrum PGB van de Sociale Verzekeringsbank). De kosten daarvan kunt u niet betalen uit het te verantwoorden bedrag van uw pgb. Drie-dagen-regeling Als u een arbeidsovereenkomst sluit met een zorgverlener die maximaal drie dagen bij u in dienst is, dan hoeft u geen loonheffing en premies voor werknemersverzekeringen af te dragen. Dit is geregeld in de zogenoemde 'drie-dagen-regeling'. U kunt wel gebruik maken van opting in bij de SVB, wat betekent dat de aftrek van loonheffing, premies e.d. door deze instantie wordt verwerkt en de budgethouder per maand een nettosalaris ontvangt. Maakt u geen gebruik van opting in, dan moet uw zorgverlener aan het eind van het jaar zijn inkomsten zelf opgeven bij de Belastingdienst en er dan belasting over betalen. Zorgverleners die minder dan drie dagen bij u werken zijn niet verzekerd voor een aantal sociale verzekeringswetten zoals de WIA en de WW. Arbo De Arbeidsomstandighedenwet (Arbo-wet) is van toepassing op alle vormen van arbeid, dus ook op de arbeid van een zorgverlener, die u inhuurt met uw pgb. De Arbo-wet heeft betrekking op de gezondheid, de veiligheid en het welzijn van de werknemer. U bent als werkgever verplicht de arbeidsomstandigheden van uw zorgverleners goed te regelen door: ervoor te zorgen dat er noodzakelijke en deugdelijke materialen en producten beschikbaar zijn, waardoor de zorgverlener zijn werk goed kan doen; bijvoorbeeld een goed werkende en veilige stofzuiger, een veilig keukentrapje en veilige schoonmaakmiddelen voor huishoudelijk werk; ervoor te zorgen dat de zorgverlener bij lichamelijke verzorging op een goede hoogte kan werken en bijvoorbeeld op een goede manier kan tillen het werk in goed overleg met elkaar in te delen 2
U kunt zich hierbij laten ondersteunen door een zogenoemde arbodienst. Zorgverleners met een arbeidsovereenkomst kunnen via de SVB gebruik maken van een arbodienst. Als budgethouder, c.q. werkgever hoeft hier niet voor te betalen. Heeft u een pgb-wmo, dan kunt u alleen gebruik maken van deze dienst van de SVB wanneer uw gemeente een contract heeft afgesloten. Dit kunt u navragen bij uw gemeente of nakijken op www.pgb.nl > pgb-wmo > Wmo per gemeente. De arbodienst kan u helpen bij het goed en veilig inrichten van de werksituatie van uw zorgverleners. Bovendien controleert en begeleidt de arbodienst uw zieke zorgverleners. Meer informatie over ziekte van zorgverleners vindt u verderop in deze factsheet. Arbeidstijden Elke werkgever is verplicht zich te houden aan de Arbeidstijdenwet. Zorgverleners mogen maximaal 12 uur per dag en 60 uur per week werken. Gemeten over een periode van 16 weken mag de gemiddelde arbeidstijd per week echter niet meer zijn dan 48 uur per week. Voor jongeren gelden andere regels. Kijk daarvoor op www.minszw.nl > arbeidsvoorwaarden > arbeid door jongeren. Ziekte Wordt uw zorgverlener in loondienst ziek, dan bent u verplicht om ten minste 104 weken (twee jaar) minimaal 70% van het afgesproken loon door te betalen; dit moet tenminste het minimumloon zijn voor zorgverleners die onder de drie-dagen-regeling vallen, bij ziekte ten minste zes weken lang minimaal 70% van het afgesproken loon door te betalen Als uw zorgverlener weer aan de slag gaat en binnen vier weken weer uitvalt, dan telt de vorige ziekteperiode mee voor de bepaling van de periode waarin u verplicht bent loon door te betalen. Tijdelijk contract Hebt u een tijdelijk contract (arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd) met uw zorgverlener, dan stopt uw loondoorbetalingsplicht op het moment dat het contract afloopt. Uw zieke, voormalige zorgverlener kan zich dan melden bij Uitvoering Werknemersverzekeringen (UWV) voor een zogenoemde vangnet uitkering in het kader van de Ziektewet. Deze vangnetregeling geldt overigens niet voor zorgverleners die op drie dagen of minder voor u werken. Vervanging/oproepkracht Bij ziekte van een vervanger of oproepkracht bent u verplicht tenminste 70% te betalen van het loon dat uw zorgverlener tijdens de oproepperiode verdiend zou hebben. Wordt een oproepkracht ziek tussen twee oproepen door, dan maakt hij geen aanspraak op doorbetaling van het loon. 3
Ziekengeld via SVB U kunt voor het loon dat u aan een zieke zorgverlener betaalt, een vergoeding vragen bij het Servicecentrum PGB van de SVB. Deze instantie heeft voor alle budgethouders een verzekering afgesloten, die de uitbetalingen aan zieke zorgverleners vergoedt. U houdt daardoor geld over om een vervanger in te huren. Ook hierbij geldt voor budgethouders met een pgb-wmo: heeft uw gemeente een contract met de SVB? De procedure gaat als volgt: uw zorgverlener meldt zich ziek vervolgens meldt u uw zorgverlener direct (binnen 24 uur) ziek bij het Servicecentrum PGB van de SVB; dat kan telefonisch of via e-mail u krijgt dan een speciaal formulier van het Servicecentrum PGB het Servicecentrum PGB zal u bovendien vragen om een kopie van de arbeidsovereenkomst en van uw toekenningsbeschikking voor het pgb, om na te gaan of u inderdaad recht hebt op de vergoeding van het loon dat u aan uw zieke zorgverlener moet doorbetalen als de zorgverlener weer gezond is, meldt u dat ook weer bij de SVB Verdere aandachtspunten Uw zieke zorgverlener wordt gecontroleerd en begeleid door de arbodienst. Deze arbodienst werkt in opdracht van het Servicecentrum PGB voor alle budgethouders. Op die manier voldoet u aan de eisen van de Wet Verbetering Poortwachter, waarin staat dat u uw uiterste best moet doen om een zieke zorgverlener weer aan het werk te krijgen. U bent verplicht mee te werken aan de begeleiding door de arbodienst. Als u na zes tot acht weken een werkhervattingsplan van de arbodienst ontvangt, moet u dit samen met uw zorgverlener ondertekenen en vervolgens terugsturen. De kosten die uit het werkhervattingsplan voortkomen, zijn voor rekening van het Servicecentrum PGB van de SVB. Daarnaast is het aan te raden om contact te houden met uw zieke zorgverlener en goede afspraken te maken over de hervatting van de werkzaamheden. Dat is niet alleen belangrijk voor uzelf en voor uw zieke zorgverlener, maar ook voor de oproepkracht of vervanger die u hebt ingehuurd om het werk tijdelijk over te nemen. Zwangerschap Zorgverlener werkt MEER dan drie dagen Een zwangere zorgverlener die meer dan drie dagen per week bij u werkt: heeft recht op ten minste 16 weken zwangerschapsverlof, met doorbetaling van haar loon het zwangerschapsverlof kan vier tot zes weken voor de uitgerekende datum van de bevalling ingaan 4
U hoeft uw zorgverlener in deze periode niet zelf te betalen. Uitvoering Werknemersverzekeringen (UWV) neemt deze verplichting over, in het kader van de Wet Arbeid en Zorg. Regelt u zelf de afdracht van de loonheffing en werkgeverslasten, dan moet u uw zwangere zorgverlener ook zelf aanmelden bij UWV. Verzorgt het Servicecentrum PGB van de SVB uw salarisadministratie en de afdrachten, dan moet u aan hen doorgeven wanneer het zwangerschapsverlof ingaat. Het Servicecentrum PGB regelt vervolgens de doorbetaling van het loon met UWV. Wanneer uw zorgverlener haar werk hervat, moet u de einddatum van het zwangerschapsverlof aan het Servicecentrum PGB doorgeven NB Ziekte van uw zorgverlener, aansluitend op zwangerschap, valt tevens onder de vangnet uitkering in het kader van de Ziektewet. Zorgverlener werkt MINDER dan drie dagen per week Werkt uw zwangere zorgverlener onder de drie-dagen-regeling, dan moet zij zelf bij UWV om een uitkering vragen voor zwangerschapsverlof in het kader van de Wet Arbeid en Zorg. UWV bekijkt of zij hiervoor in aanmerking komt. Vakantie en verlof Per 13 gewerkte uren heeft uw zorgverlener recht op tenminste één betaald uur vakantie. Hij heeft recht op tenminste twee weken aaneengesloten vakantie, mits hij voldoende uren heeft opgebouwd. Tijdens ziekte blijft uw zorgverlener vakantiedagen opbouwen. Duurt de ziekte langer dan zes maanden, dan tellen alleen de laatste zes maanden van zijn ziekte mee voor het opbouwen van vakantiedagen. Verdere aandachtspunten U mag van uw zorgverlener verwachten dat hij zijn vakanties en vrije dagen op tijd aankondigt en met u bespreekt. U kunt dan tijdig voor vervangers zorgen. Uw zorgverlener heeft in bepaalde gevallen recht op betaald of onbetaald verlof, zoals: - ouderschapsverlof (onbetaald verlof van maximaal een half jaar, gedurende de helft van de werktijd) - calamiteitenverlof of kortdurend zorgverlof (maximaal twee weken per kalenderjaar vrij) voor de verzorging van een ziek kind, een zieke partner of zieke ouders, waarbij de werknemer 70% van het loon krijgt doorbetaald Aansprakelijkheid Als uw zorgverlener schade veroorzaakt, kunt u daar in sommige gevallen als werkgever aansprakelijk voor worden gesteld. Er kan sprake zijn van zaakschade (spullen die stuk gaan) of van lichamelijk letsel. 5
Daarbij zijn verschillende situaties mogelijk: De zorgverlener ondervindt zelf schade op een moment dat hij voor u aan het werk is. Hij kan bijvoorbeeld tijdens het werk een been breken, een ongeluk krijgen, terwijl hij voor u de boodschappen doet zijn kleding beschadigen en dergelijke. U bent als werkgever aansprakelijk voor deze schade, tenzij de zorgverlener opzettelijk schade heeft veroorzaakt of bewust roekeloos is geweest. De zorgverlener veroorzaakt schade bij een derde persoon. Als hij een derde persoon schade toebrengt door een fout bij het vervullen van een door u opgedragen taak, kunt u als werkgever aansprakelijk worden gesteld voor de schade die de derde persoon heeft opgelopen. Uw zorgverlener veroorzaakt schade of letsel aan u of uw eigendommen. Ook voor deze schade kunt u, in uw rol als werkgever, aansprakelijk gesteld worden. WA-verzekering SVB Het Servicecentrum PGB van de SVB heeft een collectieve verzekering afgesloten tegen de wettelijke aansprakelijkheid van budgethouders voor schade die veroorzaakt is door zorgverleners die bij hen werken (zowel met een arbeidsovereenkomst als met een overeenkomst in opdracht). Daarbij geldt een eigen risico van 113,45 per gebeurtenis (tot een maximum van 250 per jaar). De verzekering bij het Servicecentrum PGB dekt alleen de schade die in het kader van het pgb ontstaat. Voor de wettelijke aansprakelijkheid die geen verband houdt met de aan u geboden zorg en/of begeleiding, zult u dus nog een gewone particuliere WA-verzekering moeten afsluiten. Geheimhouding Zowel de zorgverlener als u, de werkgever, hebben ter bescherming van de privacy een geheimhoudingsplicht. Hierover is, als het goed is, een bepaling opgenomen in de arbeidsovereenkomst. In de modelovereenkomst van de SVB staat letterlijk: De zorgverlener houdt alles geheim wat hij of zij weet over de budgethouder en diens gezin, partner of huisgenoten. Uw zorgverlener mag persoonlijke zaken die hij over u weet door zijn werk dus niet aan anderen vertellen (ook niet aan andere hulpverleners of bijvoorbeeld aan een arts) zonder uw uitdrukkelijke toestemming. Deze geheimhoudingsplicht blijft ook van kracht na beëindiging van de arbeidsovereenkomst. Beëindiging arbeidsovereenkomst/ontslag Een arbeidsovereenkomst eindigt bijvoorbeeld: doordat uw zorgverlener een andere baan heeft gevonden doordat uw pgb stopt doordat uw pgb zoveel lager wordt, dat u uw zorgverlener niet meer kunt betalen bij overlijden van de budgethouder 6
doordat een zorgverlener zijn werk niet goed doet of zich misdraagt Bij de beëindiging van een arbeidsovereenkomst kunt u te maken krijgen met het ontslagrecht. Hieronder een aantal mogelijke situaties en de regels die in die situatie gelden. Ontslag nemen Een zorgverlener die zelf ontslag neemt, moet zich houden aan de opzegtermijn die in de arbeidsovereenkomst staat. Volgens de modelovereenkomst is dat tenminste een maand, gerekend vanaf de laatste dag van de lopende maand. Een zorgverlener die bijvoorbeeld op 20 januari zijn baan opzegt kan daardoor pas op zijn vroegst per 1 maart bij een andere baas aan de slag. Wederzijds goedvinden De eenvoudigste manier van beëindigen van de arbeidsovereenkomst is die met wederzijds goedvinden. Dit houdt in dat u samen met de zorgverlener afspreekt dat de arbeidsovereenkomst beëindigd wordt. Dat kan van de ene op de andere dag. Het is wél belangrijk dat één en ander schriftelijk wordt vastgelegd, zodat daarover achteraf geen problemen kunnen ontstaan. Proeftijd Als de problemen zich in de proeftijd van de zorgverlener voordoen, dan kan zowel u, als werkgever, als uw zorgverlener de arbeidsovereenkomst beëindigen. Als de zorgverlener daar om vraagt, moet u als werkgever de reden van dit ontslag schriftelijk kenbaar maken. De proeftijd moet uitdrukkelijk in de arbeidsovereenkomst staan. Bij overeenkomst voor onbepaalde tijd is dat maximaal twee maanden. Verlenging van een proeftijd is niet mogelijk. Als een arbeidsovereenkomst verlengd wordt, is een nieuwe proeftijd niet mogelijk, ook niet als de zorgverlener tijdens zijn proeftijd langdurig ziek is geweest, tenzij het geheel andere werkzaamheden betreft. Overeenkomst voor bepaalde tijd Als er onoplosbare problemen bestaan tussen u en uw zorgverlener, dan kunt u bij een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd eventueel wachten op het aflopen van de arbeidsovereenkomst. Een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd (bijvoorbeeld zes maanden of één jaar) eindigt op het moment dat in de overeenkomst is afgesproken. Als u als werkgever een arbeidsovereenkomst afsluit voor bepaalde tijd, dan hoeft u geen ontslagvergunning aan te vragen als u de overeenkomst niet wilt verlengen. U kunt een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd drie keer verlengen, mits de totale looptijd van deze overeenkomsten niet langer is dan 36 maanden. Echter, dit geldt alleen als tussen de verschillende overeenkomsten geen tussenpozen zijn van meer dan drie maanden. 7
Bij tussentijdse beëindiging van een overeenkomst voor bepaalde tijd dient u de regels van het ontslagrecht te volgen. Gedwongen ontslag U mag een zorgverlener niet zomaar ontslaan. U bent verplicht zich te houden aan de wettelijke opzegtermijn. Die termijn is langer naarmate uw zorgverlener langer bij u in dienst is. De eerste 5 jaar is die termijn 1 maand; van 5 tot 10 jaar 2 maanden, tussen de 10 en 15 maanden 3 maanden, 15 jaar of langer 4 maanden. Voor degenen die op 1 januari 1999 45 jaar of ouder waren en toen al bij u in loondienst werkten, geldt een afwijkende regeling. U hebt toestemming (een ontslagvergunning) nodig van de directeur van UWV WERKbedrijf (het voormalige Centrum voor Werk en Inkomen, CWI) wanneer u uw zorgverlener wilt ontslaan wegens bedrijfseconomische omstandigheden (zoals vermindering van uw pgb) of andere redenen, zoals disfunctioneren of een verstoorde arbeidsrelatie. U moet naar de kantonrechter stappen en om ontbinding van de arbeidsovereenkomst met uw zorgverlener vragen als er sprake is van gewichtige redenen (7:685 BW), zijnde dringende redenen (zoals misdragingen als diefstal, mishandeling, of werkweigering) of verandering in de omstandigheden, welke van dien aard zijn dat de arbeidsovereenkomst dadelijk of na korte tijd hoort te eindigen. Ontslagverboden In sommige situaties mag u als zorgverlener een arbeidsovereenkomst niet opzeggen. Dit worden opzeggingsverboden genoemd. U mag uw zorgverlener niet ontslaan: tijdens zwangerschap en gedurende de eerste zes weken na hervatting van de arbeid na de bevalling gedurende de eerste twee jaar van ziekte of arbeidsongeschiktheid; een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd kan overigens wel aflopen terwijl iemand ziek is omdat uw zorgverlener gebruik maakt van zijn wettelijk recht op ouderschapsverlof omdat uw zorgverlener lid is van een vakbond of vertegenwoordiger in publiekrechtelijke organen (zoals de gemeenteraad) op grond van godsdienst, levensovertuiging, politieke opvattingen, ras, afkomst, geslacht, seksuele geaardheid, handicap of chronische ziekte Op staande voet In het uiterste geval, bijvoorbeeld bij heel ernstige misdragingen door de zorgverlener, is ontslag op staande voet mogelijk. Het is altijd raadzaam een deskundige in te schakelen als u van plan bent iemand op staande voet te ontslaan. Uw ontslagen zorgverlener kan namelijk naar de rechter stappen om het ontslag ongedaan te 8
maken. De rechter zal ontslag op staande voet niet snel accepteren, tenzij u de misdragingen kunt aantonen of op zijn minst zeer aannemelijk kunt maken. Hebt u uw salarisadministratie ondergebracht bij het Servicecentrum PGB van de SVB, meld uw problemen dan bij hen. Het Servicecentrum PGB gaat samen met u na of de problemen ernstig genoeg zijn om een ontslag op staande voet te rechtvaardigen. Als dat zo is kunt u een beroep doen op de collectieve rechtsbijstandsverzekering die het Servicecentrum PGB voor budgethouders heeft afgesloten voor juridische ondersteuning tijdens de ontslagprocedure. Per Saldo adviseert u om alle gesprekken en afspraken schriftelijk vast te leggen en ervoor te zorgen dat de zorgverlener een kopie van deze verslagen heeft. Deze verslagen kunnen voorkomen dat er conflicten ontstaan en kunnen ook als bewijs dienen bij conflicten of het aanvragen van ontslag. 9
Relevante websites www.ciz.nl (beleidsregels, indicatiewijzer, gebruikelijke zorg) www.pgb.cvz.nl (AWBZ-Kompas) www.arbeidsrecht.nl www.arbeidsrechter.nl www.belastingdienst.nl www.minszw.nl www.dienstverleningaanhuis.szw.nl www.postbus51.nl (brochure Dienstverlening aan huis ) www.svb.nl/telefoonnummer Servicecentrum pgb: (030) 264 82 00)/e-mail pgb@svb.nl Verdere informatie Website www.pgb.nl voor alle informatie rondom het pgb én Per Saldo. Brochures Zelf aan zet In de AWBZ Zelf aan zet In de Wmo Pgb en autisme Pgb voor mensen met een verstandelijke beperking Werken als pgb zorg- of hulpverlener Houvast bij uw pgb-administratie U kunt deze brochures bestellen (via webwinkel) of downloaden (alleen leden) via www.pgb.nl. Cursussen: Basiscursus pgb Overeenkomsten en administratie Ouders, kind en pgb Voorbereiding op de (her)indicatie Basis- en vervolgcursus pgb (organisaties en zorgverleners) Ledenbijeenkomsten in het land Via www.pgb.nl kunt u zich aanmelden voor bovenstaande cursussen of bijeenkomsten. Ook kunt u bellen met de ledenservice. Tijdschrift EigenWijs, met actuele achtergrondinformatie, verschijnt zes keer per jaar. 10
Leden krijgen dit tijdschrift automatisch toegestuurd. Factsheets Feiten rondom thema's zijn uitgewerkt op factsheets. Kijk daarvoor op www.pgb.nl of vraag deze telefonisch aan via de ledenservice. Contact Telefoon 0900 742 48 57 ( 0,20 per minuut) of via de ledenservice (nummer bekend bij leden of kijk op www.pgb.nl of in EigenWijs) Maandag : 10.00 tot 12.00 en 13.00 tot 17.00 uur Di. Wo. Do. : 09.00 tot 12.00 en 13.00 tot 17.00 uur Vrijdag : gesloten Deze factsheet is in juli 2009 geactualiseerd. 11