Samenvatting Twente Versie 2, oktober 2013 Twente varieert naar stad en platteland In Twente wonen 626.500 mensen waarvan de helft woont in één van de drie grote steden. Tot 2030 zal de Twentse bevolking nog iets toenemen, ondanks een afname van het inwonertal in een aantal kleinere gemeenten. Net als in de rest van Nederland zet ook in Twente de vergrijzing door. Met name op het platteland neemt het aantal 65-plussers toe. Op dit moment bestaat een derde van het aantal huishoudens in Twente uit alleenstaanden waarvan de meesten in de drie grote steden wonen. In vergelijking tot de rest van Nederland wonen in Twente minder allochtonen waarvan een relatief groot deel tot de westerse allochtonen behoort. Zij zijn vooral in het grensgebied gevestigd (voornamelijk Duitsers). In de drie grote steden wonen vooral niet-westerse allochtonen die veelal Turks of van Suryoye afkomst zijn. Tussen Twentenaren bestaan sociaal economische verschillen. Met name in de stedelijke gebieden hebben mensen een besteedbaar inkomen dat beduidend lager ligt dan het Twents gemiddelde. In vergelijking tot de ouderen, waarvan een kwart nauwelijks een opleiding heeft, zijn volwassen Twentenaren nu aanzienlijk beter opgeleid. De werkloosheid in de drie grote steden ligt boven het landelijk gemiddelde. Gecombineerd met het aantal mensen dat is gepensioneerd, wonen in Twente iets meer niet-actieven dan elders in Nederland. De gezondheid blijft achter in Twente De Twentse bevolking doet het op verschillende gezondheidsaspecten slechter dan de Nederlandse bevolking als geheel. De levensverwachting in Twente is voor mannen 77,6 en voor vrouwen 82,3 jaar. Dat is zowel voor mannen als vrouwen significant lager dan het landelijk gemiddelde (78,3 en 82,5 jaar). In een aantal gemeenten is de levensverwachting lager. Mannen leven korter dan vrouwen, maar de levensverwachting in goed ervaren gezondheid is voor mannen hoger dan voor vrouwen. De Twentenaar brengt in vergelijking tot de landelijke cijfers evenveel jaren in goede gezondheid door. Ook lijkt de levensverwachting zonder lichamelijke beperkingen en in goede geestelijke gezondheid in Twente is vergelijkbaar met Nederland. In Twente ligt het sterftecijfer hoger dan het landelijk gemiddelde. Hart- en vaatziekten en kanker zijn de belangrijkste doodsoorzaken. Twentenaren sterven vaker aan hart- en vaatziekten, kanker en psychische stoornissen, COPD en Diabetes mellitus dan Nederlanders. Onder vrouwen is het sterftecijfer als gevolg van psychische stoornissen hoger dan bij mannen Ervaren gezondheid in Twente goed Mede als gevolg van de vergrijzing zal het aantal mensen met ziekten de komende jaren toenemen. Volwassenen geven zelf aan last te hebben van gewrichtsslijtage, migraine en hoge bloeddruk. Ouderen noemen daarnaast ook diabetes als veel voorkomende aandoening. Onder jongeren is allergie de meest gerapporteerde aandoening. Ouderen worden als gevolg van lichamelijke beperkingen vooral beperkt in hun mobiliteit. Traplopen, zich verplaatsen buitenshuis en zichzelf wassen kost hen de meeste moeite. In Twente ervaart men de eigen gezondheid vergelijkbaar met elders in het land. Jongeren, ouderen en lageropgeleiden beoordelen hun gezondheid minder positief dan volwassenen. Mannen beoordelen hun eigen gezondheid beter dan vrouwen. 2 van 6
Twentenaren hebben niet meer psychische klachten dan gemiddeld in Nederland. Jongeren en ouderen ervaren echter meer psychische ongezondheid dan volwassenen. Binnen deze groepen hebben vrouwen (en meisjes), lageropgeleiden en alleenstaanden relatief vaak psychische klachten. Bijna 35% van de volwassenen en ouderen zegt zich eenzaam te voelen, waarvan 8% zich ernstig tot zeer ernstig eenzaam voelt. Coronaire hartziekten, beroerte en angststoornissen veroorzaken de meeste ziektelast. Leefstijl van jongeren (14 16 jaar) gaat de goede kant op, maar is niet optimaal Een aantal leefstijlindicatoren ontwikkelt zich gunstig bij jongeren: (overmatig) alcoholgebruik en depressieve gevoelens nemen af, beweging neemt toe. Het aantal dagelijkse rokers is iets gestegen t.o.v. 2007. De leefstijl van jongeren verdient echter nog verbetering, als ze ook op latere leeftijd gezond willen blijven. Eén op de vijf jongeren rookt waarvan de helft dagelijks een sigaret opsteekt. Op het VMBO wordt beduidend meer gerookt dan op HAVO/VWO. In de afgelopen vier weken heeft drie procent van de jongeren wiet gebruikt. Landelijk ligt dat iets hoger. Een procent heeft recent harddrugs gebruikt. De helft van de jongeren (tweederde in 2007) heeft ooit alcohol gedronken en 44% (8% minder dan 2007) heeft in de afgelopen vier weken alcohol gehad. Twee en dertig procent van de jongeren drinken meer dan vijf glazen per gelegenheid (binge drinken). Van de 5-6 jarigen heeft 16% (ernstig) overgewicht dat oploopt tot 20% bij 10- en 11- jarigen. Daarna neemt het overgewicht weer af tot 17% bij 13- en 14-jarigen. Ruim een derde van de jongeren eet elke dag groente en een derde eet dagelijks fruit. Beide percentages zijn teruggelopen sinds 2007. Slechts een vijfde van de jongeren voldoet aan de bewegingsnorm en 72% is lid van een sportvereniging. Van de seksueel actieve jongeren (11%) gebruikt de helft een condoom tijdens het vrijen. Leefstijl van Twentenaar kan beter Een ongezonde leefstijl kan op latere leeftijd voor veel problemen zorgen. Overmatig drankgebruik, weinig bewegen en ongezonde voeding dragen bij aan ongezondheid. Twentenaren eten te weinig groente en fruit, laten het ontbijt wel eens staan (uitgezonderd ouderen) en drinken vaker overmatig dan landelijk. Ook is in veel Twentse gemeenten het overmatig alcoholgebruik hoger dan het landelijk gemiddelde. Oudere volwassenen drinken meer dagen per week dan jong volwassenen maar schadelijk alcoholgebruik komt vooral voor onder jong volwassen mannen in de leeftijd van 19 tot 35 jaar. In Twente hebben volwassenen vaker overgewicht dan landelijk (49% versus 46%). Van de ouderen heeft 63% overgewicht, landelijke is dat 59%. Zowel bij de volwassenen als ouderen hebben mannen vaker dan vrouwen overgewicht. Bij ouderen hebben vrouwen vaker ernstig overgewicht dan mannen. De daling van het aantal rokers stagneert de laatste jaren. Een op de vijf volwassenen rookt in Twente. Er wordt minder gerookt in de oudere leeftijdscategorieën. Verontrustend is dat een derde van de kinderen passief meeroken. De situatie is wel verbeterd sinds 2007 (42%). Driekwart van de volwassenen geeft aan te voldoen aan de beweegnorm. Dit percentage ligt hoger dan het landelijk percentage. Ouderen zijn relatief vaak actief door te wandelen en te fietsen. 3 van 6
Twentenaren tevreden over leefomgeving, maar kwaliteit kan beter Een veilige leefomgeving met goede voorzieningen draagt bij aan de gezondheid en levenskwaliteit. Naast verkeer en industrie kunnen ook bronnen binnenshuis schadelijke stoffen in de lucht brengen. Een te hoog geluidsniveau kan leiden tot slaapverstoringen en verhoogde stressreacties. In Twente wordt slechts bij één op de vijf woningen in alle ruimtes voldoende geventileerd. Ook in scholen en kinderdagverblijven wordt slecht geventileerd. Wegverkeer is één van de belangrijkste bronnen van geluidshinder, geurhinder en fijn stof. Vooral in het stedelijk gebied ervaart men geluidshinder. Ouderen voelen zich s avonds veiliger dan volwassenen. Het vermoeden is dat dit resultaat samenhangt met het uitgaansgedrag. Ouderen gaan s avonds minder vaak de deur uit. Ouderen zijn niet altijd bekend met voorzieningen die specifiek voor hen zijn ingericht. Tevens heeft één op de zeven ouderen een probleem met het vervoer en kan niet altijd op de plaats van bestemming komen. In Twente blijft aandacht nodig voor kwetsbare burgers Sociaal contact heeft een gunstige invloed op de gezondheid. Voor jongeren zijn vooral vrienden erg belangrijk. Naarmate de leeftijd toeneemt, worden familie en buren steeds belangrijker. Ondanks bestaande gevoelens van eenzaamheid is een ruime meerderheid van de volwassenen en ouderen (zeer) tevreden over hun sociale contacten (87 en 89%). Contact met anderen levert echter soms ook problemen op. Ruim een op de tien jongeren (12-17 jaar) wordt gepest waarvan de helft meer dan eens per maand. Landelijk bedraagt dit percentage 19%. Het percentage kinderen waarover kindermishandeling is gemeld, wijkt nauwelijks af van het landelijk gemiddelde (0,7%). In de grote steden is dit percentage hoger. Van de volwassenen in Twente is 3% ooit slachtoffer geweest van huiselijk geweld. Uit onderzoek blijkt dat in het afgelopen jaar een enkeling slachtoffer is geweest. Een kleine kwart van de 65-plussers dat mantelzorg verleent, voelt zich belast. 11% van de volwassenen en 13% van de ouderen is mantelzorger (minstens 3 maanden of minstens 8 uur per week) Het is tijd voor preventie! De levensverwachting is in Nederland de laatste jaren gestegen, maar minder snel, dan in de meeste omliggende Europese landen. Verder blijkt dat ongezond gedrag, zoals roken, schadelijk alcoholgebruik en overgewicht, een forse bijdrage leveren aan het vòòrkomen van ziektes met een hoge ziektelast, zoals hart- en vaatziekten, kanker, chronische luchtwegaandoeningen en Diabetes mellitus. Bovendien leven mensen met een lage sociaal economische status (ses) gemiddeld korter en minder jaren in goede gezondheid en hebben vaker een ongezonde leefstijl, dan mensen met een hoge ses. De gezondheidsverschillen op dit terrein zijn de laatste jaren ongewijzigd. Het is dan ook tijd voor een stevig preventiebeleid, dat zich richt op het bevorderen van een gezonde leefstijl, zodat de levensverwachting toeneemt, evenals het aantal gezonde levensjaren (langer gezond leven) en het verkleinen van gezondheidsverschillen. 4 van 6
Gunstige ontwikkelingen op het gebied van preventiebeleid In Twente zijn wat preventiebeleid betreft een aantal gunstige ontwikkelingen gaande: In Twente is door de gemeenten de regionale nota: Vitale Coalities opgesteld. Deze regionale nota dient als richtlijn voor het opstellen van lokale nota s gezondheidsbeleid en geldt voor de komende 4 jaar. De vaccinatiegraad van Twentse kinderen ligt hoog, boven de 95%. De deelname aan de bevolkingsonderzoeken naar baarmoeder- en borstkanker ligt eveneens hoog. De deelnamepercentages liggen boven het Nederlandse gemiddelde. Het bereik van de preventieve gezondheidsonderzoeken (pgo s) in het basis- en voortgezet onderwijs door de jeugdgezondheidszorg ligt ruim boven de 90%. De gemeenten hebben de eerste stappen gezet om te komen tot een samenhangend, effectief en toekomstgericht beleid op het vlak van preventieve ouderengezondheidszorg 5 van 6
6 van 6