Twenterand. Colofon. Maakt deel uit van de Twentse Gezondheidsverkenning. Samenstelling. Uitgave. Copyright. Pagina Pagina 1

Transcriptie

1 Pagina 0

2 Twenterand Maakt deel uit van de Twentse Gezondheidsverkenning Colofon Samenstelling F.K. Schabbink, C.L.A.J. Boom en F.D.H. Koedijk. Uitgave GGD Twente, Enschede, april Copyright GGD Twente, april Overname is toegestaan, mits volledige bron wordt vermeld. Pagina Pagina 1

3 De Twentse Gezondheids Verkenning Gezondheid als middel om mee(r) te kunnen doen! Om mee(r) te kunnen doen in de maatschappij is het van belang dat inwoners gezond zijn. Inwoners die zich goed en gezond voelen, nemen deel aan de samenleving; ze gaan naar school, kunnen werken en zijn maatschappelijk actief in de buurt en in het verenigingsleven. Gezonde burgers doen ook een minder groot beroep op (zorg)voorzieningen. Gezondheid is een middel om mee(r) te doen! 1. Positieve gezondheid De brede kijk op gezondheid wordt 'positieve gezondheid' genoemd. Het accent ligt hierbij op de 'eigen verantwoordelijkheid' voor gezondheid. Veerkracht en zelfredzaamheid zijn hierbij belangrijke waarden. Gezondheid wordt gedefinieerd als: "Gezondheid is het vermogen om zich aan te passen en eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven." (Hubert et al., 2011). Volgens deze definitie is iemand gezond als hij of zij zich succesvol heeft aangepast aan zijn of haar ziekte, zich gezond voelt en in staat is om te werken of anderszins te participeren. Positieve gezondheid kent zes pijlers, gevisualiseerd in de onderstaande tabel. De indicatoren onder elke pijler bieden aanknopingspunten om op in te zetten. Daarnaast kunnen omgevingsfactoren een grote invloed uitoefenen op de gezondheid van burgers. Figuur 1: Zes pijlers positieve gezondheid Pagina 2

4 1.1 Lichaamsfuncties Lichamelijk functioneren is een maat voor kwaliteit van leven en verwijst naar het kunnen uitvoeren van lichamelijke functies en dagelijkse routine activiteiten. Wat is de situatie in de gemeente Twenterand? De gemiddelde levensverwachting bij geboorte in Twenterand is 79,9 jaar, in Twente is dit 80,8 jaar en in Nederland 81,3 jaar. De totale sterfte aan hart- en vaatziekten is in Twenterand 28,4 per inwoners, en in Twente en Nederland respectievelijk 24,8 en 23,2 per inwoners. Van de volwassenen in Twenterand heeft 44% één of meer chronische aandoeningen. In Twente is dit 42%. Hoge bloeddruk, gewrichtsslijtage van heupen en knieën en diabetes mellitus zijn de meest voorkomende chronische aandoeningen bij ouderen. In Twenterand heeft 56% van de ouderen twee of meer chronische aandoeningen. In Twente is dit 52% (zie figuur 2). Gezien de vergrijzing in Twenterand is de verwachting dat mobiliteitsbeperkingen en chronische aandoeningen, zoals hoge bloeddruk en suikerziekte, zullen toenemen in de toekomst. Figuur 2: Percentage meest voorkomende chronische ziekten bij ouderen, Pagina 3

5 1.2 Kwaliteit van leven Gezondheid is op verschillende manieren te meten. Ook de ervaren gezondheid is een maat voor gezondheid. Daarnaast telt ook het geluksgevoel van mensen mee om de gezondheid vast te stellen. Twentenaren voelen zich even gezond als de gemiddelde Nederlander. 96% van de kinderen in Twenterand heeft een goede ervaren gezondheid volgens de ouders. In Twente is dit 97%. 92% van de jongeren in Twenterand ervaart hun eigen gezondheid als uitstekend tot goed en in Twente en Nederland is dit respectievelijk 91% en 88%. In Twenterand heeft 83% van de volwassenen een goede gezondheid (Twente 80%, Nederland 81%) (zie figuur 3). Bij de ouderen in Twenterand heeft 66% een goede gezondheid. In Twente is dit 71%. Het minder goed ervaren van de gezondheid stijgt met de leeftijd. Figuur 3: Percentage goede ervaren gezondheid volwassenen (19 t/m 64 jaar), Pagina 4

6 1.3 Mentaal welbevinden Mentaal welbevinden speelt ook mee wanneer er gekeken wordt naar de gezondheid van mensen. Mensen die ervaren controle te hebben over hun leven, kunnen beter omgaan met onder meer gezondheidsproblemen. Zelfregie heeft betrekking op de mate, waarin men het eigen leven kan inrichten en er sturing aan kan geven. 14% van de jongeren in Twenterand heeft wel eens depressieve gevoelens. In Twente is dit 15%. Van de volwassenen in Twenterand heeft 35% een matig tot sterk verhoogd risico op depressie- of angststoornis. In Twente is dit 39% en in Nederland 40%. 35% van de ouderen in Twenterand heeft een matig tot sterk verhoogd risico op een depressie- of angststoornis, in Twente is dit 36%. 86% van de kinderen in Twenterand is voldoende weerbaar volgens de ouders. In Twente is dit 88%. Van de jongeren in Twenterand geeft 91% aan voldoende weerbaar te zijn. (Twente: 92%, Nederland 93%). 14% van de jongeren in Twenterand heeft wel eens depressieve gevoelens 1.4 Dagelijks functioneren Het is van belang dat burgers zich in het dagelijks leven kunnen functioneren. Twentenaren hebben wat vaker last van beperkingen in horen, zien en mobiliteit dan de gemiddelde Nederlander. In Twenterand heeft 36% van de ouderen beperkingen op het huishoudelijk vlak. In Twente is dit 35%. Bij beperkingen op het huishoudelijk vlak (HDL-beperkingen) speelt naast leeftijd opleiding een belangrijke rol. Van de volwassenen in Twenterand heeft 5% een mobiliteitsbeperking. In Twente en Nederland is dit 6%. Van de ouderen in Twenterand geeft 29% aan een mobiliteitsbeperking te hebben, iets hoger dan de rest van Twente (26%). Ouderen worden als gevolg van lichamelijke beperkingen vooral beperkt in hun mobiliteit. Traplopen, zich verplaatsen buitenshuis en zichzelf wassen kost hen de meeste moeite. Pagina 5

7 In Twenterand is naar schatting 8% - 11% van de inwoners laaggeletterd, vergelijkbaar met Nederland. Er is een duidelijke samenhang tussen laaggeletterdheid, lage gezondheidsvaardigheden en een slechtere gezondheid. Geletterdheid vormt een randvoorwaarde voor een gezonde, duurzame samenleving waar alle burgers actief aan deelnemen. 44% van de ouders in Twenterand leest dagelijks voor aan de kinderen. In Twente is dit 41%. 42% van de kinderen leest zelfstandig in Twenterand en in Twente 43%. 8%-11% van de inwoners van Twenterand is laaggeletterd 1.5 Sociaal maatschappelijke participatie Sociaal contact en sociale acceptatie hebben een gunstige invloed op de lichamelijke en mentale gezondheid. Voor jongeren zijn vooral vrienden erg belangrijk. Naarmate de leeftijd toeneemt, worden familie en buren steeds belangrijker. Van de volwassenen in Twenterand geeft 34% aan zich matig tot ernstig eenzaam te voelen, in Twente is dit ook 34%. In Twenterand voelt 41% van de ouderen zich eenzaam (zie figuur 4). In Twente is dit 40%. Eenzaamheid hangt samen met opleidingsniveau; lager opgeleiden rapporteren zich vaker eenzaam te voelen dan hoogopgeleiden. Pagina 6

8 Figuur 4: Percentage ouderen dat zich (matig tot zeer ernstig) eenzaam voelt, Er wordt gesproken van mantelzorg wanneer de zorg minimaal 3 maanden duurt of minimaal 8 uur per week gegeven wordt. Van de jongeren in Twenterand is 17% mantelzorger. In Twente is dit 16%. In Twenterand is 11% van de volwassenen en ouderen mantelzorger, vergelijkbaar met Twente. 37% van de volwassenen in Twenterand doet vrijwilligerswerk, in Twente is dit 33%. Van de ouderen in Twenterand doet 34% vrijwilligerswerk en in Twente 31%. Van de jongeren in Twenterand doet 27% vrijwilligerswerk, in Twente is dit 21%. Van de kinderen in Twenterand wordt 4% gepest volgens de ouders. In Twente is dit 5%. In 2015 gaf 10% van de jongeren in Twenterand aan wel eens gepest te zijn op school in de afgelopen drie maanden, dit is vergelijkbaar met In Twente is dit ook 10% en in Nederland is dit 11%. 27% van de kinderen in Twenterand mag van de ouders meer dan 14 uur per week televisie kijken, computeren en gamen. In Twente is dit 28%. Pagina 7

9 In Twenterand loopt 6% van de jongens en 2% van de meisjes risico voor problematisch gebruik van gamen. In Twente is dit: 6% en 1% en in Nederland is dit 7% en 1%. Bij sociale media is dit 4% van de jongens en 10% van de meisjes in Twenterand. In Twente is dit 4% en 10% en in Nederland is dit respectievelijk 6% en 11%. Risico op problematisch gebruik van gamen Twenterand 4% Twente 3% Risico op problematisch gebruik sociale media Twenterand 7% Twente 7% Pagina 8

10 2. Demografie De gezondheid en de demografische kenmerken van de burgers zijn aan elkaar gerelateerd. Demografische kenmerken geven ook een algemene indruk van de inwoners van Twenterand. In Twenterand wonen mensen: mannen en vrouwen (2016). De leeftijdsopbouw in Twenterand is: 0 t/m 18 jaar: 25,0%, 19 t/m 64 jaar: 57,7%, 65+: 17,3%. Er zijn huishoudens in Twenterand, waarvan 24,3% eenpersoonshuishoudens zijn. Dit is in Twente 34,0% en in Nederland 37,6%. In de gemeente Twenterand is het percentage niet-westerse allochtonen 1,7% (Twente: 9,1%, Nederland: 12,3%). In Twenterand heeft 37% van de huishoudens een laag inkomen. In Twente is dit 42% en in Nederland 40%. In de gemeente Twenterand is er sprake van een sterke stijging van het aantal ouderen: het percentage ouderen stijgt van 16,9% in 2015 naar 27,7% in In Twente stijgt dit van 18,5% naar 27,8%. Figuur 5: Bevolkingsprognose per leeftijdsklasse, Pagina 9

11 3. Leefstijl Leefstijl is een belangrijke factor voor de algemene gezondheid. Wanneer iemand een gezonde leefstijl heeft, is dit positief voor de gezondheid. Hoe is de leefstijl in Twenterand? Bij kinderen wordt regelmatig overgewicht gerapporteerd. Overgewicht komt vaker voor bij laagopgeleiden. In 2015 heeft in Twenterand 18% van de kinderen in het basisonderwijs overgewicht. In Twente is dit 16% (zie figuur 6). In klas twee van het voortgezet onderwijs heeft 16% overgewicht in Twenterand en in Twente is dit 14%. In Twenterand heeft 53% van de volwassenen overgewicht (Twente: 49%, Nederland: 46%). Van de ouderen in Twenterand heeft 72% overgewicht. Dit is in Twente 61%. Figuur 6: Percentage kinderen met (ernstig) overgewicht basisonderwijs, Om vast te kunnen stellen of iemand voldoende beweegt is een beweegnorm opgesteld. Van de jongeren in Twenterand voldoet 16% aan de beweegnorm van minimaal een uur per dag matig intensief bewegen (Twente: 19%, Nederland: 20%). Echter, 48% van de jongeren in Twenterand beweegt op minstens 5 dagen per week een uur of meer (Twente: 52%, Nederland: 54%). 64% van de volwassenen en 56% van de ouderen in Twenterand voldoet aan de norm van minstens 5 dagen per week een half uur matig intensief bewegen. In Twente is dit respectievelijk 67% en 57%. Pagina 10

12 Van de kinderen in Twenterand sport 35% één tot drie uur per week bij een club of vereniging. In Twente is dit 37%. 70% van de kinderen in Twenterand eet dagelijks fruit, 43% eet dagelijks groente (Twente: 75% en 51%). Van de jongeren in Twenterand eet 26% dagelijks fruit en 27% dagelijks groente in 2015, in 2011 was dit respectievelijk 25% en 29%. In Twente is dit in % en 45%. Bij volwassenen rapporteert 28% dagelijks fruit te eten en 28% geeft aan dagelijks groente te eten. In Twente eet 30% dagelijks fruit van de volwassenen en 41% dagelijks groente. Van de ouderen in Twenterand geeft 76% aan dagelijks fruit en 65% aan dagelijks groente te eten. In Twente is dit 75% en 72%. Kinderen die dagelijks fruit eten Twenterand 70% Twente 75% 2% van de ouders in Twenterand vindt het prima dat kinderen onder de zestien dagelijks rookt. Dit is in Twente 2%. 9% van de leerlingen uit klas 2 en 4 uit Twenterand rookt dagelijks in 2015, vergelijkbaar met In Twente rookt 7% dagelijks en in Nederland 5%. Vmbo-ers geven vaker aan te roken dan havo/vwo-ers. Van de volwassenen geeft 24% aan te roken (Twente: 28%). Volwassenen die roken Twenterand 24% Twente 28% Pagina 11

13 27% van de ouders in Twenterand heeft er geen problemen mee dat hun kind onder de achttien jaar een slok alcohol neemt. In Twente is dit 27% en in Nederland is dit 26%. In 2015 gaf 33% van de jongeren uit Twenterand aan de afgelopen 4 weken aan binge-drinken (5 of meer alcoholische drankjes bij één gelegenheid) te hebben gedaan, vergelijkbaar met In Twente is dit 29% in 2015 en in Nederland 22%. Bij volwassenen rapporteert 11% overmatig alcoholgebruik. Dit is in Twente en Nederland respectievelijk 10% en 11%. Van de ouderen rapporteert 13% overmatig alcoholgebruik, in Twente is dit 15%. Binge drinken onder jongeren Twenterand 33% Twente 29% Van de jongeren in Twenterand heeft 6% in 2015 harddrugs aangeboden gekregen in 2011 was dit 3%. In Twente is dit in %. 2% van de jongeren in Twenterand heeft de laatste vier weken softdrugs gebruikt (Twente: 4%, Nederland: 6%). 56% van de jongeren in Twenterand ervaart homoseksualiteit als normaal. In Twente is dit 62%. Pagina 12

14 4. Omgevingsfactoren Omgevingsfactoren hebben invloed op de gezondheid. Verschillende omgevingsfactoren kunnen verschillende invloeden met zich mee brengen. Het is daarom van belang om dit mee te nemen wanneer er naar de gezondheid van de burgers wordt gekeken. 4.1 Opvoeding en ondersteuning Ouders hebben door de opvoeding invloed op de gezondheid van hun kind. Door te kijken op welke wijze ouders hun kinderen opvoeden, kan er een beeld gevormd worden over de gezondheid van het kind. 98% van de ouders in Twenterand vindt het belangrijk om hun kind liefdevol op te voeden, dit is in Twente 99%. De meeste ouders in Twenterand vinden dat een kind iedere dag moet ontbijten (98%), in Twente is dit 99%. In Twenterand heeft 87% van de ouders voldoende tijd voor de opvoeding van hun kind (Twente: 87%). 35% van de ouders in Twenterand praat regelmatig met familie of vrienden over de opvoeding en 26% krijgt regelmatig hulp van familie of vrienden bij de opvoeding. In Twente is dit 33% en 27%. Van de ouders in Twenterand maakt 33% geen gebruik van de kinderopvang (kinderdagverblijf, oppas, etc). In Twente is dit 28%. Er zijn wel verschillen te zien naar opleidingsniveau: van de laagopgeleiden maakt 46% geen gebruik van kinderopvang en van de hoogopgeleiden is dit 18%. In Twenterand heeft van de ouders 5% contact gehad met maatschappelijk werk, 6% met jeugdzorg en 2% met een opvoedingspunt. In Twente is dit respectievelijk 4%, 5% en 1%. Laagopgeleide ouders maken vaker gebruik van instellingen voor hulpverlening dan hoog opgeleiden. 4.2 Fysieke omgeving Een veilige leefomgeving draagt bij aan de gezondheid. Fysieke omgeving wordt bepaald door het milieu en de inrichting van de leefomgeving. De aanwezigheid van groen in de directe omgeving heeft een positief effect op de verschillende aspecten van de gezondheid. De leefbaarheid in de buurt in Twenterand wordt in 2016 beoordeeld met een gemiddeld rapportcijfer van 7,4 (Twente en Nederland: 7,5). Inwoners van Twenterand geven de veiligheid in hun buurt in 2016 gemiddeld een 7,4 (Twente en Nederland: 7,3). In Twenterand ervaart 10% van de volwassenen en 9% van de ouderen geluidsoverlast. Dit is in Twente 11% en 10%. 14% van de ouders in Twenterand mist een veilige speelplek voor de kinderen, in Twente is dit 13%. Van de ouders in Twenterand vindt 19% dat teveel verkeer het buitenspelen belemmerd voor kinderen. Dit is in Twente 17%. Pagina 13

15 4.3 Zorg en voorzieningen Het aanbod van voorzieningen en hulp kan mensen ondersteunen bij het bereiken van een goede gezondheid. Hoewel de meerderheid van de Twentenaren van de voorzieningen heeft gehoord, weet een aanzienlijk minder grote groep, waar men moet aankloppen om er gebruik van te maken. De totale zorgkosten per inwoner in Twenterand is 2.144,- en in Twente 2.196,-. Van de ouderen in Twenterand vindt 94% dat de huisarts op een acceptabele afstand is. In Twente is dit 90%. En 76% van de ouderen in Twenterand vindt dat het Zorg-WMO loket op een acceptabele afstand is en in Twente is dit 60%. Ouderen vinden Zorg-WMO loket op acceptabele afstand Twenterand 76% Twente 60% Pagina 14

16 5. Vitale coalities en preventie Het gezondheidsdomein van de gemeenten beperkte zich van oudsher tot het terrein zoals omschreven in de Wet publieke gezondheid. Ingrijpende transities en transformaties in de zorg en het sociale domein hebben het werkterrein van gemeenten echter fors vergroot. Dit biedt kansen: de gemeente plukt immers zelf de vruchten van een succesvol gezondheidsbeleid! Vitale coalities bieden de mogelijkheid om integraal op gezondheid in te zetten, door een groot deel van de factoren die van invloed zijn op gezondheid aan te pakken. Preventie speelt hierbij een grote rol. De gemeente kan bijvoorbeeld op het gebied van ruimtelijke ordening en sport een invloed uitoefenen op leefstijl- en omgevingsfactoren. Een uitnodigende, groene omgeving beïnvloedt de gezondheid positief, doordat het uitnodigt tot bewegen. Een veilige omgeving met aandacht voor het vermijden van gevaarlijke verkeerssituaties voorkomt ongelukken. De fysieke omgeving verdient bij ouderen extra aandacht, omdat zij vaak een kleinere actieradius hebben dan de volwassen bevolking. Ook de invloed van sociaal economische status (ses) op gezondheid kan niet genoeg benadrukt worden. De cijfers uit deze Twentse gezondheidsverkenning bevestigen wederom hoe groot de verschillen zijn tussen laag en hoger opgeleiden in termen van gezondheid, gezondheidsgedrag en welbevinden. Gezondheidsachterstanden van lage inkomensgroepen worden vaak versterkt doordat meerdere factoren in de fysieke omgeving voor hen ongunstig uitpakken. Het is dan ook tijd voor een stevig preventiebeleid, dat zich richt op het bevorderen van een gezonde leefstijl, zodat de levensverwachting toeneemt, evenals op het aantal gezonde levensjaren (langer gezond leven) en het verkleinen van gezondheidsverschillen. Een integraal beleid biedt hierbij de beste kansen op succes. 6. Gegevensbronnen Voor het opstellen van deze rapportage is gebruik gemaakt van verschillende databronnen. Onderwerpen over ouderen komen uit de Ouderenmonitor (2012), onderwerpen over volwassenen uit de Volwassenenmonitor (2012), onderwerpen over jongeren uit de E-MOVO (2015) en onderwerpen over kinderen uit de Kindermonitor (2015) en uit de registratie van de Jeugdgezondheidszorg. Daarnaast is gebruik gemaakt van de volgende externe databronnen: CBS-StatLine, Stichting lezen en schrijven, Veiligheidsmonitor I&O research, ABF Research - Primos prognoses. Al deze cijfers zijn beschikbaar via: Pagina 15