Kiezen nu het nog kan! WoonKwaliteitOnderzoek 2011 onder 55-plussers in het Westerkwartier

Kiezen nu het nog kan! WoonKwaliteitOnderzoek 2011 onder 55-plussers in het Westerkwartier Opdrachtgevers: Gemeenten Grootegast, Leek, Marum, Zuidhorn en woningcorporatie Wold & Waard. Onderzoek: Adviescommissie Bouwen en Wonen (VAC) Zuidhorn Datum: mei 2012

Voorwoord Voor u ligt het rapport van het WoonKwaliteitOnderzoek onder 55-plussers dat de Adviescommissie Bouwen en Wonen (VAC) Zuidhorn in het najaar van 2011 heeft uitgevoerd in het Westerkwartier. De huidige woningmarkt gaat door een diep dal; er is weinig beweging, veel aanbod in koopwoningen, maar ook nog steeds woningzoekenden, jong en oud. De verwachting is bovendien dat het aantal ouderen in de toekomst zal toenemen. De aanleiding voor dit onderzoek heeft bovenstaande als achterliggende gedachte gehad. Houd bij de bouw van woningen rekening met de wensen van de toekomstige bewoners (voor een groot deel senioren) en breng mensen in de verleiding om te verhuizen, waardoor er doorstroming komt. Adviescommissie Bouwen en Wonen (VAC) Zuidhorn wilde antwoord op de vraag: Wat zijn de reële wensen en eisen van senioren in het Westerkwartier bij het ontwikkelen van de ideale seniorenwoning? Antwoord op die vraag kon alleen gegeven worden middels een schriftelijke enquête onder de bewoners van deze regio. Medewerking van de 4 gemeenten in de het Westerkwartier, Leek, Grootegast, Marum en Zuidhorn was noodzakelijk en ook de woningcorporatie Wold & Waard moest achter dit plan staan. Na toezegging en medewerking van genoemde partijen heeft de Adviescommissie Bouwen en Wonen (VAC) Zuidhorn nog kontakten gelegd met de Hanzehogeschool te Groningen om te kijken of het onderzoek een stageproject kon zijn. Jan Jacob Posthumus, student Vastgoed & Makelaardij, zag dit wel zitten en heeft voor ons dit onderzoek uitgevoerd en de resultaten verwerkt. Op basis van de uitkomsten van het onderzoek wil de Adviescommissie Bouwen en Wonen (VAC) Zuidhorn met gemeente, woningcorporatie, projectontwikkelaars en architecten bespreken, hoe -vanaf de eerste bouwtekening- met de wensen van de senioren rekening kan worden gehouden. Een eerste aanzet daartoe vindt u als bijlage bij dit rapport. Arjen van der Schaaf van Architectenbureau Puur uit Stiens heeft op basis van de onderzoeksresultaten plattegronden gemaakt van de ideale seniorenwoning in diverse uitvoeringen. Onze dank is groot voor alle medewerking die wij ontvingen. Daarnaast willen wij alle 55-plussers bedanken die de moeite hebben genomen om de enquêtes in te vullen en te retourneren. Grijpskerk, mei 2012 M.L.T de Snoo-Stroom Voorzitter Adviescommissie Bouwen en Wonen (VAC) Zuidhorn www.vacpuntwonen.nl/zuidhorn II

Samenvatting De Adviescommissie Bouwen en Wonen (VAC) Zuidhorn voert samen met de gemeenten Grootegast, Leek, Marum en Zuidhorn en woningcorporatie Wold & Waard een WoonKwaliteitOnderzoek uit onder 55-plussers in het Westerkwartier (provincie Groningen). In dit onderzoek is gekeken naar hoe de binnenkant/indeling van de woning eruit moet zien en of er extra ruimte of speciale technische voorzieningen nodig zijn. Daarnaast is onderzocht wat de wensen ten aanzien van de woonomgeving zijn. De VAC heeft WoonKwaliteitOnderzoeken uitgevoerd naar huidige en nieuwbouwwoningen voor senioren. Uitkomsten als te kleine ruimtes, niet rolstoeltoegankelijk en andere wensen en behoeften die niet voldoen aan de vraag van de senior heeft de VAC tot nadenken gebracht. Omdat de huidige woningmarkt stagneert en de markt langzamerhand van een aanbod- naar een vraaggestuurde markt verplaatst is, is het van groot belang dat het aanbod van woningen voldoet aan de vraag. Daarnaast lopen de kosten voor gemeenten hoog op, omdat veel senioren gebruik maken van de WMO subsidieregeling, die het mogelijk maakt om aanpassingen te verrichten in de huidige woning. Eerder gedane onderzoeken naar de ideale seniorenwoning leiden nog niet tot het goede antwoord op de centrale vraag: Wat zijn de, reële, wensen en eisen van senioren in het Westerkwartier bij het ontwikkelen van de ideale seniorenwoning? Daarom heeft initiatiefnemer, de onafhankelijke Adviescommissie Bouwen en Wonen (VAC) Zuidhorn, samen met de gemeenten Grootegast, Leek, Marum en Zuidhorn en woningcorporatie Wold & Waard besloten om een WoonKwaliteitOnderzoek uit te voeren onder 55-plussers in het Westerkwartier. Het doel van dit onderzoek is om informatie te verstrekken aan de betrokken gemeenten, corporatie Wold & Waard en overige vastgoedpartijen over de wensen en eisen van senioren met betrekking tot de te bouwen seniorenwoningen in het Westerkwartier. De conclusie die getrokken kan worden na uitvoering van het gehele onderzoek is in het algemeen dat de senior nog niet wil verhuizen. Hij of zij woont nog plezierig in de eigen woning en gaat pas verhuizen als de huidige situatie niet meer geschikt is. De huidige woning moet dan wel eerst verkocht zijn. Als de senior dan wil verhuizen wil deze in het dorpscentrum wonen en de woning moet alle belangrijke vertrekken gelijkvloers hebben. Daarnaast moet de woning die voorzieningen bevatten die het de senior mogelijk maakt om zo lang mogelijk zelfstandig te blijven wonen. Er is een aantal voorzieningen dat binnen een straal van 800 meter dient te zijn, zoals medische voorzieningen en winkels voor dagelijkse boodschappen. De maximale huur/koopprijs verschilt per verzamelinkomen en de voorkeur voor woonoppervlakte. Aan de hand van de uitkomsten van het onderzoek bevelen wij het volgende aan: - Houd een verhouding van 2/3 huurwoningen en 1/3 koopwoningen aan. Van de huurwoningen dient de helft sociale huur te zijn en de andere helft huurwoningen boven de sociale huurgrens. - Laat nieuwbouwprojecten altijd onderzoeken door de VAC. Dit verhoogt de woonkwaliteit van de woning en zijn omgeving, wat uiteindelijk tot tevreden bewoners leidt. - De woningen moeten in het centrum van de grote kernen gebouwd worden. - Een campagne Langer en veilig zelfstandig thuis wonen opstarten. Door mensen te adviseren over de mogelijkheden van het zo lang mogelijk zelfstandig laten blijven wonen in de huidige woning, worden mensen bewust over hun woonsituatie. Op deze manier kunnen toekomstige grote maatregelen voorkomen worden. - Een campagne Kiezen als het kan, niet als het moet! opstarten. Door mensen er bewust van te maken dat ze nu nog de keuzevrijheid hebben over hun toekomst, wordt de woningmarkt wellicht gestimuleerd. - Een aantal plattegronden, ontwikkeld door een architect, voor verschillend type woningen. III

Inhoudsopgave 1. Inleiding 1 1.1 Aanleiding tot het onderzoek 1 1.2 Doelstelling 1 1.3 Centrale vraag 2 1.4 Belang centrale vraag 2 1.5 Opbouw van het rapport 2 2. De opdrachtgever 3 2.1 Adviescommissie Bouwen en Wonen (VAC) Zuidhorn 3 2.2 Stichting VACpunt Wonen 3 2.3 Gemeenten in het Westerkwartier 3 2.4 Woningcorporatie Wold & Waard 4 3. Oriëntatie seniorenwoningen 5 3.1 Begripsafbakening 5 3.2.1 Huidige woonsituatie 5 3.2.2 Toekomst senioren 6 3.2.3 Projectontwikkelaars 7 3.2.4 WoonKwaliteitWijzer 7 3.2.5 Conclusie oriëntatie 7 4. Onderzoeksresultaten 8 4.1 Waar en in wat voor type woning willen senioren wonen? 8 4.1.1 Resultaten onderzoeksvraag 1: De huidige woonsituatie van de senior 8 4.1.2 Resultaten onderzoeksvraag 2: Voorkeur koop of huur 9 4.1.3 Resultaten onderzoeksvraag 3: Voorkeur type woning 9 4.1.4 Resultaten onderzoeksvraag 4: Verhuisgeneigdheid 9 4.1.5 Resultaten onderzoeksvraag 5: De woonomgeving 10 4.2 De indeling van de woning 11 4.2.1 Resultaten onderzoeksvraag 1: Gelijkvloerse vertrekken 11 4.2.2 Resultaten onderzoeksvraag 2: Gewenste indeling en inrichting van de woning 11 4.3 Voorzieningen in de woning 18 4.3.1 Resultaten onderzoeksvraag 1: Voornaamste voorzieningen in de woning. 18 4.4 Sociaal- economische positie 19 4.4.1 Resultaten onderzoeksvraag 1: Verzamel inkomen 19 4.4.2 Resultaten onderzoeksvraag 2: Maximaal bestedingsbedrag 20 4.4.3 Resultaat onderzoeksvraag 3: Belang verkoop eigen woning 21 5. Conclusies 22 5.1 Conclusie van deelvraag 1: In wat voor soort woning willen senioren wonen? 22 5.2 Conclusie van deelvraag 2: Wat is de gewenste indeling van de woning? 22 5.3 Conclusie van deelvraag 3: Wat zijn voornaamste voorzieningen die gebruikt worden? 22 5.4 Conclusie van deelvraag 4: Wat is de maximale huur-/koopprijs? 22 5.5 Conclusie over de 4 deelvragen 22 6. Aanbevelingen 23 6.1 Aanbevelingen voor het ontwerp van de senioren woning 23 6.2 Aanbevelingen voor de maximale koop- en/of huurprijs 27 6.3 Aanbevelingen voor beleid van de gemeenten 27 7. Tekeningen ideale seniorenwoning 7.1 Architect bureau Puur te Stiens 29 7.2 Plattegrond appartement A en B tekening S01 30 7.3 Plattegrond Seniorenrijwoning S02 31 7.4 Plattegrond Gezinsrijwoning S03 32 IV

7.5 Plattegrond twee-onder-een-kap S04 33 7.6 Plattegrond Gezinswoning twee-onder-een-kap S05 34 Bijlagen: Bijlage 1 Verantwoording enquête Bijlage 2 Opmerkingen enquête Bijlage 3 Begeleidende brief en begrippenlijst enquête Bijlage 4 Algemene kenmerken respondent Bijlage 5 Leeftijd versus ondersteunende hulpmiddelen V

1. INLEIDING De onafhankelijke Adviescommissie Bouwen en Wonen Zuidhorn (hierna te noemen VAC) voert samen met de gemeenten Grootegast, Leek, Marum en Zuidhorn en woningcorporatie Wold&Waard een woonkwaliteitonderzoek uit onder 55-plussers in het Westerkwartier. In de regio Westerkwartier staan tal van woningen die het ongedefinieerde label seniorenwoning bevatten. We noemen dit ongedefinieerd, omdat er geen juridische definitie van een seniorenwoning bestaat. In de volksmond wordt een seniorenwoning omschreven als een woning die geschikt is voor ouderen met een slaapkamer en overige benodigde vertrekken en voorzieningen op de begane grond, dan wel gelijkvloers. De vorige alinea roept een aantal vragen op. Bijvoorbeeld: Hoe ziet de woning er dan uit? Waar staat een seniorenwoning? Hoe ziet de omgeving van de seniorenwoning eruit? Daarom wordt in dit rapport niet naar een definitie van een seniorenwoning gezocht maar naar een antwoord op de centrale vraag: Wat zijn de, reële, wensen en eisen van senioren in het Westerkwartier bij het ontwikkelen van de ideale seniorenwoning? Hierbij wordt gekeken naar hoe de binnenkant/indeling van de woning eruit moet zien en of er extra ruimtes of speciale technische voorzieningen nodig zijn. Daarnaast zal gekeken worden hoe de woonomgeving van de senior er uit moet zien. Op dit moment is hier namelijk nog geen duidelijkheid over. In een uiteindelijk advies zal antwoord worden gegeven op boven gestelde vragen. 1.1 Aanleiding tot het onderzoek Zoals aangeven in de inleiding is de definitie over seniorenwoning onduidelijk. De VAC heeft woonkwaliteitonderzoeken gedaan naar huidige- en nieuwbouwwoningen voor senioren. Hieruit is gebleken dat die niet overeenkomen met de eisen die de VAC aan een seniorenwoning stelt. Uitkomsten als te kleine ruimtes, niet rolstoeltoegankelijk en andere wensen en behoeften die niet voldoen aan de vraag van de senior heeft de VAC aan het denken gezet. De huidige woningmarkt stagneert en de markt is langzamerhand verschoven van een aanbod- naar een vraaggestuurde markt. Het is dus van groot belang dat het aanbod van seniorenwoningen voldoet aan de vraag. Daarnaast lopen de kosten voor gemeenten hoog op, omdat veel senioren gebruik maken van de WMO subsidie regeling. De WMO maakt het mogelijk om aanpassingen te financieren in de huidige woning. 1.2 Doelstelling Het doel is om de wensen en eisen van senioren in het Westerkwartier bij het ontwikkelen van de ideale seniorenwoning zo goed mogelijk in kaart te brengen. Met deze eisen en wensen kan de ideale senioren woning ontwikkeld worden, waardoor de woningen aantrekkelijker worden voor de doelgroep en mensen minder gebruik hoeven te maken van de WMO subsidie. Het streven is om de senior zo prettig mogelijk te laten wonen en leven in de regio Westerkwartier. De eerste doelstelling van de opdrachtgever luidt dan ook als volgt: Informatie verstrekken aan de betrokken gemeenten, corporatie Wold & Waard en overige vastgoedpartijen over de wensen en eisen van senioren met betrekking tot de te bouwen seniorenwoningen in het Westerkwartier. Gemeenten en corporaties kunnen hun beleid/visie hier wellicht op aanpassen. Makelaars, projectontwikkelaars en architecten kunnen hierdoor beter op de wensen van de klant inspelen. Dit verhoogt de gebruikskwaliteit van de woning en zijn omgeving, wat uiteindelijk tot tevreden en in behoefte voorziene bewoners zal leiden. De tweede doelstelling is: Achterhalen hoe de ideale seniorenwoning er uit zou moeten zien vanuit ruimtelijke perspectief en benodigde (technische) voorzieningen. 1

Om beide doelstellingen te bereiken zal uit onderzoek naar voren moeten komen wat de wensen en eisen zijn van senioren met betrekking tot een seniorenwoning. 1.3 Centrale vraag Door stagnatie en een slechte doorstroming van woningen is er sprake van een slechte woningmarkt, ook voor senioren. De huidige trend is dan ook dat senioren eerder geneigd zijn om in hun eigen woning te blijven wonen. Zij maken gebruik van subsidiemogelijkheden (WMO) om hun eigen woning aan te passen aan hun nieuwe omstandigheden (drempels, liften etc.). De hoge kosten van deze subsidies zijn voor gemeenten niet aantrekkelijk. Woningcorporaties hebben geen baat bij leegstaande seniorenwoningen. Door een antwoord te geven op de centrale vraag is het mogelijk om een advies te geven aan de opdrachtgevers. Deze adviezen moeten de opdrachtgevers duidelijkheid verschaffen over het te nemen beleid met betrekking tot huisvesting van senioren. Om de centrale vraag te beantwoorden, zijn er vier deelvragen geformuleerd. 1. Waar en in wat voor type woning willen senioren wonen? 2. Wat is de gewenste indeling van de woning? 3. Wat zijn naast, de inrichting van de vertrekken, de wensen ten aanzien van de overige voorzieningen in de woning? 4. Wat is de maximale huur- en/of koopprijs van de seniorenwoning? 1.4 Belang centrale vraag Omdat de huidige vastgoedmarkt stagneert en de huidige seniorenwoningen niet voldoen aan de vraag willen de opdrachtgevers de markt weer laten opleven. Door de eisen en wensen van de senioren in het Westerkwartier in kaart te brengen, kan de ideale seniorenwoning ontwikkeld worden. Ook kan gekeken worden waar en in welke mate deze woningen moeten komen te staan. Op deze manier kan zo goed mogelijk worden in gespeeld op de vraag naar seniorenwoningen, het zogenaamde consumentgericht bouwen. 1.5 Opbouw van het rapport Dit rapport begint met een bedrijfsbeschrijving van de initiatiefnemer VAC en een korte omschrijving van de opdrachtgevers. Dit staat geschreven in hoofdstuk 2. Vervolgens wordt in hoofdstuk 3 een inhoudelijke oriëntatie op het onderzoek gegeven. Aan de hand van de oriëntatie zijn deelvragen opgesteld. In hoofdstuk 4 staan de resultaten van het onderzoek. Hier zijn de resultaten van de enquête verwerkt. Aan de hand van de resultaten in hoofdstuk 4, worden in hoofdstuk 5 conclusies gegeven. In hoofdstuk 6 staan ten slotte de aanbevelingen van het onderzoek. 2

2. DE OPDRACHTGEVER Het onderzoek naar woonkwaliteit onder 55-plussers in het Westerkwartier is een initiatief van de VAC Zuidhorn. Samen met de vier gemeenten in het Westerkwartier (Grootegast, Leek, Marum en Zuidhorn) en woningcorporatie Wold & Waard te Leek is het onderzoek tot stand gekomen. De uitvoering van het onderzoek geschiedt door de VAC. In dit hoofdstuk wordt een omschrijving gegeven wat de VAC is en wie er betrokken zijn bij deze organisatie. 2.1 Adviescommissie Bouwen en Wonen (VAC) Zuidhorn De Adviescommissie Bouwen en Wonen (VAC) Zuidhorn is initiatiefnemer van het onderzoek. VAC Zuidhorn is een lokale woonconsumentenorganisatie. Zij bestaat op dit moment uit 9 vrijwilligers die de belangen van de woonconsument op plaatselijk niveau behartigen. Financieel is VAC Zuidhorn aangewezen op subsidies en opbrengsten uit onderzoeken. De VAC Zuidhorn staat ingeschreven als stichting bij de Kamer van Koophandel. De VAC geeft adviezen over bouwplannen aan gemeenten, corporaties, projectontwikkelaars en aan de particuliere woonconsument. Het betreffen adviezen over een optimale gebruikskwaliteit van woningen. VAC Zuidhorn probeert in een zo vroeg mogelijk stadium betrokken te zijn bij het bouwproces. Dit geeft namelijk de mogelijkheid om nog wijzigingen aan te brengen in de bouw- en structuurplannen, plattegronden, visies en dergelijke. Aan de hand van de WoonKwaliteitWijzer toetst VAC Zuidhorn de plannen, plattegronden of installaties op de gebruikskwaliteit. De VAC Zuidhorn wordt ondersteund door de landelijke organisatie VACpunt Wonen. 2.2 Stichting VACpunt Wonen VACpunt Wonen is de overkoepelende organisatie van lokale VACs in het hele land. Zij is het kennis- en adviescentrum voor de gebruikskwaliteit van woningen en woonomgeving. De lokale VACs zijn ongeveer 65 jaar geleden ontstaan uit onvrede. Bij de wederopbouw na de oorlog voldeden woningen vaak niet aan de eisen van de gebruiker, in die tijd vaak de huisvrouw. In de loop der jaren ontstond behoefte aan een centrale organisatie. Dit resulteerde in 1965 tot de oprichting van het Landelijk Contact van de VAC`s, voorloper van het huidige VACpunt Wonen. VACpunt Wonen verzamelt de kennis en kunde van de VACs en zorgt daarnaast voor de uitwisseling hiervan. Dit gebeurt onder andere door middel van nieuwsbrieven, het geven van cursussen en een tijdschrift. Ook is zij uitgever van de WoonKwaliteitWijzer. De WoonKwaliteitWijzer wordt door de VACs gebruikt bij het toetsen van woning en woonomgeving op de gebruikskwaliteit. 2.3 Gemeenten in het Westerkwartier Het onderzoek wordt uitgevoerd in opdracht van de vier gemeenten in het Westerkwartier: Grootegast, Leek, Marum en Zuidhorn. Samen tellen deze gemeenten 38 dorpen. Van de ruim 60.000 inwoners in het Westerkwartier zijn circa 17.500 senior. Al deze senioren hebben huisvesting nodig. In de woonvisie Westerkwartier 2009-2015 is te lezen dat kwaliteit voor kwantiteit gaat en inbreiding voor uitbreiding. Deze prioritering willen de gemeenten blijven behouden. Het onderzoek tracht hieraan een bijdrage te leveren. 3

In de woonvisie Westerkwartier is te lezen dat de ambitie van het Westerkwartier als volgt is: `In 2015 is het Westerkwartier een groene regio ten westen van de stad Groningen. Een gebied waar de vele kleine en enkele verstedelijkte kernen deel uit maken van het ` gevarieerde aantrekkelijke landschap. De kernen hebben ieder hun eigen identiteit waar sociale betrokkenheid bijdraagt aan een levendige gemeenschap. Hierbij stellen de gemeenten de volgende vraag: Op welke doelgroep moet de toekomstige woningbouw gericht zijn? Doormiddel van het onderzoek kan gekeken worden hoe de vraag is naar nieuwbouw en waar deze woningen gebouwd moeten worden. 2.4 Woningcorporatie Wold & Waard Woningcorporatie Wold & Waard, ook opdrachtgever van dit onderzoek, zet zich in voor de volkshuisvesting in de regio Westerkwartier. Met activiteiten op het gebied van verhuur, onderhoud, nieuwbouw en verkoop van woningen en een goede dienstverlening vervult Wold & Waard hun rol als maatschappelijke ondernemer in het Westerkwartier. Wold & Waard heeft belang bij de resultaten van het onderzoek, omdat zij ook seniorenwoningen verhuurt. Met de informatie over de ideale seniorenwoning en waar deze moet komen te staan, kan Wold & Waard wellicht haar beleid hier op aanpassen. Door te kijken naar bestaande woningvoorraad en deze te testen aan de uitkomsten van het onderzoek kan besloten worden of deze overeenkomen met de eisen en wensen van senioren in het Westerkwartier. Vervolgens kan de vraag gesteld worden: Wat te doen met de bestaande woningvoorraad en toekomstige nieuwbouwprojecten? Er kan bijvoorbeeld gerenoveerd of gesloopt worden om over te gaan tot herontwikkeling van nieuw te bouwen seniorenwoningen om aan de vraag te voldoen. 4

3. ORIENTATIE SENIORENWONINGEN De opdrachtgevers hebben bij de aanleiding tot het starten van het onderzoek het onderwerp al vastgesteld. Uit een inhoudelijke oriëntatie op het onderwerp is uiteindelijk het onderzoek tot stand gekomen. In dit hoofdstuk is de inhoudelijke oriëntatie terug te vinden. 3.1 Begripsafbakening Om onduidelijkheden te voorkomen is een begripsafbakening samengesteld. De begrippen zijn hieronder in alfabetische volgorde omschreven: Gebruikskwaliteit: Gebruikskwaliteit betekent dat woning en woonomgeving geschikt zijn om alle dagelijkse activiteiten ongehinderd uit te voeren. Ideale seniorenwoning: Dit betreft een omschrijving van de ideale seniorenwoning qua indeling van de binnenkant, woonomgeving en (extra) speciale voorzieningen. (Extra) speciale voorzieningen: Voorzieningen die de respondent wenst c.q. eist in zijn woning, zoals extra ruimte voor apparaten en hulpmiddelen, verlichting en/of andere elektrische voorzieningen of type ventilatie. Volledige kern: Dit zijn de grotere dorpen in de gemeenten. Hier bevinden zich de meeste voorzieningen. Er wordt hierbij gewerkt met een A-, B-, en C- kern. De A- en B-kern zijn de dorpen die aangeduid worden als volledige kern. Hierbij beschikt een dorp uit de A-kern over een groot aantal voorzieningen en een dorp uit de B-kern uit minder voorzieningen. In de C-kern bevinden zich bijna geen voorzieningen en wordt aangeduid als onvolledige kern. Voor het Westerkwartier gelden de kernen als volgt: o A-kern: Aduard, Grijpskerk, Grootegast, Leek/Tolbert, Marum, Zuidhorn/Noordhorn o o B-Kern: De Wilp, Zevenhuizen, Oldehove, Niekerk/Oldekerk, Opende C- Kern: Briltil, Boerakker, Den Ham, Den Horn, Doezum, Enumatil, Jonkersvaart, Kommerzijl, Kornhorn, Lauwerzijl, Lettelbert, Lucaswolde, Lutjegast, Midwolde, Niebert, Niehove, Niezijl, Noordwijk, Nuis, Oostwold, Pieterzijl, Saaksum, Sebaldeburen, Visvliet Senioren: In het onderzoek wordt onder senioren 55-plussers verstaan. WoonKwaliteitWijzer: Dit is een handboek van VACpunt Wonen. Het bevat een gedetailleerde beschrijving van het begrip gebruikskwaliteit en dient als richtlijn voor het advies. 3.2.1 Huidige woonsituatie Het Westerkwartier telt anno 2011 ruim 60.000 inwoners, hiervan zijn circa 17.500 senioren. Per gemeente bestaat gemiddeld 29% uit 55-plussers. In tabel 1 is te zien dat in de gemeente Leek en Zuidhorn de meeste senioren wonen. Dit zijn tevens ook de twee grootste gemeenten in het Westerkwartier. Het doel van gemeenten is om zoveel mogelijk mensen in de regio te behouden. Het aantal inwoners per gemeenten is als volgt; Zuidhorn Leek Grootegast Marum Totaal Totaal 18.632 19.354 12.141 10.470 60.597 Senioren 5.377 5.942 3.270 2.920 17.509 % senioren 29% 30% 27% 28% 29% Tabel 1: Aantal inwoners in het Westerkwartier De laatste jaren is de bevolkingsgroei gestabiliseerd. Alleen in de oudere leeftijdsgroepen is nog een groei zichtbaar. Hierdoor is het aandeel 55-plussers in de bevolking toegenomen tot 29 procent. De verwachting is dat de trend van vergrijzing zal blijven doorzetten. De bevolkingsgroep 45 jaar en ouder is op dit moment 39% van de totale bevolking in het Westerkwartier. 5

In het Westerkwartier bestaat ruim driekwart van de woningvoorraad (76%) uit koopwoningen. 31% van de koopwoningen valt in het goedkope segment (tot 200.000, -). 29% van de koopwoningen heeft een waarde van meer dan 300.000 en de overige 40% heeft een waarde tussen de 200.000 en 300.000. De particuliere huursector speelt een beperkte rol in de woningvoorraad (2%) in het Westerkwartier. Van de woningvoorraad behoort 22% tot de sociale huursector. In het Westerkwartier is Stichting Wold & Waard de grootste sociale verhuurder. Voor seniorenwoningen geldt dat Wold & Waard en Vredewold (beide woningcorporaties) op dit moment beschikken over 1.501 seniorenwoningen. Het aanbod van seniorenwoningen in de koopsector is circa 330 en van particuliere verhuurders circa 50. De totale voorraad is hiermee 1880 seniorenwoningen, waarvan 1160 grondgebonden en 720 gestapeld. Ruim een kwart (27%) van de huishoudens behoort op basis van inkomen tot de primaire doelgroep (gezamenlijke huishoudens met een inkomen tot 33.614) van sociale huisvesting. Dit is ongeveer gelijk aan het landelijke gemiddelde (28%), maar ligt ruim onder het provinciale gemiddelde (38%). Binnen het Westerkwartier is het aandeel van de primaire doelgroep het grootst in Grootegast (31%), gevolgd door Marum (29%), Leek (27%) en Zuidhorn(23%). In 2007 is een woonkwaliteitonderzoek gedaan naar 20 senioren woningen in Zevenhuizen (gemeente Leek). In dit onderzoek werd gekeken of de woningen, in beheer van woningcorporatie Vredewold, nog wel voldoen aan de huidige woonkwaliteitseisen (volgens de WoonKwaliteitsWijzer van de VAC). Daarnaast werd naar de mening van de bewoner gevraagd. Uit het onderzoek kwam naar voren dat er dusdanige grote en dure veranderingen moeten plaatsvinden dat sloop en nieuwbouw op termijn de gevolgen zullen zijn. Bewoners kunnen bij de gemeente een beroep doen op de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO). Binnen de kaders van de WMO is het mogelijk de woning aan te passen. De subsidies die hiervoor vrijgemaakt worden zijn echter niet bodemloos en kosten gemeenten geld. 3.2.2 Toekomst senioren De regio Westerkwartier heeft een grote verscheidenheid aan woningen en woonmilieus. Het woningmarktonderzoek 2007 geeft aan dat er in het Westerkwartier een grote wens is naar grondgebonden woningen. De vraag naar gestapelde woningbouw is minder groot. Uit dit onderzoek is gebleken dat 77% van de verhuisgeneigde bewoners in het Westerkwartier wil blijven wonen. Uit landelijk onderzoek van Woonkennis is gebleken dat slechts 3% van de 55-plussers actief op zoek is naar een woning. Figuur 1 laat zien dat van de woonconsumenten van 55 jaar en ouder slechts 6% verwacht dat zij minder dan 2 jaar in de huidige woning blijven wonen. De grootste groep verwacht dat zij 5 tot 10 jaar nog in de huidige woning blijft wonen. Deze groep mensen is vaak gehecht aan de woning, die vertrouwd is, en aan de woonomgeving waar sociale contacten, voorzieningen en zorg in de buurt zijn. Ook zijn ze minder snel geneigd te verhuizen vanwege persoonlijke redenen. Figuur 1: Verwachting over volgende verhuizing 6

3.2.3 Projectontwikkelaars Door stagnatie en een slechte doorstroming van woningen is er sprake van een slechte woningmarkt voor senioren. De huidige trend is dat nieuwe senioren geneigd zijn om in hun eigen woning te blijven wonen. De voornaamste oorzaak zou kunnen zijn dat het aanbod van de meeste woningen niet aansluit op de vraag. Door te komen tot een ideale woning kan de senior wellicht gestimuleerd worden om te verhuizen. Het kan ertoe leiden dat er een betere doorstroming komt. 3.2.4 WoonKwaliteitWijzer De WoonKwaliteitWijzer is een uitgave van stichting VACpunt Wonen. In het handboek zijn de kennis en ervaring verwerkt van de Adviescommissies Wonen (VACs en WACs) De WoonKwaliteitWijzer geeft een integrale visie op wonen en bevat criteria voor de gebruikskwaliteit voor nieuwbouw en bestaande bouw (renovatie) en woonomgeving. Alle criteria zijn met argumenten onderbouwd. De eisen van de WoonKwaliteitWijzer liggen boven het niveau van het geldende Bouwbesluit. Immers eisen in het huidige bouwbesluit vormen de absolute minimumvoorwaarden waaraan woningen moeten voldoen. 3.2.5 Conclusie oriëntatie Op basis van eerder gedane onderzoeken naar seniorenwoningen kan geen gedegen advies gegeven worden, omdat de eisen en wensen van senioren nogal kunnen verschillen per gebied. Ook is uit onderzoek gebleken dat huidige nieuwbouwwoningen niet voldoen aan de vraag en dat projectontwikkelaars niet goed op de hoogte zijn van wat de senior wil. Daarom is het van groot belang dat deze vraag specifiek wordt onderzocht in de regio Westerkwartier. In het onderzoek wordt de nadruk gelegd op de binnenkant/indeling van de woning, of er extra ruimte nodig is en of er speciale technische voorzieningen nodig zijn. Hierbij moet de woonomgeving van de senior niet uit het oog verloren worden. Een ideale woning en een prettige leefomgeving zorgen er voor dat de leefbaarheid in het Westerkwartier voor senioren goed is. 7

4. ONDERZOEKSRESULTATEN Op basis van de onderzoeksvragen (enquêtevragen zie bijlage 1) is het onderzoek naar de ideale seniorenwoning uitgevoerd. De resultaten van het onderzoek zijn in dit hoofdstuk te vinden. Dit zal gedaan worden per deelvraag, waarbij wordt ingegaan op de bijhorende deelvragen. Om meer inzicht te krijgen in de woonwensen van senioren zijn bij sommige vragen de antwoorden opgesplitst in drie leeftijdsgroepen namelijk: 55 tot 65 jaar, 65 tot 75 jaar en 75 jaar en ouder. Daarnaast zijn sommige vragen opgesplitst in A-, B- en C kernen en de vier gemeenten. Ten slotte is gekeken naar verschillen tussen huur en koop. In bijlage 3 staan opmerkingen die gemaakt zijn in de enquête. 4.1 Waar en in wat voor type woning willen senioren wonen? In deze paragraaf wordt antwoord gegeven op de onderzoeksvragen geformuleerd bij de deelvraag: Waar en in wat voor type woning willen senioren wonen? Om de deelvraag te kunnen beantwoorden zijn de volgende onderzoeksvragen geformuleerd: 1. Wat is de huidige woonsituatie van de senior? 2. Gaat de voorkeur uit naar koop of huur? 3. Aan welk type woning geeft de senioren de voorkeur? 4. Hoe is de verhuisgeneigdheid van senioren in het Westerkwartier? 5. Hoe moet de omgeving eruit zien? 4.1.1 Resultaten onderzoeksvraag 1: De huidige woonsituatie van de senior Algemene informatie: Populatiegrootte 11.466 adressen, verzonden 1935 enquêtes en 632 enquêtes terugontvangen; dit aantal respondenten is genoeg om te spreken van een betrouwbaar onderzoek. De meeste respondenten (72,5%) wonen in een koopwoning en 27,5% in een huurwoning. Per gemeente verschilt dit. In Marum heeft 80% een koopwoning en 20% een huurwoning. In Zuidhorn heeft 75% een koopwoning en 25% een huurwoning. Van de respondenten in Grootegast heeft 67% een koopwoning en 33% een huurwoning en in Leek is de 69% koopwoning en 31% huurwoning. In tabel 2 is te zien dat bijna de helft van de respondenten in een vrijstaande woning woont. Type woning % respondenten Vrijstaand 45,30% 2-onder-1 kap 18,40% Hoekwoning 14,10% Tussenwoning 9,50% Appartement 8,40% Bungalow 2,70% Geschakeld 1,60% Tabel 2 Type woning respondent 8

4.1.2 Resultaten onderzoeksvraag 2: Voorkeur koop of huur. In totaal hebben 321 respondenten hun voorkeur voor huur of koop aangegeven. De rest heeft geen voorkeur. Van de totale groep, 109 respondenten, die binnen 5 jaar plannen heeft om te verhuizen, wil 36% naar koop en 64% naar huur. Uitgerekend naar de totale onderzoeksgroep wil 66,3% naar een huurwoning en 33,7% naar een koopwoning. Figuur 2 laat zien dat 9% van de 82 respondenten, die nu in een huurwoning wonen, hun voorkeur voor koop aangeven. Van de 239 respondenten, die nu in een koopwoning wonen, wil 43% bij een eventuele verhuizing naar een koopwoning en 57% naar een huurwoning. Figuur 2: Voorkeur van huur naar koop of huur Figuur 3: Voorkeur van koop naar koop of huur Er valt dus een redelijke verschuiving van koop naar huur te zien. In tabel 3 is te zien dat de voorkeur naar huren sterker wordt naarmate de leeftijd stijgt. Tabel 3: Voorkeur huur of koop 4.1.3 Resultaten onderzoeksvraag 3: Voorkeur type woning Van de respondenten wil de grootste groep (26,3%) naar een appartement tot de vierde verdieping, 24,5% geeft de voorkeur aan een vrijstaande woning/bungalow zonder verdieping en 11,9% een vrijstaande woning met verdieping. De vierde grote groep, 11,7%, wil wel in een hoekwoning zonder verdieping wonen. 4.1.4 Resultaten onderzoeksvraag 4: Verhuisgeneigdheid De meeste respondenten (52,8%) geven aan nog niet te willen verhuizen binnen 2 of 5 jaar, 29,6% weet nog niet wat hij of zij in de toekomst gaat doen. Echter, 9,4% geeft aan binnen twee jaar te gaan verhuizen en 8,3% zelfs binnen vijf jaar. Dit is een totaal van 109 respondenten, respectievelijk 58 en 51, die binnen een termijn van vijf jaar gaat verhuizen. 77% van deze groep bestaat uit senioren die nu in een koopwoning wonen. Vertaald naar de werkelijke populatie betekent het dat 1.077 seniorengezinnen binnen 2 jaar van plan zijn om te verhuizen en 951 binnen 5 jaar. Van de 17,7% die in de komende 5 jaar aangaven van plan zijn te gaan verhuizen, willen de meeste in de huidige woonplaats blijven wonen en anders naar de hoofdkern van hun gemeente. Tabel 4 geeft aan waar de senior dan heen zou willen verhuizen. 9

Voorkeur woonplaats Verhuizing binnen 2 jaar Verhuizing binnen 5 jaar Huidige woonplaats 297 279 Grootegast hoofdkern 92 37 Grootegast elders 0 0 Leek hoofdkern 204 316 Leek elders 18 18 Marum hoofdkern 111 56 Marum elders 0 0 Zuidhorn hoofdkern 167 130 Zuidhorn elders 0 0 Buiten het Westerkwartier 185 112 Tabel 4: Voorkeur woonplaats bij verhuizing. Uitgedrukt in werkelijke cijfers. Niet duidelijk is of dit een verhuizing naar een nieuwbouwwoning of een bestaande woning is. Van de 109 respondenten die aangaf binnen 5 jaar te willen verhuizen, heeft bijna de helft (46%) een leeftijd van 55 tot 65 jaar. Slechts 16% van de 75 jaar en ouderen geeft aan binnen 5 jaar te verhuizen. Motieven voor senioren om niet te willen verhuizen zijn: zo lang mogelijk zelfstandig in de woning te blijven wonen, men is nu nog gezond, werkzaam in het huidige gebied en verkoop eigen woning lukt niet. Motieven om in de toekomst wel te willen verhuizen zijn: dichter in het centrum willen gaan wonen, gezondheidsklachten, huidige woning is te groot, tuin is te groot, onderhoudskosten eigen woning te hoog, huidige woning is niet levensloopbestendig en overstappen van koop naar huur. 4.1.5 Resultaten onderzoeksvraag 5: De woonomgeving Als gevraagd wordt naar de voorkeur qua woonomgeving, wil gemiddeld 47% in het dorpscentrum wonen. Tabel 5 laat zien dat naarmate de senior ouder wordt, dit steeds belangrijker wordt. Van de 65 tot 75 jarigen kiest 57% voor het dorpscentrum en dit is 61% bij de oudste groep. De tweede voorkeur gaat uit naar een woonomgeving aan de rand van het dorp. Van de totale groep wil 30% op aan de rand van het dorp wonen en van de 55 tot 65 jarigen is dit 38%. 19% wil net buiten het dorpscentrum wonen en slechts 3% wil buiten het dorp wonen. De overige 2% wil stedelijk wonen. Tabel 5: Voorkeur woonomgeving Looproute in woonomgeving 75 % van de respondenten vindt vlakke bestrating belangrijk. Daarnaast is het voor 55% belangrijk dat de trottoirs voorzien zijn van op/afritten op de straathoeken. Naarmate de senior ouder wordt, is een zitplaats tussendoor belangrijker. Verder moet de looproute voldoende verlicht zijn (84%), veilig zijn (31%) en een groen (37%) karakter hebben. 10

Veiligheid Wat betreft de veiligheid in en rond de woning vindt 76% het belangrijk dat er goede inbraakbeveiliging is. 60% van de respondenten wil een overzichtelijke woonomgeving. Bij appartementen wil 38% een centrale portiekafsluiting. Opvallende opmerkingen over de veiligheid van de buurt zijn: meer politie op straat, oplettende buren, voldoende verlichting op straat en in de portiek. Afstand tot de voorzieningen Aan de respondent is ook gevraagd wat de gewenste afstand van de woning tot enkele belangrijke voorzieningen zijn. Hierbij kon de respondent kiezen uit: 0 tot 400 meter, 400 tot 800 meter, 800 meter tot 2 kilometer en 2 kilometer of meer. De voorzieningen die senioren vooral dichtbij willen hebben (0 tot 400 meter) zijn de brievenbus (38,7%) en de bushalte (36,7%). Voorzieningen die binnen 800 meter moeten zijn: winkels voor dagelijkse boodschap (37,6%), het postkantoor (33,3%), een bankgeldautomaat (32,2%), medische voorzieningen (36,9%) en het park (32,3%). Voor de bibliotheek (37,9%) en het cultureel centrum (33,8%) geldt dat deze afstand tussen de 800 meter en 2 kilometer mag zijn. Het NS-station mag op een afstand groter dan 2 kilometer zijn. Echter, de 2 NS stations in het Westerkwartier bevinden zich in de gemeente Zuidhorn. Gekeken naar de respondenten uit deze gemeente, kiest 33,5% voor het NS station binnen een afstand van 800 meter tot 2 kilometer. Parkeermogelijkheden Van de respondenten die een voorkeur voor een appartement hebben kiest 58% voor een eigen parkeerplaats. Ruim de helft, 48%, wil de parkeerplaats op korte afstand van de woning hebben. Bijna de helft (49%) van de kopers wil parkeren in een afgesloten parkeergarage en bij huurders is dit bijna een derde(30%). Daarnaast geeft bijna een derde (32%) aan een fietsenstalling te willen hebben. 4.2 De indeling van de woning In deze paragraaf wordt antwoord gegeven op de deelvraag: Wat is de gewenste indeling van de woning? Om deze deelvraag te beantwoorden zijn drie onderzoeksvragen gesteld: 1. Welke vertrekken moeten tenminste gelijkvloers zijn? 2. Welke eisen en wensen worden voor de gang, woonkamer, keuken, toilet, slaapkamers, badkamer, berging, hobbykamers, parkeergelegenheid en overige ruimtes gesteld? 4.2.1 Resultaten onderzoeksvraag 1: Gelijkvloerse vertrekken Bij de woning moet de woonkamer, keuken, badkamer, toilet en minstens een slaapkamer gelijkvloers zijn. Maar liefst 89,7% geeft dit aan. 8,7% van de respondenten wil een verdieping hebben waarbij een van de genoemde ruimtes op de verdieping zit. 1,6% vindt het niet noodzakelijk. Tussen de huurders en kopers is nauwelijks een verschil. Bij het naar binnengaan van de woning geeft de meerderheid (61,8%) aan dat de toegankelijkheid gelijkvloers moet zijn. Dus geen treden en/of drempels. 4.2.2 Resultaten onderzoeksvraag 2: Gewenste indeling en inrichting van de woning Uit de vorige subparagraaf kwam naar voren dat de meeste respondenten de belangrijkste vertrekken gelijkvloers willen hebben. Hieronder wordt per ruimte aangegeven wat de gewenste indeling en inrichting is. Gewenst woonoppervlak Over het algemeen is het gewenste woonoppervlak tussen de 100 en 125 m2 (32%). In figuur 4 is te zien dat 27,1 % een woonoppervlak wenst van tussen de 75 en 100m2. Een derde grote groep, 26,2%, wil een woonoppervlak van tussen de 125 en 150m2. 11

Figuur 4: Voorkeur gewenste woonoppervlak De gewenste oppervlakte per leeftijdsgroep loopt af naar mate de senior ouder wordt, zoals in figuur 5 te zien is. Waar 23,1% van de 55 tot 65 jarigen een oppervlakte van 75 tot 100 m2 wenst, is dit bij de 75 jaar en ouderen 44,9%. Figuur 5: Gewenste woonoppervlak naar leeftijdsgroep Hal/gang Meer dan de helft (60,6%) vindt voldoende ruimte voor het manoeuvreren met een rolstoel of rollator belangrijk. Respectievelijk 52,8% en 54,1% van de respondenten vinden het belangrijk dat er voldoende loopruimte en voldoende ruimte is voor een kapstok. Daarnaast vindt 44,4% dat er voldoende ruimte moet zijn om gasten binnen te laten. Enkele opvallende opmerkingen hierbij waren dat de hal/gang niet lang en smal moest zijn. Tussen huur en koop zit weinig verschil. Toilet De gewenste positie van het toilet ten opzichte van de hoofdslaapkamer is voor 64,1% van respondenten 2 tot 3 meter, 35,9% wil het toilet verder bij de hoofdslaapkamer vandaan, namelijk 4 tot 6 meter. Het toilet mag in ieder geval niet standaard zijn. Echter, bij de keuze tussen een verhoogd toilet en een hangend toilet is de keuze per leeftijdsgroep nogal verschillend. Voor de leeftijdsgroep 55 tot 65 jaar wil 50% een verhoogd toilet en bij de leeftijdsgroep 75 en ouder is dit 88%. 57% van de leeftijdsgroep 55 tot 65 jaar wil een hangend toilet en slechts 27% van de 75 jaar en ouderen wil dit. Hoe ouder des te belangrijker worden de wandhandgrepen. Bij de jongste leeftijdsgroep wil 24% wandhandgrepen en bij de oudste groep is dit 56%. Ruim een derde 38% kiest voor een klein fontein en 34% kiest voor een hoekfontein. Precies een derde vindt het belangrijk dat de afmetingen minimaal 100 cm x 140 cm zijn. Enkele opvallende opmerkingen hierbij zijn dat de afmetingen voldoende groot moeten zijn voor een draaicirkel van een rolstoel/rollator. Daarnaast is een afzuiging bij velen belangrijk. 12

Figuur 6: Eisen en wensen toilet Van de groep huurders wil 42% wandhandgrepen in het toilet en van de groep kopers is dit 28%. Daarnaast vindt de groep huurders, met 75% tegenover 57% van de groep kopers, een verhoogd toilet belangrijker. Kopers hebben liever een hangend toilet (56% kopers tegen over 42% huurders). Woonkamer Figuur 7: eisen en wensen woonkamer Hoe ouder de respondent, des te kleiner de woonkamer. 41% van de respondenten van 75 jaar en ouder wil de woonkamer tussen de 20 en 30m2, terwijl dit bij de leeftijdsgroep 55 tot 65 jaar 26% is. Deze groep, 62%, wil namelijk dat de woonkamer groter dan 30m2 is. Over het algemeen zegt 57% van de respondenten dat de woonkamer groter dan 30 m2 moet zijn. De ligging van de woonkamer op het zuiden heeft de voorkeur van 62% van de respondenten. 24% van de respondenten wil de woonkamer op het westen. Er is een voorkeur voor kozijnen met vensterbank(66%). De leeftijdsgroep 75 en ouder vindt dit nog belangrijker (81%). Daarnaast wil 27% van de respondenten geen inkijk in de woning en wil 38% tuingericht wonen en 47% straatgericht. Meer dan een derde, 34%, kiest voor een vrij wandoppervlak in de woonkamer. Opvallende opmerkingen hierbij zijn: een schuifpui naar de keuken, woonkamer met serre op het zuiden, ligging zuidwest, een lichte kamer. Het verschil tussen huur en koop is dat de koper met 62% een woonkamer groter dan 30 m2 wil en 27% een woonkamer tussen de 20 en 30m2, terwijl de huurders met 43% een woonkamer groter dan 30m2 wil en 40% een woonkamer tussen de 20 en 30 m2. 13

Daarnaast vindt de huurder(76%) het iets belangrijker om kozijnen met vensterbank te hebben en van de kopers wil 63% dit. Ook vindt de huurder(59%) het belangrijker om straatgericht te wonen ten opzichte van de koper (44%). Keuken Figuur 8: voorkeuren van de keuken Figuur 8 laat zien dat voor 84% van de respondenten een standaard inrichting van de keuken niet voldoende is. Bij de leeftijdsgroep 55 tot 75 is dit 15% en bij de oudste leeftijdsgroep is dit 22%. Voor rond de 75% van de eerste twee leeftijdsgroepen is een vrije keuze van indeling van de keuken belangrijk. Voor de oudste groep is dit 63%. Ook wil 54% van de respondenten een vrije keuze qua apparatuur en 25% wil de mogelijkheid tot elektrisch koken. De keuze voor een open of een dichte keuken is respectievelijk 40 en 29%. Een raam in de keuken is ook erg belangrijk. 72% kiest namelijk voor een raam in de keuken. Opvallende opmerkingen bij de keuken waren: een woon/eetkeuken, een half/open keuken en voldoende licht in de keuken. Het verschil tussen huidige kopers en huurders is erg groot. Waar de huurders met 32% een standaard inrichting willen, eisen kopers een vrije keuze van de indeling (76% kopers tegenover 60% huurders) en vrije keuze voor apparatuur (62% tegenover 35%). Kopers eisen met 43% net iets meer een open keuken tegenover 33% van de huurders. Zij neigen iets meer(36% huurders tegenover 27% kopers) naar een dichte keuken. Er zit nauwelijks verschil tussen mogelijkheid voor elektrisch koken. Hoofdslaapkamer De meeste senioren, 65,1%, willen de hoofdslaapkamer naast de woonkamer. Deze moet via de gang bereikbaar zijn. Kopers vinden het met 71% tegenover 50% van de huurders, belangrijker om de hoofdslaapkamer via de gang bereikbaar te hebben. De hoofdslaapkamer dient ruimte te hebben voor een tweepersoons bed. Hierbij vindt 88% van de respondenten het belangrijk dat aan beide zijden van het bed loopruimte is. 23% geeft aan loopruimte te willen hebben voor een rollator. Daarnaast is het belangrijk dat er ruimte is voor een kast en dat er een raam open kan voor ventilatie (beide 90%). Voor een lichtschakelaar bij het bed kiest 84% en 68% vindt een loze leiding ten behoeve van TV, computer en telefoon belangrijk. Kopers vinden dit met 71% tegenover 61% huurders iets belangrijker. Veel voorkomende opmerkingen voor de hoofdslaapkamer zijn dat er een ventilatierooster aanwezig moet zijn en dat de kamer voldoende groot is. 14

Figuur 9: eisen en wensen hoofdslaapkamer Tweede slaapkamer 12,6% van de senioren wil naast de woonkamer, keuken en badkamer een extra slaapkamer/hobbykamer erbij. Precies de helft wil twee slaapkamers en een derde wil drie slaapkamers. 4% geeft aan meer dan drie slaapkamers te willen hebben. Het verschil tussen de huidige huurders en huidige kopers is dat huurders (met 18% huurders tegenover 10% kopers) iets meer naar 3 kamers neigen en kopers (37% kopers tegenover 24% huurders) meer naar drie slaapkamers. Echter de keuze voor twee slaapkamers ligt bij huurders en kopers beide rond de 50%. Ruim 73% geeft aan ruimte voor een tweepersoonsbed in de logeerkamer te willen. Dit aantal neemt af naarmate men ouder wordt (van 77% voor de jongste groep en 51% tot de oudste groep). Van de huidige groep huurders wil 65% ruimte voor een tweepersoonsbed tegenover 77% kopers. 83% geeft aan dat er ruimte moet zijn voor het plaatsen van een kast. Daarnaast is het belangrijk (65% van de respondenten) dat er een lichtschakelaar bij het bed komt. Ook vindt 86% dat er een te openen raam voor ventilatie moet zijn. 49% vindt een loze leiding ten behoeve van TV, computer en telefoon belangrijk. Ook hier vinden huidige kopers(51%) een loze leiding belangrijker dan huurders 42%. Figuur 10: eisen en wensen tweede slaapkamer 15

Hobbykamer Van de respondenten die een hobbykamer willen, wil respectievelijk 91% en 82% ruimte voor een bureau en het plaatsen van een kast. Daarnaast kiest 83% voor een ventilatieraam en wil 48% een loze leiding ten behoeve van TV, computer en telefoon in de hobbykamer. Echter, hoe ouder de senior, hoe minder belangrijk loze leidingen zijn. Alle genoemde voorzieningen in de hobbykamer zijn voor kopers gemiddeld met 6% iets belangrijker dan voor de huurders. Badkamer Figuur 11: eisen en wensen badkamer Precies de helft van de respondenten wil de badkamer via de gang bereiken. Naarmate de senior ouder wordt, wordt dit steeds minder belangrijk. Deze groep, 73%, vindt het belangrijker dat de badkamer bereikbaar is via de hoofdslaapkamer. 58% van de totale groep kiest ervoor dat de badkamer via de hoofdslaapkamer bereikbaar moet zijn. Slechts 29% van de respondenten wil de badkamer zelf indelen. Een inloopdouche is gewenst bij 79% van de respondenten. Een bad is voor jongere senioren nog wel gewenst (26%), maar de 75 jaar en ouderen, 91%, wil geen bad. Een 2 e toilet is bij 64% van de respondenten gewenst. Een enkele wastafel heeft bij 61% de voorkeur. Voor 42% geldt dat de badkamer een draaicirkel van 150 cm moet hebben. Daarnaast vindt 36% afgeronde drempels belangrijk. 48% geeft aan ruimte te willen hebben voor voldoende assistentie bij het baden/douchen. Meer dan de helft (56%) wil vloerverwarming en een antislipvloer (67%). 69% van de senioren wil een raam voor ventilatie. Veel voorkomende opmerkingen zijn dat de douche voorzien moet zijn van wandhandgrepen en/of een zitstoel. Daarnaast geven veel respondenten aan dat afzuiging belangrijk is. Het verschil tussen de huidige groep huurders en kopers qua voorzieningen in de badkamer is redelijk groot. Echter, het verschil tussen beide groepen in de leeftijdsgroep 75 jaar en ouders is er nauwelijks. Het grootste verschil tussen de huurders en kopers is dat de groep kopers de volgende voorzieningen belangrijker vindt dan huurders: een bad (23% kopers tegenover 9% huurders), een inloopdouche ( 84% tegenover69%), een tweede toilet (70% tegenover 53%), een dubbele wastafel (35% tegenover 16%)(huurders kiezen met 70% voor een enkele wastafel), indeling naar keuze (34% tegenover 17%), en vloerverwarming (61% tegenover 46%). 16

Inpandige berging De inpandige berging moet voor een aantal zaken voldoende ruimte bieden. Dit is ruimte voor: CV ketel/boiler (81%), gebruiksartikelen voorraad (77%), drogen van was (66%), opbergen strijkplank (73%), opbergen stofzuiger(79%) en de wasmachine/droger(95%). De ruimte moet voldoende aansluitmogelijkheden hebben. Naast de inpandige berging vindt 83% het noodzakelijk om een bijkeuken erbij te hebben. Tussen huur en koop zit weinig verschil. Met gemiddeld 4,9% vindt de groep kopers bovengenoemde voorkeuren belangrijker dan de groep huurders. Een uitschieter hierbij is dat de groep kopers met 87% tegenover 66% het belangrijker vindt om voldoende ruimte voor de CV ketel/boiler te hebben. De buiten- of benedenberging Ruim twee derde van de respondenten wil de berging op korte loopafstand van de woning hebben. De ruimte moet groot genoeg zijn voor het opbergen voor zaken als: tuinmeubelen, tenminste 2 fietsen, een oplaadpunt voor elektrische fietsen/scootmobiel en ruimte voor een scootmobiel. Daarnaast is het ook belangrijk dat de berging goede buitenverlichting heeft. De kopers vinden bovengenoemde eisen met 3,5% net iets belangrijker dan de groep huurders. Garage De meerderheid, 71,3%, vindt dat een garage bij een grondgebonden woning gewenst is. In de garage wil bijna iedereen (90%) voldoende loopruimte naast de auto hebben. Ook moet er extra ruimte voor fietsen zijn (63%). 44% van de respondenten wil een garagedeur met loopdeur en 48% een aparte loopdeur naast de garagedeur. Ruim twee derde (76%) wil een binnendeur naar de woning welke voorzien is van een lichtknop naast de binnendeur. Iets meer dan de helft (51%) wil een stortbak met kraan in de garage. Tussen huurders en kopers zit nauwelijks een verschil qua eisen van de garage. Balkon Figuur 12: Eisen en wensen balkon De grootte van het balkon is bij voorkeur (51%) tussen de 5 en 10m2. Een grote groep, 37%, wil een balkon dat groter is dan 10 m2. De kopers willen (44%) dat het balkon groter is dan 10m2 en huurders slechts 20%. Huurders (58% tegen over 48% kopers) neigen meer naar een balkon tussen de 5 en 10 m2. Het balkon ligt bij voorkeur op het zuiden (71%) of het westen (29%) en heeft privacy (61%). De kopers (65% tegenover 49% huurders) hechten iets meer waarde aan privacy dan de huurders. Het uitzicht op de natuur zoals groen, water, een tuin of een park heeft de voorkeur. Uitzicht op de straat en winkels heeft een voorkeur van 20%. Het balkon moet bereikbaar zijn via de woonkamer (71%) of via de keuken (26%) en moet overdekt zijn (54%). 17

Tuin 45% van de respondenten geeft aan dat de tuin groter moet zijn dan 20 m. Slechts 21% van de 75-jarigen en ouder wil een tuin groter dan 20 m2. 27% van deze doelgroep wil een tuin kleiner dan 20 m2. Van de doelgroep 55 tot 65 jaar zegt 53% een tuin groter dan 20 m2 te willen hebben en 25% wil een tuin kleiner dan 20 m2. Voor alle leeftijdsgroepen geldt dat de tuin of op het zuiden (54%) of op het westen (21%) moet liggen. Daarnaast heeft de tuin privacy (54%). De groep huurders (40%) heeft het liefst dat de tuin bereikbaar is via de keuken en kopers willen de tuin bereiken via de woonkamer(42%) of keuken (40%). Meer dan de helft (55%) wil een aangelegd terras. Het verschil tussen huurders en kopers is dat de kopers iets meer eisen stellen aan de tuin. Zo vindt 48% van de kopers (tegenover 37% huurders) dat de tuin groter dan 20m2 moet zijn. Ook stellen ze meer eisen aan privacy (57% ten opzichte van 47% huurders) en neigen kopers met 58% ten opzichte van 47% iets meer naar een aangelegd terras. 4.3 Voorzieningen in de woning In deze paragraaf wordt antwoord gegeven op de deelvraag: Wat zijn naast, de inrichting van de vertrekken, de wensen over overige voorzieningen in de woning? 4.3.1 Resultaten onderzoeksvraag 1: Voornaamste voorzieningen in de woning Naast de wensen ten aanzien van de vertrekken hebben de senioren ook hun mening gegeven over overige gewenste voorzieningen. Denk aan ventilatie, verwarming, huishoudelijk afval, toegankelijkheid van de woning en elektrische voorzieningen. Ventilatie In het cirkeldiagram hieronder is te zien dat bijna de helft (47,7%) voor natuurlijke ventilatie kiest. Meer dan een kwart (26,7%) kiest voor mechanische ventilatie in de woning en bij de resterende 25,6% gaat de voorkeur uit naar gebalanceerde ventilatie. Figuur 13: Gewenste ventilatie voorkeur Elektrische voorzieningen De meeste respondenten, 71%, wenst per ruimte naar eigen wens de hoeveelheid, plaats en hoogte van wandcontactdozen te bepalen. Het gebruik van loze leidingen voor later gebruik heeft bij 39% de voorkeur. Kopers vinden loze leidingen met 43% iets belangrijker dan huurders 30%. Ruim een derde (36%) geeft aan een videofoon met intercomfunctie te willen hebben. Naarmate de leeftijd stijgt, wordt dit belangrijker. Dit geldt ook voor elektrisch bedienbare zonwering. Van de totale groep wil 61% elektrische bedienbare zonwering en bij de oudste leeftijdsgroep is deze 68%. Ook inbraakbeveiliging is belangrijker bij de oudste groep (78%) dan bij de groep 55 tot 65 jarigen (69%). Andere opvallende opmerkingen zijn bewegingssensoren voor ouderen en de mogelijkheid tot aansluiting van een wandcontactdoos op het terras. 18