ICT IN DE LERARENOPLEIDING

ICT IN DE LERARENOPLEIDING ICT COMPETENTIES VAN VISIE NAAR PRAKTIJK INTERENW/RP STUDIEDAG, 22-03-2013 - In t Pand, Gent 1

Inhoudstafel Inhoudstafel... 2 Situering & Dankwoord... 3 Opbouw studiedag... 4 Doelstellingen van deze studiedag... 4 Inleiding... 5 Programma... 6 Overzicht walking lunch, Best practices en experimenteerstands... 6 DEEL 1: PROJECTVOORSTELLING... 7 1.1 Algemeen project doel... 7 1.2 Project kader... 7 1.3 Projectactiviteiten... 8 1.4 Context & probleemstelling... 9 Professionalisering van de lerarenopleider op vlak van ICT: een noodzaak?... 9 DEEL 2: VISIE op ICT in de Lerarenopleiding... 14 2.1. Strategische doelstelling: ICT in de lerarenopleiding (24 mei 2012).... 14 2.2. ICT ontwikkelingsprofiel voor de lerarenopleiders... 14 2.3 ICT sterkte-zwakte analyse voor de ICT leerlijn... 16 2.4 Een stapje verder Out of the box... 18 DEEL 3: Best practices... 19 DEEL 4: praktijk: oefenen en reflectie: een krachtigere didactiek m.b.v. ICT... 21 4.1 Dagdagelijkse tools en sociale media in de klaspraktijk... 21 4.2 Een krachtigere didactiek m.b.v. creatief ICT gebruik... 24 4.2.1 een krachtige leeromgeving: ICT gebruik congruent met onderwijsvisie... 25 4.2.2 Didactische meerwaarde: effectiviteit, efficiëntie of aantrekkelijkheid?... 27 4.2.3 Creativiteit... 29 4.3 Over minder onderwijzen en meer blended leren... 29 Wat is Blended Leren?... 30 DEEL 5: Verder implementatie(beleid)... 33 5.1. Tool voor resultaats-en competentiegericht personeelsbeleid... 33 5.2 Draaiboek voor het opstellen van een ICT beleidsplan... 34 DEEL 6: Bronnen en extra info... 35 Website... 35 2

Situering & Dankwoord Deze bundel heeft als doel om tijdens de studiedag gemakkelijk te kunnen verwijzen en bij de verschillende onderwerpen wat extra info en links te verschaffen. De begeleidende site enwaugent.be/projecten/ict zal alle verwijzingen nog grondiger uitwerken en alle documenten bevatten. We danken voor deze interenw/rp studiedag in het bijzonder de resonantiegroepsleden van het Interdie een actieve en heel betrokken rol in het ontwerp van de studiedag hebben gehad. Alsook in het bijzonder die resonantiegroepsleden en ICT epxerten van Elant en School of Education die zelfs een moderatorrol op zich nemen om een (inter)actieve workshopaanpak voor hun leden te kunnen realiseren, met name Boris Mets en Jo Van Den Hauwe en Sofie Goethals (van Elant), Els Castelein, Jeroen Thys en Luc Vandeput (School of Education). We danken ook Geert Kraeye en Bram Bruggeman uit ons eigen ENWAUGENT om ook met hun didactische ICT expertise te willen ondersteunen. Hetzelfde geldt voor BramFaams en Pascale Kraeye van Klascement. Ook dank aan alle bereidwillige presentatoren tijdens de walking lunch vanuit alle ENW s/rp s: Kristof Keppens (Ugent), Mark Verbeke (Kisp), Evelyn cloosen (PHL & Xios), Thibaut Cromphaut (Edubit) en Didakta. Dit is werkelijk een studiedag waarin we expertise uit alle expertisenetwerken en regionale platformen voor lerarenopleidingen van Vlaanderen hebben gebundeld. Een uitwisselingsmoment voor en door de verschillende ENW s/rp s: Elant, School of Education, Novelle, BEO en ENW AUGENT en andere spelers in het ICT onderwijsveld. We wensen u een visieversterkende en inspirerende studiedag toe. Nancy Verliefde, nancy.verliefde@ugent.be Luk Vanlanduyt, luk.vanlanduyt@ugent.be Projectleider en projectmedewerker van het interenw/rp Project professionaliseren van lerarenopleiders op het vlak van ICT Penningsinstantie / organisator studiedag: Expertisenetwerk voor Lerarenopleididingen van de Associatie Universiteit Gent 3

Opbouw studiedag Doelstellingen van deze studiedag Aan het eind van de studiedag hebben deelnemers: 1. hun visie verruimd op een goed didactisch gebruik van ICT ter ondersteuning van onderwijs. 2. de bruikbaarheid ervaren van het ICT ontwikkelingsprofiel voor lerarenopleiders voor het ontdekken en uitzetten van prioritaire teamgerichte en persoonlijke professionaliseringsplannen. 3. inzicht verkregen in de sterktes en zwaktes van ICT leerlijnen van lerarenopleidingen door gebruik te maken van een (online) analyse instrument. 4. de eigen toolkit verruimd door een uitwisseling en het uitproberen van good practices van collega s. 5. de eigen creativiteit en doelgerichtheid in het ontwerpen van digitaal ondersteunde lessen of lessenreeksen aangescherpt. 4

Inleiding Toekomstige leraren moeten ICT-competent en mediawijs zijn en ook leerlingen in die zin kunnen vormen. Welke vaardigheden en attitudes worden van de aanstaande leraar verwacht en welke gevolgen heeft dit voor de lerarenopleider? In het inter-enw/rp project "professionalisering van lerarenopleiders op vlak van ICT" kwam een ICT ontwikkelingsprofiel voor lerarenopleiders tot stand. Eén doel van de studiedag is om u te laten ervaren hoe u het ICT ontwikkelingsprofiel kunt gebruiken om tot een visie te komen op ICT in het onderwijs en om de sterktes-zwaktes binnen de lerarenopleiding te evalueren. Wat doen we al in onze ICT-leerlijn en waar zitten nog hiaten en uitdagingen? Wat zijn de nodige ICT-competenties van (een team van) lerarenopleiders? Waar kunnen we nog bijschaven? In de middag zetten we onze visie op het versterken van didactiek dankzij ICT praktisch om met oefeningen, voorbeelden en good practices. Tijdens de walking lunch, kan u zelf ook ICT-tools uitproberen voor webcolleges, blended learning, Web 2.0 integreren in leeromgeving, tablet applicaties, het digibord van de toekomst, serious gaming, pocketcamera s, bloggen, Bovendien stellen we u onze ontwikkelde instrumenten en toegepaste professionaliseringstrajecten voor om een lerarenopleiding te stimuleren en te begeleiden naar een ontwikkelings- en teamgericht professionaliseringsbeleid op vlak van ICT. Deze workshopbundel is opgebouwd volgens de chronologie van de studiedag. We onderscheiden vijf onderdelen in het programma: I. projectvoorstelling en probleemstelling; II. visie; III. Good practices en tools; IV. Praktijk: ontwerpen van een krachtige didactiek m.b.v. ICT.; V. Verdere (beleids)implementatie. 5

Programma 9u30 10u00 10u05 10u30 11u45 12u10 13u40 15u20 15u45 Verwelkoming en registratie Verwelkoming door Norbert Fraeyman, voorzitter ENW AUGENT Voorstelling ICT ontwikkelingsprofiel door Nancy Verliefde en Luk Vanlanduyt, projectmedewerkers ENW AUGENT Intervisie in kleine groepen: Aan de slag met het ICT ontwikkelingsprofiel op weg naar visie Plenaire reflectie: uitdagingen voor de 21st Century? Filmfragmentje Singapore Walking lunch: uitwisselen en uitproberen van best practices Parallelsessies: Oefening en reflectie: een krachtigere didactiek m.b.v. ICT 1. Gebruik van ICT tools uit het dagelijks leven in de klaspraktijk, moderatoren ELANT & Klascement 2. Een krachtigere didactiek m.b.v. creatief ICT gebruik, experten ENW AUGENT 3. Over minder onderwijzen en meer Blended Learning, Luc Vandeput, Khleuven Plenair: Hoe verder? (ICT) professionaliseringstools voor de lerarenopleiding Einde Overzicht walking lunch, Best practices en experimenteerstands Leeromgeving & Web 2.0 tools integreren - Bram Bruggeman, CVO t Perspectief, Gent Het digibord van de toekomst: constructiegericht gebruik - Didakta Film als begeleidings-en reflectietool mbv pocketcamera s - Geert Kraeye, Artevelde Bachelor lager Webcolleges, mobiele opname unit van Ugent - Kristof Keppens itec, ICT-wijzer & Draaiboek: Tablets op school & 100 apps voor de klas Thibaut Cromphaut, Edubit Blended Learning - Luc Van De Put, KHLeuven The flipped classroom - Mark Verbeke, CVO Kisp ICT-starterskit screening en remediëring voor instromende studenten - SoE, i.s.m. CVO VIVO & KHlim, Els Castelein Maxi-class: educatief videospel over klasmanagement - Evelyn Cloosen, PHL en Xios ICT tools didactisch gekaderd, GOLEWE project - Evelyn Cloosen, PHL Mediawijsheid, sociale media en Bloggen - Bram Faams, Klascement ICT eindtermen aanleren - Pascal Kraeye, Klascement 6

DEEL 1: PROJECTVOORSTELLING 1.1 Algemeen project doel Professionaliseren van lerarenopleiders op het vlak van ICT met het oog op het afleveren van ICT competente leraren voor de 21 ste eeuw. 1.2 Project kader Figuur 1: projectkader: professionaliseren van lerarenopleiders op het vlak van ICT 7

1.3 Projectactiviteiten Het project: 1. verzorgt visievormende activiteiten rond ICT in de lerarenopleiding op interenw niveau. 2. ontwikkelt een ICT competentieprofiel voor lerarenopleiders (26 nov 2012). 3. verzorgt professionaliseringsactiviteiten voor (teams) van lerarenopleiders. 4. begeleidt lerarenopleidingen bij het vernieuwen van de ICT leerlijnen. 5. ondersteunt onderzoek naar ICT competenties bij pas afgestudeerde leerkrachten (samenwerking met Ugent). 6. ontwikkelt een draaiboek voor het opstellen van een ICT beleidsplan en ondersteunt lerarenopleidingen hierbij. 7. ijvert voor effectieve en duurzame professionaliseringsprocessen op het vlak van ICT competenties van lerarenopleiders. 8. ontwikkelt en verspreidt mede met EDUBIT de ICTWijzer, een 3-maandelijks praktisch ICT tijdschrift voor leraren en lerarenopleiders. 9. verzorgt een informatie- en uitwisselingsplatform op de website van het ENW AUGENT. 8

1.4 Context & probleemstelling Professionalisering van de lerarenopleider op vlak van ICT: een noodzaak? Vraag 1. Leiden lerarenopleidingen op tot ICT-competente leraren? In welke mate leiden Vlaamse lerarenopleidingen hun studenten, aanstaande leerkrachten, voldoende op tot ICT competente leraren? We beschikken op dit moment in Vlaanderen over weinig recente onderzoeksgegevens op dit vlak. We kijken vol nieuwsgierigheid uit naar de resultaten van het rapport beleidsevaluatie van lerarenopleidingen (Valcke M.) en het MICTIVO rapport van 2012, die beide medio 2013 worden vrijgegeven. Een onderzoek naar ICT competenties van pas afgestudeerden is op vraag en met ondersteuning van ons project opgestart in 2013 in samenwerking met Ugent (masterthesis). Op basis van indicaties uit diepteinterviews gehouden met verschillende actoren uit de lerarenopleidingen en uit het onderwijsveld, alsook vanuit sterkte-zwakte analyses van ICT leerlijnen van de lerarenopleidingen hebben we indicaties dat er vooral op het vlak van didactisch gebruik van ICT nog ruimte voor verbetering is. Het mist vooral nog creativiteit en veelzijdigheid. De gegevens van de MICTIVO (Monitoring ICT in het Vlaamse Onderwijs) studie uit 2010 dateren reeds van het schooljaar 2007-2008 (Clarebout e.a., 2010). Dit onderzoek rapporteert ook dat bij leraren basis- en secundair onderwijs de pedagogisch-didactische competenties van het gebruik van ICT ter ondersteuning van diverse leerprocessen minder aanwezig zijn dan de informatieverwerving- en verwerkingscompetenties. Vraag 2. Maar wat zijn ICT competente leraren? Dat moeten we ons eerst afvragen. In Vlaanderen was er nog geen ICT competentieprofiel voor leraren. Kennisnet van Nederland heeft in een parallelle tijdspanne van ons project de ICT bekwaamheidseisen voor docenten ontwikkeld, waarmee ze de ICT Kennisbasis praktisch bruikbaarder hebben gemaakt. Internationaal hebben we ons kunnen laten inspireren door: Unesco 21ste eeuwse skills ISTE.net (2008)- VS & Canada UK Teach There 2008 (Britisch Council)ICT ICT kennisbasis In Vlaanderen zijn er een aantal belangrijke wettelijke vereisten vanuit het Departement van Onderwijs geformuleerd die ICT competenties veronderstellen van onze leraren: de ICT eindtermen voor basisonderwijs en 1 ste graad Secundair onderwijs en ICT ontwikkelingsdoelen voor buitengewoon basisonderwijs type 1 (decreet 2007 BS 05/04/2007) waarvoor leerkrachten binnen hun team een bijdrage moeten kunnen leveren (leergebiedoverstijgend/ vakoverschrijdend) 9

Figuur 2: ICT diamant: vakoverschrijdende ICT eindtermen 1. hebben een positieve houding tegenover ict en zijn bereid ict te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren. 2. gebruiken ict op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier. 3. kunnen zelfstandig oefenen in een door ict ondersteunde leeromgeving. 4. kunnen zelfstandig leren in een door ict ondersteunde leeromgeving. 5. kunnen ict gebruiken om eigen ideeën creatief vorm te geven. 6. kunnen met behulp van ict digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren. 7. kunnen ict gebruiken bij het voorstellen van informatie aan anderen. 8. kunnen ict gebruiken om op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier te communiceren. 9. kunnen afhankelijk van het te bereiken doel adequaat kiezen uit verschillende icttoepassingen (enkel 1 ste graad secundair) 10. zijn bereid hun handelen bij te sturen na reflectie over hun eigen en elkaars ict-gebruik. (enkel 1 ste graad secundair) Meer toelichting visie op: http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/secundair-onderwijs/eerstegraad/vakoverschrijdend/a-en-b-stroom/ict-b-stroom/uitgangspunten.htm Maatregelen & beleidsnota om ICT-eindtermen te realiseren (2007-2009): http://www.ond.vlaanderen.be/ict/beleid/beleidsplanict2007-2009.pdf de VOET mediawijsheid voor secundair onderwijs: 14 gaan alert om met media 15 participeren doordacht via de media aan de publieke ruimte de basiscompetenties voor leraren (2007) Functioneel geheel: de leraar als begeleider van leer-en ontwikkelingsprocessen ICT functioneel kan integreren voor het creëren van een krachtige leeromgeving. (1.7.3, BaO, SO) http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/lerarenopleiding/documenten/basiscompetenties_2007.pdf Vraag 3: Zijn aanstaande leraren (wettelijk) ICT-competent? Zijn onze afgestudeerde leraren ICT competent op deze wettelijk bepaalde vereisten? Op vlak van het eerste punt, namelijk het kunnen helpen ICT eindtermen aanleren aan leerlingen, wijzen onze sterkte- zwakte analyses van ICT leerlijnen van de lerarenopleidingen van AUGENT uit dat het vooral op dit punt is dat de tekorten liggen. Bijvoorbeeld, Leren we in onze 10

lerarenopleidingen wel voldoende aan onze aanstaande leerkrachten hoe ze informatievaardigheden kunnen aanleren aan hun leerlingen? We benoemen dit als ICT didactiek in tweede orde. Op het vlak van ICT functioneel integreren voor het creëren van een krachtige leeromgeving, krijgen we uit de hoek van stagementoren meermaals te horen dat stagiaires en pas afgestudeerden vaak nog tekort schieten op het vlak van creatief gebruik van ICT in de klassituatie. Eentonigheid, weinig variatie, noch doelgerichte inzet zijn kenmerkend. De conceptnota mediawijsheid (4 mei 2012) wijst op een vreemde paradox die ze vaststellen uit stagebezoeken: Conceptnota mediawijsheid (4 mei 2012) http://www.ond.vlaanderen.be/ict/beleid/conceptnota-mediawijsheid.pdf Kennisnet heeft ook in Nederland (rapport 14/03/2013) gerapporteerd dat volgens ruim 4 op de 10 leerlingen (43%) de meeste leraren niet echt ict-bekwaam zijn. Ze weten bijvoorbeeld niet goed hoe een digibord of ipad werkt. Scholen hebben wel digiborden in de klas, maar volgens 58% van de leerlingen benutten docenten de mogelijkheden hiervan te weinig. Ook wil 53% van de scholieren dat er meer digitale middelen worden ingezet in de les. Dat blijkt uit het 1V Jongerenpanel. Kennisnet roept op tot URGENTIE. Ik heb de indruk dat scholen 10 tot 20 jaar achterlopen op ict-gebied, aldus een van de 1.122 ondervraagde scholieren. http://www.kennisnet.nl/themas/ict-bekwaamheid/nieuws/scholieren-vragen-om-ict-bekwame-leraren-en-meerdigitale-leermiddelen/ 11

Vraag 4: Wat veronderstelt dit van een team lerarenopleiders? Welke ICT competenties zijn voor (een team van) lerarenopleiders nodig om goed opgeleide leerkrachten af te leveren, competent op het vlak van ICT? Op deze vraag bieden we met het ICT ontwikkelingsprofiel voor lerarenopleiders een antwoord. (zie deel 2.2 ). Het ICT ontwikkelingsprofiel voor leraren zit hier ook in vervat, waarmee we ook een antwoord hebben geboden op vraag 2. Het uitgangspunt is dat een lerarenopleider ook zelf dat moet kunnen toepassen wat verwacht wordt van een afgestudeerde leraar. Een lerarenopleider moet bovendien in team kunnen bijdragen aan het opleiden van aanstaande leraren tot ICT competente leraren. Vraag 5: Zijn de nodige ICT competenties bij lerarenopleiders aanwezig? In welke mate zijn die ICT competenties bij lerarenopleiders aanwezig? Hoe gaan we professionaliseren in deze paradoxale onderwijscontext? Op het vlak van ICT kennen we een paradoxale onderwijscontext, waarbij de lerenden vaak vlugger vanuit zichzelf competenties verwerven dan de lerarenopleider zelf. Dat is de moeilijke uitdaging waarvoor we staan. Een heel gevoelige professionaliseringscontext die op een heel voorzichtige, strategische manier dient benaderd te worden. 15 jaar geleden hadden we nauwelijks internet, nu is dit bijna evident: Alle leerkrachten en lerarenopleiders die ouder zijn dan 35j hebben zelfstandig of via opleidingen ICT moeten ontdekken ELO s zijn sinds 2002 beginnen opduiken Wie ouder is dan 28j heeft nooit een ELO als leerling gebruikt. Pas in 2030 zullen we kunnen stellen dat de meeste leerkrachten zelf een ELO gebruikt hebben toen ze puber waren 12

leerlingen zijn echte digital natives of niet? Resultaten uit apestaartjaren.be (2012) Op een doordeweekse dag kijken jongeren gemiddeld twee uur televisie. Ze gamen gemiddeld een uur, surfen twee uur, versturen 71 sms'jes en telefoneren twee keer. De computer verdringt de televisie op de kamer om video te kijken. Het bezit van mp3-spelers daalt van 85 procent in 2010 naar 61 procent vandaag, omdat smartphones die functie overnemen. De leefwereld gebruiken van je studenten, authentieke leersituaties creëren Deze motiverende factoren zijn ons allen bekend. Maar hoe doe je dat met de digitale leefwereld van jongeren? Wat houdt ons tegen om dagdagelijkse ICT tools en sociale media te gebruiken in de onderwijsleersituatie? Deze vraag behandelen we in de parallelsessie 1 in de namiddag. Vraag 6: Wat met de pedagogische rol van leraren & lerarenopleiders? Wat met de pedagogische rol van leraren en lerarenopleiders in deze digitale wereld? Hoe begeleiden we jongeren in de nieuwe uitdagingen van deze digitale wereld die ons soms vreemd is, In het ontwikkelingsprofiel vragen we hiervoor aandacht in de competentie : Leerlingen stimuleren om ICT zo in te zetten zodat dit verrijkend is voor zichzelf, voor anderen of voor de maatschappij. 13

DEEL 2: VISIE op ICT in de Lerarenopleiding 2.1. Strategische doelstelling: ICT in de lerarenopleiding (24 mei 2012). De lerarenopleiding leidt de aanstaande leraar op om ICT op een creatieve, duurzame, inspirerende manier in te zetten voor het creëren van een krachtige leeromgeving EN ICT-competente en mediawijze leerlingen te vormen 2.2. ICT ontwikkelingsprofiel voor de lerarenopleiders Met het aangeboden ICT ontwikkelingsprofiel (in bijlage, versie 1.0, 2012) willen we een houvast bieden aan lerarenopleidingen om het ontwikkelingsproces van hun lerarenopleiders in ICT competenties richting te geven. Het document is zo opgesteld dat het ook kan gebruikt worden door een team van lerarenopleiders om de ICT leerlijn voor de aanstaande leraar te optimaliseren. Het ontwikkelingsprofiel is opgebouwd vanuit de diverse beroepsfuncties van de leraar 2. We beschrijven de ICT gerelateerde competenties die toelaten de taken van de leraar efficiënter en effectiever uit te voeren en brengen ze onder in drie beroepsdomeinen: het didactisch-pedagogische ; de school en ruimere context ; de eigen professionele ontwikkeling. 14 Figuur 3: raamwerk ICT ontwikkelingsprofiel voor lerarenopleiders, ENW AUGENT

Voor de lerarenopleider is er nog een specifiek domein, namelijk de opleidingsdidactiek 3. opleidingsdidactiek betreft de didactiek m.b.t. het opleiden van aanstaande leraren in een goed didactisch-pedagogisch ICT gebruik en andere ICT gerelateerde competenties. Dit alles veronderstelt instrumentele ICT basisvaardigheden: lerarenopleiders kunnen apparaten, software en toepassingen gebruiken 4/5 De lerarenopleider demonstreert bovendien attitudes die belangrijk zijn in het kader van ICT: openheid voor ICT, zelfredzaamheid, innovatiegerichtheid, flexibiliteit, doelmatigheid, gericht op duurzaamheid. A. ICT-GERELATEERDE COMPETENTIES VAN LERARENOPLEIDERS De lerarenopleider kan de ICT competenties van de leraar zelf toepassen en ertoe bijdragen dat de aanstaande leraar kan: A.1 didactisch-pedagogisch handelen in samenwerking met het schoolteam ICT-competente en mediawijze lerenden vormen. het didactisch-pedagogisch onderwijsleerproces met ICT ondersteunen en versterken. ICT zinvol organiseren in de (digitale) leeromgeving. A.2 professionaliseren innoveren - onderzoeken ICT inzetten voor de eigen professionalisering en het vernieuwen van de eigen onderwijspraktijk. A.3 werken in School en ruimere context ICT inzetten binnen de schoolorganisatie en de maatschappelijke context A. B. OPLEIDINGSDIDACTIEK Vind in bijlage hoe deze categorieën verder worden gedetailleerd in competenties. Merk vooral ook de zin op : De lerarenopleider kan de ICT competenties van de leraar zelf toepassen en ertoe bijdragen dat de aanstaande leraar kan: Focus op de eigen verantwoordelijkheid in teamverband Men kan niet verwachten dat een lerarenopleider alle ICT-competenties onder de knie heeft. Daarom spreken we eerder van een ICT-ontwikkelingsprofiel. Daarenboven is het ook een gedeelde verantwoordelijkheid en wordt aangegeven dat een lerarenopleider ertoe bijdraagt. Aanstaande leraren ICT-competent vormen is een taak voor het hele team van de lerarenopleiding, waarbij elke lerarenopleider een eigen verantwoordelijkheid opneemt, in afstemming met het team. Het gedeelte van het ICT ontwikkelingsprofiel dat de ICT competenties van de leraar specifieert, kan gebruikt worden om in team een sterkte-zwakte analyse uit te voeren van de ICT leerlijn. Waartoe leidt men nu al op en wat ontbreekt er nog? Op basis daarvan kan men de prioritaire ontwikkelingsplannen zowel voor de ICT leerlijn als voor zichzelf uitzetten. Om dit proces te ondersteunen hebben we ook een POP instrument ontwikkeld en een online sterkte-zwakte analyse met focus op onderstaande aspecten. 15

Focus op leerlingen ICT competent en mediawijs vormen. Focus op didactische meerwaarde: verhoogde motivatie, efficiëntie, effectiviteit Focus op het pedagogisch aspect Focus op de eigen verantwoordelijkheid in teamverband. Voor meer details over de opbouw en het ontwikkelingsgericht gebruik van het ICT competentieprofiel verwijzen we naar het bijgevoegd ontwikkelingsprofiel in de studiedagmap en naar het artikel: Naar een 21e eeuws ICT-competentieprofiel voor lerarenopleiders.6 2.3 ICT sterkte-zwakte analyse voor de ICT leerlijn In de voormiddag van deze studiedag laten we je inzoemen op een aantal van de belangrijkste ICT competenties uit het ontwikkelingsprofiel. We laten je in teams nagaan of en hoe je een bijdrage levert om aanstaande leraren ICT competent en mediawijs te vormen en of en hoe je hen leert om dit op hun beurt met hun leerlingen te doen. Je wisselt ook voorbeelden uit over hoe je zelf je didactiek versterkt a.h.v. ICT, m.a.w. op welke manier je zelf een voorbeeldfunctie vervult voor een goed didactisch ICT gebruik. We zullen je slechts met enkele van de belangrijkste competenties deze oefening laten doen. De bedoeling is dat je kan aanvoelen wat deze teamactiviteit a.h.v. dit (online) analyse instrument in beweging kan zetten in een team van lerarenopleiders. Je krijgt een vlugge indruk van de sterktes en de zwaktes van de ICT leerlijn binnen je lerarenopleiding en wat je zelf ter verbetering hiervan zou kunnen bijdragen. Je denkt bijvoorbeeld na over hoe je in samenwerking met je team er kan toe bijdragen dat je aanstaande leraren kunnen weten hoe ze hun leerlingen kunnen leren op een efficiënte manier informatie op te zoeken op internet, of doelmatig ICT toepassingen te leren kiezen en hierover te reflecteren, Je denkt ook na over je eigen voorbeeldrol naar aanstaande leerkrachten toe in het effectief, efficiënt, aantrekkelijk en gedifferentieerd inrichten van je onderwijs met behulp van ICT. Misschien vind je nog extra inspiratie bij een creatieve aanpakken van collega docent? Zie hieronder een paar voorbeelden van de belangrijkste bevraagde competenties in deze intervisie activiteit, waarover je in subgroepjes van vier tot vijf ervaring uitwisselt. Voor het volledige online analyse instrument, verwijzen we naar onderstaande link. Of contacteer nancy.verliefde@ugent.be of luk.vanlanduyt@ugent.be voor extra tips indien u de online sterkte-zwakte analyse wilt gebruiken met uw team. 16

url: http://enwaugent.be/projecten/ict Sterkte-zwakte analyse van de ICT leerlijn Onderstaand volgen 10 vragen om na te gaan welke van de ICT competenties u aan studenten aanleert. Dit kan gaan van expliciet aanleren in de vorm van er een les aan besteden; of het opnemen in een stageopdracht; of u vervult zelf een voorbeeldrol in uw les en reflecteert op het vlak van ICT gebruik en reflecteert hierover met uw studenten. Hoe draagt u er als lerarenopleider toe bij dat aanstaande leraren kunnen: - leerlingen ICT competent en mediawijs vormen - hun leerlingen pedagogisch begeleiden in de digitale (leef)wereld - ICT inzetten daar waar het een krachtige leeromgeving kan versterken Elke competentie heeft een vraag die gesteld is op: 1. het niveau van jezelf als lerarenopleider: (Bijv. heb jij jouw studenten (aanstaande leraren) zelf creatief met ICT laten werken?) 2. het niveau van de aanstaande leerkracht: in welke mate hebt u als lerarenopleider uw studenten (ALK) geleerd om leerlingen creatief met ICT te laten werken? C. Informatie zoeken, verwerken en beheren, voorstellen en (delen) C1. Leer jij je studenten (ALK) hoe ze informatie kunnen opzoeken, bewerken, beheren, voorstellen en delen. * * C2. Leer jij je studenten (ALK) hoe ze leerlingen kunnen leren om informatie op te zoeken, te evalueren, te bewerken, voor te stellen en te delen D. Veilig, verantwoord en doelmatig met ICT werken en communiceren * D1. Leer jij aanstaande leerkrachten veilig, verantwoord en doelmatig met ICT te werken en te communiceren? * D2. Leer jij aanstaande leerkrachten hoe ze hun leerlingen veilig, verantwoord en doelmatig kunnen leren werken en communiceren met ICT? E. Doelmatig kiezen van ICT toepassingen en in groep reflecteren over ICT gebruik [= secundair onderwijs * E1. Laat je jouw studenten (ALK) experimenteren met diverse ICT-toepassingen en hen daarover reflecteren? * E2. Leer jij je aanstaande leerkrachten hoe ze hun leerlingen kunnen laten experimenteren met ICT en hen daarover te laten reflecteren [in groe G. Met ICT de (digitale) leeromgeving effectief, efficiënt, aantrekkelijk en gedifferentieerd inrichten * G1.Wanneer en hoe zet jij ICT in je onderwijs in om het effectief, efficiënt, aantrekkelijker en gedifferentieerd te maken? * G2. Hoe leer je je aanstaande leerkrachten hun onderwijs met behulp van ICT zo in te richten zodat het efficiënt, effectief, aantrekkelijk en gedifferentieerd is? 17

2.4 Een stapje verder Out of the box In deze sessie reflecteren we of we nog een stapje verder kunnen gaan in het vernieuwen van onze onderwijsaanpak. Aan de hand van een video over Singapore s aanpak delen we onze visie. Is dit een te ver van ons bed onderwijsvisie of niet daar in Singapore? Singapore (video ) http://www.edutopia.org/education-everywhere-international-singapore-video#.t4gnptuzpgs.wordpress When Singapore gained its independence in 1965, most of its population of two million people were unskilled and illiterate. The government invested in education, and by the early 1970s, all children had access to lower secondary education. In 2009, the first year Singapore participated in the Programme for International Student Assessment (PISA) tests, they placed near the top for all tested subjects: fifth for reading, second for mathematics, and fourth for science. See all 2009 PISA scores. Teaching is a highly-respected and well-compensated profession in Singapore. All teachers are trained at the country's National Institute of Education (NIE). All new teachers are paired with experienced teachers for mentoring, and peer feedback is built into the schedule. Teachers are entitled to 100 low or no-cost hours of professional development each year. There are approximately 522,000 students attending about 350 schools in Singapore's education system. Class sizes are large, especially at the secondary level, averaging 36 students per class. 18

Deel 3: Best practices 1. Haal meer uit je elektronische leeromgeving: Web 2.0 tools integreren in de Elo: een demonstratie van Screenr, Explania, Thinglink, Educaplay en Animoto in de Elo., Bram Bruggeman, CVO tperspectief Gent. Alle scholen werken tegenwoordig met elektronische leeromgevingen. Elektronische leeromgevingen zoals Moodle, Smartschool, Dokeos of Chamilo worden echter niet altijd ten volle benut. Er is enerzijds de elektronische leeromgeving zelf die nog meer kan ingezet worden in het leerproces, maar anderzijds kan je heel wat andere Web 2.0 hulpmiddelen gebruiken samen met de elektronische leeromgeving. 2. Een constructiegericht gebruik van digibord: demonstratie van de nieuwste versie van Didakta Kantelbare digiborden waarop je vier leerlingen of studenten aan het werk zet... Combinatie met tablets. 3. Film als begeleidings- en reflectietool met behulp van eenvoudige pocketcamera's, Geert Kraeye, Artevelde Hogeschool, Lager Onderwijs Het aanbod aan eenvoudige filmcamera's is de laatste jaren erg gegroeid. Elk eenvoudig fototoestel of smartphone heeft een filmfunctie. Budgetvriendelijke pocketcamera's leveren kwaliteitsvol filmmateriaal. Deze evolutie faciliteert de mogelijkheid om het gebruik van filmopnames te gebruiken tijdens het begeleidingsproces en/of als reflectietool tijdens stage. Tevens zorgen de gerealiseerde filmfragmenten voor een verrijking van de didactische opleidingsonderdelen en ondersteunen ze docenten bij de transfer tussen theorie en praktijk. 4. Webcolleges: mobiele opname units van Ugent, Kristof Keppens Webcolleges zijn een dankbaar tool om het leren te ondersteunen. Met een heel lage extra tijdsinvestering van de docent kunnen opgenomen lessen of onderdelen van lessen online aangeboden worden ter voorbereiding van een toepassingsles (flipped classroom), of om gemiste stukken nog eens te herbekijken, of om leren op eigen plaats en tijd te ondersteunen. Kristof Keppens leidt ons door het technisch stappenplan en laat je van jezelf een opname maken. Voorbeelden van andere docenten, kan je ook online bekijken. 5. Draaiboek: tablets op school? & ICTWijzer & appsindeklas.be, EduBIT vzw EduBIT vzw is vooral actief voor ICT-coördinatoren en directies. In het kader van het Europese onderzoeksproject itec wordt ook gebruik gemaakt van tablets en is er een analyse geweest van apps. De ervaringen uit diverse projecten en technische onderzoeken worden gebundeld en leiden tot het Draaiboek "Tablets op school? ". U kan allerlei vragen over tablets kwijt en gerust gebruik maken van de tablets die bij de ontdekkoffers van EduBIT horen. Daar horen zowel ipads als de Surface als Android toestellen toe. 6. Herontwerpen / blenden van leeromgevingen, Luc Van De Put, Khleuven Voorbeelden van herontworpen cursussen Blended Learning en het proces daar naartoe Vormgeving van de leeromgeving, de ontwikkeling van leer- en lesmaterialen, de manier hoe, waar en wanneer de studietaken en leerinhouden worden aangeboden, de opvolging en begeleiding van het leerproces, 19

7. The flipped classroom. Een heel specifieke en populaire vorm van blended learning, waar de traditionele volgorde van leeractiviteiten omgedraaid wordt. In plaats van in de klas luisteren en thuis alleen te staan voor het oefenen, wordt er thuis online geluisterd en in de klas geoefend onder begeleiding van de leraar. Mark Verbeke van CVO KISP 8. ICT-starterskit online screenings-en remediëringsinstrument voor ICT competenties van instromende studenten aan de lerarenopleiding, Expertisenetwerk School of Education i.s.m. CVO VIVO en KHLim Het project 'ICT-starterskit voor (aspirant-)leraren' loopt van 1/9/2011 t.e.m. 30/08/2013. Doel van de ICT-starterskit, een online screenings- en remediëringsinstrument, is studenten bij instroom in de lerarenopleiding een spiegel voorhouden voor wat betreft hun ICT-vaardigheden (en de verwachtingen van de opleiding) en hiaten wegwerken, zodat ze op dit vlak geen belemmering ondervinden tijdens de lerarenopleiding waarvan ICT-integratie een algemeen kenmerk is. De screening bestrijkt vijf inhoudsgebieden: bestandsbeheer, schrijfprogramma s, presentatiemiddelen, rekenblad, en internet en e-communicatie. Bij elk inhoudsgebied kan de student nadien infofiches, instructiefilmpjes, oefeningen, raadplegen naargelang de nood. 9. Maxi-Class: een educatief videospel over klasmanagement dat gebruikt kan worden in de lerarenopleiding, Provinciale Hogeschool Limburg en Xios Hogeschool Limburg, Evelyn Cloosen In het kader van het innovatiefonds voor de lerarenopleiding, ontwikkelden de Provinciale Hogeschool Limburg en de Xios Hogeschool Limburg het educatief videospel MaxiClass. Het spel werd ontwikkeld met oog op gebruik in iedere Vlaamse lerarenopleiding (met uitzondering van de opleiding tot leraar kleuteronderwijs) en focust op klasmanagement en communicatievaardigheden 10. ICT in het onderwijs : ICT tools didactisch gekaderd, en meer over tablets/apps, GOLEWE project, Provinciale Hogeschool Limburg, Evelyn Cloosen De "ICT in het onderwijs" website werd ontwikkeld door de Provinciale Hogeschool Limburg (PHL) en richt zich tot docenten/lectoren die elektronische tools willen inzetten ter versterking en ondersteuning van leercompetenties van studenten en om gedifferentieerde leerpaden te creëren. De website werd ontwikkeld binnen het GoLeWe project. 11. Mediawijsheid, sociale media en Bloggen, Bram Faams, Klascement. Bram Faams wisselt met u ideeën uit over de aanpak van mediawijsheid en leidt u door de onderdelen van de website die hierover meer info biedt. Hij heeft ook een handleiding voor Bloggen uitgewerkt en laat u daarmee zelf aan de slag gaan in de experimenteerstand. Eens kijken welke technische, en andere valkuilen u nog tegenkomt? 12. ICT eindtermen aanleren: voorbeeldlessen, Pascal Kraeye van Klascement. Zoek samen met Pascal Kraeye naar voorbeeldlessen op de site 'ICT eindtermen' van Klascement: veilig gebruik van het internet, creatief ICT gebruik... Pascal wil ook graag met u de dialoog aangaan hoe klascement u nog beter tot dienst kan zijn en hoe 20

Deel 4: praktijk: oefenen en reflectie: een krachtigere didactiek m.b.v. ICT 4.1 Dagdagelijkse tools en sociale media in de klaspraktijk In parallelsessie 1 reflecteren we samen over hoe we dagdagelijkse ICT tools kunnen inzetten in de onderwijspraktijk. Welke ICT tools gebruikt u in het dagelijks leven die u niet inzet in uw werk met studenten? Waarom? Wat houdt ons daarin tegen? We exploreren de mogelijkheden voor gebruik van sociale media en andere dagdagelijkse tools in onze les en verrassen elkaar. Facebook, Skype, Twitter, Youtube, Bloggen, smartphones, tablets, foto, video, games.ze zijn niet meer uit het leven van de huidige maatschappij weg te denken. Maar hoe vaak gebruiken we ze in het onderwijs? Fig. 4 : De waaier aan 2.0, sociale media: Uit: Users.telenet.be Kennisnet post 14 maart 2013 dat hun onderzoek bij aantoont dat sociale media nog maar nauwelijks worden ingezet. Van de leerlingen die wel ervaring hebben met docenten die Twitter of Facebook inzetten voor het vak, vindt een meerderheid dit een nuttige aanvulling op de les. Het onderzoek van Apestaartjaren (2012), geeft dezelfde indicaties over onze Vlaamse situatie. Hieruit blijkt dat slechts iets meer dan 10% van docenten sociale media en tools inzet in of na de les. Link: 21

We verwijzen naar organisaties die zowel adviseren over de mogelijkheden van het gebruik ervan als over de aandachtspunten die we hierbij moeten in acht nemen. Witnessing papal history changes with digital age Kijk op: NBC s fotoblog: http://photoblog.nbcnews.com/_news/2013/03/14/17312316-witnessing-papal-historychanges-with-digital-age?lite St. Peter's Basilica at the Vatican, on March 13, 2013 Michael Sohn / AP Bezoek ook eens de nieuwe projectsite van Klascement: www.mediawijsheidopschool.be. Daar vind je ook materiaal om aan de slag te gaan met fotografie. Op 27 februari 2013 poste Bram Faams ook zijn leerlingenhandleiding voor gebruik van: Andere interessante projectsites van Klascement zijn nog in dit kader: 22

In de ICTwijzer van in samenwerking met vind je praktische tips om allerlei laagdrempelige tools in de onderwijspraktijk te gebruiken. In het eerste nummer van januari 2013, vind je bijvoorbeeld een paar didactische mogelijkheden om net dat ietsje meer uit skype te halen dan we normaal gewend zijn. ICT wijzer is een tijdschrift voor en door leraren, bedoeld om in al het digitale geweld nog eens iets op papier naast je toestel te kunnen leggen. Het werkt vanuit de ICT eindtermen, VOETen en thema s als mediawijsheid en heeft de filosofie om met weinig woorden veel te zeggen. In dezelfde editie vind je o.a. ook tips voor blogger. De ICT-wijzer is vooral voor leerkrachten die geen email openen en het liefst niet rond ICT-werken. Doordat het 3x per jaar verschijnt kan het net voor hen een rustige leidraad zijn. Een school die het schoolpakket heeft bij EduBIT krijgt 10 exemplaren en kan het perfect gebruiken voor interne vormingsdagen. Via skype kan je elkaar zien en horen, bestanden doorsturen en elkaars scherm delen. Het biedt heel wat kansen voor leerlingen om zowel met elkaar als met experten te communiceren. Ook voor presentaties zijn er heel wat mogelijkheden. Denk ook aan de inzet van skype voor mondiale vorming, contacten leggen met een andere cultuur aan de andere kant van de wereld, of voor oefenen van Frans, of Ideetjes : een skype klas opzetten, meld aan op http://education.skype.com een scholenband over continenten heen waarin leerlingen eenzelfde project aan elkaar presenteren, of http://etwinning.be een expert virtueel de klas binnenhalen Wist je dat? je skype gesprekken kan opnemen? groepsgesprekken tot en met 5 personen kan houden? Nochtans blijkt het te werken Tip uit ICWijzer 1, p. 8. In het boek de Cutting-edge, Social media approaches to business education rapporteren onderzoekers over het effect van sociaal media gebruik in de klas. Het resultaat bleek te zijn dat leerlingen strategieën ontwikkelden om problemen op te lossen, meer waardering kregen voor andere culturen, zelfverzekerder werden over het praten in een andere taal en gemakkelijker contacten legden met iemand uit een ander land. 23

4.2 Een krachtigere didactiek m.b.v. creatief ICT gebruik In deze parallelsessie 2 kunt u zich laten inspireren door de good practices gepresenteerd tijdens de walking lunch, of de nieuwe ideeën verkregen van collega lerarenopleiders in de sterkte-zwakte analyse. Hoe kan ik mijn les nog meer verrijken met ICT tools? Waarin kunnen we nog een stapje verder gaan op het vlak van studentgericht, gedifferentieerd, sociaal-constructiegericht, creatief onderwijs, onderwijs? In kleine groepen gaan we aan de slag met echte cases en ontwerpen creatieve lessen. In deze sessie ligt de focus op het doelgericht kiezen van een bepaalde tool ter ondersteuning van de krachtige leeromgeving in tegenstelling tot parallessessie 1 waar er vanuit een (dagdagelijks) tool vertrekken om te kijken waar die onze onderwijspraktijk kan verrijken. Het blijft natuurlijk steeds een twee-snijdend zwaard. Creatieve doelgerichtheid veronderstelt ook kennis van de waaier aan ICT tools en hun mogelijkheden voor het ondersteunen van het onderwijsleerproces. Kijk maar dit overdonderend model van Rankine e.a. (nov, 2012) die voor elk leerdoelniveau van Bloom de mogelijke ondersteunende digitale leeractiviteiten opsomt. Figuur 5: A guide for using Bloom s taxonomy in blended learning, University of Westen Sydney (Lynnae R e.a. 2012) 24

4.2.1 een krachtige leeromgeving: ICT gebruik congruent met onderwijsvisie Wanneer biedt ICT didactische meerwaarde voor de krachtige leeromgeving? We onderschrijven de definitie van krachtige leeromgeving uit het toelichtingsdocument voor basiscompetentie profiel voor de leerkracht. van het departement onderwijs In de visievorming rond ICT ter ondersteuning van het onderwijsleerproces, onderschrijven wij deze onderwijsvisie. Het is uiteraard aan elke lerarenopleiding en ook school zelf om de eigen onderwijsvisie te expliciteren en de gepaste ICT tools in congruentie hiermee in te zetten. http://www.ond.vlaanderen.be/publicaties/edocs/pdf/334.pdf Krachtige leeromgeving De lerarenopleidingen trainen de studenten om vaardig te worden in het ontwerpen van krachtige, stimulerende leeromgevingen. Dat zijn onderwijsleersituaties of contexten waarbij de kandidaatleraren door middel van adequate leerinhouden, leermiddelen en didactische werkvormen ondersteuning geven bij het actief, zelfgestuurd leren van de leerling. Een krachtige leeromgeving wordt gekenmerkt door nadruk op actieve, leerlinggestuurde werkvormen gericht op onderzoekend, probleemoplossend gedrag en samenwerkend leren, zinvolle contexten voor de leerinhouden, individualiserende leermiddelen en gepaste groeperingsvormen. Betrokkenheid van de leerlingen staat centraal. Ook het expliciteren van de doelstellingen aan de leerlingen is een belangrijke voorwaarde opdat de leerlingen de zinvolheid van het leeraanbod zouden inzien. (p.22) Competenties uit het ICT ontwikkelingsprofiel: Bij het creëren van krachtige leeromgevingen ICT-toepassingen op een doelmatige manier selecteren, functioneel integreren en waar nodig aanpassen of (laten) ontwerpen. De (digitale) leeromgeving effectief, efficiënt, aantrekkelijk en gedifferentieerd inrichten met behulp van ICT. 25

Van overdrachtsgericht naar? Belangrijk voor elke onderwijsinstelling is dat ICT gebruik en dus ook ICT infrastructuur in congruentie is met de onderwijsvisie. Is het ICT gebruik en de manier waarop we ICT tools in lerarenopleidingen worden ingezet inderdaad wel zo leerlinggericht, gericht op actief, differentiërend, zelfstandig leren? Hoeveel docenten gebruiken het digibord op een constructiegerichte manier? Meestal zien we dat het gewoon ingezet wordt, in een overdrachtsgerichte les, ter ondersteuning van de presentatie van de docent. De docent / lector heeft een voorbeeld rol. Hoe we dus in de lerarenopleiding omgaan met ICT heeft een behoorlijke impact hoe toekomstige leerkrachten ermee omgaan. Terecht merkt Lies Sercu (2012) op in haar boek Digitale Didactiek, hoofdstuk, digitale geletterdheid als samenwerkend kennnis construeren Het traditionele beeld van de geletterde persoon is dat van een erudiet individu dat (binnen een bepaald vakdomein) alle beschikbare kennis bezit. Liefst wordt die kennis niet gedeeld met anderen, want kennis is macht. Wie nu nog aan leerlingen de boodschap meegeeft dat ze alle beschikbare kennis kunnen verwerven, moet bij wijze van spreken van een andere planeet komen. Inzetten op het opbouwen van een kennisbasis bij leerlingen blijft verder een elangrijke taak van het onderwijs, maar nu vanuit het perspectief dat leerlingen ook zelf kennis moeten leren construeren. Anders dan voorheen, hoeft dergelijk overleg of dergelijke kenniscreatie niet face-to-face te gebeuren. Wie digitaal geletterd is, kan nu ook samenwerken met wie niet onmiddellijk fysiek in de buurt is. Zoals voorheen kan dit mondeling of schriftelijk, synchroon of asynchroon, haastig of overdacht en langzaam. Tevens wijst onderzoek van Kennisnet uit dat kennisconstructiegericht gebruik van ICT nog steeds niet de onderwijswereld heeft veroverd. Figuur 6: Kennisoverdracht versus kennisconstructie: feitelijke en wenselijke situatie overdrachtsgericht versus kennisconstructiegericht. (Kennsnet.nl,2010) Grijs: perceptie van leraren over feitelijke situatie ; wit: perceptie over de wenselijke situatie Roze volle lijn: perceptie van directies over feitelijke situatie; roze stippellijn: wenselijke situatie 26

4.2.2 Didactische meerwaarde: effectiviteit, efficiëntie of aantrekkelijkheid? Helpt ICT om beter te leren en wat toont het onderzoek daarover? Maartje De Reus, Kennisnet Nederland. Kennisnet bracht reeds enkele bundels uit omtrent deze thema s. http://onderzoek.kennisnet.nl/onderzoeken-totaal/overzicht Figuur 7 : Opbrengst van ict, kennisnet http://www.slideshare.net/bludeking/didactiek-in-balans-sd6okt09 Verrijken van de leeromgeving en didactische meerwaarde, betekent dat effectiviteit, efficiëntie of aantrekkelijkheid bewerkstelligen van het leren? Didactische meerwaarde kan liggen op het vlak van effectiviteit, m.a.w. betere leerresultaten, of efficiëntie, m.a.w. makkelijker leerproces. Maar zelfs wanneer hogere leerresultaten of een vlugger leerproces niet kunnen bewezen worden is het vaak nog opportuun te kiezen voor ICT ondersteunde onderwijsleersituaties omwille van het criterium aantrekkelijkheid. Een verhoogde motivatie door een creatieve, aantrekkelijke aanpak die past bij de digitale leefwereld van de leerlingen, is op zich reeds een belangrijke argumentatie om ICT in te zetten. Uiteraard steeds afwegend of het de effectiviteit en efficiëntie niet schaadt. Effectiviteit ICT Een doelmatige inzet van ICT-toepassingen -die een actief leerproces ondersteunen- kunnen zorgen voor hogere leerresultaten (effectiviteit). Meten van de effectiviteit van leren is een complexe zaak. Vandaar dat leraren ook vaak intuïtief te werk gaan en vanuit hun eigen reflectie op wat werkt en niet werkt in hun onderwijspraktijk keuzes maken. Dit actieonderzoek is echter ook heel waardevol. Er is één domein, waarin de effectiviteit van inzet van ondersteunende leermiddelen alvast niet meer betwist wordt, namelijk ter ondersteuning van leerstoornissen als dyslexie en dyscalculie, valt dit nog moeilijk te betwisten. 27

Efficiëntie m.b.v. ICT Op welke manier kunnen we met inzet van ICT het leren vergemakkelijken voor studenten en leerlingen is de eerste hamvraag? Merk op dat dit een andere vraag is, dan hoe kan ik het lesgeven voor mezelf als docent vergemakkelijken of hoe kunnen we als lerarenopleiding met minder kosten meer studenten accomoderen. Uiteraard is deze laatste vraag ook gerechtvaardigd. Vanuit een didactische visie op gebruik van ICT is het in eerste instantie de eerste vraag die we primordiaal stellen. Al lang heeft onderzoek uitgewezen dat het ondersteunen van verschillende sensorische kanalen, zowiezo het leren bevordert. Multimedia Clark. Technologische evoluties maken ook meer en meer individualiserende leermiddelen tot een realiteit, waarin het leerpad zich vanzelf aanpast aan de leerstijl van de lerende. Utopie? Ga eens een kijkje nemen op de conferentie die uitsluitend buigt over Verschillende snelheden in leren denk eens aan online plaatsten van opgenomen instructies en lessen voor wie het allemaal te vlug gaat. Aantrekkelijkheid m.b.v. ICT Wat is die aantrekkingskracht van de digitale leefwereld voor jongeren toch? Hoe komt het dat we die zo weinig gebruiken in het onderwijs? Wat houdt ons tegen? In de parallessessie 1 van deze studiedag laten we u hierover reflecteren? Een creatief gebruik van ICT, met bijzondere aandacht voor aantrekkelijkheid van leermateriaal, kan de motivatie van studenten verhogen. Breng beeld, geluid, interactiviteit, en spel in je onderwijs. Laat kinderen en jongeren zelf klikken, zappen en sliden. Laat ze chatten, twitteren, skypen, discussiëren via facebook, uitdagende games tegen elkaar spelen, Op die manier kan je ook die intelligente kinderen en tieners uitdagen die anders in je klas wegglijden omdat alles te saai en te traag voor ze gaat. 28

4.2.3 Creativiteit Out of the box course design. DURF JE HET AAN?. Al te vaak passen we een beetje aan, proberen we eens een ander ICT middel in hetzelfde lesdesign of lessenreeks die we al hadden Course redesign is not just about putting courses online. It is about the way we deliver instruction in light of the possibilities that new technology offers. NCAT De parallelsessie 3 daagt je uit doelgerichtheid en creativiteit te combineren. Daartoe zal de moderator, Bram Bruggeman (CVO t Perspectief, verkozen tot leraar van het jaar 2012), jullie begeleiden in divergent denken. Mikken op HOTS (Higher Order Thinking skills)! Blooms digitale taxonomie geeft nu als hoogste niveau van leerdoelen: creëren aan. Moeten we dan niet (nog) meer naar constructiegericht onderwijs evolueren? Figuur 8 : Bloom s digital Taxonomy concept map, uit: http://edorigami.wikispaces.com/bloom%275+digital+taxonomy 29

4.3 Over minder onderwijzen en meer blended leren In deze derde parallelsessie zoomen we in op de stappen die gezet worden bij de uitwerking van een opleidingsonderdeel dat in blended learning wordt aangeboden. Achtereenvolgens gaan we in mede op basis van de ervaringen van de deelnemers- op de vormgeving van de leeromgeving, de ontwikkeling van leer- en lesmaterialen, de manier hoe, waar en wanneer de studietaken en leerinhouden worden aangeboden, de opvolging en begeleiding van het leerproces, en tenslotte niet onbelangrijk, op de randvoorwaarden van de instelling en opleiding. Kennisclips, open educational resources en ontwerpteams zijn verweven in de sessie. Luc Van De Put verzorgt deze sessie. Hij is werkzaam in de KHLeuven en is coördinator 'leeromgeving en innovatieve werkvormen. Zijn presentatie vind je op: http://www.slideshare.net/luput/blended-learning-ontwerpen-in-lerarenopleidingen Wat is Blended Leren? Blended leren is een onderwijsvorm waarbij er een blend, een mix gemaakt wordt van face-toface onderwijs, ook wel contactonderwijs genoemd, met afstandsonderwijs dat meestal computerondersteund leren is. Traditionele colleges en cursussen, de traditionele leeromgeving wordt bij blended leren gecombineerd met een digitale leeromgeving, het online leren. Figuur 9 : Wat is blended learning, slideshare luput 30

Er is een grote variatie in Blended leeromgevingen, afhankelijk van hoeveel computerondersteund leren men inbrengt en de volgorde ervan. Men kan online leren ter voorbereiding van het contactmoment inschakelen middels het bekijken van webcolleges, of screencasts,... wat dan meestal de flipped classroom (ook wel inverted classroom, ref;.. ) genoemd wordt. Men kan ook online leren inschakelen in de klas, of ook na het contactmoment. De specifieke vorm van Blended leren hangt af van het onderwijsconcept waarvoor het ingezet wordt Figuur 10 : ontwerp en onderwijsmodellen, Mulllti (2013), uit: slideshare luput Het 4C/ID-model (Jeroen van Merriënboer) is een erg populair model voor het ontwerpen van leeromgevingen voor het aanleren van complexe vaardigheden. Het Centrum voor Blended Learning opgericht in het kader van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling West Vlaanderen (01/03/2011 28/02/2013): adviseert bedrijven, KMO s, opleidingsinstellingen en non-profitorganisaties bij het uitdenken en de uitwerking van hun blendedleeromgevingen/opleidingen aan de hand van dit model. http://www.kuleuven-kulak.be/blendedlearning/ 31

32

Deel 5: Verder implementatie(beleid) 5.1. Tool voor resultaats-en competentiegericht personeelsbeleid Het ICT ontwikkelingsprofiel voor lerarenopleiders is een instrument bedoeld om lerarenopleiders te helpen actiepunten voor zichzelf in afstemming met het lerarenopleidersteam te kiezen op het vlak van professionalisering. De lerarenopleider moet in team bijdragen aan het opleiden van ICT competente leraren. Dit betekent met andere woorden dat hij niet op alle competenties hoeft af te vinken. Doordat in het ontwikkelingsprofiel ook de ICT competenties voor leraren vervat zit, kan men zich als team buigen over een sterkte-zwakte analyse van de ICT leerlijn waarvoor men gezamenlijk verantwoordelijkheid neemt. Daarom is aan het POP document, het persoonlijk ontwikkelingsplan, ook een team/resultaatsgericht luik toegevoegd. Docent x kan beslissen dat hij/zij het als taak op zich neemt om het ontbrekende gedeelte in de ICT leerlijn, bijvoorbeeld aanstaande leraren leren op een (sociaal-)constructiegerichte manier het digibord te gebruiken, een plaats te geven in zijn lessen. Dan neemt hij dit als een resultaatsgericht doel op in zijn POP. Het resultaat is een verbeterde ICT leerlijn. Zaken waarin hij zichzelf wil bijscholen, gewoon om zijn eigen didactisch handelen te verbeteren of om efficiënter administratieve taken te kunnen uitvoeren, neemt hij/zij op als doelstelling onder competentiegericht ontwikkelingsdoelen. Figuur 11: Persoonlijk ontwikkelingsplan voor resultaats- en competentiegericht management 33