Vertalen van accordeonmuziek voor orkest (diskant) van de trad. notatie naar klavar. Het is wel erg handig als je al wat vaardigheid hebt met het vertalen van piano of orgelmuziek met behulp van SharpEye en KlavarScript. Accordeonmuziek voor orkest betreft alleen de rechterhand en dus zonder de basnotatie. Deze handleiding is ontstaan naar aanleiding van het vertalen van accordeonmuziek voor het Dordts Accordeon Centrum. Bij het vertalen wordt in dit geval gebruik gemaakt van SharpEye en KlavarScript. Ook wordt gebruik gemaakt van een Tiff-bestand dat in Sharpeye wordt geladen. Als een Tiff-bestand niet voorhanden is kun je ook gebruik maken van een Pdf-bestand dat eerst met de printer wordt gescand en daarna als Tiff-bestand in Sharpeye wordt geladen. SharpEye. 1. Ieder Tiff-bestand (trad. muziek) wordt per pagina in SharpEye geladen, apart gelezen (blauwe pijl ) en daarna verbeterd. In principe pagina s (mro-bestanden) niet koppelen en daarbij indien mogelijk de klavarmuziek later zo veel mogelijk ook, evenals de trad. notatie, over hetzelfde aantal pagina s verdelen. Als er 2 muziekstukken bij de trad. notatie op 1 pag. staan, deze 2 muziekstukken apart behandelen (a en b). 2. Het niet koppelen van pagina s is natuurlijk geen voorwaarde als de klavar speler het niet van belang vindt dat de klavarmuziek op dezelfde manier over de pagina s is verdeeld als bij de trad. notatie. 3. Verbeter nu eerst de rhythm warnings. 4. Dan de muziek op andere fouten controleren. 5. Muziek als Mro-bestand opslaan. 6. Muziek als Xml-bestand opslaan. Klavarscript. 1. Xml-bestand laden in KlavarScript. 2. Veranderd de automatische keuze in Opmaak>sjabloonkeuze in een voor de accordeonmuziek juist aantal balken (alleen rechterhand) over A4. Zoek een bij de muziek passende accordeonbalk (zonder bassen) in KlavarScript. Extra balken zoals deze accordeonbalken zijn te vinden op de KVN website van de Klavarvereniging. Ga bij het bewerken van de muziek uit van een 150 % vergroting. 3. Afhankelijk van de maatgrootte en de verdeling op de pagina s bv. eerst kiezen voor maat niet uitrekken. (behalve als de muziek netjes over 1 pagina verdeeld is). 4. In maatgrootte en bladverdeling eventueel maatgrootte iets verkleinen tot alles op 1 pag. staat. 5. Eventueel uitvullen naar volle balk of volle pagina of laten zoals het is als alles al op 1 pagina staat. 6. Eventueel verdelen over meerdere pagina s als de noten te dicht bij elkaar staan. 7. Soms helpt het ook om zwarte noten in een snelle passage om te keren met de in KlavarScript aanwezige omgekeerde accordeon basnoot. 8. Deze muziek alvast opslaan als Midi-bestand (tussenhaakjes klvscr of klavar). 9. Kies in opmaak Titel en auteursrecht. 10. Titel ondertitel en componist invullen 11. Klik op In document. Het is nu mogelijk dat de muziek over 2 pagina s verdeeld wordt 12. Tekstblok verkleinen tot de muziek weer op 1 pag. past. Of de maathoogte aanpassen. 13. Tempo tekst plaatsen en eventueel de muziek afspelen.
14. Het plaatsen van de tempo tekst gaat als volgt: schuif bv. Largo uit het menu Tempi naar de 1 e notenbalk. Klik met de rechtermuisknop op largo en klik daarna op eigenschappen. Wijzig largo bv. in Tempo: 2 tellen = (tempogetal), als het in de trad. notatie als halve noot wordt weergegeven of als het per kwartnoot wordt weergegeven Tempo: 1 tel = (tempogetal). Ook kan natuurlijk de bij klavar gebruikelijke manier, om het tempogetal naast de balk tussen twee lijntjes te zetten, gebruikt worden. 15. Toonsoortsymbool (te groot) vervangen. Voor het gemak, als niet echt duidelijk is in welke toonsoort de muziek staat, het majeursymbool waar KlavarScript voor kiest, laten staan + extra tekst (b.v. allegro) aan het begin van deze muziek in het Titelblok. 16. Onder aan de muziek (links) Klavarskribo Copr. Vervangen door het symbool van de vertaler + datum. 17. Pag. nr. rechts onderaan + titel. 18. Dit pag. nr. iets naar boven schuiven, op gelijke hoogte met de linkse tekst aan de onderkant, ook in verband met het eventuele probleem dat dit nummer bij het afdrukken iets wordt afgesneden. 19. Handig om voorlopig de maatnummering voor alle maten te plaatsen. Eventueel nummering aanpassen in verband met een opmaat of alleen maatnummering aan de boven kant van de muizek. 20. Extra tellijntjes plaatsen. Snelste noten tussen 2 tellijntjes. Uitgezonderd snelle loopjes en triolen. 21. Accenten en versieringsnootjes controleren en plaatsen. 22. Bogen controleren en plaatsen. 23. Crescendopijlen controleren, eventueel wijzigen en plaatsen. 24. De rest van de symbolen (dynamiek en herhalingen) controleren en plaatsen of verplaatsen 25. Registersymbolen plaatsen. (zie bijlage; wordprogrammaatje). Het plaatsen van de Registersymbolen wordt uitgevoerd met het meegeleverde bestand (registersymbolen) dat in Word is uitgevoerd. Voor de registersymbolen naast de balk een tekstblok, dat NIET aan de balk verbonden is, plaatsen. Het meegeleverde registersymbolen bestand word in Word geladen. Volgende stap is het met de cursor aanwijzen van het betreffende registersymbool in Word en met de rechtermuisknop kiezen voor kopiëren. Het registersymbool staat nu klaar voor plakken in het betreffende tekstblok in KlavarScript. Cursor in tekstblok op de juiste plaats en het symbool plakken. Symbool op de juiste plaats schuiven en eventueel het tekstblok aanpassen. 24. Muziek controleren door af te spelen. Opmerkingen en tips die van belang kunnen zijn bij het Overzetten van accordeonmuziek voor orkest. 1. In het orkest zullen de meeste spelers zich niet druk maken of iets in majeur of mineur staat. De mollen en kruizen dienen er alleen voor om vast te stellen welke noten verlaagd of verhoogd moeten worden. Bij het overzetten in klavar maakt het dan ook niet uit of aangegeven wordt, of de muziek in majeur of mineur staat. Geef dan altijd het majeursymbool weer wat KlavarScript zelf ook zo uitvoert. 2. Prall-trillers worden altijd in de betreffende toonladder gespeeld (tenzij de trillertoon uitdrukkelijk wordt verhoogd,verlaagd of hersteld). Gebruikelijk is om uit te gaan van de Hoofdnoot- de bovensecunde en dan weer de Hoofdnoot.
3. Wat de lege maten betreft (pauze voor de betreffende accordeon) wordt 1 lege maat altijd uitgevoerd. Bij meerdere lege maten is het praktijk dat er 1 lege maat geplaatst wordt met daarin het getal van de werkelijke maten rust. Dus voor 4 maten: 4 maten rust. Voordeel minder gebruik van papier. Nadeel de maatnummering komt niet meer overeen met de trad. notatie. Dan is het misschien handig om de maatnummering boven de balken te vervangen door een zelf geplaatste nummering. 4. In de praktijk wordt de maatnummering, als de muziek klaar is, alleen aan de bovenkant van de muziekbalken geplaatst. 5. Ook moet er natuurlijk rekening mee worden gehouden dat de noten niet te dicht bij elkaar staan en zeker niet over elkaar. Ook is het bij klavar handig om de grootte van de maten in een zekere overeenstemming met het tempo van de muziek te brengen (een beetje op het gevoel). Mochten er toch nog noten (zwarte en witte) erg dicht bij elkaar staan dan is er altijd nog de mogelijkheid om bv. de zwarte noot met het notenmenu van de accordeon om te keren. 6. In eerste instantie kan er bij het overzetten van de muziek van worden uitgegaan dat de klavaruitvoering over hetzelfde aantal pagina s wordt verdeeld als de trad. uitvoering, maar de praktijk wijst ook weer uit de klavar accordeonist (e) daar eigenlijk niet zo zwaar aan tilt. 7. Het kan in de trad. notatie voorkomen dat er in maten geen noten staan maar dat in zo n maat met een symbool wordt aangegeven dat de vorige maat herhaald wordt. In zo n geval lijkt het me handig om in klavar die noten wel te plaatsen. In klavar is daar geen symbool voor. 8. Ook is het handig om lege maten, toonsoortwisselingen, andere telling tussen dubbele lijnen te markeren. 9. Sp1 en Sp2 betekenen resp. 1 speler, 2 spelers. Een partij wordt normaal door 3 of 4 spelers gespeeld. 10. Divisi: staat altijd bij samengestelde noten. De spelers spelen er maar één. Bijvoorbeeld alleen de bovenste noten. Non divisi: vanaf hier weer alles spelen. De 3 streepjes zijn een manier om op een simpele manier te schrijven dat er herhaalde 1/32 noten worden gespeeld. (Voor 1/16 noten staan er dan twee streepjes; bij 1/8 noten staat er één streepje.) Solo: slechts één van de 2e stemmers speelt deze melodie. Tutti: alle 2e stemmers spelen de melodie 11. Misschien ten overvloede, maar tempoaanduidingen gelden in accordeonmuziek voor orkest altijd voor alle partijen 12. Mt 86 en 88 van Blumen Walzer; in deze maten staat volgens SharpEye een noot te veel. Ik los dat dan op door de extra noot als een 2 e melodie te beschouwen en dan extra rusttekens te plaatsen. De betreffende noot wordt dan automatisch bij de andere eerste noot van die maat gevoegd en tegelijkertijd gespeeld. Maar of dat juist is vraag ik me af. Dat geldt voor het gehele deeltje C: de bedoeling is dat één speler de oneven maten speelt (t/m de 1e noot van de volgende maat), en dat een andere speler de even maten speelt. Je hoort dan een soort echo. Daarom staat er "div.". Het staat inderdaad ongelukkig genoteerd, want eigenlijk moet het einde van het oneven riedeltje samenvallen met het begin van het even riedeltje. En omgekeerd natuurlijk. Praktisch: maak voor Corrie maar gewoon een keuze: de riedeltjes in de oneven maten van deeltje C, en in de even maten de slotnoot van dat riedeltje + 5/8 rust. Lastig uitleggen met email ik hoop dat het duidelijk is.
Inderdaad het is lastig uitleggen via e-mail maar ik heb het idee dat ik het begrepen heb. Toch neig ik naar het idee om alles te laten staan zoals ik dat met behulp van extra rusten genoteerd heb zodat de laatste noot van de oneven maat voor het oog (in klavar) tegelijkertijd gespeeld wordt met de eerste noot van de even maat. En omdat ik de dirigente niet ben de keuze van het spelen van de even en oneven maten, het aan haar overlaat in samenwerking met de accordeonisten. De betreffende accordeoniste kan dan zelf een aantekening in de muziek maken. 13. Segno symbolen zijn een alternatief voor. 14. Het is belangrijk om in de muziek de letters A B C D E F enz, die soms in de muziek staan aan te geven. Belangrijk voor de communicatie met de Dirigent(e). 15. ADIOS NONINO + een aantal vragen en antwoorden. 16. Pag. 1: er staan in de maten 4;6;8 en 10 aan het einde van de maten omgekeerde boogjes van een rust naar een akkoord. Heeft dat iets met de balgvoering te maken?dit betekent dat er een aan de toon gebonden voorslag gespeeld moet worden. M.a.w.: de toon wordt al eerder aangeslagen dan de 2e tel, maar eindigt wel precies op de tweede tel. Is erg lastig ik kan me voorstellen dat de dirigent dit niet gaat doen. Wat mij betreft laat je het weg in Klavar. 17. In maat 15 staat [ * Is een beginhaakje het eindhaakje staat in maat 16. De tussenliggende noten mogen weggelaten worden. Ze zijn namelijk zo hoog dat ze vaak niet eens op een accordeon zitten. 18. Geribbelt lijntje is een glisando. 19. div. : Eén speler speelt stokje omhoog, de andere speelt stokje omlaag. 20. Er kunnen in de trad. muziek akkoorden voorkomen die maar gedeeltelijk gespeeld moeten worden. Stokken naar rechts voor 1 accordeon en stokken naar links voor de andere accordeon. In klavar is dat niet goed aan te geven omdat in de trad notatie die gesplitste akkoorden achter elkaar staan. 21. Bijzondere registratie symbolen.t (Tremolo) = 2 puntjes in het midden. E (Enkel) = 1 puntje in het midden. OE (Octaaf + Enkel) = 1 puntje midden + 1 puntje onder (komt in deze tweede stem niet voor). V (Vol) = 1 puntje boven, 2 puntjes midden, 1 puntje onder. 22. Balg. Rechte hoekje balg openen. V balg sluiten. 23. Boogjes tussen gelijke noten is een doorgebonden noot. 24. Diverseren. Er zijn twee manieren om diverseren (div.) aan te geven: door een dubbele notenbalk, of door in één notenbalk stokje hoog en laag te combineren. Dat is meestal een afspraak met de Dirigent(e). 25. Praltriller: 2 snelle nootjes in de juiste toonsoort na de hoofdtoon. Dus Hoofd toonbovensecunde-hoofdtoon. 26. Het kan voorkomen dat er in de muziek in een aantal maten per maat 2 halve noten met een verlengstip staan die met die verbonden zijn met 3 vlaggen (1/32 noten. Die worden in de praktijk als een triller gespeeld (bv. ~24 noten in een maat). Een soort triller waarbij de noten iets verder van elkaar liggen. 27. 1 sp betekent 1 speler. 28.
Leunis Padmos E-mail adres: leunis.padmos@hetnet.nl