Wijnproefavond - maandag 20/11/2017 - bij Nico & Ann PORTUGAL 1
Inleiding Portugal is door de eeuwen heen altijd z'n eigen gang gegaan, en het doet dat nog steeds. Zo ook in de wijnbouw. Portugese wijnen getuigen daarom van een intrigerende eigenzinnigheid. Wie ze proeft, zegt onmiddellijk: "typisch Portugees". Het zijn namelijk wijnen met een onmiskenbaar individueel karakter, voor avontuurlijk ingestelde wijndrinkers. Trefwoord: originaliteit. Wat Portugese wijnen verder zo bijzonder maakt is de combinatie van klassiek en modern. Dat klassieke zit hem in het gebruik van unieke druivenrassen, veelal met exotisch aandoende namen. Alles bij elkaar zijn dat er honderden, en de meeste daarvan staan alleen maar in Portugal aangeplant. Anders dan hun collega's in de meeste andere wijnlanden, hebben de meeste Portugese wijnproducenten zich tot op heden verre gehouden van modieuze soorten als chardonnay en cabernet sauvignon. Het vasthouden aan eigen druiven, wat ooit als een teken van achterblijven beschouwd werd, blijkt nu een sterke troef te zijn! Geschiedenis De Portugese wijnbouw bestaat al zeer lang. Reeds tien eeuwen voor Christus brachten de Feniciërs de gekweekte wijnstok naar Portugal. Onderzoek heeft aangetoond dat er reeds zeer vroeg in de dalen van de rivieren de Taag en de Sado wijnbouw werd bedreven. Vooral door toedoen van de Romeinen werd wijnbouw gemeengoed in Portugal. In het begin van de twintigste eeuw kregen de eerste wijngebieden een DOC. Reeds ruim daarvoor kende men al de madeira en portwijnen. Belangrijk voor de verdere ontwikkeling van de Portugese wijnen is de toetreding tot de Europese Unie in 1986. Doordat ook Portugal zich moest houden aan de Europese wetgeving onderging de wijnbouw na 1986 grote veranderingen die ten goede kwamen aan de kwaliteit van de Portugese wijn. Portugal in cijfers Oppervlakte wijnbouwgebieden : 237.000 ha Productie : 7.500.000 hl Rood en Rosé : 69% Wit : 31% (vgl. Fr : 792.000ha) (vgl. Fr : 46.800.000 hl) 2
Appellations Portugal heeft een overzichtelijk systeem van gecontroleerde herkomstbenamingen ontwikkeld volgens Europees model. Portugal kent vier categorieën wijn: DOC, IPR, Vinho Regional en Vinho de Mesa. DOC Het land kent twaalf regio's met wijnen die een Denominação de Origem Controlada, kortweg DOC, dragen. Dit zijn uiteraard de wijnen met een gecontroleerde herkomstbenaming. DOC wijnen moeten een selo de garantia dragen (meestal een papieren strip over de kurk) die na keuring wordt verleend door een regionale commissie of door het Instituto da Vinha e do Vinho in Lissabon. Bij sommige DOC wijnen staat het garantiezegel op de achterzijde van het hoofdetiket. Van noord naar zuid gaat het om de volgende regio's: Vinho Verde Douro en Porto Tavora-Varosa Bairrada Dão Beira Interior Estremadura Ribatejo Setubal Alentejo Algarve Madeira Sommige ervan zijn onderverdeeld in subgebieden of afzonderlijke DOC's. IPR In het Portugees betekent IPR Indicação de Proveniência Regulamentada, een aanduiding voor een wijn die volgens geldende regels afkomstig is uit een bepaalde goed omschreven regio. Deze wijn komt in aanmerking om in de toekomst naar een DOC gepromoveerd te worden. Meestal bezit een IPR gebied een commissie die de regels vaststelt en controleert of een wijn voldoet aan de gestelde eisen: gebruikte druivenrassen, maximum opbrengst per hectare en opslagduur. Vinho Regional Dit is een regionale wijn die afkomstig mag zijn uit een veel grotere streek. Deze wijnen hebben veel minder strenge eisen en komen overeen met een Vin de Pays in Frankrijk (tafelwijn met geografische aanduiding). Bij dit type wijn is er een veel grotere keuzemogelijkheid aan druivenrassen, die soms zelfs van buitenlandse origine mogen zijn. Vinho de Mesa Dit is een eenvoudige tafelwijn zonder herkomstbenaming, die mag worden opgebouwd uit alle mogelijke West-Europese druiven (meestal van Portugese origine) en uit verschillende oogstjaren. Deze classificatie zou een kwaliteitsindeling moeten zijn, maar veel van de betere wijnbouwers werken liever gewoon onder het vaandel van de Vinho Regional. 3
Portugese wijnen kunnen ook "garrafeira"of "reserva" vermelden op het etiket. Een garrafeira moet afkomstig zijn van één zeer goed oogstjaar en één procent meer alcohol bevatten dan voorgeschreven door de DOC. Het zijn vaak wijnen van goede kwaliteit die in beperkte hoeveelheden worden geproduceerd en die vaak afkomstig zijn van één quinta. De eisen waaraan garrafeirawijnen moeten voldoen voor rode wijn: opslag minimaal achttien maanden op fust gevolgd door minimaal één jaar op fles. Voor witte wijn: minimale opslag van een halfjaar op fust gevolgd door minimaal zes maanden op fles. De rijping van garrafeira's duurt meestal veel langer (tot zelfs tien jaar) dan is voorgeschreven. Een reserva moet afkomstig zijn van één goed oogstjaar en minimaal één jaar op fust en één jaar op fles hebben gelegen. Het alcoholgehalte met minimaal een half procent hoger zijn dan is voorgeschreven. Belangrijkste druiven Portugal heeft een ongelooflijk palet aan inheemse druivenrassen weten te behouden. Door de toetreding tot de Europese Unie zag de overheid zich genoodzaakt orde op zaken te stellen wat betreft de aanduiding en de inventarisering van de druivenrassen. Men heeft 341 druivenrassen geïdentificeerd en een groot aantal daarvan is buiten het land onbekend. Er worden enkele buitenlandse druiven ook gebruikt (syrah, cabernet sauvignon of chardonnay), maar de meeste Portugese wijnen worden hoofdzakelijk gemaakt met inheemse druivenrassen. Blauwe druiven Touriga Nacional o vnl. in Porto en droge rode wijn in de Douro o oorspronkelijk uit de Dao streek, nu meest aangeplante druif overal in Portugal o levert geconcentreerde wijnen, intens en rijk aan tannines (kleine druif met dikke schil) Tinta Roriz (= de Spaanse Tempranillo) o krachtige wijnen die toch iets soepeler zijn dan de Touriga Nacional Baga o dé wijndruif uit Bairrada o laattijdig rijp, dus weinig vatbaar voor ziektes o donkere gestructureerde wijnen, veel zuren en veel tannines, mooi bewaarpotentieel Trincadeira o warme en droge gronden van de Alentejo o zeer rijpe druiven, donkere en kruidige wijnen met prima bewaarpotentieel Castelao (of Periquito) o vnl. in het zuiden (Algarve) o fruitige en frisse wijnen Witte druiven Loureiro en Alvarinho o vnl. in de Vinho Verde o frisse wijnen van Loureiro en aromatische wijnen van Alvarinho Bical en Encruzado o vnl.in Dao o Encruzado : levendige en intense aroma s Bical : frisse zuren (veelal gebruikt in espumante) Arinto o overal in Portugal frisse, citroenige wijnen Fernao Pires o meest aangeplante witte druif ronde, zachte en volle wijnen 4
De wijngebieden Noordelijke gebieden : Vinho Verde o langs de rivier de Minho vochtige streek Atlantische invloeden o droge witte wijnen licht parelend Douro en Porto o meer naar het oosten middelhoge bergen langs de rivier Douro en zijrivieren o meestal droge rode wijnen zelfde druivenrassen als Porto 5
Centrum : Bairrada o landelijke, vochtige streek tussen de kust en granietheuvel in het oosten o voornaamste blauwe druif : baga Dao o gelegen op granietplateau beschermd tegen Atlantische invloeden door de bergen van de Serra do Coramulo 6
Zuidelijke gebieden DOC en Vinho Regional de Alentejo o heel droog en warm zware volle rode wijnen snel op dronk o zowel DOC als Vinho Regional Schiereiland Sétubal o gematigd zeeklimaat - gelegen net onder Lissabon o 2 DOC s : Palmela blauwe Castelao druif soepele fruitige rode wijnen Sétubal witte Moscatel de Sétubal 7
Overzicht geproefde wijnen Gekocht bij Wijnhandel Alhambra Melle Technische fiches Vinho Espumante Ribeiro Santo Bruto Tasting notes : Light straw color with aromas of green apple and tropical fruits. It has a good citrus acidity, fine and elegant bubbles, in the mouth is crisp and creamy. Vinification : The grapes were completely destemmed and immediately pressed in a pneumatic press. The tear juice was cooled and decanted at low temperature for 24h. The fermentation took place in stainless steel vats at under controlled temperature of about 16 C for 3 weeks. The aging of the wine was only in stainless steel to preserve all the aromas of fresh fruit. The second fermentation followed the traditional method of fermentation in bottle, which were held in cool cellar for nine months. Acidity : 6.8g/l ph 3.32 Grapes : Malvasia Fina and Bical Alcoholic Degree : 12% 8
Xadrez Vinho Verde Vinho Verde is Portugal s northern most wine producing region. It s located on the west coast of the Iberian Peninsula in northern Portugal. The wines of Vinho Verde have long been known for their vibrant fruit, low alcohol and refreshing qualities a combination that makes them one of the most versatile partners with food. Made from the traditional Portugese grapes Loureiro and Arinto, Xadrez Vinho Verde is bright and sassy ( pittig ), slightly fizzy ( licht koolzuurhoudend ), full of lemon and grapefruit flavours that slide into subtile tropical fruitiness. Grapes : Loureiro and Arinto Alcoholic Degree : 9.5% Herdade Grande 2015 Algemeen : witte wijn uit Alentejo => vol, rond, krachtig (meestal blend van verschillende druiven) Proefnotitie : In de neus : fruitige aroma s, waar het tropisch fruit de bovenhand heeft, aangevuld met citroen en een zacht geroosterde toets. In de mond : rijke tropische fruitsmaak, perzik, passievrucht en nuances van honing. Mooie uitgebalanceerde zuren. Acidity : 5.1g/l ph 3.25 Grapes : Antao Vaz Viosinho - Arinto Alcoholic Degree : 13.5% Cabriz Encruzado 2014 Algemeen : witte wijn uit Dao => droog, fruitig en aromatisch Tasting notes : In the nose : intense notes of citrus, lime, lemon, light hazelnuts and tropical nuances. In the mouth : fruity, elegant, harmonious and striking freshness Vinification : 50% of percent of the wine was fermented for 3 months in new French oak barrels with soft toast Acidity : 5.6g/l ph 3.28 Grapes : 100% Encruzado Alcoholic Degree : 13% 9
Herdade Grande 2013 Algemeen : rode wijn uit Alentejo => vol, fruitig en krachtig reeds jong op dronk Proefnotitie : In de neus : rijp fruit, compote van bosvruchten. In de mond : vol in de mond maar met voldoende frisheid, zachte tannines en vrij lange afdronk, fruitig karakter komt retro-nasaal terug. Vinificatie : 9 maanden veroudering op Amerikaanse en Franse eiken vaten Acidity : 5.7g/l ph 3.54 Grapes : Aragonez Trincadeira Touriga Nacional Alcoholic Degree : 14% Zimbro 2012 Algemeen : rode wijn uit Douro => intens, aromatisch, rode en zwarte vruchten, krachtig en rijk aan tannines Winemaking: The grapes are destemmed and crushed. The fermentation is in stainless steel vats with controlled temperature and extended maceration. Ageing in French oak casks for a period of 9 months. Unfiltered. Tasting Notes: Colour intense red. On the nose ripe red fruit and some spice. On the palate medium body, with soft flavors. The palate`s around and with some persistence. Consensual wine. Grape Varieties: Touriga Franca, Tinta Roriz, Tinta Barroca, Touriga Nacional Alcoholic Degree : 14.5% 10
Dao Cabriz 2010 Algemeen : rode wijn uit Dao => kruidig, floraal, rode en zwarte vruchten, vol, rond en tanninerijk. Rode wijnen uit Dao moeten voor minstens 20% uit Touriga Nacional bestaan. Tasting notes : Intense aroma with clear floral hints as well as mature black berries. Fruity flavor, soft and well structured. Vinification : 12 months in French oak casks, medium toast Acidity : 5.5g/l ph 3.68 Grapes : 100% Touriga Nacional Alcoholic Degree : 14.5% Encontro Baga 2009 Algemeen : rode wijn uit Bairrada => Baga druif : laatrijpende druivensoort met dikke schil, ruw op jonge leeftijd, zwarte bessen, veel zuren en tannines. Veel bewaarpotentieel. Tasting Notes: This berry varietal does the honors of the Bairrada region. Garnet color, the aroma is intense on ripe berries, light balsamic notes and toasted notes. Fruity with a nice volume in the mouth, well structured, harmonious, with good persistence. Vinification : 12 months in French oak barrels Grapes : 100% Baga Alcoholic Degree : 14% Moscatel de Sétubal Alambre 20y old Setúbal Moscatel is a dessert wine produced in Portugal on the Setúbal Peninsula, a region south of Lisbon which was recognised as a D.O.C. in 1907. Some years ago, Jose Maria da Fonseca decided to brand its Moscatel as Alambre. Alambre was the name of the estate where José Maria da Fonseca first planted vines of the Moscatel grape variety, and also refers to the wine s amber color. Alambre is a prestigious brand both in Portugal and abroad. The Setúbal Península has unique conditions to produce fortified wines from the Moscatel grape. The climate is influenced by the Tagus and Sado Rivers and the Serra da Arrábida hill range. It has Mediterranean characteristics with hot, dry days and humid nights at the end of summer. Winters are cold but not too rainy. This wine is a blend of 19 vintages, where the youngest wine is at least 20 years old and, the oldest is near 80 years old, resulting in a fresh, complex and rich wine, the pride of José Maria da Fonseca. Tasting Notes: orange, coffee, caramel, hazelnuts and rosemary very long finish Grapes : 100% Moscatel de Sétubal Acidity : 7.3g/l ph 3.34 Residual Sugar : 182g/l Alcoholic Degree : 18.4% 11