Ouders'als'medewerkers' in'stottertherapie' 'verantwoording,'ouderprogramma'en'effecten' dr.'ronny'boey 36ste VVL Congres 20 maart 2015
inleiding rol van ouders bij stotteren rol van ouders bij therapie ouderprogramma oorzaak van stotteren oorzaak van stottergedragingen oorzaak van stotterprobleem bron van observatie mediator medewerker bij therapie 2
I.'De'rol'van'ouders'bij' stotteren 3
1.'Ouders'als'oorzaak Diagnosogene'of'semantogene'theorie'(Johnson)' (Evaluatie'conditionering)' Imitatie'(Froeschels)' Psychische'processen'(pyschoanalyse,'psychodynamica)' DemandsJCapacities'(Starkweather) 4
Onderzoeken'(sinds'1930)' perceptie'en'evaluatie'van'ouders' persoonlijkheid'' pedagogisch'gedrag,'opvoedingsklimaat' interactie'en'communicatieve'stijlen'(oogcontact,'spreeksnelheid,' onderbrekingen'etc)' reacties'op'stotteren 5
2.'Ouders'als'oorzaak'van' stottergedragingen' modeling' instructie' nonjverbale'en'verbale'reacties'op'stotteren' invloed'op'precipiterende'factoren'(tijdsdruk,'opwinding,' vermoeidheid) 6
kalm, rustig blijven neem je tijd, laten uitspreken traag praten zeg het nog eens, begin opnieuw goed ademen een opmerking geven eerst nadeken voor je praat aanvullen van het woord goed articuleren zeg het maar stop eens, niet zo praten aanzetten om te spreken kijk me aan het kind herhalen er eens mee lachen (met stotteren) fluister het ritmisch spreken (zeg het in stukjes) zing het 5.3 4.8 3.8 3.1 2 1.6 1.5 0.8 0.7 0.5 17.5 15.5 14.8 12.7 10.7 8.4 34.6 40.8 0 10 20 30 40 7
4 - laten praten 2-0 - kalm, rustig zeg het maar zing denk eerst na traag spreken fluister opmerkingen goed articuleren goed ademen begin opnieuw -5-2.5 0 8
% deelnemers in elke groep 66 44 22 bewust 0 groep 1-2 groep 3 groep 4-5 aantal bronnen van luisteraarreacties Procentueel aantal stotterende kinderen dat zich bewust is in functie van het aantal bronnen van luisteraarreacties (N = 406). 9
60 bewust niet bewust 45 30 15 0 kalm adem traag herbegin denk na laten praten opmerken Procentueel aantal stotterende kinderen die zich bewust zijn (rode staven) en zich niet bewust zijn (groene staven) van hun spreekmoeilijkheden in relatie tot reacties van ouders 10
Luisteraarreacties hoger aantal bronnen aantal reacties soort van reacties Listener Reactions higher number of sources number of reactions kind of reactions Awareness crossed Age older more younger Precipitatin g factors more emotion more fatigue more shorter more more Overall Stuttering Severity repetitions vowel prolongations gradu blocks frequency duration tension physical concomitants Temperament gradual sudden sudden manner of longer precocio delaye Speech Attitude longer time since age of onset olde older younger highe lowe gender Tempo of speech and language Neuroticism JEPI-N score spurt Algehele Stotterernst klinkerverlengingen Bewustzijn blokkeringen frequentie duur tensie bijbewegingen vermijdingsgedrag 11
3.'Ouders'als'oorzaak'van'het'probleem'stotteren Onderzoeken'over:' Modeling'door'ouders'van'het'probleem'(nonJverbale'en'verbale' reacties'en'commentaar'over'stotteren)' Relatie'(verwerping,'aSeuring,'nietJaanvaarding)' Opvoedingsstijl'(o.m.)'rejectie,'dominatie,'overprotectie'etc 12
SRT 60 50 * * Normaal Stotteren Articulatie 40 30 * * Subtests A: opinie Subtest B: gedrag 20 10 0 B5 Submissie B4 Protectie B3 Repressie B2 Dominantie B1 Rejectie A5 Submissie A4 Protectie A3 Repressie A2 Dominantie A1 Rejectie 13
II.'De'rol'van'ouders'bij'de' therapie'voor'stotteren
Ouders'als'bron'van'observatie'(verschijnselen,'hoogtes'en' laagtes,'uitlokkende'factoren,'reacties'etc)' Ouders'als'mediator'(informatie,'instructie,'bijsturen'van' omgeving'van'het'stotterend'kind)' Ouders'als'medewerker'in'de'behandeling'van'het'kind' (modificatie'van'ouderlijk'gedrag)'' 15
opleiding van ouders individuele therapie individuele begeleiding ouderprogramma 16
Historiek sinds'1980'+'190'groepen'van'4'à'5'ouderparen' evolutie'van'de'inhoud:'' richtlijnen'op'basis'van'het'programma'van'zwitman'(1978)'' kennis'van'de'verschijnselen'van'stotteren'en'van'communicatiej' en'gespreksstijl'( demands/capacities )' informatie'en'kennis'van'de'verschijnselen'van'stotteren,' luisteraarreacties,'therapie'en'aanleren'probleem'oplossend' gedrag'( problem'solving ) 17
Methodiek Sociaal'cognitieve'gedragstherapie'met'als'doel'om'bij'ouders' te'vormen: correcte'kennis'en'opvattingen'over'stotteren' (cognitief)' gunstige'attitude'm.b.o.'stotteren'(emotioneel)' handelingen'aan'te'leren'(motorische' vaardigheden) 18
Procedures 1.+Ontwikkelen+van+het+programma+ synthetiseren'van'de'nietjspeculatieve'kennis'over'stotteren' (wetenschappelijke'en'klinischjwetenschappelijke'publicaties)' per'sessie'teksten'schrijven'voor'de'ouders'(oudercursus)' filmen'en'monteren'van'voorbeelden'van'spreken'en'van'stotteren' en'ook'voor'elk'kind''' maken'van'een'computerpresentatie'voor'elke'sessie'(voorzien'van' voldoende'groot'scherm) 19
Oefeningen'en'schema s'opstellen'' Timing'plannen' Taken'voorzien' Opmaken'van'uitnodiging'(omschrijving,'data,'tijdstip,'noodzaak) 20
2.++Organiseren+en+uitvoeren+van+het+ouderprogramma+ Aankondigen'(van'bij'het'onderzoek)' Op'een'motiverende'wijze'presenteren'van'de'inhoud'(professioneel)'' Verloop'van'een'sessie'over'het'algemeen' Vragen'over'het'onderwerp'van'de'vorige'sessie''( quiz )'' Hoofdzaak:'nieuwe'inhoud' Besluit:'relatie'met'het'kind,'de'therapie,'de'genomen'of'te'nemen' maatregelen,'concrete'zaken'om'uit'te'voeren'( taken ) 21
10'sessies'eens'per'drie'weken' data'vooraf'bekend'(voor'sessies'1j5'en'sessies'6j10)' s'avonds'van'20u30'tot'22u00' onkosten' afspraken' behandeling'niet'zonder'oudercursus' aanwezigheid,'stiptheid,'gebruik'van'het'programma,' filmfragmenten'etc 22
Samenstelling'groep elke'ouder'van'een'stotterend'kind'tussen'+'2j12'jaar'(uitz.' groep'voor'ouders'van'tieners'14'tot'17'jaar)' 3'tot'5'ouderparen'(opmerking:'kleine'praktijken)' taal' culturele'gewoontes'(religie)' echtscheiding,'éénjoudergezin' kwesties'tijdens'het'verloop:'één'ouder'afwezig,'houding'van' ouders,'ouder'stottert'zelf,'ziekte'en'overlijden,' gedragsproblemen'(bv.'dronken) 23
Vereisten'aan'therapeut gespecialiseerde'kennis'van'stotteren' sociaal'cognitieve'gedragstherapie'voor'stotteren'kunnen' neerzetten' voldoende,'intensieve'ervaring'' vaardigheid'bezitten'om'het'ouderprogramma'in'groep'te' geven'in'combinatie'met'ouders'in'individuele'therapie'voor' hun'kind'en'eventuele'individuele'oudersessie' onderdeel'van'de'post'academische'opleiding'specialisatie' stotteren'(cioos)'en'verplicht'stagejonderdeel 24
Sessie 1 Sessie 2 normale onvloeiendheden en stottermomenten: voorbeelden, kenmerken spreekprocessen, neurale processen ontstaan van stotteren predispositie, aanleg uitlokkende factoren Sessie 3 verklaren wanneer en hoe bijkomende gedragingen ontstaan beschrijven en tonen van: vermijden, uitstellen, starten en duwen als stottergedragingen en uitleg van de gevolgen Sessie 4 waarnemen, bespreken en verklaren van verschijnselen van stotteren in gefilmde spreekstalen van elk kind van elk ouderpaar dat deelneemt Sessie 5 leren kennen van cognitieve en emotionele verschijnselen bij stotteren (zelfconcept): de termen, de neurale correlaten, het ontstaan en mogelijke evoluties, de impact op spreekgedrag en stotteren 25
Sessie 6 informeren en verklaren van het gedrag van een luisteraar in reactie op stotteren, de invloed ervan en hoe bij te sturen wanneer nodig Sessie 7 Sessie 8 Sessie 9 verschijnselen van stotteren bij het kind delen met andere ouders bestuderen en analysen van een voorbeeld van een stotterend kind en de reacties van ouders, grootouders, leerkracht Oefeningen met klinische voorbeelden om stotteruitlokkende factoren te detecteren en concreet interventies op te stellen om ze te verminderen of uit te ontlopen (voorkomen) Kennis geven over hoe een positieve attitude kan worden gevormd bespreken en documenteren door middel van gefilmde voorbeelden bij kinderen Sessie 10 Voorbeelden van mogelijke, toekomstige, specifieke situaties voor een kind dat stottert analyseren, de problemen vaststellen en mogelijke oplossingen voorstellen Evaluatie van de oudercursus 26
Effecten 1.+Metingen+met+de+SRT+ bij'de'diagnose'voor'de'oudercursus' vlak'na'de'oudercursus' een'jaar'later 27
60 * * * * * 45 * 30 15 0 POST PRE A1* A2 A3* A4 A5* B1* B2 B3 B4* B5* rejectie dominantie repressie protectie submissie rejectie dominantie repressie protectie submissie 28
2.+Rapportering+door+de+ouders+ 'evaluatie'van'de'oudercursus'in'het'algemeen'en'per'sessie:'' over'het'algemeen'zijn'de'opmerkingen'positief' het'stotteren'leer'je'beter'kennen'en'begrijpen'en'ruimer'het' gedrag'van'het'kind'' inzien'dat'de'oorzaken'niet'de'schuld'van'de'ouders'zijn'maar'dat'je' als'ouders'wel'echt'zaken'kan'doen'voor'het'kind' leren'wat'je'moet'doen'om'het'kind'te'helpen'en'hoe'om'te'gaan' met'de'school'en'anderen 29
oudercursus'is'heel'nuttig,'moet'inderdaad'verplicht'worden'' de'sessies'1j6'vragen'een'inspanning'om'te'volgen'zeker'als'men' vermoeid'is' s'avonds' er'worden'soms'nieuwe'termen'gebruikt'maar'die'worden' uitgelegd'en'leveren'geen'probleem'op' in'de'sessies'7j10'worden'oefeningen'herhaal'maar'wellicht'om' beter'te'oefenen'en'te'onthouden 30
3.+KlinischAwetenschappelijke+studie+van+de+levenskwaliteit+ gemiddeld'10'jaar'na'de'therapie,'bij'stotterende' volwassenen'die'als'kind'behandeling'opnamen'en#wiens# ouders#cursus#volgenden#(boey,'2008)' Replicatie'van'de'studie'van'Klompas'et'Ross'(2000)' Veel'betere'levenskwaliteit'dan'de'groep'die'een'behandeling' kreeg'enkel'op'(vlotte)'spreekmotoriek'gericht'zonder' cognitieve'gedragstherapeutische'methode'en'zonder' oudercursus 31
Specifiek'blijkt'de'relatie'met'o.a.'de'gezinsleden'veel' positiever'gerapporteerd.'men'drukt'waardering'en' dankbaarheid'uit'dat'de'ouders'behandeling'lieten'geven'en' een'oudercursus'volgend'wat'men'zich'(soms'vaag)' herinnert.' De'relatie'met'de'ouders'is'veel'meer'gunstig'dan'in'geval'van' enkel'een'spraakmotorische'behandeling.' Idem'voor'de'relatie'met'broer(s)'of'zus(sen) 32
Besluit Realiseren'en'aanbieden'van'een'oudercursus'voor'ouders' van'stotterende'kinderen'is'nuttig'en'nodig.' omdat'ouders'met'kennis'van'stotteren'zaken'kunnen'melden'van' buiten'de'praktijk'die'cruciaal'kunnen'zijn'voor'de'behandeling' omdat'ouders'met'de'oudercursus'hun'attitude'wijzigen,'hun' gedrag'en'reacties'op'stotteren' omdat'ouders'meer'gemotiveerd'worden'om'samen'te'werken,'te' trainen'met'het'kind'en'de'omgeving'te'beïnvloeden' omdat'de'behandelingen'op'lange'termijn'aangetoond'efficiënt'zijn' en'meer'rendabel'(kortere'duur,'minder'sessies) 33
Dit'vergt'vorming,'opleiding,'verantwoordelijkheid'en' inspanning'van'de'logopedist.' Professioneel'en'ethisch'gezien'heeft'men'geen'vrije'keuze' om'een'ouderbegeleiding'aan'te'bieden.'' 34