EM nr. 06 14 Ergotherapie Magazine - jaargang 42 - september 2014 7 november 2014 Jaarcongres Ergotherapie WMO-adviseur Maria Mattens: Ik hoor zoveel bijzondere levensverhalen WFOT: Een terugblik op een succesvol congres in Japan Onderzoeker Gert Jan Gelderblom over: Hulpmiddelen in de zorg
Incura Ergo, de alles in één praktijksoftware om mee weg te lopen Compleet zorgdossier in de cloud Eenvoudig en snel declareren Multifunctionele agenda en planner Incura berekent automatisch de COPM Dossieropbouw conform EN en KETP Koppeling met CEO Ergo Patiëntenportaal Geïntegreerde complete boekhoudmodule Nu met gratis overstapservice 12.00 13.00 14.00 15.00 16.00 17.00 18.00 19.00 20.00 woensdag 27 november 2013 Lijst Dag Mevr. Van den Berg Oefentherapie Dhr. Bunne Fysiotherapie Mevr. De Boer Intakegesprek Maand Binnen een paar minuten een offerte op maat? Ga naar incura-ergo.nl Gratis iphone & Android app Maak een video, pdf, foto of geluidsopname en voeg aan dossier toe Behandeljournaal, taken en signaleringen Patiënten met foto in uw agenda Maak direct afspraken Agenda met alerts Eenvoudig en snel patiëntdossier raadplegen incura-ergo.nl
Voorwoord Het barst weer los! De vakantie is weer voorbij en dat kunnen we goed merken. Wat een activiteiten barsten er weer los! Regiobijeenkomsten, studiedagen, cursussen, vergaderingen van commissies en adviesraden, RENcommissies die opstarten; kortom genoeg te doen. En laten we vooral het Ergotherapie Jaarcongres niet vergeten. Het congres wordt dit jaar gehouden in Apeldoorn. Het wordt voorafgegaan door de Algemene Ledenvergadering van Ergotherapie Nederland waarin, naast de begroting voor 2015, ook de nieuwe beroepscode wordt gepresenteerd. Tijdens het congres, waar uiteraard ook weer een informatiemarkt is (er zijn nog een paar plaatsen vrij!) zal onder andere Tweede Kamerlid Otwin van Dijk keynote spreker zijn. Werken in de wijk is de naam van zijn lezing en wie zijn interview heeft gelezen in Ergotherapie Magazine nr. 3 van dit jaar weet dat het een boeiend verhaal zal worden. In dit nummer vindt u vanaf pagina 26 een vooruitblik op het congres. Omdat de wijzigingen in de zorg en wijkgericht werken veel aandacht krijgen leest u in dit magazine een interview met Maria Mattens. Zij is al jaren werkzaam als ergotherapeut en als WMO-adviseur. Ergotherapie Nederland is dit jaar begonnen om haar eigen cursussen en trainingen onder te brengen in wat we noemen de ErgoAcademie. Deze activiteiten worden de komende tijd flink uitgebreid. Naast dat alle cursussen uiteraard moeten worden geaccrediteerd door het Kwaliteitsregister Paramedici, wat al een duidelijke kwaliteitscriterium is, zijn we trots op het feit dat ErgoAcademie in september is gecertificeerd door het CRBKO, het Centraal Register Kort Beroepsonderwijs. In Kort Nieuws is hier meer over te lezen. We zijn druk bezig met het selecteren van nieuwe trainingen en cursussen die ergotherapeuten verder kunnen helpen in hun beroepsuitoefening. Ik vraag graag aandacht voor een aantal beurzen die de komende tijd plaatsvinden en waar Ergotherapie Nederland en ergotherapeuten aanwezig zijn. In oktober en november worden weer twee liever thuis! beurzen gehouden; in Rijswijk en Eindhoven. Oók in Eindhoven is de beurs Domotica en Slim Wonen. Deze krijgt als thema: Smart Homes Experience. Op de eerste dag wordt een workshop voor ergotherapeuten georganiseerd. Noteer 19 en 20 november alvast in uw agenda want domotica en robotica gaan onherroepelijk deel uitmaken van het instrumentarium van de ergotherapeuten. Had Theo van der Bom het in een vorige column over ergotherapie en hulpmiddelen, in dit nummer doet Gert Jan Gelderblom dat nog eens dunnetjes over. Hij is hoofddocent en senior onderzoeker bij Zuyd Hogeschool, Technologie in de zorg en verbonden aan het Expertisecentrum Innovatieve Zorg en Technologie (EIZT) in Heerlen. Hij ziet ook die duidelijke rol richting domotica en robotica, maar gaat ook stevig in op de rol van ergotherapeuten in het adviseren van hulpmiddelen. Zeer aanbevolen! Arne van Os van den Abeelen, hoofdredacteur Reageren? Mail naar: avosvdabeelen@ergotherapie.nl Ook te vinden op Twitter en LinkedIn - 3 -
COLOFON Ergotherapie Magazine is het officiële orgaan van Ergotherapie Nederland. Het magazine verschijnt 8 keer per jaar. 42e jaargang, nummer 6, september 2014 Uitgever, hoofdredacteur en coördinatie Arne van Os van den Abeelen, Ergotherapie Nederland Eindredactie en vormgeving De Vormstrateeg, s-hertogenbosch www.vormstrateeg.nl Inzending artikelen Redactie Maxime Delhez, Allard Gerretsen, Ellen Domhof Redactiesecretariaat Jeanette Roon Redactieadres Redactie Ergotherapie Magazine Orteliuslaan 750, 3528 BB Utrecht T 030 262 83 56 E redactie@ergotherapie.nl Drukker Drukkerij Ten Brink Postbus 41, 7940 AA Meppel www.tenbrink-meppel.nl Advertentieverkoop Recent Contactpersoon: Joop Slor Postbus 17229, 1001 JE Amsterdam www.recent.nl T 020 330 89 98 E joop@recent.nl Abonnementen Voor leden maakt een abonnement op Ergotherapie Magazine deel uit van het lidmaatschap. De abonnementsprijs voor niet-leden bedraagt 82,50 per jaar. Abonnees in het buitenland betalen 97,50 per jaar. De redactie van Ergotherapie Magazine nodigt u graag uit om artikelen in te zenden. Vakinhoudelijke, wetenschappelijke, interessante en relevante artikelen plaatsen we graag. Plaatsing is echter niet gegarandeerd en verloopt volgens een vaste procedure. Voorstellen voor artikelen worden vrijwel altijd beantwoord met het verzoek het artikel te schrijven en in te dienen. Na inzending wordt door de redactie bepaald of het artikel over voldoende kwaliteit voor plaatsing beschikt. Op www.ergotherapie.nl vindt u de richtlijnen voor het schrijven van een artikel. Deze richtlijnen gelden ook voor de vaste rubrieken. Artikelen kunnen worden gestuurd naar redactie@ergotherapie.nl. Door ergotherapeuten geschreven en door de redactie positief beoordeelde artikelen worden geaccrediteerd met 15 punten. Inzenden: Vermeld bij een artikel uw naam, beroep, functie en waar deze functie wordt uitgeoefend. Daarnaast verzoeken wij ook van minstens één auteur het mailadres en telefoonnummer te noteren, zodat wij altijd iemand kunnen bereiken. Abonnementen worden aangegaan voor een periode van een jaar en automatisch verlengd. Opzegging dient te gebeuren voor 1 november van het volgende kalender jaar. Conform recent gewijzigde wetgeving zijn abonnementen na de automatische verlenging per maand opzegbaar. Auteursrecht Artikelen mogen alleen worden overgenomen en/of vermenigvuldigd, op welke wijze dan ook, na schriftelijke toestemming van de uitgever en met bronvermelding.
Inhoud 03 Voorwoord hoofdredacteur Arne van Os van den Abeelen 06 Kort nieuws 08 Portret Maria Mattens: Ik hoor zoveel bijzondere levensverhalen 14 Zorg en beroep Alternatieven voor vrijheidsbeperking 19 The PRPP Network Group: een update 20 Column Theo van der Bom 26 Congres Jaarcongres: Ergotherapie doe(t) ertoe 34 WFOT Een terugblik op Japan 36 Council Plannen voor de toekomst 32 Hulpmiddelen Gert Jan Gelderblom: Hulpmiddelen in de zorg Onbekend Voorkomen van vallen Medische behandeling Zwerfgedrag AlgZ WZW Agressief gedrag Nachtrust 08 14 32 Anders 0 10 20 30 40 50 60 70 80 % Ergotherapeuten zijn volgens Maria Mattens geknipt voor het werk als WMO-consulent. Ze is daarom blij dat Ergotherapie Nederland hier nu werk van gaat maken. Zoals met het opnieuw in het leven roepen van de commissie WMO. Maria is ergotherapeut en WMO-adviseur in de Noord- Hollandse gemeente Bergen Ergotherapeuten zijn sterk in het observeren van gedrag, het analyseren van situaties en hebben veel kennis over hulpmiddelen en ondersteunende technologie. Deze combinatie maakt de ergotherapeut een waardevol lid van het multidisciplinaire team rondom vrijheidsbeperking. Beantwoorden high tech hulpmiddelen, zoals domotica en robotica, wel aan een zorgbehoefte of zijn het vooral speeltjes van technologen? Om dat laatste te voorkomen, zouden zorgverleners zoals ergotherapeuten meer bij het hulpmiddelenonderzoek betrokken moeten worden, vindt onderzoeker Gert Jan Gelderblom. - 5 -
kort nieuws Studiedag: Ergotherapie en antroposofie handelen in perspectief Ergotherapie is een vak met een brede kijk op het handelen van de mens. Een kijk die raakvlakken heeft met het waarnemen, zoals dat gebeurt binnen de antroposofische gezondheidszorg. In de antroposofische gezondheidszorg zijn er verschillende disciplines die zich verdiept hebben in de verbinding van hun beroep en de kijk vanuit de antroposofie op gezondheid en ziekte (o.a. artsen, verpleegkundigen, psychologen, fysiotherapeuten en logopedisten). Voor diverse beroepsgroepen bestaan vervolgopleidingen. Er bestaat nog geen antroposofische ergotherapie. Een aantal ergotherapeuten zijn gezamenlijk aan het zoeken naar de verbinding tussen ergotherapie en antroposofie. In samenwerking met de Academie Antroposofische Gezondheidszorg wordt er een studiedag georganiseerd op vrijdag 31 oktober in Zeist, met het thema: de verbinding tussen ergotherapie en antroposofische gezondheidszorg. Op de dag zullen de volgende onderwerpen aan de orde komen: het antroposofisch mensbeeld in de gezondheidszorg, fenomenologisch waarnemen en kijken naar de cliënt vanuit de biografische invalshoek. Inleidingen worden verzorgd door Guus van der Bie (antroposofisch arts) en Paul van Dijk (fenomenoloog/beeldend kunstenaar). s Middags zullen de onderwerpen terugkomen in drie werkgroepen (ergotherapie met kinderen, volwassenen en ouderen) met voorbeelden uit de dagelijkse praktijk. De dag zal gezamenlijk worden afgesloten met ontwikkelwensen voor de toekomst. Wanneer: 31 oktober 2014, van 9.30 tot 16.30 uur (binnenkomst vanaf 9.00 uur) Waar: Gebouw Lenteleven, Utrechtseweg 62, 3704 HE Zeist; tweede verdieping. Kosten: 75 euro Aanmelden: via www.academieag.nl ErgoAcademie CRKBO-gecertificeerd! Begin september is Ergotherapie Nederland met ErgoAcademie opgenomen in het Centraal Register Kort Beroepsonderwijs (CRKBO). Het CRKBO register wordt beheerd door het Centrum voor Post Initieel Onderwijs Nederland (CPION). Door middel van audits beoordelen zij of instellingen en docenten op een gedegen manier vakgerelateerde na- en bijscholing aanbieden. Op 1 september heeft er bij Ergotherapie Nederland zo n audit plaatsgevonden, hierbij is ErgoAcademie op alle criteria positief beoordeeld! Dit betekent dat wij vanaf heden het keurmerk CRKBO gecertificeerde instelling mogen voeren en daar zijn wij best een beetje trots op! Meer weten over ErgoAcademie en ons actuele aanbod? Kijk dan op: www.ergotherapie.nl/kennisplein/ergoacademie Smart Homes Experience Beleef en ervaar het nieuwe wonen! Met deze woorden wordt het thema van de Beurs Domotica & Slim Wonen 2014 onderstreept: Smart Homes Experience. De negende editie van de beurs vindt plaats op 19 en 20 november in Evoluon te Eindhoven. Onderwerpen als zelfstandig thuis blijven wonen, minder energieverbruik en communicatie zijn belangrijker dan ooit door politieke, economische en maat- - 6 - Ergotherapie Magazine 6 2014
kort nieuws schappelijke ontwikkelingen. Zowel in bestaande als nieuw te ontwikkelen woonomgevingen liggen kansen voor het oprapen, voor de opdrachtgever en gebruiker, maar ook voor aanbieders. ICT en domotica kunnen dé oplossing bieden. Tijdens de beurs staat de beleving centraal. Ofwel zien, horen, merken, voelen maar vooral ervaren wat de rol van techniek in de woonomgeving kan betekenen. De beurs biedt u een compleet programma met meer dan honderd standhouders, een inspirerend congres, vele workshops, match-making events, meer dan vijftig lezingen én drieënhalf duizend bezoekers! Ergotherapie Nederland is uiteraard ook weer aanwezig. Op de eerste beursdag woensdag 20 november zal Smart Homes tussen 10:30 en 12:30 een workshop organiseren voor ergotherapeuten over Serious Gaming in de zorg en een maatje in huis: Sociale Robots die voor je zorgen U kunt zich aanmelden via: www.beursdomoticaenslimwonen.nl Houd uw kennis in beweging met het NPi! De missie van het Nederlands Paramedisch Instituut is het (verder) professionaliseren van fysiotherapeuten, oefentherapeuten en ergotherapeuten. Ergotherapeuten horen tot de primaire doelgroepen van het NPi. Wist u, dat u als ergotherapeut kunt kiezen uit bijna 30 NPicursussen en -opleidingen? Bent u geïnteresseerd in het NPi, in cursussen en opleidingen voor ergotherapeuten en/of heeft u specifiek interesse in kortingsmogelijkheden voor de NPiservice? Meld u dan aan voor het (gratis) Wekelijks Nieuws voor Paramedici. Als u Ergotherapeut als beroep selecteert, ontvangt u tevens regelmatig specifieke informatie voor ergotherapeuten. Bekijk de cursuskalender op: www.npi.nl Nieuwe folder: Kinderergotherapie in Passend Onderwijs In overleg met de adviesraad Kind en Jeugd is een folder Kinderergotherapie in Passend Onderwijs ontwikkeld. De tekst is geschreven door kinderergotherapeut Inge van der Leij-Hemmen. De folder is gericht op het onderwijzend personeel, interne begeleiders en andere professionals. De folder is te bestellen via: www.ergotherapie.nl Dr. Jane Case Smith overleden Jane paved the way for us pediatric OTs. I always use her book as a point of reference when I need to remember something. Dit is een van de vele condoleances naar aanleiding van het overlijden van dr. Jane Case-Smith op 30 juli 2014. Schokkend en verdrietig nieuws zowel op persoonlijk als professioneel vlak; de kinderergotherapie is een grondlegger ontvallen. Nederland heeft dr. Jane Case-Smith nog beter leren kenen door twee inspirerende lezingen die zij op 12 juni 2012 in Amsterdam heeft gegeven tijdens de studiedag Kansen voor Kinderen met Schrijfproblemen. Een studiedag waarin zij haar visie op het ondersteunen van kinderen in de schoolsituatie gefundeerd en bevlogen presenteerde en de nodige evidence, voorbeelden en instrumenten aanreikte. Natuurlijk zijn haar handboeken met de titel Occupational therapy for children een naslag werk voor alle kinderergotherapeuten. Het is tekenend voor Jane s enorme visie en gedrevenheid dat zij naast haar onderzoek, lesgeven, en werken met studenten en collega s uit het veld ook nog zoveel publicaties op haar naam heeft staan. In haar publicaties leeft zij voort, aldus Margo van Hartingsveldt en Jolien van den Houten. - 7 -
Portret Ergotherapeut en WMO-adviseur Maria Mattens: Ik hoor zoveel bijzondere levensverhalen Tekst: Michel van Dijk Fotografie: Frank Groeliken Maria Mattens is ergotherapeut en WMO-adviseur in de Noord-Hollandse gemeente Bergen. Ergotherapeuten zijn volgens haar geknipt voor het werk als WMO-consulent. Ze is daarom blij dat Ergotherapie Nederland hier nu werk van gaat maken. Zoals met het opnieuw in het leven roepen van de commissie WMO. Ze is eigenlijk pas sinds dit jaar weer lid van Ergotherapie Nederland. Maria Mattens, ergotherapeut en WMOadviseur, vertelt het met zichtbare gêne. Toch had ze goede redenen, vindt ze nog steeds, om haar lidmaatschap enkele jaren geleden op te zeggen. Binnen Ergotherapie Nederland had ik lange tijd het gevoel dat WMO-consulenten werden ondergewaardeerd. Het accent lag duidelijk op de behandelend ergotherapeuten. Ik was het daar niet mee verenigingsdirecteur Theo van der Bom. Strekking: het wordt hoog tijd dat er nieuw leven wordt geblazen in de commissie WMO. Mattens is net lid geworden van deze commissie, die de afgelopen jaren een slapend bestaan leidde binnen de beroepsvereniging. Zoals het er nu naar uitziet, zal de commissie alvast twee taken op zich nemen, legt ze uit. We zijn van plan om een handleiding te schrijven over hoe ergotherapeuten een goed werkcontact met gemeenten kunnen opbouwen en onderhouden. Daarnaast organiseren we een training of workshop over dit onderwerp. We praten niet alleen over de beperkingen van de klant, maar juist ook over zijn kracht en zelfredzaamheid. eens. Bovendien viel me op dat de beroepsvereniging weinig met dit onderwerp deed. Er was nauwelijks informatie over de rol van de ergotherapeut binnen de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), er waren geen cursussen. Ik kreeg het gevoel dat er niets voor me werd gedaan. Dus dacht ik: het is mooi geweest. Gelukkig is dat verleden tijd, want intussen staat het WMO-consulentschap scherp op de kaart van de beroepsvereniging. Daags vóór het interview, op een zomerse Kaasmarkt in Purmerend, ontving Mattens een mailtje van Ergotherapeuten kunnen daar veel van leren, vermoedt Mattens, die vanuit een detacheringsbureau als WMOadviseur werkt voor de Noord-Hollandse gemeente Bergen. Veel ergotherapeuten zijn niet goed op de hoogte van de werkwijze en regelgeving van gemeenten. Soms weten ze ook niet hoe ze gemeenten moeten benaderen. Toch is het belangrijk dat ze daar meer over te weten komen. Zeker nu de gemeenten door de decentralisatie van zorg per 1 januari 2015 meer taken en verantwoordelijkheden krijgen over de uitvoering van de langdurige zorg. - 8 - Ergotherapie Magazine 6 2014
- 9 -
Mattens kan het weten. Als WMO-adviseur heeft ze de laatste zeven jaar, want zolang doet ze het werk al, bij veel gemeenten gewerkt, van Den Helder tot Den Haag. Ze is dus goed op de hoogte van wat daar zoal speelt, inclusief de onderlinge verschillen tussen gemeenten. Want niet iedere gemeente voert de WMO op dezelfde manier uit. Afwisseling Opmerkelijk genoeg wist Mattens al tijdens haar opleiding tot ergotherapeut dat ze het liefst adviseur wilde worden. Ze heeft er nog steeds geen goede verklaring voor, maar ze vermoedt dat het komt door de kortere contacten en de combinatie van werkzaamheden die je als adviseur hebt. Als behandelaar werk je vaak langer met cliënten, soms wel drie tot zes maanden. Die tijd heb je ook nodig, bijvoorbeeld om te komen tot functieherstel na een trauma of operatie, maar het ligt mij minder goed. Ik ben meer van de kortdurende trajecten, in combinatie met de andere taken die je als WMO-adviseur hebt. Zoals het schrijven van beschikkingen, voorzieningen toekennen of afwijzen, contacten met de zorgleveranciers. Die afwisseling bevalt me. Niet dat Mattens het behandelaarswerk niet zou kennen. Ze vond dat ze na haar opleiding eerst een aantal jaren als behandelaar moest werken, voordat ze van zichzelf de overstap mocht maken naar het adviseurschap. Ik dacht: als ik dat niet meteen na mijn opleiding doe, doe ik het nooit meer. En het is leerzaam om een aantal jaren als behandelaar gewerkt te hebben. Zo was ik drie jaar ergotherapeut in een verpleeghuis in Amstelveen, en daarna heb ik meegeholpen met het opzetten van een poliklinisch revalidatiecentrum, eveneens in Amstelveen. Ook daar heb ik een aantal jaren met plezier gewerkt. Alles bij elkaar was ze zeven jaar behandelaar. Totdat er een adviesfunctie vrijkwam bij het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) in Purmerend. Dat was het moment om de overstap te maken naar het advieswerk. Eerst bij het CIZ, later bij adviesbureau MO-zaak en weer later kwam ze via een detacheringsbureau bij onder andere de gemeente Den Haag terecht. Vanuit datzelfde detacheringsbureau is de gemeente Bergen nu haar laatste standplaats. Den Haag en Bergen, het laat meteen zien hoe groot de verschillen in aanpak tussen gemeenten kunnen zijn. In een stad als Den Haag komen veel aanvragen binnen. Men kiest er daar voor om meer telefonische intakes te doen en aanvragen zoveel mogelijk telefonisch af te handelen. Huisbezoeken zijn in verhouding kortdurend. In Bergen komen minder aanvragen binnen en is er meer ruimte voor persoonlijk contact met de klanten. Die verschillen zijn ook logisch. Den Haag is een grote gemeente met een hoge productienorm, ik werkte daar in een team van ruim dertig medewerkers. Bergen is een kleinere gemeente. Dat vraagt een andere aanpak en een andere benadering. Keukentafelgesprek Elke melding, want zo heet een aanvraag voor een voorziening sinds de recente veranderingen in de zorg, begint met een kantel- of keukentafelgesprek tussen adviseur en klant. Zo n gesprek gaat onder andere over werk, opleiding, het sociale netwerk van de aanvrager, zijn fysieke en mentale gezondheid, mobiliteit, maar uiteraard vooral over wat de reden is voor de melding, of dat nu een verzoek is om huishoudelijke hulp, een scootmobiel of een traplift. Zo n keukentafelgesprek kent een aantal vaste items, legt Mattens uit. Allereerst wil ze een goede indruk krijgen van de eigen kracht van de klant. Wat kan hij nog allemaal? Daarnaast inventariseert ze in hoeverre hij een beroep kan doen op de inzet van zijn sociale netwerk, zoals familie, vrienden of buren. Bovendien schat Mattens in of de klant van algemene voorzieningen gebruik kan maken, zoals een taxi of het openbaar vervoer. Is dat allemaal niet het geval, dan komt hij mogelijk in aanmerking voor een voorziening op maat. Als een klant bijvoorbeeld een aanvraag doet voor een scootmobiel, dan wil ik weten waarvoor hij deze nodig heeft. Is dat alleen om wekelijks naar de supermarkt of over de markt te gaan of wil hij er ook zijn broer aan de andere kant van de stad mee bezoeken? En ik vraag ook of er andere personen zijn die de boodschappen voor hem kunnen doen. Bovendien kennen veel gemeenten vaak algemene voorzieningen zoals de boodschappenbezorgdienst of de boodschappenbus. Dat zijn stuk voor stuk goedkopere alternatieven dan een dure scootmobiel. Het zijn vaak mogelijkheden waar klanten zelf niet altijd aan denken, valt haar op. Pas geleden sprak ik een man die direct zijn buurvrouw zou vragen om twee keer per week voor hem de boodschappen te doen. Daarmee was zijn probleem opgelost. Maar zo makkelijk gaat het niet altijd. Dat komt ook doordat ieder zijn eigen normen en waarden heeft. De een vindt het prima dat een ander zijn boodschappen regelt, maar de ander wil zelf de producten uitkiezen in de supermarkt. Of wil gewoon gezellig een praatje met de buurvrouw kunnen maken tijdens de boodschappen. - 10 - Ergotherapie Magazine 6 2014
Holistisch Bij het beoordelen van een melding, behoort dus ook de kwaliteit van leven van klanten te worden meegewogen. Ik zoek in de kantelgesprekken vaak naar de vraag achter de vraag. Gaat het de klant alleen om de boodschappen, of speelt er meer? Heeft hij bijvoorbeeld behoefte aan contact met mensen uit de buurt? Dat zijn allemaal aspecten waarmee ik rekening probeer te houden. Zo n gesprek is daarom nooit zwart-wit. Je moet als consulent veel laagjes afpellen voordat je een beslissing kunt nemen. Het is maatwerk. Dat maakt de keukentafelgesprekken ook tot bijzondere gebeurtenissen, vindt ze. Er komt van alles in ter sprake, en dat moet ook, dat ben je wettelijk verplicht. Maar ik geniet er ook van. Ik hoor zoveel bijzondere levensverhalen van mensen. Daardoor zie ik meer dan alleen de buitenkant van iemand. Ik kan me een beeld van hem vormen, wat hem bezighoudt, hoe hij met zijn ziekte omgaat. Kantelgesprekken dragen een holistisch karakter. Ze hebben mijn werk nóg interessanter gemaakt. En ze passen bij mijn achtergrond als ergotherapeut. Want we praten niet alleen over de beperkingen van de klant, maar juist ook over zijn kracht en zelfredzaamheid. Het vormt een belangrijke doelstelling van de gesprekken om dat goed te exploreren. Dat alles neemt niet weg dat Mattens in haar werk als consulent ook met dilemma s wordt geconfronteerd. Er kunnen zich bijvoorbeeld meningsverschillen voordoen tussen wat de klant wil en wat zij denkt dat redelijk en haalbaar is. De klant wil de beste voorziening, maar die is meestal ook het duurste, en de gemeente wil de goedkoopst-adequate oplossing. Ik moet die werelden bij elkaar brengen. Soms geeft dat spanningen. Al is ons uitgangspunt dat we klanten voorzieningen verstrekken waar ze mee geholpen zijn. Dat blijkt zo onder de nieuwe wet- en regelgeving. Ik heb er niets aan om iemand een goedkope rolstoel in de maag te splitsen waar hij niets mee kan. Dan zie ik hem over een half jaar terug en zijn we misschien veel duurder uit. Twee petten Er is nog een ander dilemma waarmee Mattens regelmatig te maken heeft. Want ze vervult tijdens het keukentafelgesprek twee rollen, die van adviseur én beoordelaar. Ik draag twee petten. Als adviseur sta ik naast de klant. Ik probeer door zijn ogen naar de situatie te kijken, en denk met hem mee over de beste oplossing. Maar vervolgens zet ik mijn andere pet op en ga ik de aanvraag beoordelen. De ene keer wijs ik die af, omdat ik bijvoorbeeld vind dat zijn sociale netwerk hem prima kan helpen, maar de andere keer vind ik dat de klant in aanmerking komt voor een WMO-voorziening. In dat geval stellen we samen het bij de aanvraag horend arrangement op. Vervolgens neem ik contact op met de leverancier of - 11 -
De klant wil de beste voorziening en de gemeente wil de goedkoopstadequate oplossing. Ik moet die werelden bij elkaar brengen. Soms geeft dat spanningen. zorgaanbieder om afspraken te maken over de aangevraagde Claimcultuur voorziening. Want ook dat hoort bij mijn werk. Ja, Mattens weet dat er veel gaat veranderen per 1 januari Soms vindt ze deze rolverwisseling lastig, maar meestal 2015. Veel is ook onzeker, bijvoorbeeld over de nieuwe wijkteams die binnen de gemeenten een centrale rol krijgen in weet Mattens haar beide taken goed gescheiden te houden. Daar ben ik inmiddels wel in getraind. En als ik er niet uitkom, of ik twijfel over wat ik het beste kan doen, kan ik altijd peuten een spilfunctie zouden krijgen binnen die teams. de nieuwe zorgstructuur. Het zou mooi zijn als ergothera- overleggen met mijn collega s. Ondanks alle onzekerheden, ziet Mattens ook veel voordelen aan alle veranderingen. Het zal de claimcultuur bijvoorbeeld verminderen. Ik heb daar veel staaltjes van meegemaakt. Cliënten die zeggen: Ik ben ziek, dus ik heb recht op een voorziening, net zoals mijn buurvrouw. Ik vind dat een vervelende houding, want het maakt mensen passief. De nieuwe wet- en regelgeving zal een extra appèl doen op de eigen kracht en zelfredzaamheid van mensen. Als ergotherapeut kan ik dat alleen maar toejuichen. Ja, ze houdt van haar werk. Het leuke is dat ik voor de Voor zover ze weet, wordt bij Ergotherapie Nederland meeste consulten op huisbezoek ga. Ik kom daardoor in alle niet bijgehouden hoeveel ergotherapeuten werkzaam zijn lagen van de bevolking, van junks en alcoholverslaafden tot als WMO-adviseur. Vanuit mijn eigen netwerk ken ik er een mensen uit de hogere klasse, waar ik mijn auto op de oprijlaan parkeer. En achter elke voordeur zit een verhaal. Voor stuk of twintig, maar het zijn er vast meer. Nederland telt ruim vierhonderd gemeenten. iemand die zo nieuwsgierig is als ik, is het een feest om al Hoe meer ergotherapeuten, hoe beter, stelt Mattens, die verhalen te mogen horen. want ze vindt ergotherapeuten geknipt voor het werk als WMO-adviseur. Ze zijn specialist in voorzieningen en aanpassingen, ze hebben medische kennis en ze weten hoe ze de eigen kracht en zelfredzaamheid van cliënten kunnen aanspreken. Bovendien hebben ze behandelervaring. Dat ik zeven jaar als behandelaar heb gewerkt, helpt me bij een goede beoordeling van een aanvraag. Ik weet wat er bij een behandeling komt kijken. Soms zie ik als adviseur ook mogelijkheden voor een verdere behandeling van een aanvrager. In dat geval verwijs ik iemand terug naar een behandelaar, omdat ik vermoed dat er bijvoorbeeld verder functieherstel mogelijk is. En behandeling gaat altijd vooraf aan het verstrekken van een WMO-voorziening. Dat is de meerwaarde van mijn achtergrond als behandelaar. - 13 -
Zorg en beroep De rol van ergotherapeuten bij het terugdringen van vrijheidsbeperkende maatregelen Alternatieven voor vrijheidsbeperking Tekst: Edith Hagedoren-Meuwissen, Allard Gerretsen, Francisca Hardeman en Marjolein van Vliet Vrijheidsbeperking van cliënten in de zorg komt helaas nog steeds voor. Hoewel er al veel minder onrustbanden en verpleegdekens worden gebruikt, duiken ze nog regelmatig op. Evenals gekantelde stoelen, stoelen met een plank eronder, rolstoelen op de rem en werkbladen op de rolstoel. Al deze maatregelen zijn een inbreuk op de vrijheid van de cliënt. Ook komt het voor dat de maatregelen juist ongelukken veroorzaken. Per jaar overlijden nog steeds mensen door (foutief ) gebruik van onrustbanden. Vaak zijn deze maatregelen helemaal niet meer nodig, maar worden ze nog toegepast omdat het gewoonte is geworden. Of omdat familie en medewerkers niet op de hoogte zijn van alternatieven. Ergotherapeuten zijn sterk in het observeren van gedrag, het analyseren van situaties en hebben veel kennis over hulpmiddelen en ondersteunende technologie. Deze combinatie maakt de ergotherapeut een waardevol lid van het multidisciplinaire team rondom vrijheidsbeperking. Uit de prevalentiemeting van 2013 (3) (zie figuur 1) blijkt dat het aantal vrijheidsbeperkende maatregelen in de woonzorgorganisaties weer is toegenomen na een daling in 2011. Een reden te meer om het onderwerp weer eens onder de aandacht te brengen. % 30 AlgZ 25 20 15 WZW 10 5 TZ 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Figuur 1: Incidentie vrijheidsbeperkende maatregelen in 2007-2012 (%). Wat is vrijheidsbeperking? Vrijheidsbeperking gaat over alle maatregelen die cliënten in hun vrijheid beperken. Het beperken van de vrijheid van cliënten is soms onvermijdelijk, maar mag alleen in uiterste nood worden toegepast. Het mag alleen wanneer de cliënt een ernstig gevaar of risico vormt voor zichzelf of zijn omgeving en dan nog moet er altijd gezocht worden naar de minst ingrijpende maatregel. Vrijheidsbeperkende maatregelen treft een zorgverlener ook nooit alleen, maar altijd in een multidisciplinair team. (7) Een medewerker in de zorg zet vrijheidsbeperkende maatregelen meestal met goede bedoelingen in. Laten we daar in elk geval van uitgaan. De cliënt moet beschermd worden tegen gevaar. Ook de eigen veiligheid kan een reden zijn om vrijheidsbeperkende maatregelen toe te passen. De meest gehoorde redenen om een vrijheidsbeperkende maatregel toe te passen zijn: Hoog risico op vallen Door ouderdom neemt het risico op vallen toe, in de gehandicaptenzorg gaat het ook om vallen tijdens epileptische aanvallen. Maar uit onderzoek (1,2,4) blijkt dat: - Het vastbinden van cliënten juist valrisico verhoogt! Door het vastbinden worden spieren minder gebruikt en vermindert de balans, waardoor het valrisico groter wordt. - Het verminderen van heupgordels niet leidt tot meer valpartijen met ernstig letsel. Het risico op ernstig letsel wordt overschat. Het risico bij cliënten die veel vallen (en waarbij daarom vaker een vrijheidsbeperkende maatregel wordt genomen) is juist lager dan bij cliënten die weinig vallen. - Er zijn betere maatregelen om vallen te voorkomen. Zie - 14 - Ergotherapie Magazine 6 2014