BOORDEVOL INFORMATIE, SCHRIJF- EN ONTSPANNINGSOEFENINGEN

BOORDEVOL INFORMATIE, SCHRIJF- EN ONTSPANNINGSOEFENINGEN

BESTE LERAREN EN LERARESSEN Leren schrijven is voor kinderen een hele uitdaging en vereist vaak de nodige inspanning en aanmoediging. Het is daarom belangrijk om een kind op de juiste manier te motiveren om ervoor te zorgen dat een kind ook plezier heeft in het (leren) schrijven. Belangrijk bij het leren schrijven is de juiste schrijfhouding. Dit is het enige moment dat kinderen een schrijfhouding kunnen aanleren, als kinderen zich deze eenmaal hebben aangeleerd is deze niet meer te veranderen. Het is dus van groot belang dat een kind vanaf het allereerste begin de juiste schrijfhouding aanleert! Naast het juiste schrijfmateriaal is het belangrijk dat er tijdens schrijflessen aandacht en ruimte is voor ontspanning en afwisseling. Dit draagt bij aan het schrijfplezier van kinderen. In dit boekje vindt u daarom, naast de informatie over onze ergonomische producten, een aantal leuke en eenvoudige oefeningen om kinderen tijdens de schrijflessen te laten ontspannen! Wij wensen u en de kinderen nog héél veel schrijfplezier toe! Bij STABILO wordt Ergonomie met een hoofdletter geschreven. Wij ontwikkelen onze schrijfinstrumenten in samenwerking met mensen die álles weten over schrijven: wetenschappers, onderwijzers, kinderen en ouders. Vooral op zeer jonge leeftijd kan het schrijfgedrag positief worden beïnvloed door het gebruik van de juiste pen. De pen moet aansluiten op de mogelijkheden en vaardigheden van een kind in een bepaalde leeftijd. STABILO is de eerste schrijfwarenfabrikant die ergonomische pennen heeft ontwikkeld. Sinds kort zijn alle ergonomische schrijfinstrumenten samen gebracht onder één productfamilie: STABILO EASYergonomics experts. Belinda Harmsen Marketing Manager STABILO International 2 3

Comfortabel, innovatief en persoonlijk Het belang van een goede motoriek Tot voor kort was Henk Schweitzer handschriftdocent op verschillende Hogescholen waar hij naam maakte met zijn verfrissende ideeën over het schrijfonderwijs. Zijn motto als motorisch remedial teacher: eerst bewegen, dan schrijven. Henk Schweitzer Vanuit zijn veelzijdige praktijkervaring ontwierp hij in opdracht van Nienhuis Educational het speelleerprogramma Kwinto voor de ontwikkeling van de kleine motoriek. In het voetspoor ervan schreef hij de succesvolle schrijfmethode Schrijven leer je zo!, waarin de meest recente inzichten op het gebied van schrijven en motoriek samenkomen. Zijn nieuwe programma Verder met schrijven kiest bewust voor een speelse aanpak, waarin (schrijf)beweging en spel centraal staan. Verder met schrijven kan worden gebruikt naast en in aanvulling op bestaande schrijfmethoden ter voorkoming van problemen. Het programma biedt meer dan honderd oefeningen (energizers), waardoor indirect aandacht wordt besteed aan een goede schrijfhouding en beweging. De speelse oefeningen bevorderen de motorische ontwikkeling, beïnvloeden het schrijfproces en uiteindelijk het schrijfresultaat, zodat kinderen sneller en leesbaar leren schrijven. In zijn huidige baan als directeur van een basisschool bouwt hij samen met zijn collega s aan een school voor duurzame ontwikkeling. Daar horen ook kwaliteitsleermiddelen bij, zorgvuldig ontwikkeld op basis van ergonomisch onderzoek. Zo komt al het teken- en schrijfmateriaal van STABILO. Met voorsprong comfortabele kwaliteit en altijd innovatief. En vooral: afgestemd op de individuele mogelijkheden van elk kind. Ambers eerste schooldag zit erop. Met een sprongetje zit ze naast me op de bank. Hoe was het? vraag ik, terwijl ik een dikke zoen op haar wang geef. Kijk pap, ik kan mijn naam schrijven. Snel haalt ze de schoolspulletjes uit haar tas. Ik kijk mee. Had je geen tijd om je appel op te eten? Nee, we moesten werken! Met een diepe zucht pakt ze een roze stift, mompelt: Mooi hè!, en schrijft met grote letters IK in haar schrift. Herinnert u zich nog uw eerste schooldag? Weet u nog dat u vroeger op school uw uiterste best deed om de mooiste letters op papier te krijgen? En daar vervolgens een sticker mee verdiende? Of zat u juist bij de groep die nooit een plaatje kreeg? Zelf had ik de grootste moeite om met vulpen het aanelkaarschrift tussen lijntjes te krijgen die veel te dicht op elkaar stonden. Nachtmerries had ik ervan. Geen wonder. Een vulpen is voor beginnende schrijvers funest, het aanleren van het verbondenschrift rampzalig voor de ontwikkeling van het lezen en schrijven. Met blokletters voorkom je veel problemen. Onderzoek in Europa* toont aan dat 1 op de 3 kinderen problemen ondervindt bij het leren schrijven. En dat wordt met de jaren erger. Onleesbare handschriften, krampachtige schrijfhoudingen, foutieve pengrepen, zeer traag schrijven en een toename van concentratie- en motivatieproblemen: ze leiden tot schrijfangst en functioneel analfabetisme. Intussen staan scholen steeds meer onder druk om te kunnen voldoen aan de eisen van een snel veranderende maatschappij. Dat betekent: meer aandacht voor leervakken en minder tijd voor creatieve vakken en de noodzakelijke instrumentele vaardigheden. Kinderen bewegen en spelen al minder dan vroeger, met alle gevolgen van dien. Ze worden dikker, maar wat in mijn ogen nog erger is: ze lopen lichamelijk, sociaal en verstandelijk een achterstand in ontwikkeling op. Als kinderen netjes en snel kunnen schrijven, maken ze betere aantekeningen en scoren ze beter. Het helpt ze bij het trainen van de fijne motoriek, wat later essentieel kan zijn voor wie een beroep kiest waarbij dat van belang is, chirurg bijvoorbeeld. Beweging, een goede houding en ontspanning hebben een positief effect op de gezondheid, maar ze leiden ook tot betere leerprestaties op het gebied van schrijven**, spellen en rekenen. Redenen genoeg om al op jonge leeftijd werk te maken van motorische vaardigheden! * Schrijfproblemen een stand van zaken, 2009 ** Dewey et al, 2002 en Driessen, 2008 4 5

stabilo easyoriginal BESTE VAN DE KLAS. Leren schrijven is voor kinderen een hele opgave. Jonge kinderen die net beginnen aan hun schoolcarrière moeten eerst leren hoe ze een pen over papier moeten bewegen. Een pen die speciaal is ontworpen voor de kinderhand ondersteunt dat leerproces. EASY VANAF HET BEGIN. De STABILO EASYoriginal is speciaal bedoeld voor schoolkinderen. Zijn innovatieve design is gebaseerd op de laatste wetenschappelijke bevindingen en praktijk gerichte tests. digen als rechtshandigen, want er is voor allebei een aparte uitvoering. De speciale anti-slip gripzone zorgt voor een ontspannen grip op de pen tijdens het schrijven. Het lage gewicht en de speciale vorm voorkomen dat de spieren in de hand te snel moe worden. Zijn vrolijke kleuren zijn een constante motivatie voor kinderen om steeds maar door te gaan met schrijven. De vullingen zijn heel simpel te verwisselen en op iedere nieuwe vulling zit een nieuwe schrijfpunt. Dus geen gespleten punten en blauwe vingers meer. De inkt van de EASYoriginal is blauwe vulpen inkt die te wissen is met een inktwisser. Naast de blauwe uitwisbare inkt zijn er ook vullingen verkrijgbaar in zwart of rood. NIEUW EASY ergonomic s ex perts De vorm van de pen ondersteunt de natuurlijke positie van de hand en zorgt daardoor voor ontspannen en krampvrij schrijven. BESTE VAN DE KLAS ONTWIKKELD VOOR KINDERHANDEN. De vorm en het formaat van de EASYoriginal zijn helemaal aangepast aan de kinderhand. Zowel geschikt voor linkshan- Favoriet bij de kids én leraren. STABILO EASYoriginal - speciaal ontwikkeld voor links- en rechtshandigen. 6

Ergonomisch rapport STABILO EASYoriginal ergo easy original gel Door: prof. dr. Ralph Bruder, directeur van het Instituut voor Ergonomie en Ontwerpresearch Universiteit van Duisburg-Essen Een andere positieve eigenschap van de EASYoriginal is de wijze waarop rekening wordt gehouden met de afmetingen van de hand en vingers van de doelgroep (kinderen van 8 tot 12 jaar). dan ook te snel vermoeid raken. Het minimale gewicht van de EASYoriginal zorgt ervoor dat slechts een zeer kleine inspanning is vereist. De vereiste kracht wordt verder verlaagd door de vorm van de gripzone. deels genegeerd in vergelijking met andere werkomgevingen. De gevolgen hiervan zijn verkeerde werkhoudingen bij jongere en oudere kinderen die worden veroorzaakt door ongeschikte Voor de ergonomische beoordeling van de STABILO EASYoriginal heb ik diverse modellen pennen ontvangen die ik persoonlijk heb beoordeeld. Vanuit een ergonomisch standpunt kunnen de volgende ontwerp kenmerken van de STABILO EASYoriginal De vorm van de gripzone bepaalt de wijze waarop de pen wordt vastgehouden en gebruikt. Voor de doelgroep van 8 tot 12 jarigen bevordert de manier waarop de EASYoriginal moet worden vastgehouden een correcte hand- en vingerpositie bij het Op basis van de bovenvermelde criteria beveel ik de STABILO EASYoriginal aan vanuit een ergonomisch standpunt. stoelen en tafels en onvoldoende beweging. Daarnaast kunnen werkmiddelen met een slecht ontwerp, zoals pennen, de arm en hand overbelasten waardoor op latere leeftijd klachten kunnen ontstaan. worden beoordeeld als positief: schrijven. Voor volwassenen kunnen problemen Wat zijn de redenen voor het gebruik van ergo- Bij het ontwerpen van werkbenodigdheden voor De vorm van de EASYoriginal is afgestemd op de anatomie van de menselijke hand, en dan in het bijzonder de kinderhand. Dit betekent dat het ontwerp moet worden aangepast voor rechts- en linkshandigen. Om deze reden kent de EASYoriginal een variant die speciaal is vormgegeven voor ontstaan als een pen een specifieke grip vereist aangezien zij al een eigen manier hebben ontwikkeld om een schrijfmiddel vast te houden. Hiervoor moet het mogelijk zijn om de pen op verschillende manieren in de hand te houden. Vanuit een ergonomisch gezichtspunt moet de nomische producten op school? Op basis van de hoeveelheid en de duur van de (in) spanning waaraan schoolkinderen dagelijks blootstaan op school, kunnen we met recht spreken van de school als werkplek voor leerlingen (en niet alleen voor onderwijzend personeel). schoolkinderen moet rekening worden gehouden met hun fysieke behoeften. Daarnaast moet er aandacht zijn voor de voorkeur van kinderen voor bepaalde vormen en kleuren om ervoor te zorgen dat ergonomisch ontworpen producten op school worden geaccepteerd. linkshandigen. Dit is zeer positief vanuit een ergo- inspanning om de pen vast te houden zo klein nomisch standpunt en op zich ook ongebruikelijk mogelijk zijn, omdat dit een statische vorm van Toch worden de ergonomische kanten van de voor producten met een grote doelgroep. kracht uitoefenen is waarvoor het menselijke lichaam niet geschikt is. De hand en arm kunnen werkomstandigheden op school voor alle partijen (en dan vooral leerkrachten en leerlingen) groten- easy original 8 9

Stabilo easyergo LEREN SCHRIJVEN WORDT KINDERSPEL! Hoe makkelijker en minder krampachtig een kind de eerste penstreken kan maken, des te meer plezier beleeft het aan het leren schrijven. Speciaal voor deze hoge eisen heeft STABILO een uitermate doordacht vulpotlood voor beginnende schrijvers ontwikkeld: de STABILO EASYergo. EEN GEHEEL NIEUWE ERVARING. Een vulpotlood met drukmechanisme om mee te leren schrijven, zoals de STABILO EASYergo, was er tot nu toe niet. Daarom is het innovatieve design ontwikkeld op basis van de laatste wetenschappelijke inzichten én praktijktesten met kinderen van 3 tot 8 jaar. De bijzondere vorm voor rechts- of linkshandige kinderen, de anti-slip gripzone, het kleine formaat en het lichte gewicht ondersteunen de natuurlijke houding van de kinderhand en zorgen voor een ontspannen, aan de leeftijd aangepaste manier van leren schrijven. ÉÉN VULPOTLOOD TWEE VERSIES: VOOR RECHTS- OF LINKSHANDIGEN. Vooral als de fijne motoriek nog niet goed is ontwikkeld, moet een schrijfinstrument het schrijven ondersteunen. Daarom kunnen zowel rechts- als linkshandigen hun eigen EASYergo kiezen - een groot ergonomisch voordeel dat voor een ontspannen houding zorgt. Het aangenaam zachte materiaal van de gripzone zorgt voor een goede en stevige grip en voorkomt drukplekken op de vingers. De EASYergo heeft een HB-potloodstift, ideaal om mee te leren schrijven. Het potlood kan eenvoudig worden nagevuld. LIEVELINGSPOTLOOD VAN PRINSESSEN EN PILOTEN. Het plezier in leren schrijven wordt vergroot door een kind een eigen schrijfinstrument te geven dat hij of zij ook echt mooi vindt. Daarom werd er bij de ontwikkeling van de STABILO EASYergo ook veel waarde gehecht aan het design, het ontwerp en de kleur. Het materiaal, de vorm, de kleur, de pengreep en het gevoel in de hand - alle eigenschappen van STABILO EASYergo werden gezamenlijk met kinderen ontwikkeld, getest en voortdurend verbeterd. De uitkomst van dit lange proces is een vulpotlood om mee te leren schrijven, waarmee kinderen ook plezier beleven tijdens het schrijven. Hiermee is de basis gelegd voor het halen van hoge punten voor schrijven! Verkrijgbaar in 2 schrijfbreedtes: 3,15 mm voor de allerkleinste kinderen en 1,4 mm voor de kinderen die al enigszins kunnen schrijven en de druk tijdens het schrijven al kunnen doseren. 10 EASY ergonomic s ex perts LEREN SCHRIJVEN WORDT KINDERSPEL Het ergonomische vulpotlood om mee te leren schrijven: de STABILO EASYergo. Speciaal ontwikkeld voor links- en rechtshandigen.

Ergonomisch rapport STABILO EASYergo ergo easy original Door: prof. dr. Ralph Bruder, gel directeur Instituut voor Ergonomie Het ontwerp van de gripzone met drie gripuitspa- T.U. Darmstadt De EASYergo is het resultaat van een intensief gebruikergericht ontwerpproces. Bij de ontwikkeling ervan en de bijbehorende diverse ergonomische studies was niet alleen het Instituut voor Ergonomie van de TU Darmstadt betrokken, maar waren er ook interdisciplinaire workshops met ergonomieexperts op het gebied van ergonomie, geneeskunde, psychologie en bouwkunde, én kinderen van 3 tot 8 jaar. ringen maakt een meer intuïtieve grip mogelijk. Met de symmetrie rond de as kan de pen op verschillende manieren worden vastgehouden. Het profiel van de gripuitsparing heeft als voordeel dat de vingers niet naar beneden glijden richting punt. Diameter Volgens ergonomische principes vereist een dikkere pen een minder fijne motoriek en coördinatie dan een dunnere. Daarnaast hebben langere pennen het nadeel dat ze als een lastige hefboom werken. Kinderen kunnen met hun kleine handen de pen Het lage gewicht draagt ertoe bij dat kinderen hun hand niet veel hoeven in te spannen bij het schrijven. Rechts- en linkshandige versie Het is belangrijk om rekening te houden met de rechts- of linkshandigheid van kinderen. Dit kan al op vroege leeftijd worden vastgesteld. Vaak worden kinderen in groep 2 extra gestimuleerd in hun leerproces. En tijdens deze periode wordt meestal de schrijfhouding van de hand gevormd. De volgende kenmerken worden beoordeeld als positief vanuit een ergonomisch oogpunt: Vorm afgestemd op de anatomische eigenschappen van de kinderhand. Dit geldt vooral voor het ontwerp van de twee verschillende versies voor rechts- en linkshandigen. Er is rekening gehouden met de afmeting van de hand en de vingers van de doelgroep, 5-8 jarigen. Vorm van de gripzone bepaalt de wijze waarop de pen wordt vastgehouden. Ergonomische eigenschappen van de STABILO EASYergo: alleen aan de onderzijde ondersteunen, waardoor ze weinig controle hebben over het uitstekende Kleur en materiaal De kleur van het materiaal is bijzonder Vanuit een ergonomisch oogpunt moet de inspanning om de pen vast te houden zo klein mogelijk Gripzone deel aan de bovenzijde. Afmetingen, zoals lengte en diameter, sluiten aantrekkelijk voor kinderen. Het verschil tussen het materiaal in de gripzone zijn, omdat dit een statische vorm van kracht uitoefenen is (slecht voor menselijk lichaam) Om een pen ideaal vast te houden vanuit een ergo- nomische invalshoek, moeten het middelste kootje van de wijsvinger en het tweede kootje van de duim maximaal zijn gestrekt zodat de pen vlak tussen het eerste kootje van de duim en wijsvinger kan liggen. goed aan op de afmeting van hand en vingers. Door het compacte ontwerp zijn zelfs kleine kinderen in staat de pen goed te hanteren. De gripzone is dikker dan vele andere potloden voor kinderen, maar de diameter nog steeds en de overige delen van de pen wordt beschouwd als zeer positief vanuit een ergonomisch oogpunt. Kinderen kunnen de pen stevig vasthouden zonder dat deze afdrukken op hun vingers achterlaat. waardoor de hand en arm te snel vermoeid raken. Door het lage gewicht is de inspanning zo laag mogelijk. Daarnaast wordt de inspanning nog verder verminderd door de vorm van de gripzone. ergo easy orig 12 klein genoeg. Ook kleine handen kunnen de pen precies sturen. 13

STABIlO EASYcolors en easygraph EASY VANAF HET ALLEREERSTE BEGIN. De STABILO EASYcolors is het eerste ergonomische kleurpotlood met een speciale versie voor links- en rechtshandigen. Het potlood heeft een driehoekige vorm en de unieke anti-slip uitsparingen verzekeren een ontspannen ligging in de hand. NIEUW De STABILO EASYcolors leert kinderen al op jonge leeftijd en op een speelse manier de juiste schrijfhouding aan te nemen. De STABILO EASYgraph is het eerste ergonomische grafietpotlood voor zowel links- als rechtshandigen. Ook dit potlood heeft een driehoekige vorm en unieke anti-slip uitsparingen voor een ontspannen ligging in de hand. Het potlood is ideaal voor (leren) schrijven én schetsen. De gripzones van de potloden zijn gelakt met een speciale lak, zodat deze niet vies worden door de vingers. Het hout waarvan de potloden zijn gemaakt komt uit duurzaam beheerde bossen. De potloden dragen daarom dan ook het PEFC-keurmerk. STABILO EASYcolors Het eerste ergonomische kleurpotlood voor links- én rechtshandigen. STABILO EASYgraph Het eerste ergonomische grafietpotlood voor links- én rechtshandigen. 14

Ergonomisch rapport STABILO EASYcolors / EASYgraph colors graph colors graph Door: prof. dr. Ralph Bruder, directeur van het Instituut voor Ergonomie en Arbeidswetenschappen/ Technische Universiteit van Darmstadt gel Ergonomische potloden met gripzones in links- en rechts-handige uitvoering. De STABILO EASYcolors kleurpotloden en het STABILO EASYgraph grafietpotlood zijn speciaal ontwikkeld voor de ergonomische STABILO EASY productlijn, welke voorheen alleen bestond uit een rollerball en een vulpotlood. De nieuwe producten zijn houten potloden met speciale gripzones, verkrijgbaar in een aparte versie voor linkshandigen en voor rechtshandigen. gel Op jonge leeftijd kan de schrijfhouding nog worden beïnvloed door het gebruik van geschikt schrijfmateriaal. Daarom is het erg belangrijk dat het design van een product georiënteerd is op de fysieke eigenschappen, vaardigheden en mogelijkheden van een kind. Door middel van studies met kinderen en jongeren door het Instituut voor Ergonomie en Arbeidswetenschappen aan de Technische Universiteit in Darmstadt, is de kwaliteit van het ergonomische design geëvalueerd en vergeleken met andere merken en kleurpotloden. Omdat de potloden speciaal geschikt moesten zijn voor de kinderhand, werden verschillende dieptes van de gripzones geëvalueerd. Daarnaast werd het nieuwe potlood getest door experts op het gebied van ergonomie, psychologie en medici. Ook de acceptatie bij kinderen en ouders werd getest. Ergonomisch- positieve design eigenschappen: De vorm, posities en afmetingen van de gripzones van het STABILO EASYcolors potlood maken het vinden van een natuurlijke schrijfhouding gemakkelijk. Vooral kleuters proberen verschillende schrijfhoudingen uit. Dankzij de anti-slip gripzones op de STABILO EASYcolors, kan al in deze fase van het uitproberen de potloodgreep en dus toekomstige schrijfhouding positief worden beïnvloed. De verkrijgbaarheid van speciale versies voor linksen rechtshandigen is een ander bijkomend voordeel van de STABILO EASYcolors, in vergelijking met andere merken. De bewezen positieve ergonomische eigenschappen van de STABILO EASY familie zijn nu succesvol vertaald naar de nieuwe STABILO EASYcolors en EASYgraph driekantige potloden. Daarnaast is, bij het vergelijken met potloden van andere merken, gebleken dat de STABILO EASYcolors een zeer hoge graad van acceptatie toebedeeld krijgt een niet te onderschatten succes factor. Samengevat: Uit wetenschappelijk oogpunt biedt de STABILO EASYcolors ideale ondersteuning aan kleuters. In tests komt STABILO EASYcolors beter uit dan de concurrent. De reden: Er is een aparte versie voor zowel links- als rechtshandige kinderen én ergonomische gripzones die de kinderhand een stevige grip bieden. Als wetenschapper kan ik de STABILO EASYcolors en EASYgraph van harte aanbevelen. Ouders maken met dit potlood een goede keus voor hun kinderen, zodat de kinderen een succesvolle start kunnen maken in het schoolleven! prof. dr. ing. Ralph Bruder / December 2008 lors graph gel 16 17

stabilo easygel HANDEN GROEIEN - VERWACHTINGEN OOK. Kleine kinderen worden tieners en vaak is de schrijfhouding ook bij grotere kinderen niet goed. Gelukkig kunnen nu ook de oudere kinderen profiteren van een perfecte ergonomische schrijfervaring! E A SY UW er De EASYgel is de ergonomische grote broer van de EASYergo en EASYoriginal. g on De pen ligt perfect in de hand en garandeert krampvrij en vloeiend schrijven. De innovatieve gripzone verzekert de juiste schrijfhouding. De blauwe gel inkt heeft een speciale anti-vlek formule, waardoor de inkt niet uitvlekt op het papier. De pen is navulbaar en heeft een handige clip. Schrijfbreedte 0,5 mm. rt De STABILO EASYgel is het nieuwste lid van de productfamilie STABILO EASYergonomics experts. s NIE om ic s e x pe JE HANDEN GROEIEN... DUS WIJ OOK! Favoriet bij de kids én leraren. STABILO EASYgel - speciaal ontwikkeld voor links- en rechtshandigen. Net als de andere schrijfinstrumenten is de EASYgel verkrijgbaar in een linkshandige en rechtshandige uitvoering, beide zijn verkrijgbaar in drie kleurencombinaties. 18

ontspanningsoefeningen Makkelijk: Klap klap Makkelijk: verkeersagent In het volgende hoofdstuk staan een aantal leuke en ontspannende oefeningen die u kunt gebruiken tijdens de schrijfles Ga goed en rustig rechtop staan. Klap achter je rug en voor je buik in je handen. Zoek je eigen ritme van klappen. Kijk recht vooruit. Beweeg alleen je handen. Meepraten met wat je doet. Iemand doet het voor en jij klapt na. Sneller klappen. Harder en zachter klappen. Klappen en wandelen. Ga goed en rustig rechtop op twee benen staan. Maak van beide handen vuisten. Strek je armen boven je hoofd. Leg ze daarna weer terug op je schouders. Werk met een rechte rug. Doe de oefening voor met spierballen. Meepraten met wat je doet. Met ballonnen is makkelijker. Vertraagt de beweging. Met tennisballen. Laat ze niet vallen. 20 21

Makkelijk: reuzenrad Makkelijk: pols los Makkelijk: mixer Makkelijk: schroef Ga goed en rustig rechtop staan rustig en maak grote cirkels met je armen. Doe dit vier keer naar voren en vier keer naar achteren. Kijk recht vooruit. Draai met beide armen tegelijk. Begin langzaam. Met twee ballonnen in de handen. Vertraagt de beweging. Kleine rondjes draaien. Vanuit de polsen draaien. Draaien en wandelen: grappig effect. Ga goed en rustig rechtop staan. Vouw je handen in elkaar en probeer met kleine rondjes de pols los te krijgen. Start rustig. De beide armen mogen niet meedraaien. Kijk naar je handen. Met je ellebogen steunend op een tafel. Met ogen dicht. De andere kant opdraaien. Ga goed en rustig rechtop aan een tafel zitten. Steun met je ellebogen op de tafel en houd je armen verticaal in de lucht. Pak je onderarm vast en draai rustig rondjes met je andere hand. Zoek je eigen ritme. Iemand doet het voor. Staand, met de armen loshangend naar beneden. Wissel van hand. Draai de andere kant op. Ga goed en rustig rechtop staan. Doe met een hand net alsof je een schroef, zo groot als je hand, uit een muur moet draaien. Draai steeds dezelfde kant op. Houd bovenarm en romp zo stil mogelijk. Kijk recht vooruit. Denk: je hoofd zit vast aan een touwtje dat aan het plafond vastzit. Pittenzakje op je hoofd. Iemand legt het erop. Iets met je handen of benen doen. Opstaan en (achteruit-)wandelen. 22 22 23 23

Makkelijk: keer om Makkelijk: waaier open Makkelijk: duimen draaien moeilijk: waaier Ga goed en rustig op een stoel aan tafel zitten. Leg je handen naast elkaar op de tafel. Je ene hand ligt met de handrug op de tafel en je andere hand met de handpalm. Keer en draai nu allebei je handen om. Zoek je eigen ritme. Kijk naar wat je doet. Duw met je handen een beetje op de tafel. Iemand zit tegenover je. Synchroon oefenen. Met een hand twee keer klappen. Op muziek. Ga rechtop aan een tafel zitten en leg je handen op tafel met je handpalmen onder. Spreid tegelijkertijd alle vingers. Sluit ze daarna weer tegelijk. Kijk naar wat je doet. Alle vingers moeten tegelijk spreiden en sluiten. Druk zachtjes op de tafel. Meepraten met wat je doet. Op het ritme van de muziek. Ga goed en rustig rechtop zitten en spreid de vingers van beide handen in elkaar. De duimen zijn nu vrij. Draai de duimen om elkaar heen zonder dat ze elkaar raken. Kijk naar wat je doet. Sla de vingers niet te ver ineen. De andere kant opdraaien. Snelheid opvoeren. Draaien en wandelen. Ga recht zitten aan een tafel, je ellebogen steunen op de tafel. Duw je handen losjes tegen elkaar. Tik de duimen tien keer tegen elkaar aan. Daarna de wijsvingers, de middel-vingers, de ringvingers en tot slot de pinken. Kijk naar wat je doet. Probeer de andere vingers tegen elkaar aan te houden. Minder keren aantikken. Iemand doet synchroon met je mee. Alleen de vingertoppen raken elkaar. 24 24 25 25

moeilijk: Vingers spreiden moeilijk: omgekeerd moeilijk: bal je vuist moeilijk: waaier om en om Ga rustig en goed rechtop zitten aan een tafel en leg je voorkeurshand met de handpalm op tafel. Spreid nu heel voorzichtig duim en wijsvinger. Dan wijs- en middelvinger, daarna middel- en ringvinger (moeilijk) en ten slotte ringvinger en pink. Ga rustig en goed rechtop op een stoel aan tafel zitten. Leg je handen naast elkaar op de tafel. Je ene hand ligt met de handrug op de tafel en je andere hand ligt met de handpalm op de tafel. Draai nu tegelijk beide handen om. Ga goed en rustig op een stoel aan tafel zitten. Leg je handen met de handrug op de tafel. Maak van je rechterhand een vuist en doe je hand weer open. Maak daarna van je linkerhand een vuist en doe je hand weer open. Ga goed en rustig zitten op een stoel en aan een tafel. Leg beide handen open met de handrug op tafel. Op de eerste tel spreid je alle vingers van de ene hand en blijven de andere vingers van de andere hand gesloten. Op tel twee wissel je van hand. Kijk naar wat je doet. Volhouden als het in het begin niet lukt. Zoek je eigen ritme. Kijk naar wat je doet. Zoek je eigen ritme. Kijk naar wat je doet. Zoek je eigen ritme. Kijk naar wat je doet. Druk een beetje met je hand op de tafel. Met de andere hand. Met twee handen tegelijk. Duw met je handen een beetje op de tafel. Iemand zit tegenover je. Synchroon oefenen. Met een hand twee keer klappen. Op muziek. Duw met je handen een beetje op de tafel. Iemand zit tegenover je. Synchroon oefenen. Snelheid opvoeren. Op muziek. Duw met je handen een beetje op de tafel. Iemand zit tegenover je. Synchroon oefenen. Meepraten met wat je doet. Snelheid opvoeren. Op muziek. 26 26 27 27

moeilijk: klimmen moeilijk: Bal je vuist Ga staan en pak een potlood met duim- wijs- en middelvinger aan de onderkant vast. Klim omhoog met gebruik van je drie vingers. Materiaal: Potlood. Kijk naar het potlood. Houd het stokje voor je gezicht. Potlood horizontaal houden. moeilijk: duimen pakken hand- moeilijk: en armcoördinatie waaier om en om Raak met het topje van je wijsvinger het topje van je duim aan. Raak nu met topje van je andere wijsvinger het topje van je duim aan. Laat nu de onderste duim en wijsvinger los en plak ze boven je andere duim en wijsvinger weer tegen elkaar. Zo wissel je steeds. Kijk wat je doet. Niet opgeven als het in het begin niet lukt. Heel langzaam voordoen. Iemand helpt je met pakken. zoek de 10 verschillen en kleur in moeilijk: klimmen moeilijk: duimen pakken Tempo opvoeren. Met een spaghettistokje! Voorzichtig het breekt. Wissel met alle vingers. Tempo verhogen. Met ogen dicht. 28 28 29 Ga naar stabilo.nl en print de kleurplaat uit voor de groep! 29

LANGE JAN evenwicht HONDJE PLAS evenwicht TENEN evenwicht HAKKEN EN TENEN evenwicht Ga rustig en goed op je hurken zitten. Maak je nu heel langzaam zo lang mogelijk. Tel hardop hoeveel tellen je erover doet. Voel je je benen? Dan is het goed. Iemand houdt je handen vast. Iemand begeleidt je van achteren. Ergens op gaan staan. Ga rustig staan op handen en knieën. Til nu zonder om te vallen je linkerbeen en je linkerarm tegelijk omhoog. Zet ze weer neer. Doe hetzelfde met je rechterbeen en je rechterarm. Materiaal: Mat. Kijk recht vooruit. Werk met spierballen.. Strek je been eerder dan je arm. Iemand ondersteunt je. Arm en been tegelijk strekken. Wedstrijdje: houd zo lang mogelijk vol. Over en langs obstakels. Probeer goed en rustig te staan. Til je hakken een klein stukje van de grond. Je staat nu op je tenen. Houd dit zo lang mogelijk vol. Maximaal 10 seconden. Kijk recht vooruit. Zorg voor voldoende ruimte en rust. Iemand houdt je vast. Bouw rustig op. Eerst twee tellen etc. Hoger op je tenen staan. Vooruit- en achteruit wandelen. Probeer goed en rustig te staan. Til je hakken een klein stukje van de grond. Zet ze weer neer. Til daarna je tenen een stukje van de grond. Wissel het op de hakken en tenen staan rustig af. Zoek je eigen ritme. Kijk recht vooruit. Zorg voor voldoende ruimte en rust. Kort op de hakken staan mag. (Licht) steuntje in de rug. Benen iets uit elkaar. Sneller? Met ogen dicht. 30 31

ooievaar evenwicht tik aan en blijf staan evenwicht de klok evenwicht de slapende ooievaar evenwicht Ga op één been staan. Probeer nu zo stil mogelijk, als een ooievaar, te blijven staan. Doe dit op zowel je linker- als je rechterbeen. Ga op één been staan. Probeer nu te blijven staan. Tik met één hand de binnenkant van de vrije voet aan. Herstel daarna je evenwicht en blijf zo stil mogelijk staan. Ga op één been staan. Breng het zwaaibeen nu eersten gestrekt naar achteren en daarna naar voren. Zoek je eigen ritme en denk aan de slinger van een klok. Ga goed en rustig op twee benen staan. Til nu één been op en doe daarna je ogen dicht. Tel hardop hoeveel tellen je kunt blijven staan. Doe dit met je linker- en rechterbeen. De voet blijft op de grond, niet schuiven of huppen. Bij groot verschil tussen links en rechts het zwakke been vaker oefenen. Eventueel een niveau lager. Zet je andere voet op een tennisbal. Soms armen fixeren, langs of in je zij. Kijk recht vooruit. Zorg voor voldoende ruimte. Blote voeten. Eerst de binnenkant, dan de buitenkant van je voet. Binnen, buiten en achterlangs. Zorg voor voldoende ruimte. Kijk recht vooruit. Eerst kleine zwaaitjes. Pittenzakje op je hoofd. Ook van links naar rechts. Materiaal: De voet blijft op de grond, niet schuiven of huppen.. Kijk recht vooruit. Soms armen fixeren, langs of in zij. Pittenzakje op je hoofd. Ergens op gaan staan. Een blok, een bank, een stoel of een evenwichtsplank. Terugtellen vanaf 20. 32 32 33 33

schrijfoefeningen Pak het schrijfmateriaal op de goede manier vast. Teken de vorm(en) één minuut GROOT na. Teken de vorm(en) één minuut KLEIN na. Teken de vorm(en) één minuut LANGZAAM na. Teken de vorm(en) één minuut SNEL na. Materiaal: Schrijfpapier met (kleur)potloden. Wascokrijtjes. 3 4 Eén keer per dag 10 minuten of twee keer per dag 5 minuten. Per tekenvorm 5 minuten. Eerst langzaam oefenen; als het goed gaat Whiteboard met stiften. Stereobord met stiften. Krijtbord met krijtjes. Scheerschuim met stokjes Dienblad met zilverzand, stokjes en materialen. steeds sneller. Niet te hard drukken; het moet een soepele losse beweging zijn. 36 Ga naar www.stabilo.nl en print de oefeningen uit voor de groep! 37

5 6 9 10 8 11 12 Ga naar www.stabilo.nl en print de oefeningen uit voor de groep! 38 Ga naar www.stabilo.nl en print de oefeningen uit voor de groep! 39

13 14 15 16 19 20 Ga naar www.stabilo.nl en print de oefeningen uit voor de groep! Ga naar www.stabilo.nl en print de oefeningen uit voor de groep! 40 41

21 22 25 26 23 24 28 27 Ga naar www.stabilo.nl en print de oefeningen uit voor de groep! Ga naar www.stabilo.nl en print de oefeningen uit voor de groep! 42 43

trek de tekening over EN kleur in Ga naar www.stabilo.nl en print de tekening uit voor de groep! 44 Ga naar www.stabilo.nl en print de kaartjes uit voor de groep! 45

(advertentie) Observatie, analyse en oefening in één nieuw product. Henk Schweitzer, bekend van Schrijven leer je zo, Schrijven zonder pen en Kwintobord en Motokist, heeft deze kist samengesteld gebaseerd op vele jaren ervaring op het gebied van motoriek en schrijven. Schrijven wordt weer leuk! www.heutink.nl

NIEUW EASY ergonomic s experts perts HELPEN SCHOOLKINDEREN SUCCESVERHALEN SCHRIJVEN STABILO EASYergonomics experts: voor elke leeftijd en speciaal ontwikkeld voor links- en rechtshandigen